ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Η τηλεοπτικη ενημερωση για την οικονομικη κριση: πιλοτικη διερευνηση τησ στασησ των ακροατηριων Αντώνης Αρμενάκης & Σταμάτης Πουλακιδάκος

Η προπαγάνδα στην ενημέρωση Ο προπαγανδιστικός λόγος αποτελεί, σύμφωνα με αρκετούς μελετητές, εγγενές συστατικό του λόγου των Μέσων και της διαδικασίας της δημόσιας μαζικής επικοινωνίας (Taylor, Jowett & O’ Donnell, Auerbach & Castronovo) Κάνει αισθητή την παρουσία του ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων και πόλωσης του δημόσιου λόγου (π.χ. Ελλάδα) Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει την ύπαρξη στοιχείων προπαγάνδας στον -εν Ελλάδι- δημόσια εκφερόμενο πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο

Η εστίαση σε τεχνικές προπαγάνδας Μπορούν να μελετηθούν συγκεκριμένες τεχνικές προπαγάνδισης (Auerbach & Castronovo) Κριτική προσέγγιση της προπαγάνδας ως συνδυασμού χαρακτηριστικών του λόγου τα οποία: Βρίσκουν διαχρονική εφαρμογή σε διαφορετικές κουλτούρες Χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένες συνθήκες για να προσεγγίσουν ευρεία ακροατήρια Με σκοπό τη μελέτη των τρόπων με τους οποίους επηρεάζει τους ανθρώπους και την εστίαση σε μοτίβα διάχυσης και κυκλοφορίας της (προπαγανδιστικής) πληροφορίας

Η πρόσληψη του περιεχομένου των Μέσων Οι μελέτες ακροατηρίου αποτελούν ένα εξαιρετικά σύνθετο πεδίο στη διερεύνηση της σχέσης Μέσων-κοινωνίας Εστιάζει σε χρήσεις, αναγνώσεις, επιρροή, επιδράσεις Έχουν περάσει από διάφορα στάδια (παντοδύναμες επιδράσεις, ελάχιστες επιδράσεις, κωδικοποίηση- αποκωδικοποίηση, καλλιέργεια προτύπων) Διαχωρισμός σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδράσεις Πλέον προκρίνεται περισσότερο η έννοια της επιρροής -όπου μπορεί να ανιχνευθεί κάτι τέτοιο- παρά αυτή της επίδρασης Στη σχέση Μέσων- ακροατηρίου εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες (κοινωνικοί, ατομικοί)

Ερευνητικά ερωτήματα Πώς αξιολογούν την τηλεοπτική ενημέρωση οι τηλεθεατές; Πώς εντοπίζουν την ύπαρξη προπαγανδιστικών μεθόδων στο λόγο πολιτικών και δημοσιογράφων; Πώς αξιολογούν την εκπλήρωση του θεσμικού ρόλου πολιτικών και δημοσιογράφων; Αναγνωρίζουν τη λογική με την οποία τα Μέσα παρουσιάζουν την κρίση;

Ερευνητική Μέθοδος- Στοιχεία έρευνας Έρευνα με χρήση δομημένου ερωτηματολογίου Διακινήθηκε μέσω διαδικτύου Συμμετέχοντες: 322 άτομα Διάστημα διεξαγωγής: Ιούνιος- Νοέμβριος 2016 Φύλο: Γυναίκες 61,5 %, Άνδρες 38,5% Ηλικία: 18-25/23%, 26-35/37%, 36-45/25,4%, 46+/13% Τόπος διαμονής: Αθήνα-Θεσσαλονίκη 94,4%, Λοιπές περιοχές 5,6% Εκπαίδευση: Λύκειο 14,7%, AEI-TEI 31,3%, Μεταπτυχιακό-Διδακτορικό 54,1% Συχνοτητα ενημέρωσης: Συχνή ενημέρωση 53,1%, Μη συχνή ενημέρωση 46,9% 1ος τηλ. σταθμός ενημέρωσης: Iδιωτικοί σταθμοί 68,6%, ΕΡΤ 31,4%

Οι περικοπές συντριπτικά κυρίαρχες

Τα οικονομικά μέτρα είναι...

Ο λόγος των πολιτικών προσλαμβάνεται ως...

Ο λόγος των δημοσιογράφων προσλαμβάνεται ως...

Κλίμακες προπαγάνδας Σύμφωνα με τη θεωρία της προπαγάνδας δημιουργούνται οι εξής κλίμακες Κλίμακα αρνητικών συναισθημάτων Κλίμακα θετικών συναισθημάτων Κλίμακα επιχειρημάτων Για το λόγο των πολιτικών, όσο και για το λόγο των δημοσιογράφων

Έλεγχος αξιοπιστίας κλιμάκων Προτάσεις κλίμακας Συντελεστής Cronbach’s α ΛΠ: αρνητικών συναισθημάτων (5 προτάσεις) 0,674 - επαρκής ΛΠ: θετικών συναισθημάτων (4 προτάσεις) 0,684 - επαρκής ΛΠ: επιχειρημάτων (8 προτάσεις) 0,759 - καλός ΛΔ: αρνητικών συναισθημάτων (3 προτάσεις) 0,646 - επαρκής ΛΔ: θετικών συναισθημάτων (1 πρόταση μόνο) ----- ΛΔ: επιχειρημάτων (7 προτάσεις) 0,726 - καλός

Παράγοντες διαμόρφωσης προπαγάνδας Παραγοντική ανάλυση (KMO=0,644 / Bartlett’s p=0,000 / 61% της διακύμανσης)   Συναι- σθήματα Επιχει- ρήματα ΛΠ: Μέση κλίμακα επίκλησης αρνητικών συναισθημάτων 0,809 ΛΔ: Μέση κλίμακα επίκλησης αρνητικών συναισθημάτων 0,798 ΛΠ: Μέση κλίμακα επίκλησης θετικών συναισθημάτων 0,611 ΛΔ: Μέση κλίμακα επίκλησης θετικών συναισθημάτων 0,478 ΛΔ: Μέση κλίμακα επίκλησης επιχειρημάτων 0,898 ΛΠ: Μέση κλίμακα επίκλησης επιχειρημάτων 0,869

Κατάταξη πρόσληψης κλιμάκων προπαγάνδας

Πολυδιάστατη ανάλυση συνδιακύμανσης (M.AN.COVA) Εξαρτημένες μεταβλητές: οι 6 κλίμακες Ανεξάρτητες μεταβλητές: η ηλικία, το φύλο, τα κανάλια και το επίπεδο εκπαίδευσης, η συχνή/μη συχνή τηλεοπτική ενημέρωση

Κύριες επιδράσεις (main effects) των ανεξαρτήτων μεταβλητών στις εξαρτημένες Κλίμακες προπαγάνδας Ηλικία Φύλο Επίπεδο εκπαίδευσης Συχνότητα τηλεοπτικής ενημέρωσης Κανάλι ενημέρωσης (ΕΡΤ- Ιδιωτικά) ΛΠ- Αρνητικά συναισθήματα 0.596 0.885 0.774 0.664 0.193 ΛΠ- Θετικά συναισθήματα 0.004 0.840 0.749 0.279 0.740 ΛΠ- Επιχειρήματα 0.554 0.973 0.563 0.723 0.414 ΛΔ- Αρνητικά συναισθήματα 0.791 0.879 0.411 0.637 0.617 ΛΔ- Θετικά συναισθήματα 0.967 0.562 0.826 0.370 0.603 ΛΔ- Επιχειρήματα 0.806 0.368 0.320 0.148

Οι μεγαλύτερες ηλικίες αντιλαμβάνονται λιγότερα θετικά συναισθήματα στο λόγο των πολιτικών

Αλληλεπίδραση μεταξύ ανεξαρτήτων μεταβλητών, ως συνέπεια στις εξαρτημένες: Tο μέγεθος της επίδρασης μιας ανεξάρτητης μεταβλητής στην εξαρτημένη μεταβάλλεται ανάλογα με τις τιμές άλλων ανεξάρτητων μεταβλητών.

Αλληλεπίδραση “φύλου” και “συχνότητας ενημέρωσης” στα επιχειρήματα του λόγου των πολιτικών

Αλληλεπίδραση “εκπαίδευσης” και “συχνότητας ενημέρωσης” στα επιχειρήματα του λόγου των δημοσιογράφων

Χαμηλή αξιολόγηση ενημέρωσης-πολιτικών

Βαθμός ποιοτικής ενημέρωσης ανά κανάλι

Συζήτηση Σχετικά υψηλή «συχνή τηλεοπτική ενημέρωση» δεδομένων των χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων Κυρίαρχη λογική παρουσίασης των ειδήσεων η εστίαση σε «επιβάρυνση του πληθυσμού» Αρνητισμός κυρίαρχος και στον προσλαμβανόμενο πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο – πιθανή αιτία για τη «μη αποτελεσματικότητα» της προπαγάνδας (Zizek) (βλ. χαμηλή αξιολόγηση πολιτικών- δημοσιογράφων) Ομοιογένεια στην πρόσληψη του πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου με ελάχιστες εξαιρέσεις (σε θετικά συναισθήματα και επιχειρήματα, ΟΧΙ σε αρνητισμό)

Συζήτηση Τα ευρήματα μπορούν να συμπληρωθούν και από έρευνες που αφορούν την πρόσληψη της συνθήκης της κρίσης από τα ακροατήρια Αναγκαία και η συμπλήρωση της ποσοτικής διερεύνησης με ποιοτική διερεύνηση (π.χ. συνεντεύξεις, ομάδες συζήτησης) για να προσδιοριστεί το ατομικό βίωμα της κατανάλωσης τηλεοπτικής ενημέρωσης