ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΚΕΝΩΣΕΩΝ <ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΤΕΡΟΥ>

ΑΦΟΔΕΥΣΗ Η αποβολή των άχρηστων προϊόντων της πέψης από τον οργανισμό είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ζωής. Τα αποβαλλόμενα άχρηστα προϊόντα ονομάζονται κόπρανα. Με τον όρο αφόδευση αναφερόμαστε στην αποβολή κοπράνων από τον πρωκτό και το ορθό. Για την ίδια έννοια χρησιμοποιείται και ο όρος εντερική κένωση ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ Κάθε άτομο (ιδιαιτέρως τα παιδιά) ενδέχεται να χρησιμοποιεί διαφορετικούς όρους για την αφόδευση. Ο νοσηλευτής θα πρέπει ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει ορισμένες διαφορετικές λέξεις προσπαθώντας να βρει τη λέξη που κατανοεί ο ασθενής. .

Μετά τη χάλαση του έσω σφιγκτήρα του πρωκτού, τα κόπρανα μετακινούνται μέσα στο ορθό. Όταν το άτομο καθίσει στη λεκάνη της τουαλέτας ή στην σκωραμίδα, ο έξω σφιγκτήρας του πρωκτού χαλαρώνει εκούσια. Η αποβολή των κοπράνων υποβοηθείται από τη σύσπαση των κοιλιακών μυών και του διαφράγματος, που αυξάνουν την κοιλιακή πίεση, καθώς και από τη σύσπαση των μυών του πυελικού εδάφους, η οποία διεγείρει τη μετακίνηση των κοπράνων κατά μήκος του ορθού. Η φυσιολογική αφόδευση διευκολύνεται (α) από την κάμψη των μηρών, με την οποία αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση, και (β) από την καθιστή θέση, η οποία αυξάνει την προς τα κάτω πίεση στο ορθό.

αναστολή της επιτακτικής ανάγκης Εάν το αντανακλαστικό της αφόδευσης αγνοηθεί, είτε η αφόδευση αναστέλλεται συνειδητά μέσω συστολής του έξω σφιγκτήρα μυός είτε η επιτακτική ανάγκη για αφόδευση εξαφανίζεται φυσιολογικά για λίγες ώρες και επανεμφανίζεται. Η επαναλαμβανόμενη αναστολή της επιτακτικής ανάγκης για αφόδευση μπορεί να προκαλέσει διαστολή του ορθού, εξαιτίας της συσσώρευσης των κοπράνων και τελικά απώλεια ευαισθησίας στην ανάγκη για αφόδευση. Τα ανωτέρω ενδέχεται να οδηγήσουν τελικά στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας.

Κόπρανα Τα φυσιολογικά κόπρανα αποτελούνται από νερό κατά 75% και στερεά υλικά κατά 25%. Έχουν μαλακή σύσταση και σαφές σχήμα. Για τον σχηματισμό φυσιολογικών κοπράνων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η φυσιολογική πρόσληψη υγρών· τα κόπρανα που περιέχουν λιγότερο νερό ενδέχεται να είναι σκληρά και αποβάλλονται δύσκολα. Το φυσιολογικό χρώμα των κοπράνων είναι καφέ, κυρίως λόγω της παρουσίας της κοπροχολίνης και της ουροχολίνης, που προέρχονται από τη χολερυθρίνη (ερυθρή χρωστική της χολής). Το χρώμα των κοπράνων επηρεάζεται και από τη δράση βακτηρίων, όπως η Escherichia coli, τα οποία αποικίζουν φυσιολογικά το παχύ έντερο. Στο παχύ έντερο του ενηλίκου σχηματίζονται συνήθως 7 έως 10 L αερίων κάθε 24 ώρες. Στα αέρια αυτά συμπεριλαμβάνονται το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υδρογόνο, το οξυγόνο και το άζωτο. Ορισμένα αέρια καταπίνονται κατά τη λήψη τροφής και υγρών από το στόμα, ενώ άλλα σχηματίζονται μέσω της βακτηριακής δράσης στο παχύ έντερο, και άλλα διαχέονται από το αίμα στη γαστρεντερική οδό. Η δράση των μικροοργανισμών ευθύνεται επίσης για την οσμή των κοπράνων και των αερίων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την αφόδευση Οι τύποι της αφόδευσης διαφέρουν σε κάθε στάδιο της ζωής. Η αφόδευση επηρεάζεται επίσης από τις διατροφικές συνήθειες, την πρόσληψη και την αποβολή υγρών, διάφορους ψυχολογικούς παράγοντες, τον τρόπο ζωής, τις φαρμακευτικές και ιατρικές παρεμβάσεις, καθώς και τις παθήσεις από τις οποίες πάσχει το άτομο. Ανάπτυξη- Νεογέννητα και βρέφη Μικρά παιδιά Παιδιά σχολικής ηλικίας και έφηβοι Ηλικιωμένοι Δίαιτα Υγρά Άσκηση-θεση αφόδευσης Ψυχολογικοί Παράγοντες- Παθολογικές καταστάσεις Συνήθειες αφόδευσης Φάρμακα- Διαγνωστικές εξετάσεις-πόνος Αναισθησία και χειρουργικές επεμβάσεις

ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ Η δυσκοιλιότητα αποτελεί το συχνότερο πρόβλημα του πεπτικού που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι (Hill, 2007· Mauk, 2005). tο πρόβλημα αυτό οφείλεται, εν μέρει, στα μειωμένα επίπεδα άσκησης, στην πρόσληψη ανεπαρκών ποσοτήτων υγρών και φυτικών ινών, και στη μυϊκή αδυναμία. Πολλοί ηλικιωμένοι θεωρούν ότι η «τακτικότητα» σημαίνει καθημερινή αφόδευση. Όσοι δεν πληρούν το συγκεκριμένο κριτήριο συχνά θεωρούν επιβεβλημένο να χρησιμοποιούν μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα, προκειμένου να ανακουφίσουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούν δυσκοιλιότητα. Στα κύρια προληπτικά μέτρα κατά της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνεται η επαρκής πρόσληψη ακατέργαστων τροφών, η επαρκής άσκηση, και η πόση 6 έως 8 ποτηριών νερού κάθε μέρα. Σε ορισμένα άτομα βοηθάει η λήψη ενός φλιτζανιού ζεστού νερού ή τσαγιού την ίδια ώρα κάθε πρωί. Η ανταπόκριση στο γαστροκολικό αντανακλαστικό (αυξημένη περισταλτική κίνηση του παχέος εντέρου μετά την είσοδο της τροφής στο στόμαχο) αποτελεί ένα επίσης σημαντικό ζήτημα. Η επίσκεψη στην τουαλέτα, για παράδειγμα, συστήνεται εντός 5 έως 15 λεπτών μετά το πέρας των γευμάτων, οπότε αυξάνει η κινητικότητα του παχέος εντέρου (Bisanz, 2007).

ΥΠΟΚΛΥΣΜΟΙ Ο υποκλυσμός συνήθως γίνεται για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Ο όρος δυσκοιλιότητα υποδηλώνει την αποβολή μικρών, ξηρών κοπράνων σκληρής σύστασης από τον πρωκτό ή την απουσία κένωσης για μια χρονική περίοδο. Η χρησιμοποίηση του όρου θα πρέπει να γίνεται σε σχέση με τις προηγούμενες συνήθειες αφόδευσης του ατόμου στο οποίο αναφερόμαστε. Εναλλακτικά, η δυσκοιλιότητα μπορεί να οριστεί ως λιγότερες από τρεις αφοδεύσεις εβδομαδιαίως. Δυσκοιλιότητα εμφανίζεται όταν η μετακίνηση των κοπράνων κατά μήκος του παχέος εντέρου είναι βραδεία, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό την περαιτέρω επαναρρόφηση ύδατος από τα κόπρανα στο παχύ έντερο.

Οι υποκλυσμοί ταξινομούνται σε τέσσερις κατηγορίες: τους καθαρτικούς, τούς ανακουφιστικούς του μετεωρισμού, τους υποκλυσμούς κατακράτησης, και τους υποκλυσμούς ανάστροφης ροής.

τα συνήθως χρησιμοποιούμενα διαλύματα. Τα υπερτονικά διαλύματα (π.χ. φωσφορικό νάτριο) εξασκούν ωσμωτική πίεση, η οποία αναρροφά υγρό από τον διάμεσο χώρο προς το παχύ έντερο. Η αύξηση του όγκου του περιεχομένου του παχέος εντέρου διεγείρει την περισταλτικότητά του, και ως εκ τούτου την αφόδευση. Ένας συχνά χορηγούμενος υπερτονικός υποκλυσμός είναι το εμπορικό σκεύασμα Fleet phosphate enema.

Τα υποτονικά διαλύματα (π. χ Τα υποτονικά διαλύματα (π.χ. το νερό της βρύσης) προκαλούν μικρότερη ωσμωτική πίεση συγκριτικά με το υγρό του διαμέσου χώρου και κίνηση του ύδατος από το παχύ έντερο προς τον διάμεσο χώρο. Προτού το νερό μετακινηθεί από το παχύ έντερο, διεγείρει την περισταλτικότητα και προκαλεί την αφόδευση. Επειδή το νερό εξέρχεται από το κόλον, το κλύσμα νερού βρύσης δε θα πρέπει να επαναλαμβάνεται λόγω του κινδύνου κυκλοφορικής υπερφόρτισης, όταν το νερό μετακινείται από τον διάμεσο χώρο στο κυκλοφορικό σύστημα.

Τα ισοτονικά διαλύματα, όπως ο φυσιολογικός ορός, είναι τα ασφαλέστερα για υποκλυσμό. Δημιουργούν ωσμωτική πίεση ίδια με εκείνη του διαμέσου υγρού του τοιχώματος του παχέος εντέρου. Ως εκ τούτου, δεν προκαλείται μετακίνηση υγρού εντός ή εκτός του παχέος εντέρου. Ο εισαγόμενος όγκος ορού στο παχύ έντερο διεγείρει την περισταλτικότητά του. Τα σαπωνοειδή διαλύματα διεγείρουν τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου αυξάνοντας τον όγκο του περιεχομένου του και προκαλώντας ερεθισμό του εντερικού βλεννογόνου. Προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο ερεθισμός του εντερικού βλεννογόνου θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο αγνό, καθαρό σαπούνι (π.χ. από ελαιόλαδο)

Ο όγκος ορισμένων υποκλυσμών ενηλίκων είναι μεγάλος (δηλ. 500 έως 1 Ο όγκος ορισμένων υποκλυσμών ενηλίκων είναι μεγάλος (δηλ. 500 έως 1.000 mL, υψηλός υποκλυσμός), ενώ κάποιων άλλων μικρός (χαμηλός υποκλυσμός), όπως για παράδειγμα αυτός των υπερτονικών διαλυμάτων. Η ποσότητα του χορηγούμενου διαλύματος στον υψηλό υποκλυσμό εξαρτάται από την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Για παράδειγμα, στους ασθενείς με συγκεκριμένα καρδιολογικά ή νεφρικά νοσήματα η χορήγηση υποτονικών κλυσμάτων υψηλού όγκου ενδέχεται να προκαλέσει σημαντική κατακράτηση υγρών.

Ο υψηλός καθαρτικός υποκλυσμός εκτελείται για τον καθαρισμό της μεγαλύτερης δυνατής έκτασης του παχέος εντέρου. Ο ασθενής αλλάζει θέση από την αριστερή πλάγια στην ύπτια και μετά στη δεξιά πλάγια θέση, έτσι ώστε το διάλυμα να ακολουθήσει την πορεία του παχέος εντέρου. Ο χαμηλός υποκλυσμός χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό μόνο του ορθού και του σιγμοειδούς. Κατά τη διάρκειά του, ο ασθενής παραμένει στην αριστερή πλάγια θέση.

Ο υποκλυσμός ανακούφισης από τον μετεωρισμό (carminative enema) εκτελείται κυρίως για την ανακούφιση της κοιλιακής διάτασης με αποβολή των αερίων. Στους ενήλικες γίνεται έγχυση 60 έως 80 mL διαλύματος. Στον υποκλυσμό κατακράτησης εισάγεται έλαιο ή φάρμακο εντός του ορθού και του σιγμοειδούς. Το υγρό συγκρατείται για σχετικά μακρά χρονική περίοδο (π.χ. από 2 έως 3 ώρες). Με τον ελαιούχο υποκλυσμό κατακράτησης τα κόπρανα μαλακώνουν, ο αυλός του ορθού και του πρωκτικού σωλήνα λιπαίνεται, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό τη διέλευση των κοπράνων. Οι υποκλυσμοί που περιέχουν αντιβιοτικά γίνονται για την τοπική θεραπεία λοιμώξεων, οι περιέχοντες ανθελμινθικά για την καταπολέμηση ελμίνθων όπως οι σκώληκες και τα εντερικά παράσιτα, ενώ οι υποκλυσμοί διατροφής παρέχουν υγρά και θρεπτικά συστατικά στο ορθό.

Ο υποκλυσμός ανάστροφης ροής χρησιμοποιείται μερικές φορές για την αποβολή αερίων. Η εναλλαγή εισαγωγής στο ορθό και το σιγμοειδές και αναρρόφησης 100 έως 200 mL υγρού διεγείρει τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται πέντε έως έξι φορές, μέχρις ότου παρατηρηθεί αποβολή των αερίων και ανακούφιση του ασθενούς από την κοιλιακή διάταση. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ Ορισμένοι ασθενείς ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να εκτελούν μόνοι τους τον υποκλυσμό. Εάν αυτό, ενδείκνυται, ο νοσηλευτής θα πρέπει πρώτα να έχει εκτιμήσει ότι ο ασθενής εκτελεί σωστά την τεχνική και να τον βοηθήσει σε ό,τι χρειάζεται.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ετοιμασία διαλύματος βάσει ιατρικής οδηγίας Αποφεύγονται ο μαλακοί καθετήρες Ο καθετήρας εισάγεται 8-10 εκ. Προσοχή όταν υπάρχουν αιμορροΐδες Προσοχή στις γυναίκες να μην εισαχθεί στον κόλπο. Το ύψος του ειδικού δοχείου εξαρτάται από την εντολή (υψηλός ή χαμηλός υποκλυσμός). Απομακρύνοντας την σκωραμίδα, ελέγχουμε το χρώμα, σύσταση, οσμή, ποσόν, ενημέρωση του φύλλου νοσηλείας.

ΘΕΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Αριστερή πλάγια θέση Ο ασθενής έχει λυγίσει τα γόνατά του και τα έχει φέρει προς την κοιλιά του Θερμοκρασία διαλύματος: 39 οC Το πολύ κρύο διάλυμα δεν συγκρατείται Το ζεστό διάλυμα πρέπει να ενσταλαχθεί αργά για να αποφευχθεί η δυσφορία και ο πόνος.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΡΥΓΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΠΟΚΛΥΣΜΟ

  Σε ενσφήνωση κοπράνων προηγείται ελαιώδης υποκλυσμός (120 – 180 ml) θερμό λάδι. Έπεται 2-3 h μετά καθαρτικός υποκλυσμός. Εκπαίδευση στην ακράτεια βασίζεται: τακτική αφόδευση κατάλληλη δίαιτα επαρκή υγρά επαρκής άσκηση ανάπαυση