ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Επιχειρηματικός Σχεδιασμός ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Μάθημα 1ο 1.Διοίκηση Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικότητα Αρχές Οργάνωσης, Κίνητρα επιχειρηματικότητας – Προφίλ Σύγχρονου Επιχειρηματία Βασικές Διοικητικές και Οικονομικές Λειτουργίες Επιχείρησης Προγραμματισμός Δράσεων, Στρατηγικός Σχεδιασμός, Λήψη Σποφάσεων ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Αρχές Οργάνωσης Οργάνωση είναι η διοικητική λειτουργία η οποία προσδιορίζει τον τυπικό ρόλο των εργαζομένων ή των ανθρώπων γενικότερα, σε έναν οργανισμό Αναφέρεται στην ομαδοποίηση των εργαστηριακών δραστηριοτήτων σε τμήματα, στην εκχώρηση εξουσίας και στο συντονισμό των δραστηριοτήτων των διαφορετικών τμημάτων, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται οι στόχοι της επιχείρησης ή του οργανισμού και να ελαχιστοποιούνται οι συγκρούσεις. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Επιμέρους Ενέργειες της Οργάνωσης Καθορισμός των βασικών δραστηριοτήτων που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των οργανωτικών στόχων ή σκοπών Ομαδοποίηση αυτών των δραστηριοτήτων σε οργανωτικές μονάδες, δηλ. σε διευθύνσεις και τμήματα Εγκαθίδρυση διοικητικών θέσεων στις μονάδες αυτές Εκχώρηση εξουσίας στα διοικητικά στελέχη και στους εργαζόμενους γενικότερα Συντονισμός των οργανωτικών μονάδων ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Τύποι Οργάνωσης Υπάρχουν δύο τύποι οργάνωσης: Τυπική οργάνωση : Υφίσταται για την πραγματοποίηση συγκεκριμένων αντικειμενικών σκοπών, δηλαδή είναι αυτή που συγκροτήθηκε σκόπιμα Άτυπη οργάνωση : Περιλαμβάνει τις υφιστάμενες διαπροσωπικές σχέσεις και τις ομάδες που έχουν άτυπο χαρακτήρα ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Οργανωτικές Δομές Η έννοια του οργανωτικού σχεδιασμού εκφράζει τη διαδικασία διαμόρφωσης των οργανωτικών δομών μιας οργάνωσης, επιχείρησης ή οργανισμού, και το σύνολο των αποφάσεων ή επιλογών που γίνονται στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Θεμελιώδη Ζητήματα Οργανωτικού Σχεδιασμού Η διαίρεση του έργου σε θέσεις εργασίας ώστε ο κάθε εργαζόμενος να αναλάβει συγκεκριμένους ρόλους, υπευθυνότητα και καθήκοντα. Η τμηματοποίηση της επιχείρησης σε επιμέρους τομείς ώστε τη διοίκηση του καθενός να αναλαμβάνει μια θέση διοικητικής ευθύνης Η δημιουργία ιεραρχικών επιπέδων Ο καθορισμός των σχέσεων εξουσίας, με την έννοια προσδιορισμού ευθύνης και εξουσίας για κάθε θέση εργασίας. Ο σχεδιασμός των μηχανισμών και διεργασιών συντονισμού ή ολοκλήρωσης των διαφόρων τμημάτων Η διαμόρφωση επίσημων κανονισμών και διαδικασιών με βάση τους οποίους πρέπει να αποφασίζουν και να λειτουργούν τα στελέχη ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Χαρακτηριστικά της οργάνωσης διαρκούς επιτυχίας Η οργάνωση είναι απαραίτητη για τη σαφήνεια των ρόλων, της εξουσίας και των ευθυνών. Προσδιορίζει την ευελιξία και την ταχύτητα ανταπόκρισης της επιχείρησης στις απαιτήσεις και στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Προσδιορίζει την ελευθερία πρωτοβουλιών, τη συμμετοχή, την παρακίνηση και ενδυνάμωση των ανθρώπων. Συμβάλει τόσο στη διαμόρφωση όσο και στην υλοποίηση της στρατηγικής. Υποστηρίζει ή εμποδίζει τη συνεχή ανάπτυξη ηγετικών στελεχών Προσδιορίζει αρκετά την αποτελεσματικότητα των συστημάτων Η μορφή της οργάνωσης επιδρά στην εταιρική κουλτούρα και στο κλίμα της επιχείρησης ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Λειτουργίες Επιχειρήσεων Κάθε επιχείρηση ανεξάρτητα από το μέγεθος της, πρέπει να εκτελέσει 4 λειτουργίες για να πετύχει. Πρέπει να παράγει το προϊόν ή την υπηρεσία, να διαθέτει το προϊόν στην αγορά και να το πουλάει, να παρακολουθεί τα λογιστικά και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, και να εκτελεί στοιχειώδης εργασίες ανθρώπινων πόρων όπως η πρόσληψη και διατήρηση εργαζομένων. Συνοπτικά τέσσερις είναι οι λειτουργίες μίας επιχείρησης: 1.Κατασκευή & παραγωγή 2.Πωλήσεις & Marketing 3.Χρηματοοικονομική και λογιστήριο 4. Ανθρώπινοι πόροι ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Επιχειρηματικότητα - Η επιχειρηματικότητα μπορεί να οριστεί ως η προσπάθεια – που μπορεί να είναι είτε ατομική είτε συλλογική- αξιοποίησης των πόρων που το άτομο ή η ομάδα διαθέτει, παραγωγής με αυτούς τους πόρους, χρήσιμων προϊόντων ή υπηρεσιών και διάθεσης τους στην αγορά. - Σκοπός τους είναι η ικανοποίηση των στόχων, των αναγκών και των επιθυμιών του ατόμου ή της ομάδας, μέσω της ικανοποίησης των αναγκών της αγοράς. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Κίνητρα Επιχειρηματικότητας Τα άτομα ωθούνται στην επιχειρηματική δραστηριότητα από κάποια κίνητρα. Τα κυριότερα είναι τα εξής: - Το κέρδος. Η οικονομική ανταμοιβή είναι από τα σημαντικότερα κίνητρα. Ίσως το σημαντικότερο. - Η ανεξαρτησία. Η ελευθερία για ανεξάρτητη εργασία είναι μια άλλη ανταμοιβή – και κίνητρο- της επιχειρηματικότητας. - Η προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη μιας επιχείρησης απαιτεί πρώτα από όλα την προσωπική ανάπτυξη ενός επιχειρηματία. - Μια εναλλακτική επιλογή σε μια μη ικανοποιητική εργασία. Πολλοί επιχειρηματίες ήταν στο παρελθόν στελέχη ή εργαζόμενοι γενικότερα σε άλλες επιχειρήσεις. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Διοίκηση της Επιχείρησης & Ιεραρχία Οι επιχειρήσεις συντονίζουν την εργασία του προσωπικού, αναπτύσσοντας μια ιεραρχία στην οποία η εξουσία συγκεντρώνεται στην κορυφή: Ανώτερα Στελέχη Μεσαία Στελέχη Επιχειρηματικά Στελέχη Χειριστές Γνώσεων Χειριστές Δεδομένων Προσωπικό παραγωγής ή εξυπηρέτησης ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Χαρακτηριστικά του Επιχειρηματία Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του επιχειρηματία δεν υπάρχουν σαφή συμπεράσματα από τις διάφορες έρευνες που έχουν γίνει. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο επιχειρηματίας έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Μεγάλη ανάγκη για επιτυχία Επιθυμία ανάληψης κινδύνου Αυτοπεποίθηση Ανάγκη για ανεύρεση «καταφύγιο» ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Χαρακτηριστικά του ηγέτη / επιχειρηματία Μερικά από τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας ηγέτης επιχειρηματίας είναι: 1. Να έχει γνώσεις και τεχνική κατάρτιση 2. Να διδάσκεται από τα λάθη του και να προσπαθεί να βελτιώνεται συνεχώς 3. Να είναι ικανός στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού 4. Να έχει επιχειρηματικό πνεύμα, αντίληψη και έμπνευση 5. Να μπορεί να εμπνέει και να εμψυχώνει τους συνεργάτες του 6. Να έχει όραμα και στόχους 7. Να έχει την ικανότητα να ανακαλύπτει ευκαιρίες 8. Να έχει σε βάθος γνώση του κλάδου με τον οποίο ασχολείται 9. Να είναι φιλόδοξος και απαιτητικός ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Χρήσεις Επιχειρηματικού Σχεδίου Τρεις είναι οι κυριότερες χρήσεις ενός επαγγελματικού σχεδίου: 1. Ως εργαλείο επικοινωνίας: χρησιμοποιείται για να προσελκύσει κεφάλαιο επενδύσεων, να εξασφαλίσει δάνεια, να πείσει τους εργαζόμενους να εργαστούν και να βοηθήσουν στην προσέλκυση στρατηγικών επιχειρηματικών εταίρων. 2. Ως εργαλείο διαχείρισης: βοηθάει να παρακολουθείτε και να αξιολογείτε την πρόοδο της εταιρικής στρατηγικής. 3. Ως εργαλείο σχεδιασμού: σας καθοδηγεί στις διάφορες φάσεις της επιχείρησης σας και σας βοηθάει να εντοπίσετε εμπόδια και δυσκολίες για να μπορέσετε να τα αποφύγετε και να βρείτε εναλλακτικές λύσεις. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Βασικές Διοικητικές & Οικονομικές Λειτουργίες της Επιχείρησης Οικονομική Λειτουργία. Συνέπεια Λειτουργίας της επιχείρησης: απόκτηση και χρήση κεφαλαίου (παρακολούθηση, πραγματοποίηση και καταγραφή οικονομικών ζητημάτων). Περιεχόμενο Λειτουργίας: Εξεύρεση Κεφαλαίου ίδρυσης επιχείρησης Αξιοποίηση του με αποδοτικές επιλογές Διαχειριστικές & λογιστικές διαδικασίες Αντιμετώπιση νομικών και φορολογικών υποχρεώσεων Εξακρίβωση αποτελεσμάτων ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Προγραμματισμός Δράσεων Με τον προγραμματισμό δράσης οριστικοποιούνται τα μέσα, οι τρόποι και οι διαδικασίες που πρέπει να εφαρμοσθούν για την επίτευξη των στόχων της προγραμματιζόμενης χρονικής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν το περιεχόμενο της έννοιας του προγραμματισμού, περιλαμβάνει: - τον καθορισμό των στόχων (τι να επιτύχουμε;) - τη διαμόρφωση των στρατηγικών (πώς θα το επιτύχουμε) - Τα λειτουργικά προγράμματα δράσης και τους προυπολογισμούς ( με ποιες ενέργειες, μέσα και πότε θα το επιτύχουμε) ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Σχεδιασμός της Δράσης Με τον σχεδιασμό μπαίνουν οι στόχοι που η εταιρία επιθυμεί να πετύχει. Αυτοί οι στόχοι αναφέρονται σε κύρια μεγέθη και καλύπτουν συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως: - ετήσια κέρδη - ετήσιες πωλήσεις - ετήσιες επενδύσεις - ένταξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών - μεταβολές στο σύστημα πωλήσεων - διείσδυση στην αγορά σε βάρος του ανταγωνισμού - έρευνα καταναλωτικών τάσεων ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικός Σχεδιασμός Ως Στρατηγικός Σχεδιασμός ορίζεται ο καθορισμός των μακροπρόθεσμων στόχων, με ορίζοντα τουλάχιστον τριετίας (κυλιόμενο), η κατάστρωση των σχετικών σχεδίων υλοποίησης των στόχων αυτών, η παρακολούθηση, ανασκόπηση και συνεχής αναπροσαρμογή αυτών των σχεδίων. Στρατηγικό σχέδιο είναι ένα σαφές, σύντομο και περιεκτικό έγγραφο, που εκφράζει τις προοπτικές και την αναπτυξιακή δυνατότητα της επιχείρησης. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Λήψη Αποφάσεων Η διαδικασία μέσω της οποίας τα στελέχη αποκρίνονται στις ευκαιρίες και απειλές αναλύοντας διάφορες εναλλακτικές και παίρνοντας αποφάσεις για τους στόχους της επιχείρησης και την πορεία δράσης της. Τύποι αποφάσεων: Προγραμματισμένες αποφάσεις: επαναλαμβανόμενη, σχεδόν αυτόματη διαδικασία. Π.χ. Απόφαση για νέα παραγγελία προμηθειών γραφείου. Μη προγραμματισμένες αποφάσεις: ασυνήθιστη κατάσταση που δεν έχει αντιμετωπιστεί ξανά. Π.χ. Πρέπει να επενδύσει η επιχείρηση σε νέες τεχνολογίες. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Αναφορικά με το μέγεθος των επιχειρήσεων και για να προσδιορίσουμε για το αν μια επιχείρηση είναι μεγάλη, μεσαία ή μικρή, διάφορα κριτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Τα κριτήρια αυτά μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω: • Μερίδιο της αγοράς • Αριθμός εργαζομένων • Προϋπολογισμός επιχείρησης • Διοίκηση και λήψη αποφάσεων. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Με βάση τα παραπάνω κριτήρια μια επιχείρηση θεωρείται μικρομεσαία όταν η διοίκηση ασκείται από τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης ο οποίος έχει και τον γενικό έλεγχο της εταιρίας του, έχει σχετικά μικρό μερίδιο αγοράς, περιορισμένους οικονομικούς πόρους και απασχολεί σχετικά μικρό αριθμό εργαζομένων. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Τα πλεονεκτήματα της μικρομεσαίας επιχείρησης είναι: • Ευελιξία και ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων • Καλύτερη και ευκολότερη ροή πληροφοριών • Καινοτομίες στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών • Δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας • Έλλειψη γραφειοκρατίας • Συντονισμός προσπαθειών ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Τα μειονεκτήματα της μικρομεσαίας επιχείρησης είναι: • Μεγάλος επιχειρηματικός κίνδυνος • Περιορισμένοι οικονομικοί πόροι • Περιορισμένος αριθμός εξειδικευμένων διοικητικών στελεχών • Αβεβαιότητα για το μέλλον • Δεν υπάρχει τμήμα σχεδιασμού εκπαίδευσης ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Οι στόχοι της εταιρίας μπορούν να διατυπωθούν είτε γενικά είτε ειδικά. Οι στόχοι και η πολιτική που ακολουθεί η επιχείρηση πρέπει να είναι στο πλαίσιο της στρατηγικής. Οι στόχοι πρέπει να οριοθετούνται ανάμεσα στην απόδοση και το αποτέλεσμα δηλαδή ανάμεσα: • Στη θέση της εταιρίας στην αγορά • Στην καινοτομία • Στην παραγωγικότητα • Στους φυσικούς και οικονομικούς πόρους • Στην κερδοφορία • Στην ανάπτυξη ηγετικών στελεχών • Στην στάση των εργαζομένων και απόδοση αυτών • Στην δημόσια ευθύνη ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Η στρατηγική θεωρείται απαραίτητη για μια επιχείρηση και ειδικά για μια μικρομεσαία για τους ακόλουθους λόγους: • Καλύτερη διερεύνηση των ιδιοτήτων των αγαθών και των υπηρεσιών • Εξασφάλιση της επίτευξης των βασικών στόχων και αποδοτική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών • Μακροχρόνιος προγραμματισμός ο οποίος ασχολείται βασικά με τους περιορισμένους πόρους της επιχείρησης και την αξιοποίηση τυχόν ευκαιριών από το ευρύτερο περιβάλλον της εταιρίας • Ανάγκη των ατόμων για συνεργασία προκειμένου να πετύχουν τα οφέλη της αμοιβαίας ενδυνάμωσης της εταιρίας • Ευκολότερη προσαρμογή στο συνεχώς διαφορετικό περιβάλλον και των συνεχών μεταβολών της αγοράς. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Σε αυτή τη διαδικασία λοιπόν, περιλαμβάνονται κάποια στάδια που είναι: • Καθορισμός στόχων. • Χρονική κλιμάκωση στόχων • Αναγνώριση φάσης ανάπτυξης της εταιρίας ή προσδιορισμός της υφιστάμενης κατάστασης της επιχείρησης • Καταγραφή μειονεκτημάτων και πλεονεκτημάτων επιχείρησης • Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών δράσης • Επιλογή προγράμματος δράσης • Εφαρμογή στρατηγικής • Έλεγχος και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Μέτρηση των πραγματικά επιτευχθέντων αποτελεσμάτων σε κάθε τομέα δράσης και χρονική στιγμή. Σε αυτό το στάδιο χρειάζονται πληροφορίες και σύγκριση των πληροφοριών. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο στρατηγικός προγραμματισμός σχετίζεται με την κατάρτιση μακροχρόνιων προγραμμάτων και με τη μελλοντική κατεύθυνση της εταιρίας. Βασική προϋπόθεση του στρατηγικού προγραμματισμού μιας μικρομεσαίας επιχείρησης είναι η αναγνώριση και αξιολόγηση του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. - Το εσωτερικό περιβάλλον μιας επιχείρησης απαρτίζεται από το ύψος των πωλήσεων, τα οικονομικά, την παραγωγή και την χρησιμοποίηση της τεχνολογίας, το προσωπικό και τη γενικότερη οργάνωση. -Το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης αποτελείται από τους παράγοντες της αγοράς, τον ανταγωνισμό (αριθμός ανταγωνιστών, μέγεθος, κλπ.), τους διάφορους πολιτικοοικονομικούς παράγοντες, τεχνολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Στρατηγικό Management Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Μια μέθοδος που έχει αποδειχτεί αρκετά χρήσιμη για τον καθορισμό στρατηγικού προγραμματισμού είναι η διοίκηση με αντικειμενικούς σκοπούς (Management by Objectives). Το βασικό χαρακτηριστικό του management by objectives είναι ότι οι στόχοι και οι σκοποί της εταιρίας δεν επιβάλλονται αλλά υιοθετούνται με βάση την αμοιβαία συμφωνία των υφισταμένων με την ανώτατη διοίκηση της επιχείρησης. Είναι ένας συμμετοχικός τρόπος προσδιορισμού των αντικειμενικών σκοπών και στόχων για όλα τα επίπεδα της εταιρίας και ταυτόχρονα εξασφαλίζει τη θεληματική συνεργασία όλων των ατόμων που εκπόνησαν το σχέδιο-πρόγραμμα. Τα βήματα για το management by objectives είναι: • Καθορισμός στόχων • Συμμετοχή όλων των manager στον καθορισμό των στόχων και των κριτηρίων της απόδοσης • Η συνεχής αναθεώρηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ

Βιβλιογραφία Παναγιώτης Λαμπρόπουλος ¨Επιχειρηματικότητα – Σχεδιασμός και Ανάπτυξη των Επιχειρήσεων στην Κοινωνία της Πληροφορίας¨ 1η ¨έκδοση 2008 Δημήτρης Μπουραντάς, ¨Ηγεσία – Ο Δρόμος της Διαρκούς Επιτυχίας¨ πρόλογος Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Εκδόσεις Κριτική , 1η Έκδοση 2005 Εθνικό Παρατηρητήριο για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις ¨Άξονες στρατηγικής που συμβάλλουν στη δημιούργία επιτυχημένων ΜΜΕ¨ www.startupgreece.gov.gr Ενίσχυση Σπουδών πληροφορικής http://dlabs.it.teithe.gr/epixeir/ ΙΩΝΙΚΗ Διαδικτυακη Πύλη Ενημέρωσης http://www.cosmos4u.com/ Υπουργείο δια Βιου Μάθησης και Θρησκευματων http://digitalschool.minedu.gov.gr/ Γιώργος Μανουσόπουλος, ¨Η πυξίδα της Επιχείρησης¨ Specisoft http://www.specisoft.gr/home/news/docs/arthro_budget.pdf Πειραματικό Λύκειο, ¨Η επιχείρηση¨ http://peiramatiko.uom.gr/lykeio/teacher/matsiori/aode_theory.pdf ΤΕΙ ΙΝ - ΑΡΓΥΡΗ ΚΑΤΩΠΟΔΗ