ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΤΟ ΚΑΛΥΒΙ ΤΟΥ ΕΥΜΑΙΟΥ ΣυλλογιΣτικη και αναπτυξη του Σεναριου-Σχεδιου διδαΣκαλιαΣ

Συνήθη προβλήματα διδασκαλίας ΑΕαΜ Α. Η μονομερής προσέγγιση του κειμένου (συνήθως ο χρόνος αναλώνεται στον πραγματολογικό σχολιασμό του κειμένου και παραλείπονται παράμετροι, όπως η γλωσσική και η αισθητική αλλά και το περικείμενο συγγραφής του εκάστοτε μελετώμενου έργου). Β. Η σύγχυση με τη Νεοελληνική Γραμματεία, δεδομένου ότι η μορφή της γλώσσας παραπέμπει στο μάθημα της λογοτεχνίας και όχι των αρχαίων ελληνικών

Συνήθη προβλήματα διδασκαλίας ΑΕαΜ Γ. Η φαινομενική ευκολία των μεταφράσεων και η αποφυγή της εις βάθος ερμηνευτικής προσέγγισης του κειμένου καθώς και της αξιοποίησης βοηθητικών στοιχείων του σχολικού εγχειριδίου, όπως οι εικόνες και τα παραθέματα. Δ. Η τυποποίηση της διδασκαλίας, που συχνά δεν μας «επιτρέπει» να υπερβούμε μία μονότονη διδακτική πορεία, την οποία συχνά οι μαθητές γνωρίζουν πριν την εφαρμογή της.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Γνωστικό/α αντικείμενο/α: Ομήρου Οδύσσεια – Α’ Γυμνασίου Ιδιαίτερη περιοχή γνωστικού αντικειμένου: 21η ενότητα (π 1-172) Συμβατότητα με ΑΠΣ & ΔΕΠΠΣ

Σκοπός και Στόχοι της διδασκαλίας Ιδιαίτερη σημασία έχουν εδώ τα ακόλουθα σημεία: Α. Ο εκάστοτε σκοπός και οι επιμέρους στόχοι, που υποβοηθούν την υλοποίησή του, πρέπει να διατυπώνονται σύμφωνα με την αρχή της μετατρεψιμότητας: ο σκοπός είναι γενικός, μετατρέπεται σε στόχους, οι οποίοι είναι ειδικοί, και έτσι υλοποιείται. Β. Ο καλά διατυπωμένος στόχος είναι εκείνος που βασίζεται στην καλή επιλογή και χρήση ρημάτων, τα οποία παραπέμπουν σε ενέργειες, δράσεις και πρωτοβουλίες των μαθητών.

Σκοπός και στόχοι της ενότητας Με βάση την παραπάνω συλλογιστική ο σκοπός και οι στόχοι της ενότητας είναι: Γενικός Σκοπός είναι να βιώσουν (το ρήμα είναι γενικό) οι μαθητές τη συνάντηση του Τηλέμαχου με τον πατέρα του, τον οποίο δεν έχει ακόμα αναγνωρίσει. Ιδιαίτερη σημασία έχει να προσεγγίσουν (το ρήμα είναι γενικό) οι μαθητές τη συνάντηση αυτή μέσω διαφόρων οπτικών (μελέτη των ποιητικών τεχνικών αλλά και των κοινωνικών αρχών και αξιών της ομηρικής εποχής, δραματοποίηση, ηθογραφία προσώπων) και να προετοιμαστούν (το ρήμα είναι γενικό) ψυχολογικά για τον αναγνωρισμό πατέρα και γιου, που ακολουθεί.

Σκοπός και στόχοι της ενότητας Επιμέρους Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή διαδικασία. Σε επίπεδο γνώσεων α) να εντοπίσουν οι μαθητές, με βάση την κειμενοκεντρική προσέγγιση τις κύριες ποιητικές τεχνικές της ενότητας (άστοχα ερωτήματα, επική ειρωνεία, παρομοίωση) β) να συνδέσουν τη χρήση των ποιητικών τεχνικών, που εδώ αξιοποιούνται με την προετοιμασία του αναγνωρισμού,

Σκοπός και στόχοι της ενότητας Σε επίπεδο δεξιοτήτων α) να ασκηθούν (το ρήμα παραπέμπει σε απόκτηση δεξιότητας) οι μαθητές στη ηθογραφία των προσώπων του έπους, αξιοποιώντας στοιχεία του κειμένου, β) να ασκηθούν (το ρήμα παραπέμπει σε απόκτηση δεξιότητας) οι μαθητές στην ομαδοσυνεργατική μάθηση, γ) να καλλιεργήσουν οι μαθητές δεξιότητες αναφορικά με τη χρήση των ΤΠΕ (περιγράφεται δεξιότητα), όπου αυτές είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν, την επιλεκτική ανάγνωση του κειμένου, τη συνδυαστική σκέψη, την ανάληψη ρόλων, την άσκηση της προφορικότητας. Σε επίπεδο στάσεων να διακρίνουν οι μαθητές στο κείμενο (το ρήμα παραπέμπει σε ενέργεια) αξίες και αρχές που διέπουν την ομηρική κοινωνία, ώστε να είναι σε θέση να ερμηνεύουν τη δράση των προσώπων και να τις παραβάλουν με σύγχρονες στάσεις και συμπεριφορές.

Μέθοδοι - τεχνικές Ανακαλυπτική – διερευνητική Ομαδοσυνεργατική Σχέδιο εργασίας (project) Παιχνίδι ρόλων Δραματοποίηση

Διάρκεια του σεναρίου-σχεδίου 4 ώρες Η προτεινόμενη διάρκεια του σεναρίου-σχεδίου παραπέμπει στο σχέδιο δράσης (project). Τα χαρακτηριστικά του σχεδίου δράσης είναι: Η διάρκειά του, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από δύο διδακτικές ώρες (μη συνεχόμενες) και μπορεί να επεκτείνεται ακόμα και σε όλο το σχολικό έτος. Η δράση των μαθητών, ατομικά ή σε ομάδες, εκτός σχολικής αίθουσας. Η παραγωγή και παρουσίαση πρωτότυπης εργασίας . Η ανάγκη παρακολούθησης της εξέλιξης του σχεδίου δράσης από το φιλόλογο και η συμβουλευτική παρουσία του καθόλη τη διάρκεια της εργασίας των παιδιών.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1η φάση (1διδ. Ώρα) Ανάκληση της παλιάς εμπειρίας των μαθητών με ερωτήσεις, όπως: «Πού έχει σταματήσει η εξέλιξη του μύθου;» ή/και «Πού βρίσκεται τώρα ο ήρωάς μας, ο Οδυσσέας;», Αξιοποίηση του προοργανωτή του σχολικού εγχειριδίου

2η φάση (1η διδ. ώρα) Πρώτη ανάγνωση του κειμένου από το φιλόλογο. Οι μαθητές καταλήγουν στα κύρια σημεία της ενότητας Τόπος Πρόσωπα Ζεύγη συνομιλητών

3η φάση (2η διδ. ώρα) Επεξεργασία της ενότητας με διάκριση ομάδων και διανομή ρόλων στα μέλη της κάθε ομάδας Ψυχολόγοι Κοινωνιολόγοι Φιλόλογοι Σεναριογράφοι - Ηθοποιοί

4η φάση (3η διδ. ώρα) Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εργασίας των τριών πρώτων ομάδων

5η φάση (4η διδ. ώρα) Δραματοποίηση της ενότητας από την ομάδα των ηθοποιών - σεναριογράφων

Διδακτικό υλικό Σχολικό εγχειρίδιο Λογισμικό: Ομηρικά Έπη – Α’ και Β’ Γυμνασίου Φύλλα εργασίας

Ιδιαιτερότητες της παρούσας ενότητας Η ενότητα αυτή, παρόλο που δεν προσφέρεται ιδιαίτερα, επελέγη προκειμένου να αποτελέσει αντικείμενο σχεδιασμού επειδή: Α. Είναι αρχή ραψωδίας και σύμφωνα με το σενάριο πρέπει να προσανατολίσουμε τους μαθητές μας στο χωροχρονικό πλαίσιο αναφοράς της: «σε ποια ημέρα είμαστε;», «πού είμαστε;». Για την ηλικία των μαθητών αλλά και για τη συνολική θεώρηση του έργου αυτό κρίνεται σημαντικό και πρέπει συχνά να θυμίζουμε στα παιδιά το «σκηνικό» της θεματικής ενότητας.

Ιδιαιτερότητες της παρούσας ενότητας Β. Δεδομένου ότι η βασική ποιητική τεχνική της ενότητας είναι η επιβράδυνση και ενότητες, όπως αυτή, συχνά προβληματίζουν το φιλόλογο ως προς το διδακτικό χειρισμό τους, είναι καλό να δούμε και τέτοιες ενότητες. Οι σκηνές του αναγνωρισμού ή οι Απόλογοι «ρέουν» χωρίς δυσκολία για το φιλόλογο και τα παιδιά και είναι πολυσυζητημένες.

Η ομαδοποίηση της τάξης Η χρήση της ομάδας στη σχολική τάξη είναι περισσότερο αποτελεσματική και παιδαγωγικά ορθή, όταν πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις, όπως οι παρακάτω: Α. Η άσκηση της τάξης στην ομαδοσυνεργατική προσέγγιση του κειμένου. Β. Η ανάθεση σαφούς αποστολής σε κάθε ομάδα (βλ. φύλλα εργασίας). Γ. Η ανάθεση ρόλων στα μέλη της κάθε ομάδας (βλ. φύλλα εργασίας). Δ. Ο προσδιορισμός των βημάτων της διαδικασίας που η κάθε ομάδα θα ακολουθήσει προκειμένου να φέρει εις πέρας την αποστολή της (βλ. φύλλα εργασίας). Ε. Η ανάγκη ανάδειξης της συνεργασίας των ομάδων μεταξύ τους κατά την τελική παρουσίαση των αποτελεσμάτων της δουλειάς τους (βλ. φύλλα εργασίας). Στ. Ο συνεχής, συμβουλευτικός και καθοδηγητικός ρόλος του φιλολόγου.

Η ομαδοποίηση της τάξης Τα κριτήρια ομαδοποίησης της τάξης ποικίλλουν και εξαρτώνται από παράγοντες, όπως ο φιλόλογος, το μάθημα, οι σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους, ο εθισμός της τάξης στη διαδικασία ομαδοποίησης. Οι τελευταίες ερευνητικές αναφορές επισημαίνουν την ανάγκη ομάδων από μαθητές διαφορετικού φύλου αλλά και διαφορετικής δυναμικής: ο πολύ καλός, ο καλός, ο μέτριος, ο αδύναμος αποτελούν ομάδα. Εξαρτάται από τους ρόλους, τη διαδικασία ολοκλήρωσης της αποστολής και τη στάση του φιλολόγου η κινητοποίηση των παιδιών.

Η αξιολόγηση της γνώσης Στο τέλος του σεναρίου-σχεδίου προτείνονται ενδεικτικά δύο εργασίες για το σπίτι. Ωστόσο, να μην θεωρήσουμε απαραίτητη την καθημερινή ανάθεση εργασιών αν οι εργασίες αυτές δεν έχουν δημιουργικό ζητούμενο και αν δεν διορθώνονται παρεμβατικά από το φιλόλογο.