Διεπιστημονική ομάδα και συνεργασία

Ο διαπρεπής Warren Bennis υποστήριξε ότι κανένας δεν είναι τόσο έξυπνος από μόνος του όσο όλοι μαζί, τονίζοντας ότι στον σύγχρονο κόσμο μας όπου η τεχνολογική και πολιτική πολυπλοκότητα αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς, η μεμονωμένη ατομική δράση καθίσταται ολοένα και πιο ανεπαρκής

Όντως, τα μεταβαλλόμενα δεδομένα και οι σύγχρονες προκλήσεις στον τομέα της υγείας απαιτούν από τους παρόχους υγείας αφενός ευελιξία και προσαρμοστικότητα, απόκτηση, επέκταση κι επικαιροποίηση εξειδικευμένων γνώσεων και δεξιοτήτων και αφετέρου εντατικές προσπάθειες για συλλογική, συνεργατική δράση.

Η διεθνής βιβλιογραφία παραθέτει μια σειρά από λόγους που αξιώνουν άμεση ωρίμανση της κουλτούρας των επαγγελματιών υγείας για υιοθέτηση διεπιστημονικής ομαδικής προσέγγισης στη φροντίδα. Εξ ορισμού, η διεπιστημονική ομάδα απαρτίζεται από δύο ή περισσότερους επαγγελματίες υγείας και η δυναμική της χαρακτηρίζεται από ισοτιμία και αμοιβαία συμπλήρωση σε γνωστικό υπόβαθρο και δεξιότητες, κοινούς ξεκάθαρους στόχους για την υγεία και συντονισμένη προσπάθεια για τη βέλτιστη αξιολόγηση, τον σχεδιασμό πλάνου και την εκτίμηση στη φροντίδα των ασθενών.

Η αποτελεσματική διεπιστημονική προσέγγιση προσιδιάζεται από μια πλειάδα χαρακτηριστικών, στα οποία εξέχουσα θέση κατέχει η καλή, χωρίς μονόδρομους επικοινωνία και δεκτικότητα, όπου οι απόψεις των μελών της αντιμετωπίζονται ισότιμα

Επιπρόσθετα, η ένδεια διακριτών ρόλων δημιουργεί αναπόφευκτα συγκρούσεις με συνεπακόλουθη την αναποτελεσματική φροντίδα, γεγονός που αναπόδραστα οδηγεί στην ανάγκη για εκ των προτέρων κατανόηση, διασαφήνιση των ρόλων και αμοιβαίο σεβασμό τους από όλα τα μέλη της ομάδας, ως βασική προϋπόθεση για επιτυχή έκβαση των συλλογικών ενεργειών.

Συνέχεια Οι νοσηλευτές ως επαγγελματίες υγείας έχουν πλήρη επίγνωση του οφέλους της διεπιστημονικής προσέγγισης κι επί τούτου συνεργάζονται άριστα με τους άλλους επιστημονικούς κλάδους στο πλαίσιο της διεπιστημονικής ομάδας, για τη βέλτιστη τεκμηριωμένη φροντίδα

Συνέχεια Δεδομένης της υπεροχής τους στη συνέχεια της φροντίδας κατέχουν καίρια θέση στην πρόληψη, στην έγκαιρη αναγνώριση, καθώς και στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης, της αντιμετώπισης και των στρατηγικών για τη βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας.

Συνέχεια Οι χώρες με τα ανεπτυγμένα και αποδοτικά συστήματα υγείας αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση και ανάπτυξη διεπιστημονικής συνεργασίας κι εκπαίδευσης, μέσω εφαρμοσμένων πολιτικών, πρωτοκόλλων και διαδικασιών φροντίδας. Το σύνολο των ειρημένων ενεργειών αποσκοπεί στη διασφάλιση της συνέχειας της φροντίδας ως θεμελιώδη προϋπόθεση για την προσδοκώμενη βελτίωση στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας.

Γνώμονα στην εν λόγω μετάβαση της φροντίδας αποτελεί η ολοένα και ευρύτερη αποδοχή και τεκμηρίωση ότι η διεπιστημονική συνεργασία συμβάλλει στη βελτίωση όλου του φάσματος των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας συμπεριλαμβανομένου της φροντίδας και της έκβασης των ασθενών

Η διεπιστημονική προσέγγιση στη φροντίδα με αλληλοεξαρτώμενη συνεργασία, ανοικτή επικοινωνία και κοινή λήψη αποφάσεων επιφέρει προστιθέμενη αξία στα συστήματα υγείας

Προκειμένου να διασφαλιστεί η βέλτιστη προαγωγή, διατήρηση και αποκατάσταση της υγείας του λαού απαιτείται άμεση άρση των όποιων ενεργειών διατήρησης των «υπερτροφικών εγώ».

Οι στόχοι του ΠΟΥ «Υγεία για Όλους», όπως διατυπώθηκαν το 1985, αποτελούν σαφείς αναφορές για την ανάγκη συνεργασίας των επαγγελματιών υγείας στην εκπαίδευση, στην πρακτική και στην ανάπτυξη δικτύων με άλλους τομείς, όπως η κοινωνική φροντίδα και πρόνοια

Αργότερα, στο «Υγεία 21» (WHO, 1999), υπάρχουν πολλές αναφορές για την ανάγκη ανάπτυξης πλαισίου συνεργασίας για ολοκληρωμένη προσέγγιση, συνεργασία και κοινές αξίες Σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο υπάρχει η τάση για ενίσχυση του ρόλου της ομάδας στην ΠΦΥ και των επιμέρους επαγγελματιών υγείας, με τους νοσηλευτές να εμπλέκονται όλο και περισσότερο στην παροχή φροντίδας

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, εξειδικευμένοι νοσηλευτές (nurse practitioners) καλύπτουν μεγάλο μέρος της παρεχόμενης ΠΦΥ (American Association of Nurse Practitioners, 2015). Η ελληνική νομοθεσία, ωστόσο, δεν φαίνεται να βρίσκεται σε αυτήν την κατεύθυνση, αφού στα πιο πρόσφατα νομοθετήματα γίνεται ελάχιστη ή και καθόλου αναφορά στον ρόλο της ομάδας στην ΠΦΥ και δεν ενισχύεται ούτε συγκεκριμενοποιείται ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας, πλην του οικογενειακού ιατρού.

Γενικότερα, πρόσφατες οδηγίες και πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΠΟΥ εστιάζουν στην ανάγκη διεπαγγελματικής (interprofessional), διυπηρεσιακής (interagency) και διατομεακής (intersectoral) συνεργασίας και πρακτικής στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Οδηγία 36, στην κλινική εκπαίδευση του νοσηλευτή υπεύθυνου για τη γενική νοσηλεία (άρθρο 31) «ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει όχι μόνο να αποτελεί μέλος μιας ομάδας αλλά και να είναι επικεφαλής ομάδας που οργανώνει τη συνολική νοσηλευτική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής εκπαίδευσης για τα μεμονωμένα άτομα και τις μικρές ομάδες, στο πλαίσιο του υγειονομικού φορέα ή εντός της κοινότητας».

Στο πλαίσιο της νοσηλευτικής εκπαίδευσης, η προϋπόθεση για «ανάπτυξη ικανοτήτων για πιο ανεξάρτητη εργασία» των νοσηλευτών επισημαίνεται στην παράγραφο 20 της Οδηγίας 55 του 2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου ως αποτέλεσμα της σημαντικής εξέλιξης του νοσηλευτικού επαγγέλματος, της περίθαλψης σε επίπεδο κοινότητας, της χρήσης σύνθετων θεραπειών και της ανάπτυξης της τεχνολογίας.

Οι εν λόγω οδηγίες διευρύνουν ακόμη περισσότερο το έργο του νοσηλευτή στην κοινότητα και τον εμπλέκουν ενεργά στην ανάληψη ηγετικού και συντονιστικού ρόλου μέσα στην ομάδα. Ενδιαφέρον προκαλεί η αναφορά στα προγράμματα σπουδών του νοσηλευτή υπεύθυνου για τη γενική περίθαλψη, του οδοντίατρου και του κτηνίατρου ότι «η διδασκαλία ενός ή περισσοτέρων από τα μαθήματα αυτά δύναται να εξασφαλίζεται στο πλαίσιο άλλων κλάδων ή σε σύνδεση με αυτούς», προάγοντας με αυτόν τον τρόπο τη διεπιστημονική εκπαίδευση

Η διεπιστημονική εκπαίδευση είναι μια σημαντική προϋπόθεση για την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία της διεπιστημονικής ομάδας στην καθημερινή πράξη. Ενδεικτικά, θα γίνει μια σύντομη αναφορά στη διεπιστημονική εκπαίδευση και συνεργασία σε επίπεδο νομοθεσίας σε χώρες της Ευρώπης και διεθνώς

Στην Ιαπωνία η διεπιστημονική εκπαίδευση προάγεται κυβερνητικά και ακαδημαϊκά, αλλά δεν έχει νομοθετηθεί ακόμη. Συγκεκριμένα, εννέα πανεπιστήμια ίδρυσαν το 2008 το δίκτυο Japan Inter Professional Working and Education Network (JIPWEN), το οποίο εφαρμόζει προγράμματα διεπιστημονικής εκπαίδευσης στα επαγγέλματα υγείας με επιχορήγηση από την ιαπωνική κυβέρνηση

Στη Σουηδία η διεπαγγελματική συνεργασία έχει νομοθετηθεί για τον τομέα της υγείας και κυρίως για τη φροντίδα των ηλικιωμένων, σε οργανισμούς φροντίδας υγείας, στην κοινότητα και στην κατ’ οίκον φροντίδα, με τον πτυχιούχο νοσηλευτή ή τον κοινωνικό λειτουργό να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο ως διαχειριστές περίπτωσης (case managers) (Duner, 2013).

Χαρακτηριστικά, χώρες με αναπτυγμένο δίκτυο ΠΦΥ, όπως η Σουηδία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Ολλανδία, η Δανία, διαθέτουν πολλά προγράμματα προαγωγής της διεπαγγελματικής εκπαίδευσης σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στα επαγγέλματα υγείας και αφορούν κυρίως τη φροντίδα στην κοινότητα.

Σύνοψη Αν και διαχρονικά έχουν ληφθεί αρκετές νομοθετικές πρωτοβουλίες για την οργάνωση της ΠΦΥ στην Ελλάδα, στην πραγματικότητα είτε οι νόμοι αυτοί δεν εφαρμόστηκαν είτε δεν ειχαν την απαιτούμενη πληρότητα ώστε να οδηγήσουν στην οργάνωση και εδραίωση ενός ισχυρού συστήματος ΠΦΥ στη χώρα μας.

Η ελληνική νομοθεσία για την ΠΦΥ εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη, πολλές από τις υπάρχουσες διατάξεις δεν έχουν εφαρμοστεί ποτέ και συχνά δεν είναι σαφές ποιες διατάξεις καταργούν, τροποποιούν ή συμπληρώνουν προγενέστερες. Διαχρονικά, στα περισσότερα νομοθετήματα δεν γίνεται καμία αναφορά στην ομάδα της ΠΦΥ.

Μια τελευταία προσπάθεια οργάνωσης ενός ενιαίου και ισχυρού συστήματος ΠΦΥ έγινε το 2014 με τον νόμο 4238. Ούτε όμως και στον νόμο αυτό περιλαμβάνονται οι απαραίτητες διατάξεις ώστε να καθιερωθεί η παροχή ΠΦΥ από ομάδα επαγγελματιών υγείας με σαφή και διακριτά καθήκοντα και ρόλους αλλά και με κοινό πεδίο δράσης και συνεργασίας για την παροχή της βέλτιστης για τον γενικό πληθυσμό

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση : Συστήνεται να γίνεται εκτίμηση των αναγκών του ασθενή, συμβουλευτική σε προγράμματα αυτοφροντίδας, αναγνώριση και παρακολούθηση των ασθενών υψηλού κινδύνου για παροξυσμό, συμβουλευτική φυσικής άσκησης και εκπαίδευση των ασθενών.

προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματική φροντίδα στη Χ. Α. Π προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματική φροντίδα στη Χ.Α.Π., δραστηριότητες για τη διαχείριση της νόσου θα πρέπει να αναληφθούν από άτομα διαφορετικών επαγγελματικών ειδικοτήτων (διεπιστημονική ομάδα).

ENOTHTA 5. Iδιότητες νοσηλευτή SLIDE 5.3 Ο νοσηλευτής πρέπει να διαθέτει υπομονή, ευγένεια, αυτοκυριαρχία, κατανόηση, ψυχραιμία και μεγάλη ψυχική και σωματική αντοχή. Η δεξιότητα επικοινωνίας και η συνεργασία με το υπόλοιπο νοσηλευτικό προσωπικό και τους ασθενείς, βοηθούν στην ταχύτερη αποκατάσταση της υγείας των ασθενών και στη δημιουργία ευχάριστου κλίματος στο χώρο εργασίας. 30

Η κινητήρια δύναμη στη Γ Η κινητήρια δύναμη στη Γ. όπως σε κάθε μονάδα ανακουφιστικής φροντίδας, είναι η διεπιστημονική ομάδα. Για την αντιμετώπιση των πολυδιάστατων και σύνθετων αναγκών των ασθενών και των οικογενειών τους, είναι απαραίτητο οι λειτουργοί που υπηρετούν τους διαφορετικούς τομείς της διεπιστημονικής ομάδας (ιατρική, νοσηλευτική, ψυχολογία, κοινωνικές επιστήμες κλπ) να συνεργάζονται αρμονικά στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του ατομικού σχεδίου φροντίδας κάθε ασθενούς. 

Στη Μονάδα εργάζονται σήμερα με καθεστώς πλήρους ή μερικής απασχόλησης ή προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες: τρεις γιατροί, επτά νοσηλευτές, δύο κοινωνικοί λειτουργοί, ένας ψυχολόγος, ένας ιερέας που είναι ταυτόχρονα και γενικός ιατρός, ένας φυσιοθεραπευτής, μία διοικητική υπεύθυνος, δύο διοικητικοί υπάλληλοι και η συντονίστρια των εθελοντών.

Τη Μονάδα υποστηρίζουν τρεις εθελοντές επιστημονικοί σύμβουλοι, που είναι ανώτατα στελέχη του ιατρικού και νοσηλευτικού δυναμικού. Δύο έμπειροι και εξειδικευμένοι στην ανακουφιστική φροντίδα λειτουργοί υγείας (μία ιατρός και μία νοσηλεύτρια), συμβάλλουν συστηματικά και διαχρονικά στον προγραμματισμό της ανάπτυξης της Μονάδας και την εκπαίδευση των λειτουργών υγείας.

Τη έργο της Μονάδας συνεπικουρούν εθελοντικά σε ειδικά επιστημονικά και τεχνικά θέματα, ένας νομικός, ένας μηχανικός πληροφορικής και μία φαρμακοποιός.

Η ημέρα ξεκινά με την πρωινή σύσκεψη, στην οποία συμμετέχουν όλα τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας.  Παρουσιάζονται ανά ασθενή από τον κάθε επιστήμονα οι ανάγκες και τα προβλήματα που άπτονται της ειδικότητάς του. Αξιολογούνται τα ευρήματα, εξετάζονται αν έχουν επιτευχθεί οι τεθέντες στόχοι των σχεδίων φροντίδας ασθενών και παράλληλα καθορίζονται νέοι στόχοι

Στο στάδιο αυτό οργανώνεται το πρόγραμμα των εβδομαδιαίων επισκέψεων, μετά τη σύμφωνη γνώμη των ασθενών και των φροντιστών τους

Στη συνέχεια της ημέρας πραγματοποιούνται οι επισκέψεις στους ασθενείς από επιμέρους ομάδες 1-2 μελών της Γ. κατά τις οποίες παρέχεται ολοκληρωμένη φροντίδα και στήριξη σε 2-4 ασθενείς ημερησίως. Στον προγραμματισμό των επισκέψεων λαμβάνονται υπόψη τα ειδικά προβλήματα των ασθενών καθώς και ο τόπος διαμονής τους.

Μετά την επιστροφή των λειτουργών υγείας στη Μονάδα το μεσημέρι, επικαιροποιείται το ιστορικό των ασθενών με την επαναξιολόγηση των συμπτωμάτων/προβλημάτων, των στόχων και την πραγματοποίηση των συγκεκριμένων παρεμβάσεων της ημέρας. 

Μία φορά την εβδομάδα, γίνεται εκτεταμένη πρωινή σύσκεψη, στην οποία συμμετέχουν οι επιστημονικοί σύμβουλοι του προγράμματος και ο συντονιστής των εθελοντών. Στη συνάντηση αυτή, αναδεικνύεται και αναπτύσσεται εν συντομία κάποιο ενδιαφέρον θεωρητικό θέμα ανακουφιστικής φροντίδας, ενώ παράλληλα επισημαίνονται οι παράγοντες που καθορίζουν την τεκμηριωμένη άσκηση φροντίδας, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία

Μία φορά ανά 15νθήμερο γίνεται συνάντηση των μελών της ομάδας με εικαστική ψυχοθεραπεύτρια, η οποία παρέχει στήριξη σχετικά με τα δύσκολα βιώματα που σχετίζονται με τη φροντίδα των ασθενών.