Πηγές αυτοαποτελεσματικότητας στους επαγγελματικούς συμβούλους: Προτάσεις και Προοπτικές Α. Καλίρης, Δ. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Φ. Ίσαρη, & Κ. Μυλωνάς Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. 10-11 Δεκεμβρίου 2016 Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Καλλιθέα, Αθήνα

Το πολύπλοκο έργο του επαγγελματικού συμβούλου και του συμβούλου σταδιοδρομίας...

Σύνθετες παρεμβάσεις για ποικιλία ζητημάτων: Εκπαίδευση / Ανάπτυξη δεξιοτήτων προσωπικής ευελιξίας / Eνίσχυση εμπιστοσύνης σε ψυχοκοινωνικές πηγές (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, & Δρόσος, 2013. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, Δρόσος, Καλίρης, & Μικεδάκη, 2014) Διαπραγμάτευση αλλαγών – μεταβάσεων ζωής και σταδιοδρομίας (Savickas, 2011) Επαναπροσδιορισμός επαγγελματικής αυτοαντίληψης (Καλίρης & Κρίβας, 2013) Θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αλληλεπίδραση προσωπικών προβλημάτων με την επαγγελματική ανάπτυξη (McIlveen, 2015)

Παράλληλα, η πολυπλοκότητα του συμβουλευτικού έργου συνδέεται με: Το πεδίο παροχής υπηρεσιών (απασχόληση, β/θμια, γ/θμια εκπαίδευση, ΕΕΚ κ. ά.). Τις ραγδαίες αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, στην κοινωνία, την οικονομία και την ταχύτατη ανάπτυξη των Νέων Τεχνολογιών. Τα διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά των ωφελουμένων (φύλο, ηλικία, κουλτούρα κ. ά.).

Αυτοαποτελεσματικότητα – Κοινωνιογνωστική θεωρία (Bandura, 1986, 1997, 2002, 2012) Αυτοαποτελεσματικότητα Δράση / Συμπεριφορά Ικανότητες / Δεξιότητες

Αυτοαποτελεσματικότητα για την άσκηση επαγγελματικής συμβουλευτικής (career counseling self-efficacy beliefs): τωρινό επίπεδο εμπιστοσύνης του συμβούλου σχετικά με ικανότητες εφαρμογής και συντονισμού δραστηριοτήτων επαγγελματικής συμβουλευτικής (O’Brien, Heppner, Flores, & Bikos, 1997)

Αυτοαποτελεσματικότητα του συμβούλου και αποτελεσματικότητα στη συμβουλευτική Προσωπικά χαρακτηριστικά του συμβούλου ή του πελάτη: παράγοντες συνεισφοράς (input variables) στη συμβουλευτική διαδικασία και τα αποτελέσματα (Heppner & Heppner, 2003). Αυτοαποτελεσματικότητα και αποτελέσματα Θετική σχέση με την επίδειξη ενσυναίσθησης, τη χρήση μικρο-δεξιοτήτων, επιμονή του συμβούλου, αποτελεσματικότητα στις συνεδρίες (π.χ. Heppner et al., 1996. Jaafar et al., 2009. Kocarek, 2001. Larson et al., 1992. Zawawi & Al-Ali, 2014).

Στο πεδίο της επαγγελματικής συμβουλευτικής... Eλάχιστες έρευνες διεθνώς (καμία στον ελληνικό χώρο), μόνο ενδείξεις θετικής επίδρασης της ΑΕΣ στην αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων. Heppner et al., 1998 Βρέθηκε συνάφεια με συγκεκριμένους δείκτες αποτελεσμάτων αλλά ήταν πολύπλοκη η σχέση. Αυτοαποτελεσματικότητα Ενδιαφέρον για το αντικείμενο της επαγγελματικής συμβουλευτικής (Gilliam, 2012).

Διάρκεια και μεθοδολογία κατάρτισης στη συμβουλευτική Διάρκεια - περιεχόμενο συναφούς εμπειρίας Διάρκεια - περιεχόμενο πρακτικής άσκησης Εποπτεία Άλλοι υποστηρικτικοί παράγοντες Πηγές πληροφόρησης που ο σύμβουλος αξιοποιεί για να διαμορφώσει αίσθημα εμπιστοσύνης για τις ικανότητές του.

Σημαντικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της ΑΕΣ κατάρτιση σε εξειδικευμένες δεξιότητες, διάρκεια-μεθοδολογία κατάρτισης (Καλίρης, Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, & Φακιολάς, 2013. Lodewyckx, 2006. O’Brien et al., 1997. Soresi, Nota, & Lent, 2004) πρακτική άσκηση (Heppner et al., 1998. Marshall, 2000) διάρκεια προϋπηρεσίας (Da Silva, De Oliveira, & Melo-Silva, 2014) θετικές ψυχοκοινωνικές πηγές (π.χ. αισιοδοξία, ελπίδα) (Ginevra et al., 2014)

Ανάπτυξη αυτοαποτελε-σματικότητας Πρακτική άσκηση Εξειδικευμένη κατάρτιση Ψυχοκοινωνικές πηγές του συμβούλου (π.χ. αισιοδοξία, ανθεκτικότητα) Συναφής εμπειρία συμβουλευτικής

Η παρούσα έρευνα: Σκοπός και στόχοι Στόχοι Διερεύνηση ποικίλων παραγόντων - πηγών που βοηθούν τους συμβούλους να αναπτύξουν αίσθημα εμπιστοσύνης στις ικανότητές τους για την άσκηση επαγγελματικής συμβουλευτικής. Αναγνώριση επικρατέστερων πηγών διαμόρφωσης της εμπιστοσύνης των συμβούλων για τις ικανότητές τους. Διερεύνηση νοηματοδότησης εμπειριών από το καθημερινό έργο. Κατασκευή έγκυρου εργαλείου αξιολόγησης των πηγών ΑΕΣ.

Πρωτοτυπία της μελέτης Παρούσα έρευνα Παλαιότερες έρευνες Δεν έχει υλοποιηθεί αντίστοιχη έρευνα στη χώρα μας. Eπαγγελματίες σύμβουλοι. Αξιοποιήθηκε η ποιοτική μεθοδολογία - ανέδειξε υποκειμενικές εμπειρίες, αντιλήψεις, πρακτικές και ερμηνείες. Τα αποτελέσματα τροφοδότησαν την κατασκευή ειδικού εργαλείου αξιολόγησης των πηγών ΑΕΣ. Αναφέρονταν, γενικώς, στην αυτοαποτελεσματικότητα για την άσκηση συμβουλευτικής, ελάχιστες για επ. συμβουλευτική. Κυρίως, δείγματα εκπαιδευομένων. Συγκεκριμένος και προκαθορισμένος συνδυασμός δραστηριοτήτων (π.χ. εκπαίδευση, εμπειρία) που συνδέονται θεωρητικά με τις πηγές πληροφόρησης.

Χαρακτηριστικά συμμετεχόντων Συμμετέ-χοντες Δομή Φύλο Ηλι-κία Εκπαίδευση Διάρκεια κατάρτισης Συ.Ε.Π. (Μ.Ο.) Διάρκεια προϋπ/σίας (Μ.Ο.) 7 επαγγελμα-τικοί σύμβουλοι -ΚΕ.ΣΥ.Π. -Γραφείο Διασύνδε-σης -ΟΑΕΔ -ΜΚΟ -Εταιρεία ψυχ/κής επανένταξης -ιδιωτική πρακτική -Διδασκα-λία. 5 γυναί-κες, 2 άνδρες 30-50 ετών 4 ΜΔΕ (2 ΔΔ), 1 μεταπτυχια-κή φοιτήτρια, 1 πτυχίο ψυχολογίας & ετήσια ειδίκευση Συ.Ε.Π., 1 σεμινάριο Συ.Ε.Π. 3 έτη 9,4 έτη

Μέθοδος Ποιοτική έρευνα: διερευνά τη βιωμένη εμπειρία και τα νοήματα όπως αυτά ορίζονται από τους συμμετέχοντες. Στόχος είναι η περιγραφή και κατανοήση συμβάντων και εμπειριών, ποτέ η πρόβλεψη (Ίσαρη & Πουρκός, 2015. Ιωσηφίδης, 2008). Οδηγός συνέντευξης (π.χ. «τι σας βοηθάει να έχετε εμπιστοσύνη στις ικανότητές σας στην επαγγελματική συμβουλευτική;»). Ημι-δομημένη συνέντευξη (Μέση διάρκεια 25,5’): παρέχεται η προοπτική των συμμετεχόντων (Ίσαρη & Πουρκός, 2015). Θεματική Ανάλυση (Thematic Analysis, Braun & Clarke, 2006): αναγνώριση, ανάλυση, αναφορά κεντρικών μοτίβων.

Αποτελέσματα 6 κυρίαρχα θέματα (themes) και μια σειρά από υποθέματα 1. Υποστηρικτική σχέση με συναδέλφους. α. Επιβεβαίωση μέσω της ανατροφοδότησης, β. Αναγκαιότητα καθοδήγησης και εποπτείας στη συμβουλευτική. 2. Η σημασία της αποκτηθείσας εκπαίδευσης και κατάρτισης. α. Αξιοποίηση υποβάθρου κοινωνικών επιστημών στο συμβουλευτικό έργο. β. Διαρκής κατάρτιση σε νέες προσεγγίσεις, μεθόδους, τεχνικές επαγγελματικής συμβουλευτικής. 3. Η συμβολή της προηγούμενης συναφούς επαγγελματικής εμπειρίας. 4. Επαναλαμβανόμενες επιτυχίες – αποτελεσματικότητα συμβουλευτικού έργου. 5. Οι συγκρίσεις με εμπειρίες συναδέλφων. 6. Η συμβολή της θετικής ανατροφοδότησης από τους πελάτες.

Θεματικός Χάρτης σχετικά με τις πηγές αυτοαποτελεσματικότητας των επαγγελματικών συμβούλων

Θέμα 1. Σ.Κ.: «..ο συνάδελφος που μπορεί να τον βοηθήσαμε σε δύσκολη δική του αντίστοιχη στιγμή και θα μας πει: «Ευχαριστώ πάρα πολύ, με βοήθησες, ξεμπλόκαρα...» Δηλαδή, καμιά φορά επιβεβαιωνόμαστε και μέσα απ’τους άλλους». Π. Μ.: «..Εγώ έχω ανάγκη να ξέρω από τους συναδέλφους μου πως χειρίστηκαν ένα περιστατικό. Αυτό που μου λείπει είναι το mentoring, ωστόσο. Και αυτό ψάχνω να βρω κάθε φορά.. και με τους τρόπους που εκπαιδεύομαι». Θέμα 2. Σ. Τ.: «ο,τιδήποτε καινούριο δηλαδή είτε είναι κάποιος άλλος, είτε δω κάτι, είτε διαβάσω κάτι, συμμετέχω σε ένα σεμινάριο..δηλαδή ο,τιδήποτε καινούριο μαθαίνω, είτε είναι από κάποιον άλλο, με βοηθάει να εμπιστευθώ περισσότερο τον εαυτό μου». Σ.Κ.: «..Δηλαδή, το ότι προερχόμαστε από ανθρωπιστικές επιστήμες είναι μια καλή βάση για να μπορέσουμε να αντέξουμε σε όλες αυτές τις δυσκολίες που πραγματικά αντιμετωπίζουμε καθημερινά..». Θέμα 3. Σ.Κ.: «Ναι..εγώ θα μπορούσα να πως ας πούμε η προηγούμενη εμπειρία που είχα η επαγγελματική σε ένα συμβουλευτικό κέντρο οικογένειας όπου έβλεπα εφήβους με έχει βοηθήσει στην προσέγγιση νεαρών ατόμων, αυτή δηλαδή η προγενέστερη εμπειρία μου στο σήμερα έρχεται να κουμπώσει σε πράγματα και σε καταστάσεις..». ΠΙΣΚ: «Ε..σίγουρα, βοηθάει οποιαδήποτε ας πούμε εμπειρία με παράλληλα, άλλα περιβάλλοντα.. Εγώ ας πούμε είχα μια μεγάλη θητεία ως καθηγήτρια..η σχέση ήταν διδακτική αλλά στην ουσία ένα μεγάλο κομμάτι και της διδασκαλίας εμπεριέχει κομμάτια συμβουλευτικής».

Θέμα 4. Κ. Μ. : «Εντάξει, όταν βλέπεις τις πρώτες επιτυχίες ( Θέμα 4. Κ.Μ.: «Εντάξει, όταν βλέπεις τις πρώτες επιτυχίες (...), αρχίζεις και αποκτάς εμπιστοσύνη (...)». Σ. Τ.: «Τι με βοηθάει; Όταν τυχαίνουν καταστάσεις, που είναι δύσκολες αντικειμενικά και μία φορά, δεύτερη φορά πετυχαίνεις, δηλαδή ας πούμε όταν έχεις επαναλαμβανόμενες επιτυχίες σε δύσκολες καταστάσεις όμως, αυτό με βοηθάει να εμπιστευθώ τον εαυτό μου». Θέμα 5. Ν. Δ.: «.. ε στην ουσία (...) τα αποτελέσματα που βλέπω από τη δουλειά, από τις συγκρίσεις που κάνω συζητώντας με συναδέλφους..κάπως έτσι». Π. Μ.: «Εκεί είναι και η αποτελεσματικότητα. Εγώ έχω ανάγκη να ξέρω από τους συναδέλφους μου πως χειρίστηκαν ένα περιστατικό». Θέμα 6. Σ.Κ.: «να νιώθουμε ότι ναι..τα πήγαμε καλά, έρχεται και από αυτούς που εξυπηρετούμε, έτσι; Είναι το follow-up. Από την κουβέντα που θα μας πει αυτός που εξυπηρετήσαμε, το χαμόγελο που θα μας εκφράσει..». Π.Μ.: «...Αυτή η στιγμή της συζήτησης και το αν έχει πάει πολύ καλά το νιώθω, δηλαδή μου το λένε και οι ίδιοι στο τέλος, νιώθω ότι είμαι ικανή σύμβουλος, αυτοαποτελεσματική».

Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα Διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στις πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας των συμβούλων και θετικές αλλαγές στους πελάτες. Εξέταση χαρακτηριστικών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που λειτουργούν ως πηγές αυτοαποτελεσματικότητας (π.χ. πρακτική άσκηση). Διερεύνηση τυχόν διαφορών στις επικρατέστερες πηγές ως προς το πολιτισμικό υπόβαθρο των συμβούλων. Ανάπτυξη σχετικών εργαλείων / κλιμάκων αξιολόγησης.

Προτάσεις για την πράξη Σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης συμβούλων εστιάζοντας σε κομβικούς παράγοντες διαμόρφωσης της αυτοαποτελεσματικότητας (π.χ. ανατροφοδότηση). Αξιολόγηση του επιπέδου αυτοαποτελεσματικότητας και ρύθμιση με βάση την πραγματική απόδοση. Αναζήτηση εποπτείας / mentoring. Δημιουργία δικτύου μάθησης και αλληλοϋποστήριξης (Μάνου, Θεοφανέλλης, Αθανασούλα-Ρέππα, & Καλούρη, 2016).

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας! «Πλέονες ἐξ ἀσκήσιος ἀγαθοί γίνονται ἢ ἀπό φύσιος» Δημόκριτος Αφιερώνουμε την παρουσίαση αυτή από καρδιάς στη μνήμη του σπουδαίου ανθρώπου και Πανεπιστημιακού Δασκάλου, Καθηγητή Σπύρου Κρίβα. Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!

Η συμβολή σας στην ερευνητική αυτή προσπάθεια είναι πολύτιμη Η συμβολή σας στην ερευνητική αυτή προσπάθεια είναι πολύτιμη.. Ερωτήσεις, ιδέες ή προτάσεις;