Συνάντηση Φιλολόγων, Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2016 «Αρχαία Ελληνικά και Θέατρο» μια διδακτική πρόταση για τη Β΄ Λυκείου στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή Δημουργία σεναρίου: Σιδερά Βιβή, Καψούρης Γιώργος

Σοφοκλέους, «Αντιγόνη», Πρόλογος, στίχοι 18-41

Αφόρμηση-Προβληματισμός Αφόρμηση της σημερινής παρουσίασης αποτελεί η διαπίστωση πως η διδασκαλία της Αντιγόνης ακολουθεί, κατά κανόνα, τον παραδοσιακό τρόπο που αδυνατεί να προσεγγίσει την πραγματική φύση του κειμένου, τη «θετρικότητά» του, και καταλήγει στην ουσία μια ανιαρώς διεκπεραιωτική διαδικασία...

Παιδαγωγική προσέγγιση Το σενάριο βασίζεται στις σύγχρονες θεωρίες μάθησης που αναγνωρίζουν την ενεργητική εμπλοκή των μαθητών/-τριών στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης: τον εποικοδομισμό του Piaget, την ανακαλυπτική μάθηση του Bruner, την κοινωνιοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky και τη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης

Γενικός Σκοπός Η ποιοτική-βιωματική επικοινωνία του μαθητή με το κείμενο του Σοφοκλή που θα τον οδηγήσει στην όξυνση της παρατηρητικότητας, στην καλλιέργεια της ευαισθησίας, στον εμπλουτισμό της εμπειρίας και την ανάπτυξη της φαντασίας. Θα τον μετατρέψει δηλαδή σε καλό αναγνώστη που μέσω της παρατήρησης, της διερεύνησης και της ενσυναίσθησης θα αντιληφθεί τη βιοθεωρία του Σοφοκλή, την αντίληψή του για τον κόσμο και τη ζωή γενικότερα.

Γενικός Σκοπός Με την πεποίθηση ότι η «Αντιγόνη», μέσα από μια αριστοτεχνικά δοσμένη ιστορία, που χαρακτηρίζεται από συνεχείς αναμετρήσεις του ανθρώπου με τον εαυτό του και με υπέρτερες δυνάμεις, συμπυκνώνει το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, προτείνεται μια προσέγγιση με κύριο άξονα τη συμμετοχή και τη συνεργασία και επιδίωξη την αισθητική απόλαυση.

Επιμέρους στόχοι να ξεπεράσουν το εμπόδιο της αρχαίας γλώσσας του Σοφοκλή και να ανακαλύψουν την ομορφιά του ποιητικού του λόγου να είναι σε θέση να αναδιηγούνται δημιουργικά το συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά των δύο ηρωίδων δίνοντας έμφαση στη διαφορετική τους στάση Να ενστερνιστούν τις αξίες που πρεσβεύει ο σοφόκλειος λόγος να διαγνώσουν στο κείμενο τα στοιχεία εκείνα που προάγουν την πλοκή

Επιμέρους στόχοι Και περαιτέρω να ασκηθούν στη δημιουργική ανάγνωση του κειμένου να βιώσουν μέσα από το θεατρικό παιχνίδι την ατμόσφαιρα και τη δράση του κειμένου να συναντηθούν με τα παράλληλα κείμενα αντλώντας αντιλήψεις και στάσεις να δημιουργήσουν αναλαμβάνοντας το ρόλο του συγγραφέα, του σκηνοθέτη, του υποκρική κ.ά.

Προτεινόμενη μέθοδος Οι επιλογές στην εκπαιδευτική μέθοδο είναι οι εξής: η ερμηνευτική-κειμενοκεντρική μέθοδος σε συνδυασμό με τον εποικοδομητισμό, η ομαδοσυνεργατική διαδικασία, η χρήση των ΤΠΕ, η διδασκαλία μέσα από την τέχνη, το παιχνίδι ρόλων, τη δημιουργική γραφή και τη δραματοποίηση/αναπαράσταση

Προτεινόμενη μέθοδος μέσω της ερμηνευτικής μεθόδου και με τη μορφή διαλόγου προωθείται η καθοδηγούμενη αυτενέργεια των μαθητών την ίδια στιγμή που αξιοποιούν την κατακτημένη γνώση. η ομαδοσυνεργατική μέθοδος «…μυεί τους μαθητές στη συνεργασία που αποτελεί μια από τις ουσιωδέστερες κοινωνικές αρετές» (Παπαβασιλείου, 2011: 37). Η χρήση των ΤΠΕ συμβάλλει στη βιωματική προσέγγιση του κειμένου ενισχύοντας την αισθητική απόλαυση της προσέγγγισης το παιχνίδι ρόλων και η δραματοποίηση προσφέρουν τη δυνατότητα της ενσυναίσθησης και του δημιουργικού διαλόγου με το κείμενο

Γενική περιγραφή 1η Διδακτική ώρα: Η τάξη χωρίζεται σε 4 ομάδες των 6 ατόμων και δίνεται σε καθεμία απ’ αυτές το αντίστοιχο 1ο φύλλο εργασίας το οποίο εμπεριέχει: α) άσκηση απόδοσης του κειμένου στη Νεοελληνική β) άσκηση γραμματικής, γ) άσκηση συντακτικού και δ) λεξιλογική άσκηση

1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Α άσκηση απόδοσης του κειμένου στη Νεοελληνική 1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Α άσκηση απόδοσης του κειμένου στη Νεοελληνική 1) Αξιοποιώντας το λεξιλόγιο του σχολικού σας βιβλίου και προσέχοντας τη θέση των ρημάτων (τονισμένες λέξεις) και των άλλων ρηματικών τύπων (υπογραμμισμένες λέξεις), να επιχειρήσετε να μεταφράσετε το χωρίο: ΑΝ. Ἤιδη καλῶς, καί σ’ ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν τοῦδ’ οὕνεκ’ ἐξέπεμπον, ὡς μόνη κλύοις. ΙΣ. Τί δ’ ἔστι; δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ’ ἔπος. 20 ΑΝ. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων τὸν μὲν προτίσας, τὸν δ’ ἀτιμάσας ἔχει;

1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Α άσκηση απόδοσης του κειμένου στη Νεοελληνική, επέκταση 2) Να συγκρίνετε τη μετάφραση στην οποία καταλήξατε με τις μεταφράσεις (Ι. Ν. Γρυπάρη και Στ. Μπαζάκου-Μαραγκουδάκη) που δίνονται στο αντίστοιχο χωρίο από την Πύλη της Ελληνικής Γλώσσας. Διατίθενται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=559 α) Τι παρατηρείτε σχετικά με τον τρόπο που οι δύο μεταφραστές αποδίδουν το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο; β) Προχωρείστε σε βελτιώσεις-διορθώσεις της δικής σας μετάφρασης και στη συνέχεια παρουσιάστε την στην ολομέλεια.

1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Β Ασκήσεις Γραμματικής 1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Β Ασκήσεις Γραμματικής δικαίᾳ: Τον ίδιο τύπο στον Υπερθετικό βαθμό_________________________ ἀθλίως: Τον ίδιο τύπο στο Συγκριτικό βαθμό__________________________ ἀγαθὸν: Τον ίδιο τύπο στον Υπερθετικό βαθμό_________________________ πλέον: Τον ίδιο τύπο στο Θετικό βαθμό_____________________________ κακή: Τον ίδιο τύπο στο Συγκριτικό βαθμό__________________________

1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Γ Ασκήσεις Συντακτικού 1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Γ Ασκήσεις Συντακτικού α) Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων: δεῦρο, προκηρύξοντα. β) Να αναγνωρίσετε το είδος και το συντακτικό ρόλο της πρότασης: ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ. Να ονομάσετε το είδος του ἂν.

1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Δ Λεξιλογική άσκηση 1ο Φύλλο Εργασίας-Ομάδα Δ Λεξιλογική άσκηση ξυμπονήσεις, ξυνεργάσῃ: Να εντοπίσετε τα συνθετικά των παραπάνω λέξεων και από το β΄ συνθετικό τους να δημιουργήσετε από δύο λέξεις της Νέας Ελληνικής (απλές ή σύνθετες). Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην πρόθεση ξύν-σύν (σύνδεση με τη γλώσσα του Θουκυδίδη, Α΄ Λυκείου)  

2η και 3η διδακτική ώρα 2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας Ομάδα Α Ποιος λόγος αναγκάζει την Αντιγόνη να ανακοινώσει στην Ισμήνη το διάταγμα του Κρέοντα; Ποια είναι τα βασικά σημεία αυτού του διατάγματος και πώς λειτουργεί αυτό για την εξέλιξη του μύθου;

2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας 2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας Ομάδα Β Ποια η διαφοροποίηση στην αντιμετώπιση των δύο αδερφών (Ετεοκλής-Πολυνείκης) από τον Κρέοντα; Πώς δικαιολογείται η διαφοροποίηση αυτή;

2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας 2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας Ομάδα Γ Αφού ανακαλέσετε στη μνήμη σας τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων, βασιζόμενοι και στα δοθέντα αποσπάσματα της Ιλιάδας (Ψ 65-76) και της Οδύσσειας (λ 71-78), να εξάγετε συμπεράσματα σχετικά με τη στάση του Κρέοντα.

Ιλιάδα Ψ 65-76 Κι ήρθε η ψυχή του δόλιου Πάτροκλου σιμά του με τον ίδιο σε όλα του μοιάζοντας, στο ανάριμμα και στα πανώρια μάτια και στη φωνή και φόραε πάνω της τα ρούχα τα δικά του κι εστάθη πάνω απ’ το κεφάλι του κι αυτά του λεέι τα λόγια: Όσο ’μουν ζωντανός, με φρόντιζες, νεκρό μ’ αφήνεις τώρα. Θαψ’ το κορμί μου δίχως άργητα, να μπω στον Κάτω Κόσμο τα ψυχολόγια με αποδιώχνουνε, των πεθαμένων οι ίσκιοι περνώντας το ποτάμι, αντάμα τους να σμίξω, δε μ᾿ αφήνουν, κι όξω απ᾿ τον Άδη τον πλατύπορτο του κάκου τριγυρίζω. Δωσ᾿ μου το χέρι τώρα, μ᾿ έπνιξεν ο θρήνος, τι απ᾿ τον Άδη πιά δε γυρνώ, σύντας θ᾿ ανάψετε φωτιά για να με κάφτε. Οδύσσεια λ 71-78 Εκεί φτασμένος θέλω, ρήγα μου, να θυμηθείς και μένα άκλαφτο κι άθαφτο, αψηφώντας με, μη φύγεις και με αφήσεις,  απ᾿ αφορμή δικιά μου οι αθάνατοι μην οργιστούν μαζί σου μονάχα κάψε με με τ᾿ άρματα που ήταν δικά μου, ως ζούσα, κι εκεί, στο ακρόγιαλο της θάλασσας, μνημούρι ασκώσετέ μου του δύστυχου, που κι οι μελλούμενες γενιές να μου θυμούνται.  Κι ως τούτα πια τελέψεις, κάρφωσε κι ένα κουπί στο μνήμα,  αυτό που ζώντας είχα κι έλαμνα μαζί με τους συντρόφους.

2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας 2ο Φύλλο Εργασίας 1) Ερωτήσεις κατανόησης και ερμηνείας Ομάδα Δ Ποια είναι η άποψη της Αντιγόνης σχετικά με τις διαταγές του Κρέοντα; Να δικαιολογήσετε τις απόψεις σας εντοπίζοντας τα αντίστοιχα χωρία στο κείμενο.

2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων 2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων Ομάδα Α Εντοπίζοντας και αξιοποιώντας σημεία του κειμένου, να ανασυνθέσετε το σκηνικό χωροχρόνο της δράσης. Πώς συνδέεται με τον πραγματικό χρόνο της παράστασης (Πρόλογος- έξοδος); Ποια η σκευή των δραματικών προσώπων;

2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων 2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων Ομάδα Β Εντοπίζοντας και αξιοποιώντας σημεία του κειμένου, να διαγράψετε το χαρακτήρα της Αντιγόνης.

2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων 2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων Ομάδα Γ Εντοπίζοντας και αξιοποιώντας σημεία του κειμένου, να διαγράψετε το χαρακτήρα της Ισμήνης.

2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων 2ο Φύλλο Εργασίας 2) Διερεύνηση θεατρικών στοιχείων-συμβάσεων Ομάδα Δ Εντοπίζοντας και αξιοποιώντας σημεία του κειμένου, να καταγράψετε τα στοιχεία που προωθούν το μύθο. Ακολουθεί παρουσίαση των απαντήσεων και συζήτηση

4η και 5η διδακτική ώρα 3ο Φύλλο Εργασίας 1) Διερεύνηση και επέκταση 4η και 5η διδακτική ώρα 3ο Φύλλο Εργασίας 1) Διερεύνηση και επέκταση Ομάδα Α Αναζητήστε με τη βοήθεια του Youtube και καταγράψτε τρεις παραστάσεις της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Δημιουργήστε ένα ppt (10 διαφάνειες) με εικόνες των παραστάσεων.

3ο Φύλλο Εργασίας 1) Διερεύνηση και επέκταση Ομάδα Β Αναζητήστε με τη βοήθεια της μηχανής αναζήτησης Google εικαστικές συνθέσεις (ζωγραφική, γλυπτική) καθώς και αφίσες ή προγράμματα παραστάσεων με θέμα την Αντιγόνη. Δημιουργήστε ένα σχετικό ppt (10 διαφάνειες).

3ο Φύλλο Εργασίας 1) Διερεύνηση και επέκταση Ομάδα Γ Αναζητήστε στο Youtube την κινηματογραφική απόδοση της Αντιγόνης σε σκηνοθεσία Γ. Τζαβέλα. Απομονώστε το σημείο που αναφέρεται στον Πρόλογο και ετοιμάστε το για προβολή. Δημιουργήστε κι ένα ppt (5 διαφάνειες) με σχετικές εικόνες.

3ο Φύλλο Εργασίας 1) Διερεύνηση και επέκταση Ομάδα Δ Αναζητήστε με τη βοήθεια της μηχανής αναζήτησης Google στοιχεία για την Αντιγόνη του Μπρεχτ και την Αντιγόνη του Ανουίγ. Εντοπίστε τις διαφοροποιήσεις στο μύθο και δημιουργήστε ένα ppt (3 διαφάνειες, μία χαρακτηριστική εικόνα από αντίστοιχες σύγχρονες παραστάσεις)   Παρουσίαση των εργασιών στην ολομέλεια και συζήτηση

3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι 3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι   Ομάδα Α Αξιοποιώντας την τεχνική της «Φωτογραφίας» να αποδώσετε το περιεχόμενο των στίχων 18-20

3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι 3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι   Ομάδα Β Αξιοποιώντας την τεχνική της «Φωτογραφίας» να αποδώσετε το περιεχόμενο των στίχων 26-30

3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι 3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι Ομάδα Γ Αξιοποιώντας την τεχνική της «Φωτογραφίας» να αποδώσετε το περιεχόμενο των στίχων 31-36

3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι 3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι Ομάδα Δ Αξιοποιώντας την τεχνική της «Φωτογραφίας» να αποδώσετε το περιεχόμενο των στίχων 39-41

3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι 3ο Φύλλο Εργασίας 2) Θεατρικό παιχνίδι Παρουσίαση των Φωτογραφιών στην ολομέλεια. (Προσοχή: κάθε ομάδα στήνει τη «Φωτογραφία» της και μόνο όταν ολοκληρωθεί το «στήσιμο» επιτρέπουμε στις άλλες ομάδες να έρθουν σε οπτική επαφή με το αποτέλεσμα) Κάθε ομάδα προσπαθεί να συνδέσει τις φωτογραφίες των άλλων ομάδων με συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου.  Ακολουθεί αξιολόγηση της προσπάθειας μέσω συζήτησης  

3ο Φύλλο Εργασίας 3) Εμπέδωση και δημιουργική έκφραση Ομάδα Α Να δημιουργήσετε ένα διάλογο ανάμεσα στην Αντιγόνη και την Ισμήνη σύμφωνα με την εξής προοπτική: Η Αντιγόνη πείθει την Ισμήνη για την αναγκαιότητα της ταφής και αποφασίζουν να συνεργαστούν για την πραγματοποίησή της.

3ο Φύλλο Εργασίας 3) Εμπέδωση και δημιουργική έκφραση Ομάδα Β Να δημιουργήσετε ένα διάλογο ανάμεσα στην Αντιγόνη και την Ισμήνη σύμφωνα με την εξής προοπτική: Η Ισμήνη πείθει την Αντιγόνη για την μη πραγματοποίηση της ταφής προτάσσοντας την επικινδυνότητα αυτής της πράξης.

3ο Φύλλο Εργασίας 3) Εμπέδωση και δημιουργική έκφραση Ομάδα Γ Να δημιουργήσετε ένα διάλογο ανάμεσα στην Αντιγόνη και την Ισμήνη σύμφωνα με την εξής προοπτική: Η Αντιγόνη δεν καταφέρνει να πείσει την Ισμήνη για την αναγκαιότητα της ταφής και ακολουθεί σύγκρουση μεταξύ των δύο ηρωίδων.

3ο Φύλλο Εργασίας 3) Εμπέδωση και δημιουργική έκφραση Ομάδα Δ Να δημιουργήσετε ένα διάλογο σύμφωνα με την εξής προοπτική: Ένας έμπιστος βασιλικός υπηρέτης, ο οποίος έχει ακολουθήσει κρυφά την Ισμήνη, επεμβαίνει ενώ η Αντιγόνη αναπτύσσει το σχέδιο της ταφής του Πολυνείκη στην Ισμήνη.

Παρουσιάζονται στο Θέατρο του σχολείου οι απόπειρες των μαθητών...

Σας ευχαριστούμε πολύ...