ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΝEΡΓΕΙΑΣ

Έδρα Jean Monnet

"The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."

ΘΕΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΓΑΛΙΑΣ

Χαρακτηριστικά Ηλεκτρικής Ενέργειας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας = πρωτογενείς πηγές ενέργειας Οι πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας διακρίνονται στις συμβατικές - ορυκτά στερεά, υγρά ή αέρια καύσιμα και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) που χρησιμοποιούν ανεξάντλητες πηγές (άνεμος, ήλιος, νερό κλπ)

Ασφάλεια εφοδιασμού Βραχυπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια = ανθεκτικότητα στις κρίσεις και διαταραχές του ενεργειακού εφοδιασμού Μακροπρόθεσμα = μείωση της εξάρτησης από συγκεκριμένα καύσιμα, προμηθευτές και οδεύσεις εφοδιασμού με ενέργεια Συλλογικότερη προσέγγιση βασιζόμενη στην εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς COM(2014)330

Ευρωπαϊκή Ένωση Η ΕΕ εισάγει το 53% της ενέργειας που καταναλώνει Η ΕΕ παράγει το 23% ηλεκτρικής ενέργειας από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και το 27% από πυρηνική ενέργεια COM(2014) 330 Η ΕΕ είναι πλέον ο μοναδικός μεγάλος οικονομικός σχηματισμός που παράγει το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται χωρίς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. COM2014(330)

Συσχετίσεις Ασφάλεια εφοδιασμού συνδέεται με την πολιτική περιβάλλοντος (σκ. 5 της Οδηγίας 2009/72) Ασφάλεια εφοδιασμού σχετίζεται με ενεργειακή απόδοση (σκ. 6 της Οδηγίας 2009/72 Ασφάλεια εφοδιασμού συνδέεται με την εσωτερική αγορά ενέργειας Η επιβολή υποχρεώσεων παροχής υπηρεσίας κοινής ωφέλειας – αναγκαία για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού (σκ. 13 Οδηγίας 96/92)

Συσχετίσεις Ασφάλεια εφοδιασμού σχετίζεται με την ανάπτυξη διασυνοριακών συνδέσεων για να εξασφαλισθεί η προσφορά όλων των πηγών ενεργείας στη χαμηλότερη δυνατή τιμή τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τη βιομηχανία στην ΕΕ Η ασφάλεια του εφοδιασμού σχετίζεται με το επαρκές δυναμικό μεταφοράς του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας

Συσχετίσεις Εξωτερική διάσταση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ - ανεξαρτησία της λειτουργίας του δικτύου - επίπεδο της εξάρτησης του ενεργειακού εφοδιασμού της Κοινότητας και των διαφόρων κρατών μελών από τρίτες χώρες Ενίσχυση της συνεργασίας σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως όσον αφορά τον συντονισμό της ανάπτυξης δικτύων και το άνοιγμα των αγορών

Ασφάλεια εφοδιασμού Συνεκτική εξωτερική δράση (COM2014/330) Ενεργειακή Στρατηγική για την ασφάλεια) Η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ πρέπει επίσης να εξεταστεί υπό το πρίσμα της παγκοσμίως κλιμακούμενης ζήτησης ενέργειας, η οποία αναμένεται να αυξηθεί κατά 27% έως το 2030

Οδηγία 2005/89 Εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Τίτλος οδηγίας = μέτρα διασφάλισης εφοδιασμού και έργων υποδομής Διαδικασία νομοθετική = συνήθης νομοθετική διαδικασία (άρθρο 294 ΣΛΕΕ – προγενέστερη διαδικασία της συναπόφασης) Προθεσμία μέτρων εφαρμογής 24.02.2008

Οδηγία 2005/89 Η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελεί στόχο ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς (αιτ. σκέψη 1) Η ζήτηση ηλεκτρισμού προβλέπεται μεσοπρόθεσμα βάσει σεναρίων (αιτ. σκ. 2) Οι πολιτικές ασφάλειας εφοδιασμού δεν πρέπει να εισάγουν διακρίσεις (αιτ. σκ. 3) Η διατήρηση επιπέδων εφεδρικού δυναμικού παραγωγής να μην εισάγει διακρίσεις (αιτ. σκ. 10)

Σκοποί Οδηγίας 2005/89 Εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού Επαρκές επίπεδο παραγωγικής δυναμικότητας Επαρκές επίπεδο εξισορρόπησης προσφοράς και ζήτησης Επαρκές επίπεδο διασύνδεσης μεταξύ των κρατών μελών για την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς(Άρθρο 1)

Σημαντικοί ορισμοί ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρισμό = η ικανότητα ενός συστήματος ηλεκτρισμού να εφοδιάζει τους τελικούς καταναλωτές με ηλεκτρισμό λειτουργική ασφάλεια δικτύου νοείται η συνεχής λειτουργία του δικτύου μεταφοράς και του δικτύου διανομής υπό προβλέψιμες συνθήκες ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης = η κάλυψη της προβλέψιμης ζήτησης ηλεκτρισμού από τους καταναλωτές χωρίς να είναι ανάγκη να ληφθούν μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης.

Μέσα επίτευξης της ασφάλειας εφοδιασμού Κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα Προαγωγή σταθερού επενδυτικού κλίματος Προσδιορισμός ρόλων και αρμοδιοτήτων αρχών και φορέων της αγοράς Φορείς της αγοράς = δίκτυα μεταφοράς και διανομής, παραγωγοί ηλεκτρισμού, προμηθευτές και τελικοί καταναλωτές Δημοσίευση σχετικών πληροφοριών (άρθρο 3 της Οδηγίας)

Προαγωγή σταθερού επενδυτικού κλίματος Δεν προκύπτει τι εννοείται με τον όρο σταθερό επενδυτικό κλίμα αλλά Απαραίτητοι οι κανόνες που το διασφαλίζουν Οι προβλέψιμες συνθήκες αγοράς Επενδυτική βεβαιότητα Επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου Διαφανείς διαδικασίες για τη έναρξη των επενδύσεων Κατάργηση διοικητικών φραγμών για επενδύσεις για επενδύσεις(υποδομές – δυναμικότητα παραγωγής)

Προσδιορισμός ρόλων και αρμοδιοτήτων Απαραίτητη προϋπόθεση ύπαρξης ανταγωνιστικής αγοράς Σημαντικό στοιχείο ο σαφής ορισμός των ρόλων και των αρμοδιοτήτων Παλαιότερα οι αγορές οργανώνονται με το σύστημα της καθετοποιημένης κρατικής επιχείρησης Στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας οι πελάτες μπορούν να επιλέξουν προμηθευτή της επιλογής τους

Λειτουργική ασφάλεια Δικτύου Τα κράτη μέλη ή οι αρμόδιες αρχές εξασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης συστημάτων μεταφοράς καθορίζουν ελάχιστους λειτουργικούς κανόνες και υποχρεώσεις ασφαλείας δικτύου (άρθρο 4 παρ. 1 της Οδηγίας) Τα κράτη μέλη ή οι αρμόδιες αρχές εξασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης συστημάτων μεταφοράς καθορίζουν και πληρούν τους στόχους ποιότητας εφοδιασμού και ασφάλειας του δικτύου. (άρθρο 4 παρ. 2 της Οδηγίας)

Ισορροπία στην προσφορά και τη ζήτηση Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να διατηρήσουν ισορροπία μεταξύ της ζήτησης ηλεκτρισμού και της υπάρχουσας δυναμικότητας παραγωγής Πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο χονδρικής αγοράς ενέργειας Κατάλληλο επίπεδο εφεδρικής δυναμικότητας παραγωγής (άρθρο 5 της Οδηγίας)

Οδηγία 2009/72 Τα κράτη μέλη μεριμνούν για την παρακολούθηση της ασφάλειας εφοδιασμού Όταν θεωρούν ότι ενδείκνυται, μπορούν να αναθέσουν αυτό το έργο στις ρυθμιστικές αρχές. Η παρακολούθηση καλύπτει, το ισοζύγιο προσφοράς/ζήτησης στην εθνική αγορά, το επίπεδο της αναμενόμενης μελλοντικής ζήτησης, το προβλεπόμενο επιπλέον δυναμικό, την ποιότητα και το επίπεδο συντήρησης των δικτύων (Άρθρο 4 της Οδηγίας 2009/72)

Οδηγία 2009/72 Διατάξεις σχετικές με ασφάλεια εφοδιασμού Κάθε διαχειριστής συστήματος μεταφοράς είναι υπεύθυνος για: Τη συμβολή στην ασφάλεια του εφοδιασμού μέσω επαρκούς δυναμικού μεταφοράς και αξιοπιστίας του συστήματος (Άρθρο 12 στοιχείο γ της Οδηγίας) Οι διαχειριστές συστήματος μεταφοράς προμηθεύονται την ενέργεια που χρησιμοποιούν για να καλύπτουν τις απώλειες ενεργείας και να διατηρούν εφεδρικό δυναμικό στο σύστημά τους (Άρθρο 15 παρ. 6 )

Οδηγία 2009/72 Κάθε έτος, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς καταθέτουν στη ρυθμιστική αρχή δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου και στην προβλεπόμενη προσφορά και ζήτηση αφού συμβουλευθούν όλους τους σχετικούς ενδιαφερομένους. (Άρθρο 22) Παρακολούθηση επενδύσεων σε παραγωγικό δυναμικό από τις ΡΑΕ σε συνάρτηση με την ασφάλεια εφοδιασμού (άρθρο 37 στοιχ. ιη της Οδηγίας 2009/72)

Οδηγία 2009/72 Η Επιτροπή εξετάζει ζητήματα που σχετίζονται με τα επίπεδα χωρητικότητας του συστήματος και την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ με ηλεκτρική ενέργεια, και ιδίως την υφιστάμενη και προβλεπόμενη ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, λαμβανομένων υπόψη των φυσικών δυνατοτήτων ανταλλαγών μεταξύ των εκάστοτε περιοχών (άρθρο 47 της Οδηγίας 2009/72)

Οδηγία 2008/92 Βελτίωση της διαφάνειας των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για τον τελικό βιομηχανικό καταναλωτή Η διαφάνεια των τιμών της ενέργειας, στο βαθμό που ενισχύει τους όρους με τους οποίους εξασφαλίζεται ότι δεν υπάρχει στρέβλωση του ανταγωνισμού στην κοινή αγορά, αποτελεί βασικό παράγοντα για την υλοποίηση και την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ενέργειας

Ευρωπαικές Ενώσεις Ευρωπαϊκό δίκτυο των διαχειριστών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Οργανισμός Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας

Ευρωπαικό δίκτυο των διαχειριστών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Επιδιώκει τον ασφαλή εφοδιασμό των διασυνδεδεμένων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη Εξασφαλίζει την επάρκεια του δικτύου Συμμετέχουν οι ανεξάρτητοι διαχειριστές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας

Οργανισμός Συνεργασίας ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας Δημιουργήθηκε με την Τρίτη δέσμη μέτρων για την ενέργεια Συντονισμός των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας Παρακολουθεί τις εργασίες των Ευρωπαϊκών Δικτύων Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

Οδικός Χάρτης 2050 COM(2011) 885 Διπλασιασμός του μεριδίου ηλεκτρικής ενέργειας στην τελική ζήτηση ενέργειας σε ποσοστό 36-39% το 2050) Η ηλεκτρική ενέργεια είναι δυνατόν να καλύψει περίπου το 65% της ενεργειακής ζήτησης για επιβατικά αυτοκίνητα και ελαφρά εμπορικά οχήματα Σύστημα ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να υποστεί διαρθρωτικές αλλαγές – απαλλαγή από ανθρακούχες εκπομπές

Πακέτο για την Ενεργειακή Ένωση CΟM(2015)80 25 Φεβρουαρίου 2015 = Η Επιτροπή παρουσίασε το πακέτο για την Ενεργειακή Ένωση Βασικοί παράγοντες της ενεργειακής ασφάλειας είναι: 1. Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας 2. Αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας 3. Διαφοροποίηση προσφοράς 4. Μείωση κατανάλωσης πετρελαίου 5. Αύξηση της παραγόμενης ενέργειας

Πακέτο για την Ενεργειακή Ένωση 6. Συνεργασία μεταξύ των κρατών 7. Ενίσχυση αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών σε περιόδους κρίσεων

Ελληνικό Πλαίσιο Ν. 2773/1999 – Απελευθέρωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Υπό το σημερινό καθεστώς κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η ΔΕΗ ΑΔΜΗΕ (100% ΔΕΗ) – Ν. 4001/2011 – Οδηγία 2009/72 - Λειτουργικά και διοικητικά ανεξάρτητος – ΕΣΜΗΕ – Ασφάλεια του εφοδιασμού της χώρας ΔΕΔΔΗΕ - (100% ΔΕΗ) – Ν. 4001/2011 – Οδηγία 2009/72 – Δίκτυο διανομής

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Διασυνδεδεμένο δίκτυο Ηπειρωτική Ελλάδα (Άνδρος, Κέρκυρα, Λευκάδα, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά) Μη Διασυνδεδεμένο σύστημα ή σύστημα νησιών Τα περισσότερα νησιά σήμερα στην Ελλάδα (κυρίως στο Αιγαίο) ηλεκτροδοτούνται από αυτόνομα ηλεκτρικά συστήματα – τοπικοί σταθμοί – Λειτουργία με καύσιμο πετρέλαιο, σταθμοί ΑΠΕ (αιολικούς και φωτοβολταϊκούς). Δεν έχουν διασυνδεθεί λόγω τεχνικών, τεχνολογικών και οικονομικών δυσκολιών.

Ελληνικό Πλαίσιο Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών (ΜΔΝ) αποτελείται από τριάντα δύο (32) αυτόνομα συστήματα Το Ελληνικό Σύστημα Μεταφοράς είναι διασυνδεδεμένο με το Ευρωπαϊκό Σύστημα μέσω των διασυνδέσεων του με τα συστήματα της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της ΠΓΜ, της Ιταλίας και της Τουρκίας

Μέτρα Βραχυπρόθεσμα μέτρα: Κατάρτιση σχεδίων αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. Διαδικασίες επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων Μεσοπρόθεσμα μέτρα: προετοιμασία και προσαρμογή υπαρχουσών υποδομών Μακροπρόθεσμα μέτρα: Στρατηγικές αποφάσεις, δημιουργία σταθερού θεσμικού και χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος = μεγάλες υποδομές

Ελληνικό Πλαίσιο Δημιουργείται το κατάλληλο πλαίσιο για τη λειτουργία μόνιμου μηχανισμού για τη διασφάλιση διαθεσιμότητας ισχύος παραγωγής – μηχανισμός αγοράς Ο μηχανισμός διασφάλισης ισχύος βασίζεται στην αρμοδιότητα του Διαχειριστή του Συστήματος να συνάπτει κατόπιν διαγωνισμού συμβάσεις ισχύος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

Ελληνικό Πλαίσιο προκειμένου να διασφαλίζεται μακροχρόνια η διαθεσιμότητα επαρκούς ισχύος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και επαρκών περιθωρίων εφεδρείας ισχύος Ο παραγωγός υποχρεούται να παρέχει σε μελλοντικό χρόνο διαθεσιμότητα ηλεκτρικής ισχύος νέων μονάδων παραγωγής για ορισμένο μέγεθος ισχύος και για ορισμένο χρονικό διάστημα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ασφάλεια εφοδιασμού μελετάται συνδυαστικά και με άλλες πολιτικές Συνδέεται άμεσα με την ανταγωνιστική αγορά ενέργειας Η Οδηγία 2005/89 δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας εφοδιασμού (καθορισμός ρόλων – αρμοδιοτήτων, επενδύσεις, λειτουργική ασφάλεια δικτύου, ισορροπία προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας)

Συμπεράσματα Συνεργασία ΕΕ και κρατών μελών Η οδηγία θέτει ένα πλαίσιο αλλά πρέπει να εφαρμόζεται συνδυαστικά και με άλλες οδηγίες Στην Ελλάδα η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελεί μέριμνα του ΑΔΜΗΕ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιοι οι σκοποί της Οδηγίας 2005/89 και πως υλοποιούνται; 2. Με ποιες πολιτικές συνδέεται η ασφάλεια εφοδιασμού; 3. Τι προβλέπει η ανακοίνωση της Επιτροπής για το πακέτο για την ενεργειακή ένωση; 4. Η συνεργασία στην ασφάλεια εφοδιασμού έχει περιθώρια βελτίωσης;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 5. Ποιες είναι, οι σχετικές με την ασφάλεια εφοδιασμού, ρυθμίσεις της οδηγίας 2009/72; 6. Με ποιο τρόπο δύναται να επιτευχθεί η ασφάλεια εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας;

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Κ. Π. Ηλιόπουλος Ζητήματα Ευρωπαϊκού Δικαίου Ενέργειας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα 2014 Ι. Μουρνιανάκης, Συνθήκη ΕΕ & ΣΛΕΕ - Κατ’ άρθρο ερμηνεία, Άρθρο 194, επιμ. Β. Χριστιανός, Εκδόσεις 2012 Νομική Βιβλιοθήκη, σελ. 890  H. Bjornebye, The security of electricity supply directive – The right aims but the wrong means, σε EU energy law and policy issues, 1st Edition, επιμ. Bram Delvaux Michael Hunt,  Kim Talus, Euroconfidential SA, σελ. 173-188 Francisco Enrique Gonsalez Diaz, EU Policy on Capacity Mechanisms και Alberto Potoschnig και Martin Godfried, The Regulator’s Review σε  Capacity Mechanisms in the EU Energy Market: Law, Policy, and Economics επιμ. Leigh Hancher, Adrien de Hauteclocque,Malgorzata Sadowska R. Leal – Arcas, An. Filis, Conceptualizing EU Energy Security through an EU constitutional law perspective, Fordham International Law Journal, Τεύχος 36, σελ. 1225 επ. Όλες οι ανακοινώσεις και οι οδηγίες που αναφέρονται στην παρουσίαση