Καλτσονούδη Καλλιόπη Αναστασία Αθανασούλα-Ρέππα Βόλος 2015 «Πεποιθήσεις αυτοεπάρκειας διευθυντών σχολικών μονάδων ως προς την αξιολόγηση της απόδοσης των εκπαιδευτικών» Καλτσονούδη Καλλιόπη Αναστασία Αθανασούλα-Ρέππα Βόλος 2015 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης»

“Self-belief does not necessarily ensure success, but self-disbelief assuredly spawns failure” Albert Bandura 1986

οριοθετείται θεωρητικά το ερευνητικό πρόβλημα της παρούσας μελέτης Θεωρητικό Πλαίσιο Με βάση: την κοινωνική-γνωστική θεωρία του Bandura για την αυτοεπάρκεια του ηγέτη κατά την εκτέλεση ενός έργου σε δεδομένο πλαίσιο και το Π.Δ. 152/2013 για τoν ρόλο του διευθυντή ως φορέα άσκησης της διοικητικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών οριοθετείται θεωρητικά το ερευνητικό πρόβλημα της παρούσας μελέτης

Κοινωνική – Γνωστική θεωρία Αυτοεπάρκεια (self-efficacy): προσωπική εκτίμηση των ικανοτήτων κατά την εκτέλεση ενός έργου Πεποιθήσεις αυτοεπάρκειας προσδοκίες αποτελεσμάτων (outcome expectations) Είδη αυτοεπάρκειας: (α) γενική/General Self-Efficacy GSE (traitlike) και (β) ειδική/Specific Self-Efficacy SSE (statelike) Έρευνες έχουν καταδείξει υψηλή θετική συσχέτιση μεταξύ GSE και SSE GSE ισχυρός προβλεπτικός παράγοντας της SSE Κατασκευή ειδικών εργαλείων για τη μέτρηση της SSE (Bandura, 2001)

Ερευνητικοί Άξονες Γενική - προσωπική αυτοεπάρκεια Γενική - διευθυντική αυτοεπάρκεια Ειδική - αξιολογική αυτοεπάρκεια Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Σημαντικότητα της έρευνας Νέα προσέγγιση του αξιολογικού ρόλου των διευθυντών μέσω της αυτοεπάρκειας Εξέταση της αυτοεπάρκειας του διευθυντή στο ελληνικό συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα Χρήση και των δύο μορφών αυτοεπάρκειας (γενικής και ειδικής) στην ίδια έρευνα Κατασκευή και εξέταση ερευνητικών εργαλείων μέτρησης της αυτοεπάρκειας των διευθυντών

Σκοπός της έρευνας Η έρευνα επιδιώκει μέσω της ανάπτυξης έγκυρων (ως προς τη δομή) και αξιόπιστων (ως προς την εσωτερική συνέπεια) κλιμάκων μέτρησης των μεταβλητών της αυτοεπάρκειας: (α) να αποτυπώσει τις πεποιθήσεις αξιολογικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών σχολικών μονάδων και (β) να δείξει πώς αυτές σχετίζονται με τη γενική τους αυτοεπάρκεια και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα από την άσκηση του αξιολογικού τους ρόλου

Ερευνητικές υποθέσεις [1/2] Με βάση τη βιβλιογραφική διερεύνηση: Η1: Αναμένεται ότι θα υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών των διευθυντών και της αξιολογικής τους αυτοεπάρκειας Η2: Αναμένεται ότι θα υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών του σχολείου και της αξιολογικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών Η3: Αναμένεται ότι θα υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της γενικής - προσωπικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών και της ειδικής - αξιολογικής τους αυτοεπάρκειας

Ερευνητικές υποθέσεις [2/2] Η4: Αναμένεται ότι θα υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της γενικής - διευθυντικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών και της ειδικής - αξιολογικής αυτοεπάρκειας Η5: Αναμένεται ότι οι γενικές μορφές αυτοεπάρκειας θα αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες της ειδικής - αξιολογικής αυτοεπάρκειας Η6: Αναμένεται ότι θα υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της ειδικής - αξιολογικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών και των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων από την άσκηση του έργου της διοικητικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών

Μεθοδολογία της έρευνας [1/8] Επιλογή είδους έρευνας: Ποσοτική μεθοδολογική προσέγγιση Αναζήτηση αιτιωδών σχέσεων-συσχετιστική επισκόπηση Διαδικασίες ανάπτυξης και εγκυροποίησης αξιόπιστων κλιμάκων μέτρησης Μέσο έρευνας: Δομημένο ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις κλειστού τύπου (Likert) 7/βαθμης ή 9/βαθμης ιεραρχημένης διαβάθμισης Διαδικασία συλλογής δεδομένων: προ-πιλοτική πιλοτική κύρια φάση έρευνας

Μεθοδολογία της έρευνας [2/8] Πληθυσμός και δείγμα: Οι διευθυντές σχολικών μονάδων της Β΄ Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αθήνας αποτέλεσαν τον στοχευμένο πληθυσμό της έρευνας Από 249 δημόσια σχολεία επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο 158, στα οποία δόθηκαν τα ερωτηματολόγια της έρευνας (απλή τυχαία δειγματοληψία) Επεστράφησαν 151 ερωτηματολόγια πλήρως συμπληρωμένα από τους διευθυντές, οι οποίοι και αποτέλεσαν το δείγμα της έρευνας

Μεθοδολογία της έρευνας [3/8] Ερευνητικό εργαλείο: Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 5 ενότητες: Α: ενότητα δημογραφικών στοιχείων των διευθυντών και σχολικής μονάδας Β: ενότητα γενικής - προσωπικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών (δηλώσεις Β1 έως Β10) Κλίμακα «Γενικευμένης Αυτοεπάρκειας (Generalized Self- Efficacy Scale) - (GSE)» των Schwarzer & Jerusalem (1995). Μονοδιάστατη 7/βαθμη κλίμακα 10 δηλώσεων Δείκτης Cronbach’s alpha: 0,916

Μεθοδολογία της έρευνας [4/8] Γ: ενότητα γενικής - διευθυντικής αυτοεπάρκειας (Γ11-Γ28). Κλίμακα «Γενικής Αυτοεπάρκειας Διευθυντών (G_PSES)». Δημιουργήθηκε με οδηγό την κλίμακα «Principal Self of Efficacy Scale (PSES)» των Tschannen-Moran & Gareis (2004) και με βάση τα καθήκοντα των διευθυντών που υπηρετούν στο ελληνικό σχολείο (διοικητικά, παιδαγωγικά, ηθικά) Παραγοντική ανάλυση μονοδιάστατη 9/βαθμη κλίμακα 18 δηλώσεων Δείκτης Cronbach’s alpha: 0,943

Μεθοδολογία της έρευνας [5/8] Δ: ενότητα ειδικής - αξιολογικής αυτοεπάρκειας διευθυντών (Δ29- Δ46) Κλίμακα «Αξιολογικής Αυτοεπάρκειας Διευθυντών (ΑΑ)» Δημιουργήθηκε με βάση την κοινωνική-γνωστική θεωρία του Bandura και το θεσμικό πλαίσιο του Π.Δ. 152/2013 Παραγοντική ανάλυση 9/βαθμη κλίμακα δύο διαστάσεων 15 δηλώσεων (α: 0,963): 9 δηλώσεις που αφορούν στη διάσταση της αντικειμενικότητας του αξιολογικού ρόλου (AA_D_F1) (α: 0,942) 6 δηλώσεις που αφορούν στη διάσταση της υποκειμενικότητας του συναισθήματος (AA_D_F2) (α: 0,954).

Μεθοδολογία της έρευνας [6/8] Ε: ενότητα προσδόκιμων αποτελεσμάτων από την άσκηση του αξιολογικού ρόλου των διευθυντών (Ε49-Ε77) Κλίμακα «Προσδόκιμων Αποτελεσμάτων Αξιολόγησης (EXP_RESULTS)». Δημιουργήθηκε με βάση τη βιβλιογραφία και το θεσμικό πλαίσιο του Π.Δ. για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών Παραγοντική ανάλυση τρισδιάστατη 9/βαθμη κλίμακα 29 δηλώσεων (α: 0,970): 15 δηλώσεις που αφορούν στη διάσταση των διαπροσωπικών σχέσεων, των διαδικασιών και του κλίματος εντός της σχολικής μονάδας (EXP_RESULTS_E_F1) (α: 0,975), 11 δηλώσεις που αφορούν σε ενδεχόμενες βελτιώσεις και οφέλη (EXP_RESULTS_E_F2) (α: 0,975) και 3 δηλώσεις που αφορούν σε χρονικές και οικονομικές απαιτήσεις (EXP_RESULTS_E_F3) (α: 0,724).

Μεθοδολογία της έρευνας [7/8] Μεταβλητές της ερευνητικής εργασίας: GSE_B γενική προσωπική αυτοεπάρκεια G_PSES_C γενική διευθυντική αυτοεπάρκεια AA_D ειδική αξιολογική αυτοεπάρκεια EXP_RESULTS_E προσδόκιμα αποτελέσματα αξιολόγησης

Μεθοδολογία της έρευνας [8/8] Τρόπος επεξεργασίας και ανάλυσης δεδομένων: Αντιστροφή κωδικοποίησης των αρνητικά διατυπωμένων δηλώσεων (Ε47-Ε66) Παραγοντική ανάλυση των μεταβλητών Γ, Δ και Ε (Principal Axis Factoring) Έλεγχος αξιοπιστίας (Cronbach’s alpha) Έλεγχος κανονικότητας μεταβλητών (Shapiro-Wilk) Περιγραφική ανάλυση (συχνότητες, ποσοστά, μέσοι όροι, διάμεσοι, τυπικές αποκλίσεις) Σύγκριση ανά ζεύγη των μεταβλητών της αυτοεπάρκειας (μη παραμετρικό τεστ: Wilcoxon Signed Rank Test) Έλεγχοι ερευνητικών υποθέσεων (μη παραμετρικά τεστ: Mann-Whitney (U) και Kruskal-Wallis, Spearman’s rho, γραμμικές παλινδρομήσεις)

Αποτελέσματα της έρευνας [1/4] Αποτύπωση γενικής - προσωπικής αυτοεπάρκειας GSE_B: οι διευθυντές σημείωσαν σχετικά υψηλό μέσο σκορ (Μ.Τ.=54,76 και Τ.Α.=8.702 με maxGSE_B =70) Αποτύπωση γενικής - διευθυντικής αυτοεπάρκειας G_PSES_C: οι διευθυντές σημείωσαν αρκετά υψηλό μέσο σκορ (Μ.Τ.=134,748 και Τ.Α.=16,688 με maxG_PSES_C =162) Αποτύπωση ειδικής - αξιολογικής αυτοεπάρκειας AA_D: οι διευθυντές σημείωσαν οριακά υψηλό μέσο σκορ (Μ.Τ.=88,735 και Τ.Α.=25,952 με maxAA_D=135) AA_D_F1: Μ.Τ.=51,549 και Τ.Α.=16,006 (maxAA_D_F1 =81) AA_D_F2: Μ.Τ.=37,185 και Τ.Α.=11,418 (maxAA_D_F2 = 54)

Αποτελέσματα της έρευνας [2/4] Αποτύπωση προσδόκιμων αποτελεσμάτων EXP_RESULTS_E: οι διευθυντές σημείωσαν αρκετά μέτριο μέσο σκορ (Μ.Τ.=144,298 και Τ.Α.=52,638 με maxEXP_RESULTS_E = 261) EXP_RESULTS_E_F1: Μ.Τ.=68,821 και Τ.Α.=32,329 (maxEXP_RESULTS_E_F1 = 135) EXP_RESULTS_E_F2: Μ.Τ.=62,258 και Τ.Α.=24,779 (maxEXP_RESULTS_E_F2 = 99) EXP_RESULTS_E_F3: Μ.Τ.=13,218 και Τ.Α.=5,122 (maxEXP_RESULTS_E_F3 = 27) Σύγκριση ανά ζεύγη των διαμέσων των μεταβλητών της αυτοεπάρκειας με το μη-παραμετρικό τεστ Wilcoxon Signed Rank Test: G_PSES_C > AA_D > GSE_B AA_D_F1 > AA_D_F2

Αποτελέσματα της έρευνας [3/4] Έλεγχος υποθέσεων: Η1: Δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δημογραφικών στοιχείων των διευθυντών και της AA_D, με εξαίρεση την κατοχή ή όχι διδακτορικού τίτλου σπουδών [Mann- Whitney (U) και Kruskal-Wallis] Η2: Δεν παρατηρήθηκε καμία στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δημογραφικών στοιχείων της σχολικής μονάδας και της AA_D (Kruskal-Wallis) Η3: Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική θετική και ισχυρή συσχέτιση μεταξύ GSE_B και AA_D [rho=0,666, Ν=151, p<0,001] GSE_B και AA_D_F1: [rho = 0,642, Ν=151, p < 0,001] GSE_B και AA_D_F2: [rho = 0,639, Ν=151, p < 0,001]

Αποτελέσματα της έρευνας [4/4] Η4: Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική θετική και μέτρια συσχέτιση μεταξύ G_PSES_C και AA_D [rho = 0,555, Ν=151, p < 0,001] G_PSES_C και AA_D_F1 [rho = 0,467, Ν=151, p < 0,001] G_PSES_C και AA_D_F2 [rho = 0,621, Ν=151, p < 0,001] Η5: Η GSE_Β, αλλά και η G_PSES_C αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες της AA_D (απλή γραμμική παλινδρόμηση, λόγω πολυσυγγραμμικότητας) Η στατιστική ανάλυση ανέδειξε ως προτιμότερο μοντέλο τη γραμμική σχέση της AA_D (ως εξαρτημένης μεταβλητής) με την ανεξάρτητη μεταβλητή GSE_Β. Η6: Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική θετική και ισχυρή συσχέτιση μεταξύ AA_D και EXP_RESULTS_E [rho = 0,727, Ν = 151, p < 0,001] Στατιστικά σημαντικές θετικές συσχετίσεις έχουν και όλες οι διαστάσεις της AA_D με όλες τις διαστάσεις της EXP_RESULTS_E, με εξαίρεση τη διάσταση AA_D_F2, η οποία δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την διάσταση EXP_RESULTS_E_F3

Συμπεράσματα [1/3] Τα αποτελέσματα από την ανάπτυξη των κλιμάκων μέτρησης της αυτοεπάρκειας των διευθυντών παρέχουν ενδείξεις εγκυρότητας περιεχομένου και αξιοπιστίας ως προς την εσωτερική συνέπεια, οι οποίες ενισχύουν εμπειρικά την υπάρχουσα θεωρία Η αξιολογική αυτοεπάρκεια των διευθυντών κρίνεται χαμηλότερη από τη γενική διευθυντική, με την διάσταση της αντικειμενικότητας του αξιολογικού ρόλου να καταγράφεται σε υψηλότερο επίπεδο από την διάσταση της υποκειμενικότητας του συναισθήματος

Συμπεράσματα [2/3] Δεδομένης της έλλειψης προηγούμενης εμπειρίας και της γενικής αναταραχής, η πεποίθηση της ικανότητας για συναισθηματικά ουδέτερη αξιολόγηση είναι χαμηλότερη από την πεποίθηση της αποτελεσματικής διεκπεραίωσης της ίδιας της διαδικασίας Ο μέσος όρος της μεταβλητής των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων κινείται πολύ κοντά στη μέση τιμή της κλίμακας, με τους μισούς να καταγράφουν πολύ υψηλό μέσο σκορ θετικών αποτελεσμάτων και τους υπόλοιπους μισούς να καταγράφουν πολύ χαμηλό μέσο σκορ θετικών αποτελεσμάτων (ενδεχόμενη αποτύπωση πολιτικών πεποιθήσεων)

Συμπεράσματα [3/3] Ο έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων οδήγησε σε αποτελέσματα που συμφωνούν απόλυτα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία: Η αξιολογική αυτοεπάρκεια δεν παρουσιάζει στατιστικά σημαντική διαφορά αναφορικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (προσωπικά και σχολείου), πλην του διδακτορικού Ύπαρξη υψηλής θετικής συσχέτισης των δύο μορφών γενικής αυτοεπάρκειας με την ειδική αξιολογική αυτοεπάρκεια Οι γενικές μορφές αυτοεπάρκειας αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες της ειδικής αξιολογικής αυτοεπάρκειας Ύπαρξη υψηλής θετικής συσχέτισης της ειδικής αυτοεπάρκειας με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα

Εισηγήσεις – Προτάσεις

Εισηγήσεις – Προτάσεις [1/2] Διαμόρφωση κατάλληλων ατομικών ή ομαδικών προγραμμάτων προετοιμασίας και επιμόρφωσης των διευθυντών, όχι μόνο στο γνωστικό-διαδικαστικό μέρος του θεσμού της αξιολόγησης, αλλά και στο μέρος της παρώθησης, της κινητοποίησης, της αυτοεπάρκειας και της αυτοδιαχείρισης Η υψηλού επιπέδου κατάρτιση των διευθυντών και η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη ανεβάζει τα επίπεδα αυτοεπάρκειας (βλ. διδακτορικό) Οι αυτοαναφορικές κλίμακες μέτρησης που αναπτύχθηκαν λαμβάνουν τη μορφή της αυτοαξιολόγησης και της αυτοκριτικής και καταλήγουν σε κρίσεις αυτογνωσίας και αυτοεπάρκειας Οικοδόμηση γενικότερης κουλτούρας αυτοαξιολόγησης

Εισηγήσεις – Προτάσεις [2/2] Εισηγήσεις για μελλοντικές έρευνες: επιβεβαίωση της δομικής εγκυρότητας των εργαλείων μέτρησης συγκριτική έρευνα σε διαφορετικό πληθυσμό χρήση μεγαλύτερου στρωματοποιημένου δείγματος από διάφορες περιοχές της χώρας έρευνα σε μεταγενέστερο χρόνο οργάνωση διαχρονικής έρευνας (σε διαφορετικά στάδια της σταδιοδρομίας των διευθυντών) διεξαγωγή μικτής έρευνας διερεύνηση των πηγών αυτοεπάρκειας ή αλλιώς των παραγόντων πληροφόρησης που συντελούν στη διαμόρφωση των πεποιθήσεων αυτοεπάρκειας των διευθυντών για ένα γενικό ή ένα ειδικό έργο σύγκριση της αξιολογικής αυτοεπάρκειας των διευθυντών του συγκεκριμένου πληθυσμού με βάση τη νέα νομοθετική ρύθμιση περί αξιολόγησης εκπαιδευτικών

Σας ευχαριστώ πολύ!