ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (Business Risk) Δρ. Α. Καταραχιά Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής katarach@teikoz.gr ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Ορισμοί Κινδύνου ο κίνδυνος μπορεί να οριστεί ως: «η πιθανότητα παραλλαγής ενός γεγονότος η οποία μπορεί να έχει θετικές ή αρνητικές συνέπειες» «έννοια που χρησιμοποιείται για να εκφράσει την αβεβαιότητα για τα γεγονότα και τα αποτελέσματά τους τα οποία θα μπορούσαν να έχουν υλική επίδραση στους σκοπούς και τους στόχους μιας οικονομικής οντότητας» «η μεταβλητότητα (variation - variability) ή αστάθειας (volatility) απροσδόκητων αποτελεσμάτων» ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Η έννοια του κινδύνου «κατάσταση κατά την οποία κάθε εναλλακτική μορφή δραστηριοποίησης μιας επιχείρησης οδηγεί σε ένα σύνολο συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, καθένα από τα οποία είναι, με κάποια πιθανότητα, γνωστό στο λήπτη της απόφασης. Ο ορισμός αυτός συνδέει άμεσα το βαθμό κινδύνου με την πιθανότητα πραγματοποίησης ενός αποτελέσματος, την οποία είναι σε θέση να γνωρίζει η επιχείρηση» (Κιόχος, Π.,Παπανικολάου, Γ., Θάνος, Γ., Κιόχος, Α. 2002) « ο κίνδυνος δεν προέρχεται μόνο από μια αναποτελεσματική στρατηγική αλλά και από την ποσότητα των περιουσιακών στοιχείων που η επιχείρηση πρέπει να κατανείμει σ’ αυτήν την στρατηγική, καθώς και από το χρονικό διάστημα κατά το οποίο τα περιουσιακά στοιχεία δεν θα είναι διαθέσιμα για άλλες χρήσεις» (Hunger and Wheelen, 2004) ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Επιχειρηματικοί κίνδυνοι (Business Risk) Σχετίζονται με τον κλάδο παραγωγής στον οποίο ανήκει η επιχείρηση και με την αγορά στην οποία δραστηριοποιείται Αντικείμενο του κινδύνου αποτελεί ο οποιοσδήποτε χρησιμοποιούμενος από την επιχείρηση πόρος τελεί υπό κίνδυνο (βλάβη, καταστροφή, μη διάθεση για χρήση). Οι επιχειρηματικοί κίνδυνοι διαφέρουν ως προς την σημαντικότητα και την ένταση Διακρίνονται σε ενδογενείς και εξωγενείς ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Δυναμικοί και Στατικοί κίνδυνοι Οι δυναμικοί κίνδυνοι συνδέονται με καταστάσεις αβεβαιότητας που οφείλονται στην πολυπλοκότητα, πολλαπλότητα και τους ενδοσυσχετισμούς της σύγχρονης οικονομίας και κοινωνίας ( μεταβολές στο περιβάλλον, σύγκλιση κλάδων (Industry convergence), Απώλεια διαμεσολάβησης (Disintermediation) αλλαγές στις απαιτήσεις του καταναλωτή, στην οργανωτική δομή των επιχειρήσεων και την τεχνολογία) Οι στατικοί κίνδυνοι υφίστανται ακόμη και στην περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοιες αλλαγές και συνήθως συμπίπτουν με τους απλούς κινδύνους. ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Ενδογενής - εξωγενής Επιχειρηματικός κίνδυνος Ενδογενείς (μη συστηματικός) Εξωγενείς (συστηματικός) στον οικονομικό τομέα στον τεχνικό τομέα στη διαχείριση του προσωπικού στο μάρκετινγκ στις σχέσεις με τους συναλλασσομένους Οικονομικό πελιβάλλον Τεχνολογικό Περιβάλλον Φυσικοί κίνδυνοι Κοινωνικό-θεσμικό περιβάλλον Πολιτικό περιβάλλον ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Διακρίσεις επιχειρηματικών κινδύνων Διακρίσεις επιχειρηματικών κινδύνων διαρκείς και παροδικοί επιτακτικοί και μη επιτακτικοί μοναδικοί και επαναλαμβανόμενοι. ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Κατηγοριοποίηση επιχειρηματικών κινδύνων Στρατηγικοί Οικονομικοί Λειτουργικοί Τεχνογνωσίας ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Στρατηγικοί Κίνδυνοι Οι στρατηγικοί κίνδυνοι σχετίζονται με: Τον ανταγωνισμό του κλάδου και της αγοράς Τις πελατειακές αλλαγές Τις βιομηχανικές αλλαγές Την πελατειακή ζήτηση Τις συγχωνεύσεις και εξαγορές Την έρευνα και ανάπτυξη. ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Λειτουργικοί Κίνδυνοι Οι λειτουργικοί κίνδυνοι σχετίζονται με: Τη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου Τους κανονισμούς λειτουργίας - οργάνωση Την πρόσληψη προσωπικού Τα πληροφορικά συστήματα Λογιστικό – οικονομικά μέτρα Επιχειρησιακή κουλτούρα. ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Το παράδειγμα κατηγοριοποίησης Λειτουργικού κινδύνου του Όμιλου Τράπεζας Credit Suisse (1) Οργάνωση Διακυβέρνηση/Οργανωτική Διάρθρωση Κουλτούρα Επικοινωνία Διαχείριση έργων Ανάθεση εργασιών σε τρίτους (εξωτερικούς προμηθευτές) Πολιτική/Διεργασίες Επιχειρηματική Συνέχεια Ασφάλεια Πολιτική και διεργασίες Κανονιστική Συμμόρφωση Προϊόν Πελάτης ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Το παράδειγμα κατηγοριοποίησης Λειτουργικού κινδύνου του Όμιλου Τράπεζας Credit Suisse (2) 3. Τεχνολογία της Πληροφορίας (ΙΤ) Επικοινωνίες Εξοπλισμός και Λογισμικό Ασφάλεια 4. Άνθρωποι Υπάλληλοι Εργοδότης Σύγκρουση συμφερόντων 5. Εξωτερικό περιβάλλον Φυσικό Νομικό, αγωγές Απάτη ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Κατηγοριοποίηση Λειτουργικού κινδύνου Η KPMG κατηγοριοποιεί τον λειτουργικό κίνδυνο σε τέσσερις κατηγορίες Διαδικασία, Άνθρωποι Συστήματα και Εξωτερικά Γεγονότα ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Το παράδειγμα Κατηγοριοποίησης Λειτουργικού Κινδύνου κατά KPMG (1) Διαδικασία Παράβαση εξουσιοδότησης Λανθασμένη/Άκαιρη λήψη και διακανονισμός συναλλαγής Απώλεια περιουσιακών στοιχείων πελάτη Λανθασμένη κοστολόγηση-τιμολόγηση Λανθασμένη κατανομή ενεργητικού (asset allocation) Θέματα συμμόρφωσης Λάθη εταιρικών ενεργειών Λάθη δανεισμού τίτλων (stock lending errors) Λογιστικά και φορολογικά λάθη Ανεπαρκής τήρηση καταχωρήσεων-αρχείων Λάθη συνδρομής και εξαγοράς ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " ‘Ανθρωποι Διαπραγμάτευση χωρίς εξουσιοδότηση Κατάχρηση εμπιστευτικών πληροφοριών Απάτη Ασθένεια και τραυματισμός υπαλλήλου Αξιώσεις από διακρίσεις Θέματα αμοιβών, πρόσθετων ωφελημάτων και διακοπής εργασίας Προβλήματα πρόσληψης και διατήρησης προσωπικού Οργανωμένη συνδικαλιστική δραστηριότητα Άλλα νομικά θέματα ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Συστήματα Βλάβη εξοπλισμού και λογισμικού Μη διαθέσιμα και αμφισβητήσιμης ακεραιότητας δεδομένα Πρόσβαση χωρίς εξουσιοδότηση σε πληροφορίες και ασφάλεια συστημάτων Βλάβες τηλεπικοινωνιών Διακοπή υπηρεσιών από οργανισμούς κοινής ωφέλειας Πρόσβαση στους υπολογιστές από χάκερ ή ιούς ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Εξωτερικά Γεγονότα Λειτουργικές βλάβες σε προμηθευτές ή συνεργάτες στους οποίους έχει ανατεθεί έργο Πυρκαγιά ή φυσική καταστροφή Τρομοκρατία Βανδαλισμός, κλοπή, ληστεία ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Οικονομικοί κίνδυνοι Οι οικονομικοί κίνδυνοι σχετίζονται με: Αγορά Ρευστότητα Πιστώσεις Οικονομική πληροφόρηση Κεφαλαιακή δομή ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Αμιγείς και κερδοσκοπικοί κίνδυνοι Αμιγείς και κερδοσκοπικοί κίνδυνοι Οι αμιγείς κίνδυνοι αναφέρονται σε εκείνες τις καταστάσεις στις οποίες υπάρχει μόνο η περίπτωση απώλειας και δεν υπάρχει η περίπτωση κέρδους (π.χ. καταστροφή από πλημμύρα ή σεισμό) Οι κερδοσκοπικοί κίνδυνοι ενυπάρχουν σε εκείνες τις δραστηριότητες στις οποίες δεν υπάρχει μόνο η περίπτωση οικονομικού κέρδους, αλλά υπάρχει και η περίπτωση ζημίας (π.χ. νέα επένδυση). ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Κατανομή επιχειρησιακών κινδύνων σε επιμέρους κινδύνους ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η αξιολόγηση του κινδύνου δεν μπορεί να τυποποιηθεί και μπορεί να αξιολογείται διαφορετικά από επιχείρηση σε επιχείρηση . Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται σε διάφορους παράγοντες : Εμπειρία Γνώση Κουλτούρα Θέση Οικονομική κατάσταση Δυνατότητα επηρεασμού του αποτελέσματος Ασυμμετρία Μονοδιάστατη αντιμετώπιση Διαφορετικό επίπεδο ικανοποίησης Διαφορετικός χρονικός ορίζοντας ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " Μέτρηση του κινδύνου Η μέτρηση του κινδύνου περιλαμβάνει: Τον προσδιορισμό των πιθανοτήτων για κάθε ενδεχόμενη εξέλιξη – γεγονός Το μέγεθος της επίδρασης του γεγονότος στη λειτουργία της επιχείρησης ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Διαχείριση κινδύνων επιχείρησης H COSO (Η.Π.Α.) ορίζει τη ΔΚΕ ως «μία διεργασία που πραγματοποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο, τη διοίκηση και όλο το προσωπικό, εφαρμόζεται κατά τον καθορισμό στρατηγικών σε όλο τον οργανισμό, έχει σχεδιαστεί για την ταυτοποίηση ενδεχόμενων γεγονότων τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την υπόσταση του οργανισμού ή μέρους του και τη διαχείριση κινδύνου με τρόπο ώστε να βρίσκονται στη “διάθεση για κινδύνους” του οργανισμού και να παρέχεται λογική βεβαιότητα σχετικά με την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων του». ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ " COSO ERM http://www.grc-resource.com/?page_id=32 ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

COSO Internal Control: ERM interaction ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Οι συνιστώσες του Πλαισίου Διαχείρισης Κινδύνων Επιχείρησης (COSO) (1) 1. Εσωτερικό περιβάλλον Ανάπτυξη Φιλοσοφίας Διαχείρισης Κινδύνων Δημιουργία Κουλτούρας Διαχείρισης Κινδύνων Σχεδιασμός Οργανωτικής Δομής Διαχείρισης Κινδύνων 2. Καθορισμός Στόχων Καθορισμός, με σαφήνεια, Στρατηγικών Σκοπών και Στρατηγικών Καθορισμός Διάθεσης για Κινδύνους για όλη την Επιχείρηση (ως μιας οντότητας) Ταυτοποίηση 3. Ταυτοποίηση Γεγονότων Γεγονότων Κινδύνου Εξέταση Αλληλεξαρτήσεων Γεγονότων Ταυτοποίηση Θεμάτων Μέτρησης που σχετίζονται με τις Μεθοδολογίες και Τεχνικές που Χρησιμοποιούνται ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Οι συνιστώσες του Πλαισίου Διαχείρισης Κινδύνων Επιχείρησης (COSO) (2) 4. Εκτίμηση Κινδύνων Επιλογή Τεχνικής Εκτίμησης (π.χ. εκτίμηση σημείων, γκάμες πιθανότητας/ζημιάς, σενάρια καλύτερης/χειρότερης περίπτωσης) Εκτίμηση της Πιθανότητας/Σοβαρότητας των Γεγονότων Κινδύνου που ενυπάρχουν Εκτίμηση της Επίπτωσης Κόστους των Γεγονότων Κινδύνου (οποιεσδήποτε ζημιές ανά μονάδα παραγωγής πολλαπλασιασμένες επί την παραγωγή) Εξέταση Δυνατότητας Χαρτογράφησης των Κινδύνων (τοποθέτηση σε γράφημα) ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Οι συνιστώσες του Πλαισίου Διαχείρισης Κινδύνων Επιχείρησης (COSO) (3) 5. Αντίδραση στον Κίνδυνο Ταυτοποίηση και Επιλογή Αντίδρασης για Κάθε Κίνδυνο (Αποδοχή κινδύνου, αποφυγή κινδύνου, μεταφορά/μοίρασμα κινδύνου ή μείωση κινδύνου) Εξέταση των Επιδράσεων των Αποτελεσμάτων της Αντίδρασης στον Κίνδυνο σε άλλους Κινδύνους Προσαρμογή των κινδύνων που έχουν τοποθετηθεί σε γράφημα κατά τη διάρκεια της Εκτίμησης Κινδύνου 6. Δραστηριότητες Ελέγχου Μοιρασμένοι Κίνδυνοι Μειωμένοι Κίνδυνοι Προσαρμογή των κινδύνων που έχουν τοποθετηθεί σε γράφημα ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "

Οι συνιστώσες του Πλαισίου Διαχείρισης Κινδύνων Επιχείρησης (COSO) (4) 7. Πληροφορίες και Επικοινωνία Εξασφάλιση ότι το Σύστημα Πληροφορικής Μπορεί να Μετρήσει και να Αναφέρει Κινδύνους Επικοινωνία της Αποτελεσματικότητας και του Κόστους της Διαχείρισης Κινδύνου Επιχείρησης 8. Παρακολούθηση Εκτέλεση Χωριστών Αξιολογήσεων Κινδύνου Επαναξιολόγηση Εκτιμήσεων Κινδύνου Εξέταση Περιοχών για την Επέκταση του Πλαισίου Διαχείρισης Κινδύνου Επιχείρησης βάσει της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Κινδύνου – Ολοκληρωμένο Πλαίσιο του ΕΠΕΟ (COSO). ΤΕΙ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΜΣ " ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ "