επιστημονικές προσεγγίσεις Σκοπός του σεμιναρίου Οντολογία/Επιστημολογία/Μεθοδολογία Το θετικιστικό Παράδειγμα Το ερμηνευτικό Παράδειγμα

Κοινωνικές επιστήμες/Κράτος πρόνοιας. Αυτό που χρειάζεται και βρίσκεται υπό διαμόρφωση είναι μια νέα θεώρηση των σχέσεων των κοινωνικών επιστημών με τον μεταβαλλόμενο κόσμο

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑΣ Τι επιπτώσεις όμως μπορεί να έχουν αυτές οι αλλαγές στην εννοιολογική και στη μεθοδολογική συγκρότηση των κοινωνικών  επιστημών; Θα μπορούσε η αλλαγή  του αντικειμένου να θέσει νέες απαιτήσεις;

Δύο γενικές κατηγορίες: Α) Η μια τάση –που υποστηρίζεται κυρίως από μαρξιστές, δομολειτουργιστές και γενικότερα από επιστήμονες των παραδοσιακών κοινωνικών επιστημών- διαβλέπει ή εννοεί τη διαμόρφωση μιας ομοιογένειας στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης Τείνουν να αποδεχτούν κάποιο είδος παγκόσμιου συστήματος Τονίζουν την παρουσία του γενικού, του καθολικού στο επιμέρους

Β) Η άλλη τάση – που υποστηρίζεται και από μετανεοτεριστές και εντοπίζεται, κυρίως, σε διαπολιτισμικές προσεγγίσεις Αρνείται την ύπαρξη κάποιας ομοιογένειας και ιδιαίτερα την ύπαρξη κάποιου συστήματος Αρνείται την ύπαρξη και σχέση του γενικού, του καθολικού και του ιδιαίτερου Αρνείται δηλαδή το καθολικό και υποστηρίζει την ύπαρξη ιδιαιτεροτήτων, διαφορών, ετερότητας, σχετικισμού κτλ. Αποδέχεται όμως τη δυνατότητα γενίκευσης, παγκοσμιοποίησης ιδιαίτερων φαινομένων. Ακόμη και η παγκόσμια επικράτηση ενός πολιτισμού, του δυτικού πολιτισμού δεν αποτελεί παρά έκφραση του ιδιαίτερου.

Η αντινομία είναι φαινομενική. Η άποψή μου Η αντινομία είναι φαινομενική. Τα συμβάντα που επιλέγει και στα οποία στηρίζεται κάθε μια τάση είναι διαφορετικού είδους. Θεωρώ ότι και οι δυο αυτές τάσεις δηλαδή της ομοιογένειας και της ετερότητας συνυπάρχουν και αλληλοκαθορίζονται έως ενός σημείου. Η απάντηση στα ζητήματα αυτά δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη, όταν η ίδια η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη.

Το ενιαίο του κοινωνικού χώρου και χρόνου που εξασφάλιζε το εθνικό κράτος και που προϋποθέτουν οι κοινωνικές επιστήμες αμφισβητείται και σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίσταται. Τα αντικείμενά τους βρίσκονται σε σχέση αλληλοεξάρτησης και αλληλοεπίδρασης με παράγοντες και μηχανισμούς έξω από τα όρια του εθνικού κράτους.

Κοινωνικές επιστήμες/Κράτος πρόνοιας. Αυτό που χρειάζεται και βρίσκεται υπό διαμόρφωση είναι μια νέα θεώρηση των σχέσεων των κοινωνικών επιστημών με τον μεταβαλλόμενο κόσμο

Παγκοσμιοποίηση- ο κόσμος βρίσκεται σε μια διαδικασία ανακατατάξεων και αλλαγών Τι επιπτώσεις όμως μπορεί να έχουν αυτές οι αλλαγές στην εννοιολογική και στη μεθοδολογική συγκρότηση των κοινωνικών  επιστημών; Θα μπορούσε η αλλαγή  του αντικειμένου να θέσει νέες απαιτήσεις; Πώς ορίζονται οι δυνατότητες και τα όρια μιας επιστήμης? Τι γίνεται με μια επιστήμη όταν το αντικείμενό της αλλάζει?

Απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων των κοινωνικών επιστημών και της κοινωνικής πραγματικότητας Απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός της ίδιας της προβληματικής των κοινωνικών επιστημών, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις τροποποιήσεις που επιφέρει η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης.

Ας σκεφτούμε «επιστημονικά» Επιστήμη και Θρησκεία Η επιστήμη έχει αναλάβει το ρόλο της θρησκείας Υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ επιστημονικής σκέψης και καθημερινότητας? Π.χ κάθε δημοσιογράφος που περιγράφει πολιτικά γεγονότα συμμετέχει στη συγγραφή της Ιστορίας και στις Πολιτικές αναλύσεις Π.χ κάθε Δικαστής...

Η αναζήτηση της αλήθειας Υπάρχει κάτι για το οποίο μπορούμε να είμαστε 100% σίγουροι ή είναι όλες οι «αλήθειες» σχετικές? ΠΑΡΑΔΟΞΟ: Η επιστήμη αναζητά την αλήθεια Η επιστήμη εξελίσσεται συνεχώς

Η αναζήτηση της αλήθειας Η αντίληψή μας για μια σειρά από γεγονότα είναι σήμερα εντελώς διαφορετική από ότι ήταν πριν από αρκετά χρόνια: Νέα δεδομένα έρχονται να προστεθούν στην πυραμίδα της γνώσης. Παράδειγμα: Charles Darwin – Η εξέλιξη του ανθρώπου, Einstein - Κοσμοθεωρίες

Η αναζήτηση της αλήθειας ...και εδώ προκύπτει το επιστημονικό Παράδοξο: Εάν η επιστήμη, συνεχώς, κάνει βήματα προς τα εμπρός σημαίνει ότι ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι 100% για ένα αποτέλεσμα Εάν οι χτεσινές αλήθειες δεν έχουν εφαρμογή στη σημερινή μας κοινωνία το ίδιο θα ισχύσει, στο μέλλον, για τις σημερινές αλήθειες.

Η αναζήτηση της αλήθειας Τι σημαίνουν τα παραπάνω? Οι επιστημονικές αλήθειες είναι ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ

Η αναζήτηση της αλήθειας Δογματισμός και Σχετικισμός

Η αναζήτηση της αλήθειας Σχετικιστές Δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες, υπάρχουν πολλές μικρές αλήθειες Δεν υπάρχει μια θεωρία που είναι καλύτερη από μια άλλη

Η αναζήτηση της αλήθειας Πριν από λίγο είπαμε ότι όλες οι επιστημονικές «αλήθειες» είναι Προσωρινές. Σε κάθε επιστημονικό πεδίο υπάρχουν πολλές διαφορετικές και αντικρουόμενες τοποθετήσεις και θεωρίες Μπορούμε να επιλέξουμε τη σωστή? Κάποιοι επιστήμονες λένε ότι η Γη κινδυνεύει να καταστραφεί και κάποιοι λένε το αντίθετο. Ποιοί έχουν δίκιο?

Ορισμοί Μιλάμε την ίδια γλώσσα αλλά αναφερόμαστε σε διαφορετικά πράγματα. Παραδείγματα: Ανεργία Υγεία (Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό: φυσική, ψυχική και κοινωνική ευεξία). Υπάρχουν πολλοί υγιείς? Πότε ξεκινά η ζωή? Πότε ένα έμβρυο αποκτά ανθρώπινα δικαιώματα? Σκεφτείτε το θέμα των εκτρώσεων. Τι εννοούμε με θάνατο? Το σταμάτημα της καρδιάς? Τον «θάνατο» του εγκεφάλου? Σκεφτείτε το θέμα των μεταμοσχεύσεων. Τι χαρακτηρίζει ένα Έθνος? Υπήρχαν Τσεχοσλαβάκοι και Γιουγκοσλάβοι ή... ...και στις επιστήμες οι Ορισμοί παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο...

Θετικισμός-η αναζήτηση για τη μοναδική «αλήθεια» Αναφερθήκαμε, μέχρι τώρα, στον Δογματισμό και στον Σχετικισμό. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε δυο διαφορετικές επιστημονικά παραδείγματα Το Θετικιστικό και στο Ερμηνευτικό Πρώτα θα δούμε τι σημαίνει «Παράδειγμα»

Το θετικιστικό παράδειγμα Υπάρχουν δυο δρόμοι που μπορούν να μας οδηγήσουν στη γνώση Η παρατήρηση και Η λογική

Το θετικιστικό παράδειγμα

Το θετικιστικό παράδειγμα 3. Η επιστήμη βασίζεται κυρίως σε ποσοτικά δεδομένα με την χρήση αυστηρών κανόνων και διαδικασιών και είναι θεμελιωδώς διαφορετική από την κοινή λογική. 4. Όλες οι επιστημονικές προτάσεις βασίζονται σε εμπειρικά δεδομένα (facts) και οι επιστημονικές υποθέσεις ελέγχονται σε σχέση με εμπειρικά δεδομένα (facts).

4. Το θετικιστικό παράδειγμα 5. Ο σκοπός της επιστήμης είναι η ανάπτυξη καθολικών αιτιακών νόμων. 6. Αιτιακή σχέση σημαίνει εύρεση εμπειρικών κανονικοτήτων (empirical regularities) ή συνεχών συμπτώσεων (constant conjunctions). 7. Εξήγηση – ερμηνεία ενός γεγονότος σημαίνει την συσχέτιση του με έναν γενικό νόμο. 8. Είναι δυνατή η μεταφορά των υποθέσεων και των μεθόδων των φυσικών επιστημών στις κοινωνικές επιστήμες.

Επιστημονικά Συμπεράσματα Παραγωγή και επαγωγή Μια γνωστή άποψη θεωρεί τις επιστημονικές εξηγήσεις ως επιχειρήματα, τα οποία αποτελούνται από τις «προκείμενες προτάσεις» και τα «συμπεράσματα». Τα τελευταία κατατάσσονται σε 2 κατηγορίες: α) παραγωγικά – βασίζονται στη λογική β) επαγωγικά – βασίζονται στην εμπειρία …και το υποθετικό-παραγωγικό μοντέλο

Έρευνα (θετικισμός, ρεαλισμός) Έρευνα (θετικισμός, ρεαλισμός) θεωρίες/ Υποθέσεις Υποθέσεις Παραγωγή Δεδομένα Επαγωγή Επαληθευσιμότητα ή Διαψευσιμότητα Rötter i naturvetenskapen Παραγωγή: θετικισμός/ ρεαλισμός Επαγωγή: ρεαλισμός 28

Συλλογή πληροφοριών- Μέτρηση Επαγωγή Συλλογή πληροφοριών- Μέτρηση Ανάλυση Γενίκευση- Θεωρία

Παραγωγή Θεωρία Συλλογή δεδομένων Ανάλυση

Επιστημονική Εξήγηση (το παράδειγμα της «παραγωγής») G1: Αν σε μια ομάδα Α ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι υψηλότερος σε σχέση με μια ομάδα Β τότε και το % αυτοκτονιών είναι υψηλότερο στην ομάδα Α. C1: Στην Βαλτιμόρη ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι υψηλότερος σε σχέση με τον αντίστοιχο της Ν. Υόρκης. E1: Στη Βαλτιμόρη το % αυτοκτονιών είναι υψηλότερο σε σχέση με αυτό της Ν. Υόρκης.

Παράδειγμα «Υποθέσεων» Υπόθεση 1: Είτε ο ήλιος λάμπει είτε δε λάμπει Κακή Υπόθεση Υπόθεση 2: Όταν το μέταλλο θερμαίνεται, διαστέλλεται Καλή Υπόθεση

Επιστημονικά Συμπεράσματα Ένας ισχυρισμός (argument) αποτελείται από συγκεκριμένες δηλώσεις (ή προτάσεις), τις υποθέσεις (premises) και τα συμπεράσματα (conclusions).

Popper: Η αρχή της «διαψευσιμότητας»

Επαληθευσιμότητα– Διαψευσιμότητα Θετικισμός: εάν μια υπόθεση είναι εμπειρικά επιβεβαιωμένη, τότε είναι επαληθεύσιμη Δυσκολία: ακόμη και εάν επαληθεύσουμε 10.000 παρατηρήσεις, είναι πιθανό ότι οι 10.000 και μια θα παράξει μια αντίφαση Έτσι, η υπόθεση θα πρέπει να διαψευστεί και θα πρέπει να μπορεί να διαψευστεί. Διαψευσιμότητα: η μόνη εγγυημένη προσέγγιση Επαληθευσιμότητα: ...

Πέρα από τον Θετικισμό και την Διαψευσιμότητα

Post positivism: δίνει έμφαση στη σημασία μη παρατηρήσιμων υποθέσεων/δεδομένων που δεν επαληθεύονται άμεσα μέσω πειραμάτων Relativism: έμφαση στη σημαντικότητα και στη συσχέτιση κοινωνικών παραγόντων. Realism: η πραγματικότητα υπάρχει εντελώς ανεξάρτητα από το πόσο καλά την γνωρίζουμε ή την καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα, οι ιδιότητες του φωτός ή της βαρύτητας...

(Easterby-Smith et al. 2008) Οντολογία: είναι οι υποθέσεις που έχουμε για την φύση/πραγματικότητα και τις δυνατότητες του ανθρώπου να μελετήσουν και να επηρεάσουν αυτή την πραγματικότητα Δυο διαφορετικές προσεγγίσεις: υποκειμενισμός/αντικειμενισμός

Τι είναι (ή τι θα πρέπει να θεωρείται) αποδεκτή γνώση; Επιστημολογία Επιστημολογία είναι ο τομέας της φιλοσοφίας που ασχολείται με την προέλευση, τη φύση και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε το ερώτημα αυτό ως εξής: «Πώς είμαστε σίγουροι ότι γνωρίζουμε τα όσα θεωρούμε ότι γνωρίζουμε;». Βασικά ερωτήματα: Τι είναι (ή τι θα πρέπει να θεωρείται) αποδεκτή γνώση; Μπορεί να μελετηθεί επιστημονικά ο κοινωνικός κόσμος; Είναι εφικτή η εφαρμογή των μεθόδων των φυσικών επιστημών στην έρευνα της κοινωνικής επιστήμης ; Ποια ερευνητική μεθοδολογία θα ακολουθήσουμε εξαρτάται από τις επιστημολογικές μας τοποθετήσεις TTT

Μεθοδολογία: Η λογική και ο τρόπος διεξαγωγής της επιστημονικής έρευνας. Ένας συνδυασμός διαφορετικών τεχνικών για να ερευνήσουμε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο. Μέθοδος: Ο συγκεκριμένος τρόπος προσέγγισης της πραγματικότητας προκειμένου να εξηγηθεί ή να ερμηνευθεί ένα στοιχείο ή τμήμα της.

Βασική και εφαρμοσμένη έρευνα Βασική (basic) έρευνα Περιγραφή, πρόβλεψη, εξήγηση φαινομένων Μπορεί να μην είναι άμεσα εφαρμόσιμη Εφαρμοσμένη (applied) έρευνα Περιγραφή, πρόβλεψη, εξήγηση φαινομένων ΚΑΙ Προτάσεις με λύσεις σε άμεσα, πρακτικά προβλήματα

1.1 θετικισμός/αντικειμενισμός/ Έκθεση Ημερολόγιο Συνεντεύξεις Παρατήρηση Ερωτηματολόγιο 1.1 θετικισμός/αντικειμενισμός/ φουνκτιοναλισμός 1.2 Ρεαλισμός 1.3 Ερμηνευτική/ κονστρουκτιβισμός 2.1 Παραγωγική 2.3 Επαγωγή/ Παραγωγή 2.2 Ποσοτική 2.4 Ποιοτική 2.5 Επαγωγική 1.4 Μετα-μοντερνισμός? 1. Φιλοσοφία της Επιστήμης 2. Στρατηγική 3.4 Action research 3.6 Εθνογραφία 3.5 Grounded theory 3.3. Case-study 3.2 Ερωτηματολόγιο 3.1 Πείραμα 4.1 Σύντομη 4.2 Μεγάλης διάρκειας 3.7 αφηγηματική ανάλυση 3. Ερευνητικός σχεδιασμός 4. Χρονική διάρκεια 5. Συλλογή στοιχείων Saunders et al. 2007)

Αντι-θετικισμός Φαινομενολογία - Phenomenology Μελέτη της άμεσης εμπειρίας και ερμηνεία της συμπεριφοράς άμεσα (τι κρύβεται πίσω από τις εμπειρίες) Εθνομεθοδολογία - Ethnomethodology Εκ των ένδον κατανόηση του καθημερινού κόσμου των ανθρώπων (πώς οι άνθρωποι βιώνουν τις εμπειρίες τους) Συμβολική αλληλεπίδραση – Symbolic Interaction Μελέτη των υποκειμενικών νοημάτων και συμβόλων γιατί οι άνθρωποι δρουν με βάση τα νοήματα που έχουν και όχι με βάση εξωτερικές πραγματικότητες, στάσεις, χαρακτηριστικά Μελετούν την «ακέραια», πολύπλοκη ανθρώπινη πραγματικότητα

Ποιός είναι ο σχεδιαστής της έρευνας? (Easterby-Smith et al.) Επιστημολογία Δεδομένα Πείραμα Συστηματική δειγματοληψία Action research Εθνογραφία Αφηγηματική Μελέτη Περίπτωσης Grounded theory Θετικιστική Ποσοτικά Σχετικιστική Ποσοτικά Κονστρουκτιβισμός/ Ερμηνευτική Ποιοτικά Διαφορετικές οντολογίες και επιστημολογίες Ποσοτικά/ Ποιοτικά

εννοιών, κειμένων, συμβόλων, σχέσεων, κτλ. 3.6 Ερμηνευτικός κύκλος Το όλο Ερμηνεία εννοιών, κειμένων, συμβόλων, σχέσεων, κτλ. (διάλογος) Προηγούμενη γνώση Κατανόηση/γνώση Rötter i bibeltolkning Abduktion? Μέρος Η διαδικασία κατανόησης δεν τελειώνει ποτέ, ο ερμηνευτικός κύκλος δεν κλείνει 45

Βασικές διαφορές μεταξύ ποσοτικών και ποιοτικών «παραδειγμάτων» (από Guba and Lincoln 1989)

Ερμηνευτική/Κονστρουκτιβισμός Easterby-Smith Θετικισμός Ερμηνευτική/Κονστρουκτιβισμός Ο ερευνητής Θα πρέπει να είναι αντικειμενικός/ανεξάρτητος Αποτελεί μέρος αυτού που παρατηρείται Κοινωνικό ενδιαφέρον Χωρίς ενδιαφέρον Η κινητήρια δύναμη της επιστήμης Εξηγήσεις Αιτιατές Σκοπεύουν στο να αυξήσουν την κατανόηση της κατάστασης Επιστημονική πρόοδος Υποθέσεις, Επαγωγή και Παραγωγή Συλλογή στοιχείων από τα οποία αντλούνται ιδέες Έννοιες Πρέπει να περιγραφούν για να μπορέσουν να μετρηθούν Θα πρέπει να ενσωματώνουν αντιλήψεις των ενδιαφερόμενων Ανάλυση Αναγωγή σε απλούς όρους Περιλαμβάνει την πολυπλοκότητας της κατάστασης Γενίκευση Στατιστική ανάλυση Θεωρητική άντληση Το δείγμα απαιτεί Ποσοτικά (μεγάλο, τυχαίο δείγμα) στοιχεία Πολλές μικρές περιπτώσεις επιλεγμένες για συγκεκριμένους λόγους

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Σκοπός είναι η εύρεση σχέσεων μεταξύ μεταβλητών-έμφαση στην διατύπωση και τον έλεγχο υποθέσεων- θεωριών Πιο δομημένη και γραμμική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας Μεγάλο δείγμα Σκοπός είναι η περιγραφή και κατανόηση φαινομένων-έμφαση στη ανάπτυξη νέων θεωριών Πιο ευέλικτη και κυκλική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας· ερωτήματα μπορεί να προκύψουν (emerge) στη διαδικασία Μικρό δείγμα

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Επισκόπηση (Ερωτηματολόγια και τεστ) Πειραματικός Σχεδιασμός Ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα παρατηρήσεων, συνεντεύξεων κ.τ.λ. Ανάλυση Περιεχομένου Συνέντευξη (ατομική ή ομαδική) Παρατήρηση (Συμμετοχική ή Μη Συμμετοχική, Καλυμμένη ή Μη Καλυμμένη) Μελέτη Περίπτωσης Εθνογραφική Μελέτη Ανάλυση Περιεχομένου

Ποσοτική και Ποιοτική έρευνα Προσπάθεια γενίκευσης σε μεγαλύτερους πληθυσμούς Μεταξύ του ερευνητή και των υποκειμένων παρεμβάλλεται το όργανο συλλογής δεδομένων Στατιστική ανάλυση Ουδέτερο ύφος, χρήση τρίτου προσώπου, ‘επιστημονικό’ στυλ Τα αποτελέσματα αφορούν μόνο στο υπό μελέτη δείγμα Ο ερευνητής έρχεται σε άμεση επαφή/ αλληλεπίδραση με τα υποκείμενα της έρευνας Ανάλυση λόγου/κειμένων Προσωπικό ύφος, χρήση πρώτου προσώπου, αφηγηματική μορφή