Η ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΜΟΧΛΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 3o Διεθνές Συνέδριο Προληπτικής Ψυχιατρικής, Αίγλη Ζαππείου, 12- 15 Νοεμβρίου 2015 Γιαντσελίδου Α. 2., Καλλία Ι. 4., Μπάρλα Ε. 1., Παπαϊωάννου Δ. 4., Πρεμέτη Β. 3.  Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας,1. Αττικής, 2. Θράκης, 3. Φθιώτιδας, 4. Φωκίδας

Σύνοψη Ευαισθητοποίηση της κοινότητας Πλαίσιο προγράμματος Μεθοδολογία Αποτελέσματα Αναγκαιότητα συνέχισης

1. Η Ευαισθητοποίηση της κοινότητας Με βάση τη φιλοσοφία της λειτουργίας της Ε.Κ.Ψ.&Ψ.Υ. η συνεχής ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του πληθυσμού είναι απαραίτητο εργαλείο για την καταπολέμηση του στίγματος, ενώ δίνει ταυτόχρονα απαντήσεις στις απορίες και τις ανησυχίες των πολιτών και τους βοηθά να είναι σε συνεχή επαφή με την νέα κοινωνική και επιστημονική πραγματικότητα. Για να μπορέσει να πάρει μέρος η κοινότητα χρειάζεται: αποδοχή θέληση, εκπαίδευση σε θέματα της ψυχικής νόσου, των συμπτωμάτων της, του τρόπου παρέμβασης μέσα στην κοινότητα, της έννοιας της ψυχικής υγείας και της προαγωγής της. σταθερή και συνεχή εργασία. Η παρέμβαση που γίνεται στον πληθυσμό δεν είναι μηχανιστική αλλά εμπεριέχει συναισθήματα.

Πρόγραμμα Ευαισθητοποίησης και Ενημέρωσης σε Θέματα Ψυχικής Υγείας ΕΣΠΑ 2007-2013 Mε τη Συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2. Το πλαίσιο του Προγράμματος Ευαισθητοποίησης και Ενημέρωσης σε Θέματα Ψυχικής Υγείας Το πρόγραμμα είχε τριετή διάρκεια (2012-2015) και υλοποιήθηκε από την Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας σε 5 περιοχές της χώρας: Αττική, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Κυκλάδες και Έβρο. Ξεκίνησε το Μάρτιο 2012 και ολοκληρώθηκε για όλες τις γεωγραφικές περιοχές το Μάρτιο 2015, μετά από παράταση και κάποιες επιμέρους τροποποιήσεις ανά γεωγραφική περιοχή με στόχο την πιο ολοκληρωμένη και σφαιρική κάλυψη στις περιοχές αναφοράς. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το συγχρηματοδοτούμενο Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» του Προγράμματος ΕΣΠΑ 2007-2013.

Σκοπός του Προγράμματος η αλλαγή της στάσης της κοινότητας απέναντι στην ψυχική νόσο η εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής νόσου η προώθηση της κοινωνικής αλληλεγγύης η προαγωγή της ψυχικής υγείας του πληθυσμού και η πρόληψη των ψυχικών διαταραχών η ψυχοκοινωνική επανένταξη των ψυχικά ασθενών στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που επιτελείται στη χώρα.

3. Επιστημονικός Σχεδιασμός - Μεθοδολογία Υλοποίησης Αφουγκρασμός αναγκών κοινότητας Ορισμός ομάδων στόχου Καθορισμός θεματολογίας Εύρεση μέσων επίτευξης και γνωστοποίησης των δράσεων Αξιολόγηση

Αφουγκρασμός αναγκών κοινότητας Το ευρύτερο πλαίσιο και η θεματολογία μέσα στο οποίο οργανώθηκαν οι δράσεις συνδέθηκε με: α. τις ανάγκες του πληθυσμού, όπως αυτές προκύπτουν από τα αιτήματα της κοινότητας και από τυχόν ερευνητικά αποτελέσματα/ επιστημονικές εκτιμήσεις (π.χ. άγχος, κατάθλιψη και σωματική νοσηρότητα συνδεόμενα με την οικονομική κρίση). β. την πρόθεση κάλυψης όσο γίνεται μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού ανά περιοχή, στο πλαίσιο της προαγωγής της δημόσιας υγείας και του δικαιώματος του συνόλου της τοπικής κοινότητας για ισότιμη πρόσβαση στην ενημέρωση και την εκπαίδευση σε θέματα ψυχικής υγείας.

Γενικός πληθυσμός Ειδικές Ομάδες Ομάδες στόχου μέλη πολιτιστικών συλλόγων ομάδες αλληλεγγύης εθελοντικές ομάδες ευρύτερη κοινότητα Ειδικές Ομάδες επαγγελματίες υγείας ωφελούμενοι υπηρεσιών ψυχικής υγείας και οι οικογένειές τους ευπαθείς ομάδες (ΑΜΕΑ, 3η ηλικία, καρκινοπαθείς ) γονείς, εκπαιδευτικοί, έφηβοι, φοιτητές εκπρόσωποι Τοπικής Αυτοδιοίκησης εργαζόμενοι σε στρεσογόνα επαγγέλματα (π.χ. πυροσβεστική, σωφρονιστικοί υπάλληλοι, αστυνομία)

Θεματολογία Δράσεων Βασικές αρχές και εφαρμογές της Κοινωνικής Ψυχιατρικής Προαγωγή ψυχικής υγείας και πρόληψη ψυχικών διαταραχών Προγράμματα Κοινωνικοποίησης και θεραπείες μέσω τέχνης Εθελοντισμός Η κρίση και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία Κοινωνικός και εργασιακός αποκλεισμός των ψυχικά ασθενών - Προάσπιση των δικαιωμάτων τους - Αυτοσυνηγορία Εργασιακό Στρες και Ψυχική Υγεία Η ευθύνη στην συνέχεια της φροντίδας των ψυχικά ασθενών Αναγνώριση και αντιμετώπιση των ψυχιατρικών περιστατικών στην ΠΦΥ Πρόληψη των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και της βίας στο σχολικό περιβάλλον Γυναίκα και Ψυχική υγεία Ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ευπαθών ομάδων ( πχ. 3η ηλικία, ΑΜΕΑ, Ρομά, Καρκινοπαθείς)

Μέσα επίτευξης και γνωστοποίησης δράσεων Μέσα Επίτευξης: - θεωρητικέ ς εισηγήσεις , - βιωματικέ ς τεχνικές, - Διαδραστι κά δρώμενα, - Ανοιχτή συζήτηση - Διάλογος - Καλλιτεχνι κές εκδηλώσει ς Γνωστοποίηση Δράσεων: - Ηλεκτρονική αποστολή αφισών, προσκλήσεων και δελτίου τύπου σε φορείς - ΜΜΕ - τοιχοκόλληση αφισών. - Προσωπικές επαφες, - ταχυδρομική αποστολή προσκλήσεων , - ιστοσελίδα της ΕΚΨ&ΨΥ, - social media (facebook, twitter),

Αξιολόγηση

Αποτελέσματα Ποσοτικοί Δείκτες Ποιοτικοί δείκτες αριθμός δράσεων/ εισηγήσεων/ παρουσιάσεων αριθμός ληπτών υπηρεσιών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για θέματα ψυχικής υγείας αριθμός συνεργαζόμενων φορέων/ υπηρεσιών Ποιοτικοί δείκτες διασφάλιση πόρων εμπειρία δικτύωση τράπεζα επιστημονικού υλικού

Ποσοτικά αποτελέσματα 128 ημέρες δράσεων – 48 στην Αττική, 28 στη Φωκίδα, 48 στον Έβρο και 4 στις Κυκλάδες (Πάρος – Μήλος) 3 θεματικές ενότητες/ημέρα δράσης – αντίστοιχος αριθμός εισηγητών – περισσότερες από 400 εισηγήσεις, περισσότεροι από 30 φορείς συνεργασίας ανά περιοχή Άμεσα ωφελούμενοι ~ 6.000 άτομα Έμμεσα ωφελούμενοι μέσω των πολλαπλασιαστών του προγράμματος (κοινότητα, ΜΜΕ, κοινωνικά δίκτυα)

Συνεργαζόμενοι Φορείς Φορείς υγείας και πρόνοιας Θεσμικοί Φορείς - Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δήμοι και Περιφέρεια) - Α/βάθμια και Β/βαθμια Εκπαίδευση - Πανεπιστήμια - Πυροσβεστική - Σωφρονιστικά Καταστήματα - Αστυνομία - ΚΑΠΗ - Θεραπευτήρια Χρόνιων Παθήσεων Φορείς υγείας και πρόνοιας - Γενικά Νοσοκομεία - Μονάδες Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ, ΠΕΨΑΕΕ, ΙΨΥΠΕ, ΕΔΡΑ, ΑΚΜΑ κ.α.) - Κέντρα Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών - Ιατροκοινωνικό Κέντρο - Κοινωνικές Υπηρεσίες - Ιατρικοί Σύλλογοι Σύλλογοι – Κοινότητα - Πολιτιστικοί Σύλλογοι - Δίκτυα Αλληλεγγύης - Ομάδες ληπτών υπηρεσιών υγείας και οικογενειών - Σύλλογοι Γυναικών - Εθελοντικές Ομάδες - Καλλιτεχνικές και θεατρικές ομάδες - Κινηματογραφικές Λέσχες

Υλικό Δράσεων

Υλικό Δράσεων

Ποιοτικά αποτελέσματα Αποκόμιση μεγάλης εμπειρίας σχετικά με: την προσέγγιση ζητημάτων ψυχικής υγείας και την παρουσίασή τους στον πληθυσμό πλαισιωμένα με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο (θεματολογία, μεθοδολογία παρουσίασης ανάλογα με την ομάδα-στόχο) την οργάνωση δράσεων προαγωγής της ψυχικής υγείας σε τοπικό επίπεδο τη δημιουργία μιας έμπειρης ομάδας εργαζομένων της ΕΚΨ&ΨΥ που έχουν τη δυνατότητα να υλοποιήσουν με επιτυχία αντίστοιχες δράσεις και στο μέλλον αξιοποιώντας την παρούσα εμπειρία και τους πόρους που έχουν δημιουργηθεί. τους τρόπους δικτύωσης με άλλους φορείς της κοινότητας που δραστηριοποιούμαστε

Ποιοτικά Αποτελέσματα Δημιουργία και διασφάλιση μιας σειράς πόρων ανθρώπινοι πόροι/ επαγγελματίες με σχετική εμπειρία/ δικτύωση σε τοπικό επίπεδο δημιουργία μιας πολύ σημαντικής βάσης δεδομένων μέσα από την αξιολόγηση κάθε δράσης, που επιτρέπει να γνωρίζουμε τις ανάγκες του πληθυσμού σε τοπικό επίπεδο καταγεγραμμένες από τους συμμετέχοντες στις δράσεις μας χώροι και υλικοτεχνική υποδομή, μέσα από την κουλτούρα παραχώρησης σχετικής υποστήριξης από φορείς της κοινότητας, που διαμορφώθηκε από την εμπειρία της προηγούμενης τριετίας δημιουργία τράπεζας επιστημονικών και ερευνητικών δεδομένων

Οφέλη για την κοινότητα Φροντίδα και εκπαίδευση του πληθυσμού σε θέματα ψυχικής υγείας Αμεσότητα με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας της ΕΚΨ&ΨΥ Εξοικείωση με τις έννοιες και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας Καλλιέργεια του αισθήματος πως έχουν τις δικές τους υπηρεσίες ψυχικής υγείας που μπορούν να απευθύνονται άμεσα

Αναγκαιότητα συνέχισης και διασφάλισης πλαισίου δράσεων αγωγής κοινότητας Η οργάνωση πλαισίου δράσεων προαγωγής της ψυχικής υγείας κρίνεται άμεση αναγκαιότητα για τους εξής 2 λόγους: Η ένταξη της αγωγής κοινότητας/ ευαισθητοποίησης του πληθυσμού σε θεσμικά προγράμματα και διαδικασίες που ξεπερνούν τον εσωτερικό σχεδιασμό ενός φορέα διασφαλίζει τις καλύτερες συνθήκες για την επιτυχία του εγχειρήματος. Η καθημερινή κλινική πρακτική επιβεβαιώνει ότι οι δράσεις πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας - ευρύτερα οι δράσεις που συνδέονται με την πρωτοβάθμια πρόληψη - ατονούν, όταν οι πόροι είναι περιορισμένοι, καθώς οι προτεραιότητες στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας κατευθύνονται προς την αντιμετώπιση/ θεραπεία/ αποκατάσταση. Επομένως ένα θεσμικό πλαίσιο και οι δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτό υποστηρίζουν αντίστοιχες δράσεις. Η μέχρι τώρα εμπειρία από την κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν είναι ενθαρρυντική σε σχέση με τις δράσεις αγωγής κοινότητας που υλοποιούνται από τους φορείς.

Κλείνοντας... Η ευαισθητοποίηση, που παράγεται μέσω της αγωγής κοινότητας δεν επιτυγχάνεται ούτε με λίγες δράσεις, ούτε τα αποτελέσματα είναι μόνιμα. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και επικοινωνία με την κοινότητα, ειδικά σε περιόδους κρίσης, οπότε και τα συντηρητικά και φοβικά αντανακλαστικά των κοινωνιών, αυξάνονται. Για να είναι επιτυχημένος ο σχεδιασμός της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινότητας, δεν μπορεί να αντανακλά μόνο τον σκοπό αυτού που σχεδιάζει, αλλά και τις ανάγκες της κοινότητας. Άρα πρέπει πρώτα να αφουγκραστούμε την κοινότητα. Η εμπειρία έχει επίσης δείξει ότι όταν απευθυνόμαστε στις υγιείς ομάδες του πληθυσμού, μέσω δράσεων που κινητοποιούν δικά τους ενδιαφέροντα, αλλά και ενώνουν όλους τους πολίτες, π.χ. τέχνη, πολιτισμός, παραδόσεις, πετυχαίνουμε ευκολότερα το στόχο μας, είτε αυτός είναι η ευαισθητοποίηση, είτε είναι το πέρασμα μηνυμάτων πρόληψης και κερδίζουμε συμμάχους. Οι πιο πετυχημένες δράσεις, οι οποίες είναι αποτέλεσμα μακροπρόθεσμων προσπαθειών, είναι αυτές που συνδιοργανώνονται μαζί με την κοινότητα. Εκεί μπορούμε να πούμε ότι έχουμε πετύχει μόνιμα αποτελέσματα. Οι μονάδες ψυχικής υγείας είναι πλέον οργανικό και αναπόσπαστο μέρος της τοπικής κοινωνίας.

Όσο αυξάνεται η ευαισθητοποίηση τόσο μειώνεται η προκατάληψη της κοινότητας (Σακελλαρόπουλος, 2010). Ευχαριστώ πολύ ! Περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις που έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος Ευαισθητοποίησης μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μας www.ekpse.gr.