Δρ Παναγιώτα Βάθη Κοινωνική Ερευνήτρια Επιστημονικός Συνεργάτης ΠΤΔΕ Παν/μιου Πατρών & ΤΕΙ Δ.Ελλάδας

 Ως δημιουργικότητα ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να παράγει νέες ή πρωτότυπες ιδέες, να έχει ενοράσεις, να μετασχηματίζει και να ανακαλύπτει, να κατασκευάζει αντικείμενα, τα οποία αναγνωρίζονται από τους ειδικούς ότι έχουν ξεχωριστή επιστημονική, αισθητική, κοινωνική ή τεχνολογική αξία. Βασικό κριτήριο αξιολόγησης ενός πονήματος ως δημιουργικού είναι η καινοτομία, αλλά απαιτείται, επίσης, να είναι χρήσιμο και αποδεκτό, ακόμη και αν η αξία του μεταβληθεί με την πάροδο του χρόνου. (Vernon, 1989) 3

Διδάσκεται η δημιουργικότητα;;;;;;;;

5 Δημιουργικότητα και οι 4 συνιστώσες της Διαδικασία δημιουργικής σκέψης (process) προϊόν Δημιουργικό προϊόν (product) άτομο Δημιουργικό άτομο (person) περιβάλλον Δημιουργικό περιβάλλον press (press, environment )

Ευαισθησία απέναντι στα προβλήματα του περιβάλλοντος Νοητική ευχέρεια Νοητική ευλυγισία- ευελιξία Πρωτοτυπία της σκέψης Ικανότητα σύνθεσης Ικανότητα μετασχηματισμών Ικανότητα επεξεργασίας (Ξανθάκου, 1998)

 1. Η δημιουργικότητα είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών: η άποψη ότι τα δημιουργικά άτομα εμφανίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ήταν κυρίαρχη στη μελέτη της δημιουργικότητας, έως πρόσφατα.  2. Η δημιουργικότητα είναι σταθερή: ο Guilford υποστηρίζει ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των δημιουργικών ατόμων αναδεικνύονται από την παιδική ηλικία και τα συνοδεύουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.  3. Η αξιοπιστία των τεστ για τη μέτρηση της δημιουργικότητας είναι χαμηλή: σύμφωνα με τον Guilford η μεγάλη διακύμανση στη δημιουργική δυνατότητα των ατόμων προκαλεί προβλήματα στις μετρήσεις και μειώνει την αξιοπιστία των σχετικών τεστ.  4. Τα τεστ για τη μέτρηση της δημιουργικότητας πρέπει να αποτελούνται και από ερωτήσεις ανοικτού τύπου: οι ερωτήσεις αυτές δίνουν στους ερευνώμενους τη δυνατότητα να εκφράσουν λεπτομερώς τις απόψεις τους.

5. Η βαθμολογία που συγκεντρώνει κάποιος σε τεστ δημιουργικότητας παρουσιάζει μικρή συσχέτιση με τη βαθμολογία του σε τεστ νοημοσύνης 6. Η δημιουργική έκφραση δεν εξαρτάται μόνο από τη δημιουργικότητα: στοιχεία της προσωπικότητας ενός ατόμου, όπως ο δυναμισμός, η αφοσίωση στην επίτευξη στόχων, η θέληση, καθορίζουν αν ένα άτομο με δημιουργικές ικανότητες θα εκφραστεί δημιουργικά αναδεικνύοντας τις δημιουργικές του δεξιότητες.

«δεν έχουμε άλλη απόδειξη για τη δημιουργικότητα ενός ατόμου, παρά μόνο την παρατήρηση και αξιολόγηση των προϊόντων» (Vernon, 1989,

 Προθυμία για διαχείριση «επικίνδυνων καταστάσεων»  Επιμονή και αφοσίωση στην εργασία  Περιέργεια  Διάθεση για άνοιγμα σε νέες εμπειρίες  Ευρύτητα ενδιαφερόντων  Διαίσθηση και φαντασία  Αναστοχασμός, ανάγκη για ιδιωτικό χώρο  Συχνά, συνειδητοποίηση της δημιουργικότητάς του  Χιούμορ  Έλξη προς την πολυπλοκότητα και την καινοτομία  Αισθητικές τάσεις.

Διάφορες έρευνες καταγράφουν παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργικότητα των ατόμων, όπως: επίπεδο εκπαίδευσης, επίπεδο καλλιέργεια της φαντασίας από την παιδική ηλικία, επίπεδο ενθάρρυνσης της περιέργειας, καλλιέργεια συναισθημάτων φόβου, ντροπής κ.λπ., εμπλουτισμένο περιβάλλον, ανταγωνιστικό περιβάλλον, κ.λπ. Παρόλ’αυτά, οι ερευνητές συμφωνούν στο ότι οι παράγοντες αυτοί ενισχύουν τα άτομα με ήδη υπάρχον «δημιουργικό δυναμικό» (ικανότητα) να αναπτύξουν δημιουργικές δεξιότητες (Lawton et al. 2001).

Ένα από τα αποδεκτά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι η ευπλαστότητά της, με το ρόλο του φύλου να είναι μάλλον προϊόν κοινωνικών συνθηκών κατάσταση που ουσιαστικοποιεί τη σημαντικότητα της καλλιέργειας της δημιουργικότητας.

Μου λείπει η οικογένειά μου…. Το αεροπλάνο έφτασε…. Αναπτύξ τε τη σκέψη σας με βάση τις εικόνες…

Μπροστά στην γκρίνια σου προτιμώ την υγεία του προσώπου μου… Είμαι νευριασμένος αλλά εξίσου χαρούμενος… Νέα κρέμα που δεν γλιστρά… Δοκιμάστε την..

Ο κύριος Smith γυρίζει στο σπίτι του έπειτα από ένα πετυχημένο επαγγελματικό ταξίδι. Είναι πολύ ευτυχισμένος και σκέφτεται την αγαπημένη του οικογένεια και πόσο θα είναι ευχαριστημένος που θα τους ξαναδεί. Φαντάζεται ότι σε μία ώρα από τώρα το αεροπλάνο του θα προσγειωθεί να τον καλωσορίσουν. Ο άνθρωπος αυτός γυρίζει από το Reno, όπου πήρε διαζύγιο. Δεν μπορούσε να ζήσει με την σύζυγό του άλλο και είπε στο δικαστήριο πως αυτή έβαζε τόση κρέμα τη νύχτα στο πρόσωπό της ώστε το κεφάλι της γλιστρούσε στο μαξιλάρι και τον χτυπούσε στο κεφάλι. Τώρα σχεδιάζει ένα είδος κρέμας που να μην γλιστρά.

 Η τεχνική της ιδεοθύελλας  Το δημιουργικής επίλυσης πρόβλημα  Ο κατάλογος δημιουργικών ερωτήσεων  Μεθ’ ηδονής μανθάνειν  Ανοικτά προβλήματα για λύση  Ολοκλήρωση μισοτελειωμένων ιστοριών  Έκφραση των μαθητών μέσω των εικαστικών  Χρήση εικόνων για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης  Η μιμητική ως μέσο ανάπτυξης της δημιουργικής σκέψης  Καταγραφή συνεπειών από ορισμένες καταστάσεις  Ελεύθερη δημιουργία με ανακυκλώσιμα ή άχρηστα υλικά  Τα παιδιά δημιουργούν κρίκους με λέξεις Οι τρόποι ανάπτυξης αποτελούν σύνθεση των παρακάτω πηγών: (Καραντζής, 2007, Ξανθάκου 1998 και com)

Το μικρό λυκάκι πρέπει να πάει φαγητό στην άρρωστη γιαγιά του. «Προσοχή! Στο δάσος κυκλοφορούν επικίνδυνες Κοκκινοσκουφίτσες και κυνηγοί» είπε η μαμά λύκαινα στον Άκη, το μικρό λυκάκι… «Γιατί να θέλουν το κακό μου;» ρώτησε ο Άκης. Συνεχίζουμε το παραμύθι…. Ένα παραμύθι απ’ την … ανάποδη

Άλλοι σπόροι ταξιδεύουν λίγο, άλλοι περισσότερο κι άλλοι ακόμη πιο πολύ. Φανταζόμαστε και περιγράφουμε με ποιους τρόπους μπορούν να μεταφερθούν οι σπόροι των εικόνων μέχρι το σημείο που θα φυτρώσουν. (Τ.Ε.: 23)

 Αλαχιώτης, Σ. Ν. & Καρατζιά- Σταυλιώτη Ε. (2009). «Διαθεματική και βιοπαιδαγωγική θεώρηση της μάθησης και της αξιολόγησης». Λιβάνη. Αθήνα.  Καραντζής, Ι. (2007). «Εφαρμογές βασικών αρχών της μάθησης στην εκπαίδευση». Gutenberg. Αθήνα.  Κωνσταντίνου, Χ. Ι. (2000). «Η αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή ως παιδαγωγική λογική και σχολική πρακτική». Gutenberg. Αθήνα.  Massialas, B. G. & Zevin J. (1975). «Δημιουργική εργασία στο σχολείο». Μτφ. Τσιμπούκη, Κ.Ι. Τύποις: Περγάμαλης Ι. Αθήνα.  Ξανθάκου, Γ. (1998). «Η Δημιουργικότητα στο σχολείο». Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα.  Gardner, H. (2004). Frames of mind, New York: Basic Books.  Kampylis, P. (2010). Fostering creative thinking: The role of primary teachers, Doctoral Dissertation. Jyvaskyla, Finland:University of Jyvaskyla..