ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΣΠΑΙΤΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ - ΜΥΤΙΛΗΝΗ DEA Ιστορίας ΑΠΘ / Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ E- mail : / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ – ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.)

Βασικές αρχές και περιεχόμενο – μαθησιακοί στόχοι – περίγραμμα – μέθοδοι διδασκαλίας - αξιολόγηση - διδακτικά βοηθήματα – ενδεικτική βιβλιογραφία

* ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

* Η Εκπαιδευτική Ψυχολογία ως αντικείμενο έχει την εφαρμογή των αρχών και θεωριών της Ψυχολογίας, με στόχο τη δημιουργία αποτελεσματικών διαδικασιών και περιβαλλόντων μάθησης. * Πραγματεύεται ζητήματα που αναφέρονται στην ανάπτυξη, τη μάθηση, τα κίνητρα, τις ατομικές διαφορές, τις αποτελεσματικές μεθόδους διδασκαλίας και την ενίσχυση της προσωπικότητας του μαθητή. * Η Εκπαιδευτική Ψυχολογία εφαρμόζει στην πράξη όλα τα παραπάνω, αλλά διερευνά και τις αιτιατές αποδόσεις, τη διαχείριση της σχολικής τάξης και το χειρισμό ειδικών προβλημάτων.

* Ειδικότερα στο μάθημα, θα συζητηθούν οι κυριότερες θεωρίες για τη μάθηση και μια σειρά επίκαιρων ζητημάτων στη διεθνή βιβλιογραφία της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας που συνδέονται με τη σχολική μάθηση, τη διδασκαλία και την προαγωγή των μαθησιακών αποτελεσμάτων των παιδιών, καθώς και τα παρακάτω θέματα: συμπεριφορικές, κοινωνικο-γνωστικές και γνωστικές προσεγγίσεις για τη μάθηση. * Ακόμη, θα συζητηθούν τα κίνητρα και τα συναισθήματα στο σχολικό πλαίσιο (λανθάνουσες θεωρίες για τη νοημοσύνη, ατομικοί στόχοι επίτευξης, πεποιθήσεις αυτο- αποτελεσματικότητας, αυτο-αντίληψη και αυτο-εκτίμηση, δυνητικοί εαυτοί, ενδιαφέρον, ακαδημαϊκά συναισθήματα), το περιβάλλον, ζητήματα μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, σχολείων και τάξεων που προάγουν τη ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών. * Το μάθημα διακρίνεται σε δύο μέρη: * Θεωρία. * Εφαρμογές στην εκπαιδευτική πράξη. Στο δεύτερο μέρος οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα εμπλέκονται ενεργά στο μάθημα, καθώς θα αναλαμβάνουν επιλεγμένες παρουσιάσεις με στόχο τον προβληματισμό και τη συζήτηση ως προς τις δυνατότητες εφαρμογής των θεωρητικών αρχών και των ερευνητικών ευρημάτων στο σχολικό πλαίσιο.

* ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

* Οι φοιτητές/τριες μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, να είναι σε θέση: 1. Να περιγράφουν τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής διδασκαλίας και του αποτελεσματικού διδάσκοντα εκπαιδευτικού. 2. Να αναγνωρίζουν πως τα βιοψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν τη μάθηση. 3. Να συνοψίζουν τις βασικές αρχές των θεωριών μάθησης και να προτείνουν, χρησιμοποιώντας τις αρχές αυτές, τεχνικές, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν τη διδασκαλία. 4. Να εφαρμόζουν στην πράξη τις θεωρίες γνωστικής ανάπτυξης, ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα και το γνωστικό δυναμικό των μαθητών. 5. Να οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα και να διαμορφώνουν κατάλληλες τεχνικές, για συγκεκριμένες ομάδες χαρισματικών μαθητών και μαθητών με ειδικές ανάγκες. 6. Να περιγράφουν τεχνικές για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και της κοινωνικής - συναισθηματικής μάθησης.

Ακόμη: I. Να αναγνωρίζουν τις αιτίες των κινήτρων και να δίνουν θεωρητικές ερμηνείες για το λειτουργικό τους ρόλο στη ζωή των μαθητών. II. Να χρησιμοποιούν μεθόδους και στρατηγικές, οι οποίες συμβάλλουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και να δημιουργούν περιβάλλοντα μάθησης με στόχο την αυτορρύθμιση, τη δημιουργικότητα και την ανοχή. III. Να αξιολογούν τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην τάξη, στη βάση της πολιτισμικής προέλευσης, της κοινωνικής τάξης, του φύλου και των αρχών δυναμικής της ομάδας. IV. Να χρησιμοποιούν αποτελεσματικές μεθόδους για τη διαχείριση των προβλημάτων στην όλη εκπαιδευτική διαδικασία, συμπεριλαμβάνοντας τη διαχείριση των προβλημάτων συμπεριφοράς στο χώρο του σχολείου.

* ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

* Παιδαγωγική Ψυχολογία: απαραίτητο εφόδιο για έναν αποτελεσματικό εκπαιδευτικό. * Εφαρμογή και προσαρμογή των θεωριών γνωστικής ανάπτυξης στην εκπαίδευση. * Εφαρμογή και προσαρμογή των θεωριών μάθησης στην εκπαίδευση: συμπεριφορική προσέγγιση της μάθησης, γνωστική προσέγγιση της μάθησης, θεωρίες επεξεργασίας πληροφοριών, σύνθετες γνωστικές διαδικασίες, κοινωνικογνωστική και κονστρουκτιβιστική προσέγγιση της μάθησης. * Διαφορετικότητα και ποικιλομορφία στην τάξη, αρχές δυναμικής της ομάδας. * Θεωρίες για τα κίνητρα, τα συναισθήματα και τις εκπαιδευτικές τους προεκτάσεις. * Αμοιβές - ποινές, άμιλλα - συνεργασία, σχολική επιτυχία - αποτυχία, έπαινος - αποδοκιμασία, αγωνία - άγχος, ενθάρρυνση μαθητή, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και αυτορρύθμιση. * Η κοινωνικο-συναισθηματική εκπαίδευση: κίνητρα και συναισθήματα στην τάξη. * Αποτελεσματικό μαθησιακό περιβάλλον: διαχείριση σχολικής τάξης, διαμόρφωση αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος, πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς, διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς. * Προσωπική – κοινωνική και ηθική ανάπτυξη: οι περιπτώσεις που συναντά ο εκπαιδευτικός στην τάξη. * Αποτελεσματική διδασκαλία: προσαρμογή της διδασκαλίας ώστε να ανταποκρίνεται στις ατομικές, γνωστικές και ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των μαθητών. * Ο εκπαιδευτικός ως σύμβουλος. * Αξιολόγηση στην τάξη, με στόχο την ενίσχυση του μαθησιακού αποτελέσματος και της προσωπικότητας των μαθητών.

* ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

* Θα δοθεί έμφαση στην ενεργό συμμετοχή και στη βιωματική μάθηση. * Η σύσταση μικρών ομάδων εργασίας, ο διάλογος στο σπουδαστήριο, τα σεμινάρια, οι ασκήσεις, οι διαλέξεις, τα εργαστήρια σε εξειδικευμένους τομείς θα λειτουργούν συμπληρωματικά για την υλοποίηση των στόχων του μαθήματος.

* ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

* Πρόοδος / Ενδιάμεση εξέταση. * Παρουσίαση εργασίας. * Γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου. * Αυτοαξιολόγηση.

* ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

 WOOLFOLK, A., (2007), Εκπαιδευτική Ψυχολογία, Αθήνα: Έλλην, (mτφρ. Μαρία Μπαρπάτση, επιμ. Ε. Μακρή - Μπότσαρη).  ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ε., - ΚΑΛΟΥΡΗ – ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ο., (2003), Παιδαγωγική Ψυχολογία. Από τη θεωρία μάθησης στην εκπαίδευση νέων και ενηλίκων. Με στοιχεία επικοινωνίας και διαπροσωπικών σχέσεων, Αθήνα: Έλλην.

* ELLIOT, S. N., KRATOCHWILL, T. R., COOK, J. L., & TRAVERS, J. F., (2000/2008), Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αποτελεσματική διδασκαλία, αποτελεσματική μάθηση, Αθήνα: Gutenberg, (επιμ. μτφρ. Α. Λεονταρή & Ε. Συγκολλίτου). * SLAVIN, R. E., (2003/2006). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Θεωρία και Πράξη, Αθήνα: Μεταίχμιο, (επιμ. μτφρ. Κ. Κόκκινος).

* ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

* ΓΩΝΙΔΑ, Ε., (2012), Κίνητρα και Μάθηση. Ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας, στο: Σ. Χατζηχρήστου & Η. Μπεζεβέγκη, (επιμ. έκδοσης). * ΓΩΝΙΔΑ, Ε., ΚΙΟΣΕΟΓΛΟΥ, Γ., & ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ, Ο., (2007), Καλλιέργεια των μεταγνωστικών δεξιοτήτων κατά την προσχολική ηλικία. Μια έρευνα παρέμβασης μέσα στην τάξη, στο: Π. Μισαηλίδη, Α. Μπρούζος, & Α. Ευκλείδη, (επιμ. έκδοσης), Επιστημονική Επετηρίδα της Ψυχολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας, τόμος 5, (σσ ). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. * DOLL, B., ZUCKER, S., & BREHM, K., (2004/2009 ), Σχολικές τάξεις που προάγουν την ψυχική ανθεκτικότητα. Πώς να δημιουργήσουμε ευνοϊκό περιβάλλον για μάθηση. Αθήνα: Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός, (μτφρ. Ε. Θεοχαράκη, επιστ. επιμ. Χ. Χατζηχρήστου). * HENDERSON, N., & MILSTEIN, M. M., (2003/2008 ), Σχολεία που προάγουν την ψυχική ανθεκτικότητα. Πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, Αθήνα: Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός (μτφρ. Β. Βασσάρα, επιστ. επιμ. Χ. Χατζηχρήστου). * ΚΩΣΤΑΡΙΔΟΥ - ΕΥΚΛΕΙΔΗ, Α., (2005), Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. * ΛΕΟΝΤΑΡΗ, Α., (1996), Αυτο-αντίληψη, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. * SCHUNCK, D. H., PINTRICH, P., & MEECE, J. L., (2007/2010 ), Τα κίνητρα στην εκπαίδευση, Αθήνα: Gutenberg ( επιμ. μτφρ. Ν. Μακρής & Δ. Πνευματικός). * ΣΥΓΚΟΛΛΙΤΟΥ, Ε., (2006), (επιμ. έκδοσης), Έννοια του εαυτού και λειτουργικότητα στο σχολείο, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη.

* Το παρακάτω απόσπασμα, νομίζω, ότι αποτυπώνει πολλά από το χώρο και της σημερινής εκπαίδευσης και το απάνθρωπο πολλές περιβάλλον της… * «Όλοι αυτοί οι αφοσιωμένοι καθοδηγητές της νιότης, απ’ το διευθυντή ίσαμε τον κύριο Γκίμπενραθ, μέσα σ’ αυτούς κι όλοι οι βοηθοί καθηγητές, παλιότεροι και νεώτεροι, έβλεπαν τον Χανς ένα εμπόδιο στις επιθυμίες τους, κάτι που τους αντιστεκότανε, ράθυμο και τεμπέλικο, που έπρεπε κατά κάποιον τρόπο να εξαναγκαστεί δια της βίας να επανέλθει στους κόλπους κοπαδιού. Κανένας – με την πιθανή ίσως εξαίρεση της συμπάθειας που του έδειχνε ο κύριος Βίντριχ – δεν μπορούσε να διαπεράσει το απελπισμένο χαμόγελο στο προσωπάκι του αγοριού και να μπει στο σπαραγμένο του πνεύμα, που τυραννιόταν και κοίταζε ολόγυρα έντρομο και γεμάτο απόγνωση καθώς βούλιαζε σιγά – σιγά. Ούτε και κανείς υποψιαζόταν πώς το σχολείο και οι ανελέητες φιλοδοξίες ενός πατέρα και μερικών δασκάλων, είχαν φέρει σε μια τέτοια κατάσταση το εύθραυστο τούτο πλάσμα. Γιατί τάχα έπρεπε να κοπιάζει ίσαμε αργά τη νύχτα, σκυμμένος πάνω στα βιβλία, στην πιο κρίσιμη κι ευαίσθητη εποχή της παιδικής του ηλικίας; Γιατί του στέρησαν τα κουνέλια του, γιατί σκόπιμα τον αποξένωσαν απ’ τους φίλους του στο δημοτικό, γιατί του απαγόρεψαν το ψάρεμα και τον περίπατο, προτιμώντας να ενσταλάξουν μέσα του το φθαρμένο και κενό ιδανικό μιας θλιβερής και βασανιστικής φιλοδοξίας; Γιατί, ακόμα και μετά τις εξετάσεις, δεν του επέτρεψαν να χαρεί τις πολυπόθητες διακοπές;».

* Οι εκπαιδευτικοί μέσα στην τάξη αντιλαμβάνονται τη συμμετοχική εκπαίδευση με διαφορετικό τρόπο. Στόχος του όμως είναι να έχουν τη δυνατότητα διαφορετικά να προσεγγίζουν και να καθορίζουν διάφορα μοντέλα αντιμετώπισης της διαφορετικότητας στην τάξη· είναι γνωστά με τους όρους διαφοροποίηση, διδασκαλία πολλαπλών επιπέδων. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η ύπαρξη διαφορετικών μοντέλων αντιμετώπισης της διαφορετικότητας στην τάξη, δεν εξαρτάται μόνο από τον εκπαιδευτικό, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο το σχολείο εφαρμόζει την εκπαιδευτική του πρακτική, καθώς και από άλλους εξωτερικούς παράγοντες.