ΠΜΣ Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική Ευρωπαϊκές Πολιτικές Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Θεματική ενότητα 2 ου εξαμήνου / 3 τρίωρα σεμινάρια Διδάσκων: Δέσποινα Παπαδοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Περίγραμμα μαθήματος/1 Σεμ./2 Σεμ./3 Σεμ. 2. Αποσαφήνιση εννοιών 2.1. Μετανάστευση/Μεταναστευτική Πολιτική 2.2. Κοινωνική Ενσωμάτωση/Κοινωνική και Επαγγελματική Ενταξη 3. Πολιτικές 3.1. Σχέση Κοινωνικής Πολιτικής και Μεταναστευτικής Πολιτικής 3.2. Σχέση Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής και Εθνικών Μεταναστευτικών Πολιτικών 3.3. Σχέση Πολιτικών Ενσωμάτωσης και Εθνικών Μεταναστευτικών Πολιτικών των Κρατών Μελών της Ευτωπαικής Ενωσης

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η θεματική ενότητα με τίτλο «Ευρωπαϊκές Πολιτικές Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης» έχει στόχο τη γνωριμία και την εξοικείωση του μεταπτυχιακού φοιτητή της Κοινωνικής Πολιτικής με τα προβλήματα που προκύπτουν σήμερα από την άσκηση των ευρωπαϊκών μεταναστευτικών πολιτικών. Τα προβλήματα αυτά εντοπίζονται σε δύο επίπεδα: πρώτον, στο επίπεδο της επίσημης μεταναστευτικής πολιτικής που ασκεί και εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ενωση και δεύτερον, στο επίπεδο των εθνικών ευρωπαϊκών μεταναστευτικών που έχουν μεγάλη παράδοση στο μεταναστευτικό ζήτημα (π.χ. Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία). Στο πλαίσιο φυσικά αυτό δεν μπορούν να απουσιάζουν οι κριτικές αναφορές στις νεώτερες και λιγότερο ώριμες χώρες υποδοχής μεταναστών όπως είναι τα παραδείγματα του Ευρωπαϊκού Νότου.

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Επιπρόσθετα, το κρίσιμο ζήτημα των Μεταναστευτικών Πολιτικών, έτσι όπως σχεδιάζονται και ασκούνται στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αντίληψη περί κοινωνικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στην εκάστοτε κοινωνία, μέσω κοινωνικών κανόνων τις περισσότερες φορές άγραφων και άτυπων. Και ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση στα επίσημα κείμενά της προωθεί μία «ενσωμάτωση» για όλα ανεξαρτήτως τα «νόμιμα» ενεργά υποκείμενα, η κοινωνική πραγματικότητα, η ιδιαίτερη ιστορική παράδοση και κληρονομιά, ο τρόπος που δομήθηκε το εκάστοτε εθνικό κράτος και οι αξίες και τα στερεότυπα των εθνικών κοινωνιών, καθιστούν κενό γράμμα τις αναπόφευκτα γενικές ευχολογικές κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής. Τα σεμινάρια θα αναδείξουν αυτές τις αντιφάσεις και μέσα από έρευνες πεδίου, σε έναν χώρο ιδιαίτερα πολιτικά και κοινωνικά ευαίσθητο, όπως είναι ο χώρος της μετανάστευσης, σε περιόδους βαθίας οικονομικής κρίσης και σοβαρής απώλειας θέσεων εργασίας. Αυτή η συγκεκριμένη συγκυρία εγείρει φαινόμενα φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού.

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 1. ΠΕΡΊΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Το πρώτο σεμινάριο περιλαμβάνει την αποσαφήνιση, τη γενεολογία και τη σε βάθος ανάλυση των βασικών εννοιών στις οποίες αναφέρεται το μάθημα, καθώς επίσης και τη σχέση της μεταναστευτικής πολιτικής με την κοινωνική πολιτική. Οι έννοιες αυτές είναι κυρίως της μετανάστευσης με επίκεντρο στις πολιτικές της, της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, και της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Στο σημείο αυτό τονίζεται η διάκριση μεταξύ ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής από τις μεταναστευτικές πολιτικές των εθνικών κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Επίσης αποσαφηνίζεται η έννοια της κοινωνικής ενσωμάτωσης και η προέλευσή της και διακρίνεται από την έννοια των πολιτικών ένταξης (επαγγελματικής και κοινωνικής) όπως χρησιμοποιούνται σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το πρώτο σεμινάριο ολοκληρώνεται με την εξοικείωση του φοιτητή με τη θεματική ενότητα της μεταναστευτικής πολιτικής ως εφαρμοσμένη κοινωνική πολιτική. (Μεταναστευτική Πολιτική/εθνική/ευρωπαϊκή + Κονωνική Πολιτική + Εννοια ενσωμάτωση, ένταξη)

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 1. ΠΕΡΊΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Μεταναστευτικές Πολιτικές και Καλές Πρακτικές Το δεύτερο σεμινάριο επικεντρώνει στο περιεχόμενο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, των κυριότερων εθνικών μοντέλων που επηρέασαν τις εθνικές μεταναστευτικές πολιτικές των κρατών-μελών της ευρωπαϊκής ένωσης και τέλος της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής σε επίπεδο μεταπολιτευτικών νόμων και διοικητικών εφαρμογών. Επίσης για να γίνουν κατανοητές οι πολιτικές αυτές σε επίπεδο κυρίως εφαρμογών, ένα μέρος του σεμιναρίου αφορά στις καλές πρακτικές που ακολουθούν κάποιες χώρες της Ευρώπης σε σχέση με την υποδοχή και φιλοξενεία των μεταναστών και στις κοινωνικές συνέπειες που παράγουν αυτές οι πρακτικές. (σεμινάριο Παπαδόπούλου-Χαροκόπειο + καλές πρακτικές άλλων χωρών Οδύσσεια + ευρ.μεταν.πολιτική).

ΤΡΙΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 1. ΠΕΡΊΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Εμπειρικά Παραδείγματα και Κοινωνικές Εφαρμογές Ενα ενδιαφέρον κομμάτι των ποικίλων και πολλές φορές αντιφατικών ευρωπαϊκών μεταναστευτικών πολιτικών, τόσο σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής, όσο και σε επίπεδο συγκριτικών πολιτικών μεταξύ των κρατών-μελών, είναι οι κοινωνικές συνέπειες που ενέχει η εφαρμογή αυτών των πολιτικών. Εμπειρικά παραδείγματα και έρευνες πεδίου αποδεικνύουν ότι το ίδιο μέτρο παράγει τελείως διαφορετικές κοινωνικές πραγματικότητες ανάλογα με το που εφαρμόζεται και την παράδοση των εθνικών κοινωνιών. Για το λόγο αυτό θα παρουσιάσουμε τρία παραδείγματα ερευνών πεδίου από την ευρωπαϊκή και ελληνική πραγματικότητα τα οποία αναδεικνύουν τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητα των μεταναστευτικών πολιτικών στην εφαρμογή τους, είτε είναι καλά οργανωμένες είτε όχι.

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2. Αποσαφήνιση εννοιών 2.1. Μετανάστευση/Μεταναστευτική Πολιτική  Τι είναι το φαινόμενο της μετανάστευσης ως διαχρονικό φαινόμενο (είδη, εσωτερική, εξωτερική, παραδοσιακή, σύγχρονη, νόμιμη, χωρίς τίτλο παραμονής, βασικά μεταναστευτικά ρεύματα, χώρες υποδοχής, χώρες αποστολής μεταναστών, διαφορές με συγγενικούς όρους (πρόσφυγας, αλλοδαπός, αλλογενής, παλλινοστούντας, ξένος).  Βασικές συνέπειες του μεταναστευτικού φαινομένου (δημογραφικές, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές)  Τι είναι η μεταναστευτική πολιτική  Τυπολογίες μεταναστευτικών πολιτικών  Αξονες

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2. Αποσαφήνιση εννοιών 2.2. Κοινωνική Ενσωμάτωση/αφομοίωση/επιπολιτισμός  Καταγωγή των όρων  Κοινωνική Χρήση των όρων  Πολιτική Χρήση των όρων

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 2. Αποσαφήνιση εννοιών 2.2. Κοινωνική και Επαγγελματική Ενταξη  Καταγωγή του όρου  Κοινωνική Χρήση του όρου  Πολιτική Χρήση του όρου

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 3. Πολιτικές 3.1. Σχέση Κοινωνικής Πολιτικής και Μεταναστευτικής Πολιτικής  Η μεταναστευτική πολιτική ως κοινωνική πολιτική  Η μεταναστευτική πολιτική ως πολιτικές αφομοίωσης/ενσωμάτωσης/ένταξης  Ο ρόλος των όρων δόμησης του εθνικού κράτους στις πολιτικές ενσωμάτωσης και γενικότερα στη μεταναστευτική πολιτική.

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 3. Πολιτικές 3.2. Σχέση Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής και Εθνικών Μεταναστευτικών Πολιτικών  Υπάρχει Ευρωπαϊκή Μεταναστευτική Πολιτική;  Τα όρια της  Κύριοι στόχοι και οι αξίες της διεθνικότητας  Ο ρόλος των Εθνικών Μεταναστευτικών Πολιτικών στον ευρωπαϊκό σχεδιασμό και κυρίως στις πολιτικές ενσωμάτωσης

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 3. Πολιτικές 3.3. Σχέση Πολιτικών Ενσωμάτωσης και Εθνικών Μεταναστευτικών Πολιτικών των Κρατών Μελών της Ευτωπαϊκής Ενωσης  Ο ρόλος της ιστορικής κληρονομιάς  Ο ρόλος των στερεοτύπων και των εθνικών/τοπικών αξιών  Ο ρόλος της γεωπολιτικής θέσης των χωρών – μελών  Ο ρόλος των στρατηγικών συμμαχιών, συμφερόντων πάσης φύσης και προνομιακών ιστορικών συγκυριών

ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ  ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ  ΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΤΙΚΕΣ  ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ  ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ/ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ/ ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ / ΕΠΙΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ  ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ