ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΛΑΤΕΣΠΡΟΣ ΠΙΚΟΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ Σκοπός/Επιδίωξη Λειτουργίας Παροχή διευκολύνσεων και υπηρεσιών Πηγή θέσεων απασχόλησης Απόδοση της επένδυσης Οικονοµικοί Όροι Χαµηλές τιµές υπηρεσιών Υψηλές αποδοχές Μεγάλα έρδη Ευρύτερο Ενδιαφέρον Ποιότητα εγκαταστάσεων και υπηρεσιών Συνθήκες εργασίας Ασφάλεια της επένδυσης και κοινωνική καταξίωση ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΣΤΗΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Τα βή µ ατα της επιτυχίας για τις τουριστικές επιχειρήσεις 1. ∆ ιαρκής βελτίωση της ποιότητας των εσωτερικών λειτουργιών 2. ∆ ιαρκής προσπάθεια για µ μεγαλύτερη ικανοποίησ η των εργαζομένων 3. ∆ η µ ιουργία υπηρεσιών που δίνουν µ μεγαλύτερη αξ ία στους πελάτες 4. Ικανοποιημένοι, Πιστοί πελάτες 5. Πραγματοποίηση υγιών κερδών και διαρκής ανάπτ υξη

ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Σε κάθε επιχείρηση υπάρχουν τρία κοινά στοιχεία : ⇒ Οι άνθρωποι ⇒ Η ύπαρξη κοινού αντικειμενικού σκοπού. Αν δεν υπάρχει σκοπός δεν υπάρχει και λόγος ύπαρξης της ο µ άδος ⇒ Η ύπαρξη µ ιας οργανωτικής δο µ ής, ενός συστήματος εξουσίας και ενός τρόπου επικοινωνίας µ εταξύ των µ ε λών της ο µ άδος.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ 1 ∆ιοίκηση είναι η διαδικασία της επίτευξης των στόχων ενός οργανισµού, µε τη χρήση και αξιοποίηση των ανθρώπινων και άλλων πόρων του οργανισµού. ΟΡΙΣΜΟΣ 2 ∆ιοίκηση είναι η διαδικασία του συντονισµού ανθρώπων και άλλων πηγών µε σκοπό την επίτευξη των στόχων του Οργανισµο ύ ΟΡΙΣΜΟΣ 3 ∆ιοίκηση είναι η µεθοδική προσπάθεια προγραµµατισµού, οργάνωσης, διεύθυνσης και ελέγχου δραστηριοτήτων για την επιτυχία δεδοµένων σκοπών

Τα ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ των 3 ορισμών που αναφέρονται είναι: α)η έννοια του ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ, β)η ύπαρξη ΣΤΟΧΩΝ και η προσπάθεια ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ τους και γ)η διοίκηση είναι ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ και όχι μεμονωμένη πράξη.

ΕΠΙΠΕΔΑ ∆ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΝΩΤΕΡΟ ΜΕΣΑΙΟ ΚΑΤΩΤΕΡΟ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ / ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Προγραμματισμός σηµαίνει τι θα γίνει, πως θα γίνει, πότε θα γίνει και ποιος θα το κάνει ή Ο προγραμματισμός γεφυρώνει το χάσµα ανάµεσα στο σηµείο που βρίσκεται η επιχείρηση και στο σημείο που θέλει να φθάσει.

ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ Η ΤΑΚΤΙΚΟΣ : βραχυπρόθεσμος προγραμματισμός ο οποίος εστιάζεται στις τρέχουσες λειτουργίες και εξελίξεις στην επιχείρηση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ : µ μακροχρόνιος προγραμματισμός ο οποίος δεν εστιάζεται στις επι µ έρους λειτουργίες της επιχείρησης αλλά στο σύνολό της.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Ποιοί εί µ αστε Αποστολή της επιχείρησης Που βρισκόμαστε σή µ ερα Καταγραφή της παρούσας Κατάστασης Πού θα έπρεπε να βρισκόμαστε -- Στόχοι – Χάραξη στρατηγικών για απόκτηση πλεονεκτήματος Πώς θα πά µ ε εκεί ; ∆ η µ ιουργία µ ίγ µ ατος μάρκετινγκ Φθάσα µ ε εκεί που θέλα µ ε ; Έλεγχος και αξιολόγηση

ΒΗΜΑΤΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Καθορισ µ ός αντικειμενικών Στόχων του Οργανισ µ ού Ανάπτυξη Εναλλακτικών λύσεων ∆ ιερεύνηση συνθηκών και προϋποθέσεων για κάθε πιθανή λύση Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων Επιλογή της καλύτερης δυνατής λύσης διαμόρφωση επι µ έρους σχεδίων για την επίτευξη του τελικού σκοπού Εφαρμογή σχεδίων

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Το περιβάλλον της επιχείρησης, ο στόχος της, η διαφορά ανά µ εσα στο που βρίσκεται και που θέλει να πάει και οι δυνατότητες και αδυνα µ ίες της.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ είναι η διαδικασία του καθορισµού των δραστηριοτήτων οι οποίες είναι απαραίτητες για την επίτευξη των σκοπών, την ανάθεσή τους σε συγκεκριμένες οµάδες ή ανθρώπους και τη διαμόρφω ση βαθµίδων εξουσίας και ευθύνης

ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Καθορισµός συγκεκριμένων εργασιών Καθορισµός των γενικών δραστηριοτήτων Στελέχωση των θέσεων µε το κατάλληλο προσωπικό ∆ηµιουργία οργανωτικής δοµής και καθορισµός σχέσεων εξουσίας µεταξύ των εργαζομένων Αξιολόγηση – Ανατροφοδότηση

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ / ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ προέρχονται από το ρήμα « επιχειρώ », και έχει την έννοια κάνω κάτι καινούργιο, καινοτομώ, δημιουργώ. Τα ουσιαστικά συστατικά στοιχεία της επιχειρηματικότητας είναι η δημιουργία πλούτου, μέσω νέων συνδυασμών συντελεστών παραγωγής, η ηγεσία, η καινοτομία, η ανταγωνιστικότητα, το ρίσκο και η εταιρική κοινωνική ευθύνη. ΣΤΟΧΟΣ μίας επιχείρησης είναι η δημιουργία πλούτου, ή αλλιώς προστιθέμενης αξίας, Η επιχειρηματικότητα εμπεριέχει τις έννοιες του κινδύνου ( επιχειρηματικό ρίσκο ) ή ακόμα και της πιθανότητας αποτυχίας.

ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ; Κοινωνιολογικοί παράγοντες είναι οι καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων, ο τρόπος που ζουν, που διασκεδάζουν, ο τόπος στον οποίο διαμένουν ( πόλη ή χωριό ), αλλά και ειδικότερες συνθήκες της ζωής τους, όπως το επάγγελμα, τα πιθανά προβλήματα βιοπορισμού, η ανεργία, η ασθένεια κ. α. Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες περιλαμβάνεται η γενική κατάσταση των επιχειρήσεων του τόπου ή της χώρας, οι οικονομικές συνθήκες της δεδομένης περιόδου, οι πολιτικές αναταραχές κ. ο. κ.

στους δημογραφικούς παράγοντες ανήκουν το μέγεθος και η διάρθρωση του πληθυσμού, η ηλικία και το φύλο των ανθρώπων ή τα εισοδήματά τους. Οι οικονομικοί παράγοντες σχετίζονται με τα οικονομικά μεγέθη, κυρίως τα κεφάλαια που καταναλώνει μία επιχείρηση και τον τρόπο με τον οποίο αυτά κατανέμονται, τα πιθανά δάνεια που μπορεί να έχει κ. λπ. Τέλος, οι ψυχολογικοί παράγοντες έχουν να κάνουν με θέματα ψυχολογίας των συντελεστών της επιχείρησης, όπως η δομή της προσωπικότητας των ατόμων, η επιμονή τους για την επιτυχία, η αντοχή στην ακύρωση, η διάθεσή τους για ανάληψη κινδύνου ή όχι κ. α.

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΩΣ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ : 1. με κριτήριο τον τομέα παραγωγής Επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής : σε αυτές οι πρώτες ύλες έρχονται απευθείας από την φύση και δεν υπάρχει μεγάλου βαθμού επεξεργασίας και προστιθέμενης αξίας. Επιχειρήσεις δευτερογενούς παραγωγής : Είναι οι βιομηχανίες των οποίων τα προϊόντα παράγονται κατόπιν μερικής ή ολικής επεξεργασίας των πρώτων υλών τους. Π.χ. ειδών διατροφής, ποτών καπνού, υφαντικών ειδών, ξύλου και φελλού, κ.λπ. Επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής : Είναι εκείνες που προσφέρουν κυρίως Υπηρεσίες, κατέχουν σημαντικό μέρος του ΑΕΠ και συμβάλλουν μεγάλο ποσοστό ενασχόλησης. Π.χ. Τράπεζες, τουριστικές, ασφαλιστικές, κ.λπ.

2. ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟ ΦΟΡΕΑ Α. ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ : Ο φορέας είναι ιδιώτης ή Ν.Π.Ι.Δ. Έχουν συνήθως κερδοσκοπικό χαρακτήρα Β. ΔΗΜΟΣΙΕΣ: Ιδιοκτήτης είναι το Δημόσιο Ν.Π.Δ.Δ. (Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου) Ν.Π.Ι.Δ. (Νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου) Β. ΜΙΚΤΕΣ : Μετέχουν στο κεφάλαιο τόσο το δημόσιο όσο και ιδιώτες Λειτουργεί με βάση το ιδιωτικό δίκαιο

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥΣ ΜΟΡΦΗ α) Ατομικές επιχειρήσεις: Ιδρύεται και διοικείται από ένα άτομο, το οποίο ως ιδιοκτήτης και διοικητής έχει την ευθύνη όλων των αποφάσεων και των συνεπειών τους. Πλεονεκτήματα:  μεγάλη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές της αγοράς  Δεν υφίσταται περιορισμός ελαχίστου κεφαλαίου ίδρυσης.  Η δυνατότητα λήψης άμεσων αποφάσεων. Μειονεκτήματα:  Ο επιχειρηματικός κίνδυνος που αναλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από τον ίδιο τον επιχειρηματία της.  Ο υπερβολικός συγκεντρωτισμός αρμοδιοτήτων, προς οικονομία δαπανών, που αποβαίνει εμπόδιο της ανάπτυξης.  Η περιορισμένη οικονομική και πιστωτική επιφάνεια.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥΣ ΜΟΡΦΗ β ). Εταιρικές επιχειρήσεις : εταιρία είναι η οποιαδήποτε ένωση προσώπων Φυσικών ή Νομικών προς επίτευξη κάποιου κοινού σκοπού. Φυσικών Νομικών Ομόρρυθμη Εταιρία.. αποτελείται από δύο ή περισσότερα πρόσωπα τα οποία ευθύνονται προσωπικά, απεριόριστα και “ εις ολόκληρο ” για τυχόν χρέη της Επιχείρησης. Πλεονεκτήματα : 1. Αυξημένη πιστοληπτική ικανότητα. 2. Εύκολη ίδρυση και λειτουργία της. 3. Απαιτείται μικρό ύψος κεφαλαίο και το κόστος ίδρυσης είναι μικρό. Μειονεκτήματα : 1. Η προσωπική ευθύνη για το σύνολο της περιουσίας τους. 2. Η περιορισμένη διάρκεια ζωή της ( λόγο του θανάτου των εταίρων ). 3. Η δυσκολία λήψης αποφάσεων.

ΕΤΕΡΟΡΡΥΘΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ. Είναι η εμπορική εταιρία στην οποία ένας ή περισσότεροι εταίροι ευθύνονται προσωπικά με όλη τους την περιουσία ( όπως στην Ομόρρυθμη ), ενώ ένας ή περισσότεροι εταίροι ευθύνονται περιορισμένα και μόνο μέχρι το ποσό της εισφοράς τους. Στην επωνυμία της αναφέρονται τα επώνυμα μόνο των ομόρρυθμων εταίρων ή του ενός με την προσθήκη ΄΄και Σία΄΄για τους άλλους εταίρους και των αρχικών Ε. Ε.

ΑΦΑΝΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ. είναι η εταιρία, στην οποία μόνον ένας συνέταιρος κατόπιν εξουσιοδότησης των υπόλοιπων που παραμένουν αφανείς απέναντι σε τρίτους, ασκεί εμπορική δραστηριότητα ή απλά εμπορικές πράξεις με το δικό του όνομα και όχι ως εκπρόσωπος εταιρίας, η οποία επίσης παραμένει αφανής έναντι τρίτων. Πλεονέκτημα : Είναι ότι τα πρόσωπα που δεν θέλουν να εμφανισθούν ως μέλη εταιρίας, για διάφορους λόγους, μπορούν να καλύπτονται πίσω από τον εμφανώς συναλλασόμενο, με τον οποίο συνάπτουν ειδική συμφωνία. Μειονέκτημα : Είναι ότι κάποτε δημιουργούνται εμπλοκές μεταξύ εμφανούς και αφανών εταίρων, οπότε η αφανής εταιρία εμφανίζεται στην επιφάνεια.

ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ( Α. Ε.) Το κεφάλαιο που απαιτείται κατανέμεται σε μετοχές ( ίσα μερίδια κεφαλαίου ), που μεταβιβάζονται εύκολα Οι μέτοχοι ευθύνονται μόνο μέχρι της κατάθεσης του ποσού για την αγορά των μετοχών Τα χρέη εξοφλούνται από την εταιρική περιουσία Ελάχιστο ποσό αρχικού κεφαλαίου : € Επιτρέπεται αύξηση και μείωση του μετοχικού κεφαλαίου

Διοικητικά Όργανα Α. Ε. : 1. Γενική Συνέλευση μετόχων 2. Διοικητικό συμβούλιο 3. Ελεγκτές Ιδρυτικά στοιχεία : Σύμβαση τουλάχιστον δύο προσώπων Καταστατικό Έδρα και διάρκεια λειτουργίας, Μετοχικό κεφάλαιο, δικαιώματα μετόχων Τρόπος λειτουργίας οργάνων διοίκησης Όροι διάλυσης, χρόνος ισολογισμών Έγκριση από το αρμόδιο Υπουργείο

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Α. Ε. : Η περιορισμένη ευθύνη των μετόχων Η εύκολη μεταβίβαση των μετοχών Η πρακτικά αόριστη διάρκεια ζωής Η ευκολία εισόδου νέων μετόχων / κεφαλαίων Η υψηλή δανειοληπτική ικανότητα Καλύτερη οργάνωση και εκμετάλλευση των παραγωγικών συντελεστών

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Α. Ε.: Πολλές διατυπώσεις κατά την ίδρυση και λειτουργία Μικρότερη ευελιξία στις αλλαγές της αγοράς και του περιβάλλοντος Τα δάνεια απαιτούν εμπράγματη ασφάλεια ( εγγύηση ) Αυστηρότερος κρατικός και δημόσιος έλεγχος Βραδυκίνητη διαδικασία λήψης αποφάσεων

Ε. Π. Ε. ( ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ) Στην Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης συμμετέχουν ονομαστικά ορισμένα πρόσωπα. Καθένα από αυτά ευθύνεται μόνο μέχρι του ποσού της εταιρικής του μερίδας. Στην εταιρεία περιορισμένης ευθύνης συνδυάζονται πλεονεκτήματα των ομόρρυθμων εταιρειών και ανώνυμων εταιρειών, ενώ δεν αντιμετωπίζει δυσχέρειες στην ίδρυση της και τη διάλυση της και ούτε απαιτούνται μεγάλα κεφάλαια σε σχέση με τις Ανώνυμες. Ανώνυμες Η Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης διοικείται από τη γενική συνέλευση των εταίρων. Η διαχείριση της εταιρείας ανήκει κατ ' αρχήν σε όλους τους εταίρους, αλλά οπωσδήποτε υπάρχει η δυνατότητα να διοριστούν διαχειριστές, ή διαχειριστής που να είναι εταίρος ή όχι.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΒΑΣΕΙ ΜΕΓΕΘΟΥΣ Το μέγεθος μιας επιχείρησης είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς επηρεάζει την οργάνωσή / διοίκησή της αλλά και τη σχετική νομοθεσία Οι τρεις βασικές τάξεις μεγέθους είναι : μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις Συνηθέστερα κριτήρια για τον καθορισμό του μεγέθους : – Αριθμός εργαζόμενων – Επενδυμένο κεφάλαιο – Κύκλος εργασιών – Εγκατεστημένη ισχύς

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ( Ε. Ε.) – Μικρή : < 50 εργαζόμενοι – Μεσαία : < 250 εργαζόμενοι – Μεγάλη : ≥ 250 εργαζόμενοι – Πολύ μικρή (micro): < 10 εργαζόμενοι Το κριτήριο του αριθμού εργαζομένων από μόνο του δεν αρκεί συνήθως για να κατατάξει μία επιχείρηση σε μία κατηγορία

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μικρές απαιτούμενες διατυπώσεις και κεφάλαια για σύσταση Απλή διοίκηση / οργάνωση Άμεση επικοινωνία επιχειρηματία / προσωπικού Άμεση επικοινωνία επιχείρησης / τοπικής κοινωνίας Καλύτερη προσαρμογή βραχυχρόνια Πιο επιεικής φορολογική νομοθεσία ( συνήθως )

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Σχετικά περιορισμένη πιστοληπτική ικανότητα Χαμηλή εξειδίκευση / τεχνική μόρφωση προσωπικού Μη εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διοίκησης Μέτριος / ανύπαρκτος προγραμματισμός και έλεγχος Αδυναμία προμήθειας υλικών με καλούς όρους Δεν επενδύουν σε καινοτομία / έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων Μέτρια ή κακή συνήθως ποιότητα

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ευκολότερη η δανειοδότηση και η προμήθεια υλικών με ευνοϊκούς όρους Υψηλή τεχνολογική υποδομή Εξειδικευμένο προσωπικό Εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διοίκησης / οργάνωσης Δυνατότητα επένδυσης σε νέα προϊόντα και καινοτομία Δυνατότητα επένδυσης σε προώθηση προϊόντων Δυνατότητα διεύρυνσης δραστηριοτήτων Δυνατότητα άσκησης επιρροής στη αγορά ( ιδίως μέσω συνασπισμών ) και στην κυβερνητική πολιτική

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Πολύπλοκη Διοίκηση και οργάνωση Δεν υπάρχει ( συνήθως ) άμεση επικοινωνία μεταξύ επιχειρηματία ή διοίκησης και προσωπικού Μικρή ευελιξία και δυνατότητα προσαρμογής σε μεταβολές της αγοράς Μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση και έντονος κρατικός έλεγχος Υψηλό σταθερό κόστος και κόστος διακίνησης / διανομής Έντονος έλεγχος μετόχων και κοινής γνώμης

ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Κατηγορία Αρ. εργ. Κύκλος εργασιών Συν. Ισολογισμός Μεσαίες < 250 < 50 εκατ. € < 43 εκατ. € Μικρές < 50 < 10 εκατ. € < 10 εκατ. € Πολύ μικρές < 10 < 2 εκατ. € < 2 εκατ. € Αντιμετωπίζουν συνήθως τα ίδια προβλήματα και έχουν τα μειονεκτήματα των μικρών επιχειρήσεων Ενισχύονται σημαντικά από προγράμματα της Ε. Ε. για την εξάλειψη των μειονεκτημάτων. Αποτελούν το 99% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, προσφέρουν 2/3 των θέσεων εργασίας και συνεισφέρουν πάνω από 50% στην παραγωγική αξία της Ευρώπης