ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ- ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ

Περιεχόμενα εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού ABC Europe’s Antibullying Campain – Ευρωπαϊκή Καμπάνια Κατά του Σχολικού Εκφοβισμού. Πρόγραμμα Daphne III Η καμπάνια ΕΑΝ: European Antibullying Network Προγράμματα Παρέμβασης της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Γυμνασίου «ΚΑΤΑ- νοώντας τον σχολικό εκφοβισμό»: Πρόγραμμα Πρόληψης και Αντιμετώπισης του Σχολικού Εκφοβισμού στα Γυμνάσια βασισμένο στη Θεωρία της Εν-νόησης (Mentalization). Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Δημοτικού «Stop στην Ενδοσχολική Βία» Πρόγραμμα “I am not Scared” Ο Συνήγορος του Παιδιού Το Πρόγραμμα Olweus Το πρόγραμμα KiVa

Σκοπός η παρουσίαση στρατηγικού σχεδιασμού εκστρατειών που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για την αντιμετώπιση και την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού η επεξήγηση της προσέγγισης και των κριτηρίων για τον σχεδιασμό και την υλοποίησή τους η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα Η εξοικείωση με εκστρατείες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού που έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν ή βρίσκονται σε εξέλιξη. Η κριτική θέαση της κατάλληλης προσέγγισης και κριτηρίων ανάλογα με τους στόχους της εκστρατείας Η υπόδειξη στόχων για εκστρατεία ευαισθητοποίησης Ο προγραμματισμός της υλοποίησής της Η αξιολόγηση επιτυχημένων προγραμμάτων

Έννοιες κλειδιά: Ευρωπαϊκές εκστρατείες Στρατηγικός σχεδιασμός εκστρατειών Πρόληψη σχολικής βίας Διαχείριση σχολικού εκφοβισμού Στάδια δράσης

ABC Europe’s Antibullying Campain – Ευρωπαϊκή Καμπάνια Κατά του Σχολικού Εκφοβισμού - Πρόγραμμα Daphne III Στόχος: Το Κοινοτικό Πρόγραμμα Daphne III έχει ως στόχο να συνεισφέρει στην προστασία παιδιών, νέων και γυναικών από κάθε μορφή βίας και να εξασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας για την υγεία, την ευημερία και την κοινωνική συνοχή Δράσεις: λήψη προληπτικών μέτρων και υποστήριξη και προστασία θυμάτων και ομάδων υψηλού κινδύνου Στόχος: δημιουργία ενιαίας Ευρωπαϊκής απάντησης στην καταγραφή και διαχείριση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού στις σύγχρονες μορφές του και στην οργάνωση μιας Ευρωπαϊκής καμπάνιας για την ενημέρωση παιδιών, γονιών, εκπαιδευτικών, καθώς και οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου για το πρόβλημα Δράσεις : έρευνα ευρωπαϊκού επιπέδου διαδικτυακός τόπος διαδραστικό εκπαιδευτικό εργαλείο για ν’ αναβαθμίσει τις διαδικασίες διαχείρισης του προβλήματος στο σχολικό περιβάλλον με τους μαθητές να συμμετέχουν άμεσα Ευρωπαϊκή Καμπάνια κατά του Σχολικού Εκφοβισμού. Η καμπάνια περιλαμβάνει πληροφοριακό υλικό, υλικό ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης

Η καμπάνια ΕΑΝ: European Antibullying Network O σκοπός: συντονισμένη απάντηση στο πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού. Ο στόχος: κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής και εργαλείων παρέμβασης. Επιμέρους Στόχοι: 1. Ίδρυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού. 2. Χάραξη κοινής Ευρωπαϊκής στρατηγικής καταπολέμησης του σχολικού εκφοβισμού 3. Υλοποίηση καμπάνιας ευαισθητοποίησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπέρ της θεσμοθέτησης της Ευρωπαϊκής Ημέρας κατά του Σχολικού Εκφοβισμού. 4. Χαρτογράφηση και προώθηση καλών πρακτικών αντιμετώπισης του φαινομένου με στόχο την ενημέρωση των παιδιών, της εκπαιδευτικής κοινότητας και των κρατικών αρχών Δράσεις: 17 φορείς από 12 κράτη μέλη: Η συγκρότηση Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού Η ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των μελών του εταιρικού σχήματος και του δικτύου για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο αποτελεσματικότερα Η ευαισθητοποίηση του ευρωπαϊκού κοινού Η συμμετοχή των παιδιών

Προγράμματα Παρέμβασης της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Σκοπός του προγράμματος: Πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού και των ψυχοκοινωνικών του επιπτώσεων στα παιδιά θύματα και στα παιδιά που τον προκαλούν Δράσεις του προγράμματος: Παροχή επιμόρφωσης στους εκπαιδευτικούς (θεωρητική γνώση, βιωματικές ασκήσεις, μεθοδολογικές οδηγίες και διασαφηνίσεις) Οργάνωση 11 βιωματικών εργαστηρίων στην τάξη από εκπαιδευτικούς με συμμετοχή των μαθητών κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Λήψη μέτρων σε σχολικό επίπεδο, σε επίπεδο τάξης και σε ατομικό επίπεδο (μαθητές και γονείς). Τα μέτρα προτάθηκαν για εφαρμογή στη σχολική κοινότητα. Συμβουλευτική υποστηρικτική συνεργασία από επαγγελματίες ψυχικής υγείας προς εκπαιδευτικούς. Μεθοδολογική διερεύνηση και αξιολόγηση του βαθμού αποτελεσματικότητας των δράσεων του προγράμματος. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασης: Τα αποτελέσματα στα σχολεία δείχνουν: μειώθηκε η εκφοβιστική συμπεριφορά αυξήθηκε η αίσθηση ασφάλειας βελτιώθηκε το συναισθηματικό κλίμα του σχολείου κατανοήθηκε καλύτερα το πρόβλημα από τους εκπαιδευτικούς βελτιώθηκε η μεταξύ τους συνεργασία

Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Γυμνασίου «ΚΑΤΑ- νοώντας τον σχολικό εκφοβισμό»: Πρόγραμμα Πρόληψης και Αντιμετώπισης του Σχολικού Εκφοβισμού στα Γυμνάσια βασισμένο στη Θεωρία της Εν-νόησης (Mentalization). Στόχοι Προγράμματος: Να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός που εκδηλώνεται στα Γυμνάσια Να αυξηθεί η γνώση σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό Να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές και οι γονείς στην αναγνώριση κι αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και ανάπτυξη πολιτικών στα σχολεία Να βελτιωθούν οι διαπροσωπικές σχέσεις εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος Να προωθηθεί η αυτογνωσία και ν’ αναπτυχθεί η ενσυναίσθηση Να δημιουργηθεί θετικό ψυχοσυναισθηματικό κλίμα στην τάξη Να ερευνηθεί το φαινόμενο στα Γυμνάσια και να εκτιμηθούν οι ανάγκες Να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σε δραστηριότητες πρόληψης και αντιμετώπισης Να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος και να δημοσιοποιηθούν τα αποτελέσματα

Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Γυμνασίου «ΚΑΤΑ- νοώντας τον σχολικό εκφοβισμό»: Πρόγραμμα Πρόληψης και Αντιμετώπισης του Σχολικού Εκφοβισμού στα Γυμνάσια βασισμένο στη Θεωρία της Εν- νόησης (Mentalization) (2) Δράσεις: Διεξαγωγή έρευνας Επιμόρφωση Εποπτεία εκπαιδευτικών Εγχειρίδιο δραστηριοτήτων Ψυχο-εκπαίδευση γονέων Πιστοποίηση Οφέλη- κριτήρια αξιολόγησης: Οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στο πρόγραμμα αναμένεται να αποκομίσουν τα εξής οφέλη: Ευαισθητοποίηση σχολικής κοινότητας σε θέματα που αφορούν στον σχολικό εκφοβισμό Εμβάθυνση γνώσης σχετικά με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού Εμβάθυνση γνώσης σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού Ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και συντονισμού της ομάδας της τάξης Ανάπτυξη διαπροσωπικών δεξιοτήτων με την ανάπτυξη της εν- νόησης σε επίπεδο ατομικό και ομαδικό Εκπαίδευση και υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας

Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Δημοτικού «Stop στην Ενδοσχολική Βία» Στόχοι Προγράμματος: Να ερευνηθεί το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και να εκτιμηθούν οι ανάγκες στα σχολεία Να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σε δραστηριότητες πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου Να προληφθεί το φαινόμενο μέσα από την ευαισθητοποίηση των μαθητών και των γονιών στην αναγνώρισή του και να αντιμετωπιστούν καταστάσεις ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού Ανάπτυξη πολιτικών στα σχολεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα παρέμβασης Δικτύωση των σχολείων μεταξύ τους και με υπηρεσίες και φορείς υποστήριξης της κοινότητας Θεσμοθέτηση εβδομάδας ενάντια στον εκφοβισμό και τη βία στα σχολεία με εκδηλώσεις πανελλαδικής εμβέλειας Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας του προγράμματος Δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων.

Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Δημοτικού «Stop στην Ενδοσχολική Βία» (2) Μεθοδολογία: Έρευνα Πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτικών με εφαρμογή 14 εργαστηρίων δραστηριοτήτων με τους μαθητές στην τάξη Συγγραφή εγχειριδίου για τους εκπαιδευτικούς Εφαρμογή προγράμματος με εργαστήρια από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές στην τάξη με 14 εργαστήρια για τους μαθητές με διάρκεια 90΄ το καθένα. Εφαρμογή μέτρων και πολιτικών αντιμετώπισης στο σχολείο σε επίπεδο ατόμου, τάξης και σχολείου Υποστηρικτικές συμβουλευτικές συναντήσεις Ιστοσελίδα για πληροφόρηση και ενημέρωση Δράσεις δικτύωσης σχολείων, υπηρεσιών, φορέων και προσωπικοτήτων Παραγωγή ταινίας Διοργάνωση εβδομάδας ενάντια στην ενδοσχολική βία Διοργάνωση συνεδρίου Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας του προγράμματος Αξιολόγηση: Σαν αποτέλεσμα αναφέρεται η μείωση των κρουσμάτων εκφοβιστικής συμπεριφοράς, καθώς και η αύξηση αισθήματος ασφάλειας και η βελτίωση του συναισθηματικού κλίματος του σχολείου

Πρόγραμμα “I am not Scared” Στόχοι: εντοπισμός των καλύτερων ευρωπαϊκών στρατηγικών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου του εκφοβισμού συμμετοχή καθηγητών από μέση επαγγελματική εκπαίδευση, διευθυντών, μαθητών, γονέων, συμβούλων και βασικών υπευθύνων της πολιτικής στον τομέα της εκπαίδευσης, ώστε να έρθουν σ’ έναν κοινό προβληματισμό σχετικά με το θέμα της βίας στο σχολείο. Δράσεις: Συλλογή πληροφοριών Μελέτες περίπτωσης Διακρατική Συζήτηση Ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση της ηθικής παρενόχλησης Αποτέλεσμα και αξιολόγηση δράσης: Εθνικές εκθέσεις όπου παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των δράσεων του έργου και παρουσιάζουν την κατάσταση σε κάθε κράτος Διεθνής έκθεση όπου παρουσιάζονται κύριες ομοιότητες και διαφορές Ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού με βάση τις καλύτερες πρακτικές που αναδύονται στον τομέα στις διάφορες συμμετέχουσες χώρες

Ο Συνήγορος του Παιδιού Στόχοι: Να αναδειχτεί η φωνή των παιδιών και να καταγραφούν οι απόψεις, οι προτάσεις και τα προβλήματά τους Να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί σχετικά με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού Να ενημερωθεί η σχολική κοινότητα σχετικά με τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες που έχει ο Συνήγορος του Πολίτη για τα δικαιώματα του παιδιού Επιθυμητά αποτελέσματα: Να δοθεί η αίσθηση στους μαθητές ότι μπορούν να επιλυθούν οι διαφορές τους χωρίς επιβολή ποινών Να εξασκηθούν οι μαθητές στην ενεργητική ακρόαση Να εκπαιδευτούν στη διαχείριση του θυμού και των άλλων συναισθημάτων τους Να αποδέχονται τη διαφορετικότητα Να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς Να μειωθούν οι επιθετικές συμπεριφορές Να ξεπεραστεί ο φόβος των θυμάτων

Το Πρόγραμμα Olweus Στόχοι: Μείωση των κρουσμάτων εκφοβισμού μεταξύ των μαθητών του σχολείου Πρόληψη νέων περιστατικών ενδοσχολικής βίας και σχολικού εκφοβισμού Βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των μαθητών στα σχολεία. Αποτελέσματα και αξιολόγηση: Η εφαρμογή του προγράμματος έχει πετύχει τα εξής θετικά αποτελέσματα: Μείωση σε ποσοστό 50%, ή ακόμη μεγαλύτερο, των αναφορών μαθητών ότι υπήρξαν θύματα εκφοβισμού ή ότι εκφόβισαν άλλους. Παρεμφερή αποτελέσματα δόθηκαν και από τις εκτιμήσεις των συνομηλίκων μαθητών και των εκπαιδευτικών σχετικά με τα κρούσματα εκφοβισμού. Αξιοσημείωτη μείωση στις αναφορές των μαθητών σχετικά με γενικές αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως τον σχολικό εκφοβισμό, τον βανδαλισμό, τη σχολική βία, την πάλη, την κλοπή και το σκασιαρχείο. Βελτίωση του κοινωνικού κλίματος της τάξης, θετικές κοινωνικές σχέσεις και πιο θετικές στάσεις ως προς τις σχολικές εργασίες και προς το σχολείο. Παροχή υποστήριξης στους μαθητές που έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού και ισχυρότερες και αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για τους μαθητές που παρουσιάζουν εκφοβιστική συμπεριφορά προς τους άλλους.

Το πρόγραμμα KiVa Στόχος: Πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού Δράσεις: Απευθύνονται στους μαθητές και εστιάζουν στην πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού Απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους που έχουν εμπλακεί σε εκφοβισμό είτε ως δράστες ή ως θύματα και σε συμμαθητές που αντιμετωπίζουν την πρόκληση Αποτελέσματα και αξιολόγηση: Σημαντική μείωση στις αναφορές εκφοβισμού και θυματοποίησης Επηρεάζει πολλαπλές μορφές θυματοποίησης, συμπεριλαμβανομένων των λεκτικών, σχεσιακών, σωματικών και της παρενόχλησης στον κυβερνοχώρο Θετικές επιπτώσεις στην αποδοχή του σχολείου, τα ακαδημαϊκά κίνητρα και την επίδοση Μείωση του άγχους και της κατάθλιψης και θετικό αντίκτυπο στην αντίληψη των μαθητών για κλίμα με τους συνομηλίκους τους Ποσοστό 98% των θυμάτων που μετείχε σε συζητήσεις με τις ομάδες του KiVa αισθάνθηκε ότι η κατάσταση τους βελτιώθηκε Μετά το πρώτο έτος εφαρμογής, η θυματοποίηση και ο εκφοβισμός είχαν μειωθεί σημαντικά

Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση Αρτινοπούλου, Β. (2001). Βία στο σχολείο. Έρευνες και Πολιτικές στην Ευρώπη. Αθήνα: Μεταίχμιο Γαλανάκη, Ε. (2010). Σχολικός εκφοβισμός: Πόσο αποτελεσματικές είναι οι παρεμβάσεις; Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 5Ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Μαθαίνω Πώς να μαθαίνω», 7-9 Μαΐου 2010 Ξενόγλωσση Elinoff, M.J., Chafouleas, S.M. and Sassu, K.A. (2004). «Bullying. Considerations for defining and intervening in school settings». Psychology in the Schools, 41, Fitzgerald, P.D. and Van Schoiack Edstrom, L. (2006). «Second Step: A violence prevention curriculum». In Jimerson S.R. and Furlong M.J. (Ed.). Handbook of school violence and school safety. From research to practice. Lawrence Erlbaum Associates Publishers, Mahwah Glew, M.G., Fan, M., Katon, W., Rivara, F.P. Kernic, M.A. (2005). «Bullying, psychosocial adjustment and academic performance in elementary school», Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 159, Ηarris, S. and Petrie, G.F. (2003). Bullying. The bullies, the victims, the bystanders. The Scerecrow Press, Inc, Oxford. Hazler, R.J. and Carney, J.V. (2006). «Critical characteristics of effective bullying programs». In Jimerson S.R. and Furlong M.J. (Ed.), Handbook of school violence and school safety. From research to practice. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, Mahwah, New Jersey, London Larson, J. (2004). «School Violence Prevention». Encyclopedia of Applied Psychology, 3,