26/9/2016 Κωνσταντίνος Μπαντίκος ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

26/9/ Η Επικοινωνία….. Υπηρετεί 5 κύριους σκοπούς: Την πληροφόρηση Την έκφραση συναισθημάτων Τη διέγερση της φαντασίας Τον επηρεασμό της συμπεριφοράς των άλλων Την ικανοποίηση της εθιμοτυπίας

26/9/ Επικοινωνία είναι: …η διαδικασία με την οποία μεταβιβάζονται πληροφορίες και μηνύματα …μια μορφή αλληλεπίδρασης που δίνει στα άτομα μιας κοινωνικής ομάδας το χαρακτήρα της ενότητας στο χώρο και στο χρόνο …να μετέχω σε κάτι (κοινωνώ, μοιράζομαι, σχετίζομαι), να ανταλλάσσω πληροφορίες

26/9/ Ορισμοί… Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ δύο (ή περισσότερων) ανθρώπων, μέσω της οποίας αναπτύσσονται σχέσεις (Κόκκος Α.) Η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικα- σία κατά την οποία διάφορες πληροφορίες ανταλλάσσονται και κατανοούνται από δυο ή περισσότερους ανθρώπους (Κουτούζης Μ.)

26/9/ Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή και το μοί- ρασμα πληροφοριών, συμπεριφορών, ιδεών και συναισθημάτων (Windahl)

26/9/ Ο Laswel όρισε την επικοινωνία ως διαδικασία των 5 (W): Who (ποιος λέει…) What (τι …) Whom (σε ποιον…) Which (μέσω ποιου διαύλου…) What (με τι αποτέλεσμα…)

26/9/ Συγκρίνοντας…. …η επικοινωνία είναι μια κοινωνική δραστηριότητα, ένα κοινωνικό φαινόμενο, που εμφανίζεται τόσο στο διαπροσωπικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο των οργανισμών και αφορά τη μετάδοση και λήψη πληροφοριών- μηνυμάτων, μεταξύ των ατόμων και των ομάδων, μέσα από ένα σύστημα συμβόλων όπως είναι η γλώσσα, τα σήματα, οι χειρονομίες κτλ…..

26/9/ Τα Στοιχεία της Επικοινωνίας- Μέσα και Διαδικασία Πηγή-πομπός- αποστολέας Μήνυμα- πληροφορία Κανάλι Λήπτης- δέκτης

26/9/ Γενικό Μοντέλο Επικοινωνίας ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Πηγή Πληροφορίας Κωδικοποιημένο Μήνυμα Επιλογή Καναλιών Μεταβίβαση Θόρυβος Παράσιτα Δέκτης Αποκωδικοποιημένου Μηνύματος Προορισμός Επικοινωνίας Βρόχος Ανατροφοδότησης

26/9/ Η απλή αποστολή μηνύματος δεν είναι επικοινωνία. Το στοιχείο που διαφοροποιεί την επικοινωνία από την πληροφορία/συνομιλία/γνώμη είναι η επαναπληροφόρηση (feedback) Δηλαδή.. Κάθε πληροφορία, που δίνει το άτομο, σχετική με την κατανόηση των μηνυμάτων των άλλων

26/9/ Χαρακτηριστικά Επικοινωνίας Σύγχρονη ή Ασύγχρονη Συντοπική (Παραστατική) ή Διατοπική (Αναπαραστατική) Εκούσια ή Ακούσια (Μονόδρομη, Αμφίδρομη, Διαδρασιακή)

26/9/ Το Πλαίσιο της Επικοινωνίας Χρόνος της επικοινωνίας Χώρος της επικοινωνίας Κατάσταση (τις συνθήκες, το «κλίμα») μέ- σα στην οποία συντελείται η επικοινωνία Παρουσία άλλων Γεγονότα που έχουν προηγουμένως δια- μειφθεί μεταξύ πομπού και δέκτη και τα οποία διαμορφώνουν τη μεταξύ τους σχέση

26/9/ Τα δυο επίπεδα των μηνυμάτων Επίπεδο των πληροφοριών που μεταδίδει ο πομπός και προσλαμβάνει ο δέκτης Επίπεδο της σχέσης μεταξύ πομπού και δέκτη και εκφράζει κατά τρόπο λανθά- νοντα αλλά σαφή ορισμένα στοιχεία της

26/9/ Επικοινωνία μονής και διπλής κατεύθυνσης Επικοινωνία διπλής κατεύθυνσης Α. Πρόσωπο Β. Πρόσωπο Αποστολέας (πομπός) 1.Αποστελλόμενο μήνυμα 2. Κωδικοποίηση …………………………… 10. Συλλαμβανόμενο μήνυμα 9. Αποκωδικοποίηση (από δέκτη) Δέκτης 4. Αποκωδικοποίηση 5. Συλλλαμβανόμενο μήνυμα …………………………….. Αποστολέας (πομπός) 6. Αποστελλόμενο μήνυμα 7. Κωδικοποίηση 3. Κανάλι επικοινωνίας 8. Κανάλι επικοινωνίας

26/9/ Μέσα Επικοινωνίας Γλώσσα Προφορική (δυναμική) Γραπτή (στατική) Ομιλούνται 3000 γλώσσες στη Γη. Οι μι- σές δεν γράφονται/ δε διαθέτουν γραπτή μορφή Παραγλώσσα Χρήση σημείων στίξης Αλλαγή τονισμού (πχ ρυθμός, ένταση, τόνος) στον προφορικό λόγο

26/9/ Εξωλεκτική (Μη- λεκτική) επικοινωνία διεξάγεται με κινήσεις, χειρονομίες, μορφασμούς, εκφράσεις προσώπου, κίνηση ματιών-επαφή βλέμματος, νεύ- ματα, στάσεις του σώματος, εμφάνιση, αντικείμενα, εικόνες, οπτικά σύμβολα και άλλα σύμβολα

26/9/ Διαδικασία που αφορά στην κωδικοποίη- ση νοήματος μέσω σωματικών κινήσεων, εκφράσεων του προσώπου και ματιών, χειρονομιών, στάσεων του σώματος κ.λ.π που δεν συμπεριλαμβάνουν τον λόγο και τη χρήση λέξεων

26/9/

26/9/ Αντιλαμβανόμαστε…. -Το 7% των νοημάτων με λεκτικά μηνύματα -Το 55% των νοημάτων από τις εκφράσεις του προσώπου και γενικότερα του σώματος -Το 38% των νοημάτων από τον τόνο και τις διακυμάνσεις της φωνής (Mehbranian A. & Weiner M.)

26/9/ Εκφράζουμε….. 3 θεμελιώδεις συναισθηματικές στάσεις Το βαθμό συμπάθειας ή αντιπάθειας που νιώθουμε για τον άλλο Το βαθμό κυριαρχίας ή υποταγής μας στον άλλο Το βαθμό ανταπόκρισης στα συναισθήμα- τα (θετικά ή αρνητικά) που μας προκαλεί ο άλλος εκείνη τη στιγμή

26/9/

26/9/

26/9/

26/9/

26/9/

26/9/ Μορφές Επικοινωνίας Αυτοεπικοινωνία Διαπροσωπική επικοινωνία Επικοινωνία στην ομάδα Μαζική επικοινωνία Η επικοινωνία στην επιχείρηση

26/9/ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑΤΙ;

26/9/ Διαφορετικές αντιλήψεις πομπού- δέκτη Αντίληψη είναι: Η διαδικασία της λήψης από τις αισθήσεις και της κατανόησης από τον εγκέφαλο των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος

26/9/

26/9/

26/9/

26/9/ Ερεθίσματα Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίληψή μας Στερεότυπα Αποτέλεσμα του φωτοστέφανου Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

26/9/ Υποθέστε ότι αυτή τη στιγμή η πόρτα μισοανοίγει και μπαίνει μέσα ένα σκυλάκι βρεγμένο και λασπωμένο και αρχίζει να κυκλοφορεί ανάμεσα στα πόδια σας

26/9/

Αμφίσημες μορφές Το πορτραίτο της κυρίας Leeper

Νόμος της μορφής και του βάθους Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν το αν μια επιφάνεια θα γίνει αντιληπτή ως μορφή ή φόντο. Figure/ground ambiguity. Βάζο του Rubin

26/9/

26/9/

26/9/

26/9/

“It may take a magician to pull a rabbit out of a hat, but we all possess sufficient magic to pull a duck out of a rabbit” R. N. Shephard, 1990

26/9/

26/9/ Σημαντικά…. Η ευκρίνεια και η πληρότητα των μηνυμάτων Η σημασία των συναισθημάτων Αυτοεκτίμηση και αλληλοεκτίμηση Ενεργητική ανταλλαγή μηνυμάτων

26/9/ Ένα πρώτο- κρίσιμο στοιχείο για την επικοινωνία- είναι ο βαθμός ευκρίνειας και πληρότητας από τον οποίο χαρακτηρίζεται το μήνυμα. Πολλές φορές στέλνεται μέσα από μια σύντομη φράση με λόγια ή νεύματα που είναι δεκτικά πολλών ερμηνειών ή μεταφέρει μέρος μόνο της πληροφορίας

26/9/ Οι σκέψεις είναι προϊόντα νοητικής λειτουργίας Διαμορφώνουμε σκέψεις με αφορμή όσα βλέπου- με, ακούμε, αγγίζουμε, αισθανόμαστε, μυρίζουμε Τα συναισθήματα είναι συγκινησιακές αντιδρά- σεις του εσωτερικού μας κόσμου απέναντι στις ίδιες μας τις σκέψεις και πράξεις ή σε εκείνες των άλλων ή απέναντι σε γεγονότα και σε εξω- τερικά ερεθίσματα. Πολλές φορές τα συναισθή- ματα εκδηλώνονται πριν ολοκληρωθεί η νοητική λειτουργία.

26/9/ Η εδραίωση της αυτοεκτίμησης Γνωρίσματα: Εκτιμά τα στοιχεία της προσωπικότητας του που τον καθιστά ξεχωριστό (ιδέες, συναισθήματα, ιδιότητες) Αναγνωρίζει τις ελλείψεις και τις αδυναμίες του, προσπαθεί να τις αντιμετωπίσει, αλλά δεν έχει αρνητικά συναισθήματα γι` αυτές Εκφράζει ευθαρσώς τις ανάγκες και τις προσδοκίες του Υπερασπίζεται το δίκιο του χωρίς να προσβάλλει το δίκιο των άλλων

26/9/ Είναι συνεπής με τα αισθήματά του, ικανός να τα εκφράζει, συνεπής σε σχέση με αυτά Δεν αμύνεται απέναντι στην αλλαγή, είναι ανοικτός σε νέες καταστάσεις Αποκτά συνεχώς νέες πληροφορίες, γνώσεις, ικανότητες Κατανοεί τους άλλους, συνυπάρχει με αυτούς χωρίς ανούσια κριτική, χωρίς να τους εκμεταλλεύεται ή να τους μειώνει με τη συμπεριφορά του

26/9/

26/9/

26/9/ Εμπόδια, «θόρυβοι» ή «παράσιτα» στην επικοινωνία Η αποτελεσματική επικοινωνία σε έναν εκπαιδευτικό οργανισμό άρει τις στρεβλώ- σεις και καθιστά τη λειτουργία του περισ- σότερο αποδοτική

26/9/ Ειδικότερα……. Τα γλωσσικά ή εννοιολογικά προβλήματα Η κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων Τα προβλήματα συμπεριφοράς Οι διαφορετικές αντιλήψεις στην ανάγνω- ση του προβλήματος Η υπερβολική επιλεκτική αντίληψη Η απόκρυψη της πληροφορίας

26/9/ Ακόμη….. Η πρόωρη εκτίμηση σε ό,τι έχει ειπωθεί Ο τεχνητός τοίχος σιωπής Η λανθασμένη επιλογή διαύλων επικοινωνίας Η φυσική επιλεκτικότητα, ο φόβος ή η έλλειψη εμπιστοσύνης Η αξιοπιστία της πηγής

26/9/ Σημασία της επικοινωνίας στον εκπαιδευτικό οργανισμό Αποφεύγονται οι συγχύσεις και οι συγκρούσεις Διευκολύνεται ο κατάλληλος χειρισμός των άτυπων ομάδων Υποβοηθείται η ανταλλαγή πληροφοριών με όλα τα μέλη και η μεταξύ τους συνεργασία Διευκολύνεται η διαμόρφωση στρατηγικής και πολιτικής σχεδιασμού- προγραμματισμού Παρακινούνται τα μέλη του στη βελτίωση της απόδοσής τους

26/9/ Σύγκρουση Είναι η διαφωνία μεταξύ δύο ή περισσότερων θέσεων σχετικά με τον αποτελεσματικότερο τρόπο επίτευξης των στόχων (π.χ του σχολείου)

26/9/ Σύγκρουση Με τον εαυτό μας ή Μεταξύ ατόμων Μεταξύ ομάδων Μεταξύ ατόμων και ομάδων

26/9/ Κάθε σύγκρουση απορροφά ενέργεια και πόρους

26/9/ Αρνητικές συμπεριφορές Στρέφονται εναντίον αναίτιων, όταν δεν μπορούν να στραφούν εναντίων υπαιτίων Τα θυμικά ξεσπάσματα αποτελούν δυσμενή παράγοντα παραγωγικότητας

26/9/ Αίτια ενδο-οργανωσιακής σύγκρουσης Ασυμβατότητα στόχων Έλλειψη πόρων Αβεβαιότητα Εμπόδια στην επικοινωνία Διαφορές κύρους και κοινωνικής θέσης Πολιτιστικές διαφορές

26/9/ Οριζόντια διαφοροποίηση Αλληλεξάρτηση καθηκόντων Χαμηλός βαθμός τυπικότητας Διαφορές σε αμοιβές και κριτήρια αξιολόγησης Ασάφειες ως προς τις αρμοδιότητες

26/9/ Συνήθως χρησιμοποιούμε…. τρόπους διαχείρισης της σύγκρουσης αλλά όχι αντιμετώπισης των αιτίων της

26/9/ πρόληψη Επικοινωνία και συνεργασία έμφαση σε αποδοτικότητα, αποτελεσματικότητα Αποφυγή ανταγωνισμού Κυκλική αλλαγή θέσεων εργασίας Ισότητα αμοιβών

26/9/ Η παραγωγική διαχείριση των συγκρούσεων Μπορεί να οδηγήσει: Στην «έκρηξη» της δημιουργικής ενέργειας Στον προσδιορισμό των πραγματικών προβλημάτων Στην αποτελεσματική επίλυση των διαφορών Στην ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτομιών

26/9/ Η ανάλυση των προβλημάτων του παρελθόντος και η εξέταση του τρόπου επίλυσής τους, βοηθά να αποκτηθεί πολύτιμη γνώση χωρίς άμεση ανάμιξη

26/9/ Είδη και τρόποι επικοινωνίας στον εκπαιδευτικό οργανισμό Εσωτερική επικοινωνία Ως εσωτερικό περιβάλλον νοείται αυτό που ορίζεται από τη δομή του οργανισμού και τον κάνει διακριτό σε επίπεδο ενιαίου οργανωτικού συνόλου, αφορά δε τα πρόσωπα που έχουν οργανική ή άλλη θέση μέσα στον εκπαιδευτικό οργανισμό

26/9/ Εξωτερική επικοινωνία Ως εξωτερικό περιβάλλον νοείται αυτό, όπου ο εκπαιδευτικός οργανισμός εμφανίζεται ως αλληλοεξαρτώμενο υποσύστημα άλλων σύ- στημάτων. Πχ του ευρύτερου κοινωνικού, πολιτιστικού, πολιτικού, οικονομικού κτλ.. Η επικοινωνία στα περιβάλλοντα αυτά μπορεί να έχει τη μορφή της γραπτής ή προφορικής επικοινωνίας

26/9/ Ανεπίσημη ή άτυπη επικοινωνία Στην ανεπίσημη ή άτυπη επικοινωνία η μετά- δοση των πληροφοριών γίνεται έξω από τις επίσημες διαδικασίες, τις γραμμές της οργα- νωτικής δομής του εκπαιδευτικού οργανισμού, δηλαδή, έξω από το οργανόγραμμα.

26/9/ Επίσημη ή τυπική επικοινωνία Στην επίσημη μορφή ακολουθούνται οι διαδι- σίες επικοινωνίας που ορίζονται από τη διοί- κηση. Αυτό σημαίνει ότι η ροή της πληροφο- ρίας διέρχεται μέσα από τις γραμμές της οργανωτικής δομής. Η επίσημη επικοινωνία στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς διεξάγεται συνήθως με αλληλογραφία

26/9/ Καθοδική επικοινωνία Είναι κρίσιμη για τη λειτουργία του εκπαι- δευτικού οργανισμού, καθώς αφορά μηνύ- ματα και πληροφορίες που στέλνονται από το ανώτερο προσωπικό στο υπόλοιπο. Η ροή της κατεύθυνσης αυτής, συνήθως, ακολουθεί όλες τις τυπικές γραμμές της ιεραρχίας

26/9/ Ανοδική επικοινωνία Αφορά την αποστολή μηνυμάτων από τα κα- τώτερα στην ιεραρχία κλιμάκια προς τα ανώ- τερα και εξαρτάται κυρίως από την εμπιστο- σύνη και την πίστη που αισθάνονται τα πρώ- τα προς τα δεύτερα. Σημαντικό το φαινόμενο του «φιλτραρίσματος»

26/9/ Οριζόντια επικοινωνία Επικοινωνία που αφορά τα συνεργαζόμενα άτομα που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο συνερ- γασίας. Είναι αρκετά ωφέλιμη, διότι δρα ως συντονιστικός μηχανισμός μεταξύ των ατόμων που δουλεύουν στο ίδιο αντικείμενο αλλά με διαφορετικά καθήκοντα

26/9/ Ατομική επικοινωνία η προφορική γίνεται με συνομιλία και με συνέντευξη, ενώ η γραπτή με έγγραφα, με σημειώματα, με αιτήσεις, με αναφορές Συλλογική επικοινωνία Ιδιάζουσες μορφές συλλογικής επικοινωνίας είναι ο «καταιγισμός ιδεών» και τα αραχνογράμματα

26/9/ Η επικοινωνία με αλληλογραφία στον εκπαιδευτικό οργανισμό Εισερχόμενη Εξερχόμενη Βαθμός ασφάλειας -άκρως απόρρητο-απόρρητο-εμπιστευτικό Βαθμός προτεραιότητας -εξαιρετικά επείγοντα-επείγοντα-κοινά

26/9/ Τα διάφορα «στιλ» της επικοινωνίας Το «ελεγκτικό στιλ» Χαρακτηρίζεται από τον άμεσο έλεγχο της συμπεριφοράς τον άλλων. Αποστολή παρά λήψη πληροφοριών Το «εξισωτικό στιλ» χαρακτηρίζεται από δι- πλής κατεύθυνσης ροή πληροφοριών Το «Διαρθρωτικό στιλ» Χρησιμοποιούνται προφορικά μηνύματα που αφορούν την τάξη, την οργάνωση, την κατάρτιση πινάκων

26/9/ Το «δυναμικό στιλ» Χρησιμοποιεί την παρακί- νηση- παρότρυνση με συνέπεια την ανύψωση του ηθικού των εργαζόμενων Το «στιλ της εγκατάλειψης» παρατηρείται όταν ο αποστολέας μιας πληροφορίας εγκατα- λείπει σχετικές με αυτήν ενέργειες και αφήνει την ευθύνη στους άλλους Το «στιλ της αποχώρησης» Εμφανίζεται όταν ο αποστολέας μιας πληροφορίας δεν έχει ενδιαφέρον για την τύχη της αποστασιοποιού- μενος ως προς αυτήν

26/9/

26/9/ Βελτίωση επικοινωνιακού κλίματος Πολιτική επικοινωνίας των ανοικτών θυρών Η έρευνα Σύσταση συμβουλευτικής υπηρεσίας Δημοσιεύσεις- εκδόσεις Διάφορες εκδηλώσεις

26/9/ Επισημάνσεις…. Αποφεύγουμε... Την τάση να ελέγχουμε και να κατευθύνουμε Την αξιολόγηση και την κριτική του άλλου Το πατρονάρισμα, την ηθικολογία και την τάση να «διδάξουμε» Την τάση για διάγνωση και ετικετοποίηση Την τάση να καθησυχάζουμε τον άλλο με χιούμορ ή αλλαγή θέματος πριν…. Να μην αποδεχόμαστε τα συναισθήματα του άλλου

26/9/ Χρησιμοποιούμε… Οπτική επαφή Στάση του σώματος Διατήρηση επαφής Συγκέντρωση προσοχής Τα συναισθήματα Επανάληψη Περίληψη Ανοικτές ερωτήσεις Διευκρινιστικές ερωτήσεις Ενεργητική ακρόαση

26/9/ Βασικά Στάδια εφαρμογής: Προσδιορισμός του σκοπού Προσδιορισμός του αποδέκτη Καθορισμός της αναγκαίας επίδρασης Σχεδιασμός της επικοινωνίας Εφαρμογή στην πράξη

26/9/ Και μην ξεχνάτε ότι… Χρειάζονται 26 μύες για να χαμογελάσουμε και 62 για να συνοφρυωθούμε Χρειάζονται 26 μύες για να χαμογελάσουμε και 62 για να συνοφρυωθούμε