Στροφή της χώραςστην ηλιακήοικονομία: ευκαιρίες και οφέλη ‘Αέρας, ήλιος και νερό, αντίδοτο στην κρίση. Κι όμως υπάρχει λύση!’ 22Ιουνίου 2016 Δημήτρης Ιμπραήμ

Ιστορική συμφωνία στο Παρίσι  Κυριότερα σημεία συμφωνίας  Στόχος συγκράτησης της θερμοκρασίαςαρκετά πιο κάτωαπότους+2°C  Προσπάθειαεπίτευξης στόχου 1,5°C  Κορύφωση παγκόσμιων εκπομπών όσο το δυνατόν ταχύτερα  Τι σημαίνει στόχος 1,5°C;  Μηδενισμός ορυκτών καυσίμων στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας περίπου σταμέσα του αιώνα(UNEP)  Μηδενικές εκπομπές απόηλεκτροπαραγωγήως τη δεκαετία του 2030  >16,5 τρις $επενδύσεις σε νέες και καθαρές τεχνολογίες ωςτο2030 (IEA)  Αγώνας για το συγκριτικό πλεονέκτημα  Νέα ‘παγκόσμια κούρσα’ για επίτευξη 100% δωρεάν, ανεξάντλητης και καθαρής ενέργειας στις εθνικές οικονομίες

Ηλιακή επανάσταση: συμβαίνει τώρα

Ο εκδημοκρατισμός του τομέα ενέργειας

Ελλάδα:εγκλωβισμένη στο παρελθόν  ‘Business As Usual’  Προώθηση νέων λιγνιτικών και πετρελαϊκών σταθμών, κόστους1,5-2 δις €(Πτολεμαΐδα 5, Ρόδος και λοιπά ΜΔΝ).  Σχέδια για νέους αγωγούς Φυσικού Αερίου  Σχέδια για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων  Καθυστέρηση στη διασύνδεση νησιών  ‘Πάγωμα’ αγοράς ΑΠΕ  Κανένα όραμα για εξοικονόμηση ενέργειας (>2,5 εκατ.αμόνωτασπίτια)  Μεγάλη εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα  Ελλάδα:62,1%(ΕΕ-28: 53,2%)  Ραγδαία επιδείνωση της ενεργειακής φτώχειας  Το 1/3 των νοικοκυριών αδυνατεί να έχει ικανοποιητική θέρμανση / δροσισμό τον χειμώνα/καλοκαίρι

ΔΕΗ: εγκλωβισμένη στα ορυκτά καύσιμα  Το ‘όραμα’ τηςΔΕΗγια την Ελλάδατο2030  2.400MWλιγνίτη, αντί για ≈0  24εκατ. τόνουςCO 2 από την Η/Π, αντί για≈0 πηγή% παραγωγής Λιγνίτης64,3 Πετρέλαιο12,8 Φυσικό Αέριο11,1 Υδροηλεκτρικά11,1 ΑΠΕ0,7 Λιγνίτης  πρόωροι θάνατοι ετησίως (Greenpeace)  33 εκατ. τόνουςCO 2 ετησίως  72 εκατ. τόνους νερό ετησίως  Έως3,8 δις € ετησίωςκόστος στο ΑΕΠ της χώρας (EEA) Η ΔΕΗ σήμερα

Φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα (εγγυημένες τιμές) ‒>2.600MWp ‒2 η θέση διεθνώς σε ποσοστόκαταν.ενέργ. ‒5 η θέση διεθνώς κατά κεφαλή ‒(2013) ~ θέσεις εργασίας (26.600) ‒( ) 5,5 δις € ‒52% σε χαμηλή τάση ‒ νοικοκυριά ωφελήθηκαν

Αυτοπαραγωγή: η νέα εποχή  Ιδιοκατανάλωση: όχι πώληση  Ταυτοχρονισμός: 33% (44%)  Δίκτυο: αποθήκευση / πίστωση ενέργειας  Ετήσιος συμψηφισμός  Εξοικονόμηση:  Ανταγωνιστικό σκέλος  ΕΦΚ  Ειδικό Τέλος  Χρεώσεις δικτύου (μέρος)  ΕΤΜΕΑΡ (μέρος)

Παράδειγμα (τιμή συμψηφισμού) Οικιακό: 0,13 € Εμπορικό(ΧΤ): 0,11-13 € Εμπορικό(ΜΤ): 0,07-0,08€ Αγροτικό: 0,077 €

Εικονική αυτοπαραγωγή (virtual net-metering) Η δυνατότητα αυτοπαραγωγής μακριά από το σημείο κατανάλωσης (μετρητής ΔΕΗ). ‒Πρόσβαση στον ήλιο ‒Δήμοι ‒Αγρότες ‒Επιχειρήσεις ‒Ξενοδοχεία ‒Νοικοκυριά ‒Τοπικές κοινότητες

Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων

Δωρεάν ηλεκτρικόρεύμα σε φτωχάνοικοκυριά απόφωτοβολταϊκά συστήματα  Τοπροτεινόμενο πρόγραμμα ολοκληρώνεται μεδύο επεξεργασμένεςπροτάσεις που αφορούν δωρεάν ηλεκτρικήενέργεια σε φτωχά νοικοκυριά, μέσω εγκατάστασηςφωτοβολταϊκών συστημάτωναπό τη ΔΕΗ. Αμφότερα τα σενάρια έχουν στόχοτην ανακούφισηευάλωτων κοινωνικών ομάδων μέσω τηςαξιοποίησης τουτεράστιου και ανεξάντλητου ηλιακού δυναμικού της χώραςαπό τηΔΕΗ.  Σενάριο 1: Δωρεάν εγκατάσταση φωτοβολταϊκών από τηΔΕΗ σεφτωχάνοικοκυριά  Σενάριο 2: Απευθείας δωρεάν ηλιακή ενέργεια σενοικοκυριά τουΚΟΤ από τη ΔΕΗ

Πηγές χρηματοδότησης

Οφέλη  Sυνολικήεξοικονόμηση τελικής ενέργειας για την ελληνική οικονομία 1.533,9ktoe(17,84TWh),(μέσο ετήσιο όφελος~1.000 €/νοικοκυριό). Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί ένα μέσο εκτιμώμενο όφελος περίπου € ανά κτίριο του τριτογενή τομέα από τις περίπου παρεμβάσεις.  Οι επενδύσεις της ΔΕΗ στην ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας αποφέρουν μέσο ετήσιο οικονομικό όφελος για νοικοκυριά380 €και95 €αντίστοιχα.  Σωρευτικό όφελος από τη μείωση των ενεργειακών δαπανών σε νοικοκυριά και τριτογενή τομέα κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος σε βάθος δεκαετίας, ανέρχεται σε 5,7-6 δις ευρώ.  Σημειώνεται ότι σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, ηετήσια εξοικονόμησημε την ολοκλήρωση του προγράμματος ισοδυναμεί με περίπου10,5 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, ενδεικτικής αξίας 460 εκατ. €.

Οφέλη  Sυνολικήεξοικονόμηση τελικής ενέργειας για την ελληνική οικονομία 1.533,9ktoe(17,84TWh),(μέσο ετήσιο όφελος~1.000 €/νοικοκυριό). Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί ένα μέσο εκτιμώμενο όφελος περίπου € ανά κτίριο του τριτογενή τομέα από τις περίπου παρεμβάσεις.  Οι επενδύσεις της ΔΕΗ στην ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας αποφέρουν μέσο ετήσιο οικονομικό όφελος για νοικοκυριά380 €και95 €αντίστοιχα.  Σωρευτικό όφελος από τη μείωση των ενεργειακών δαπανών σε νοικοκυριά και τριτογενή τομέα κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος σε βάθος δεκαετίας, ανέρχεται σε 5,7-6 δις ευρώ.  Σημειώνεται ότι σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, ηετήσια εξοικονόμησημε την ολοκλήρωση του προγράμματος ισοδυναμεί με περίπου10,5 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, ενδεικτικής αξίας 460 εκατ. €.

Οφέλη  Sυνολικήεξοικονόμηση τελικής ενέργειας για την ελληνική οικονομία 1.533,9ktoe(17,84TWh),(μέσο ετήσιο όφελος~1.000 €/νοικοκυριό). Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί ένα μέσο εκτιμώμενο όφελος περίπου € ανά κτίριο του τριτογενή τομέα από τις περίπου παρεμβάσεις.  Οι επενδύσεις της ΔΕΗ στην ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας αποφέρουν μέσο ετήσιο οικονομικό όφελος για νοικοκυριά380 €και95 €αντίστοιχα.  Σωρευτικό όφελος από τη μείωση των ενεργειακών δαπανών σε νοικοκυριά και τριτογενή τομέα κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος σε βάθος δεκαετίας, ανέρχεται σε 5,7-6 δις ευρώ.  Σημειώνεται ότι σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, ηετήσια εξοικονόμησημε την ολοκλήρωση του προγράμματος ισοδυναμεί με περίπου10,5 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, ενδεικτικής αξίας 460 εκατ. €.

Συμπεράσματα – επόμενα βήματα ‒Η Ελλάδα στο κατώφλι της ηλιακής οικονομίας ‒Συγκριτικό πλεονέκτημα ‒Αντιμετώπιση ενεργειακού κόστους / ενεργειακής φτώχειας ‒ηλεκτροκίνηση ‒Πολύ-συμμετοχικότηταστην παραγωγική διαδικασία ‒Προστασία της δημόσιας υγείας ‒Βιώσιμη ανάπτυξη ‒Η κυβέρνηση θαπρέπει άμεσα: ‒Θέσει στόχο 100% ΑΠΕ ως το 2050 ‒Εξορθολογισμόςαγοράς / Ανακατανομή πόρων προς την καθαρή ενέργεια ‒Εικονική αυτοπαραγωγή – Πρόσβαση στον ήλιο για όλους ‒Δωρεάν φ/β για αυτοπαραγωγή σε νοικοκυριάχαμηλούεισοδήματος ‒Επιθετικό πρόγραμμα για εξοικονόμηση ενέργειας

Nothing is more powerful than an idea whose time hascome

Σας ευχαριστώ πολύ!

Πόλεις και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: η περίπτωση της Αθήνας #Ανθεκτική ΑθήναΙούνιος 2016

Αθήνα: Απογραφή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου(2014) *Πηγή: Σύμφωνο των Δημάρχων *Πηγή: C40, CompactofMayors - Το έτος αναφοράς διαφέρει από πόλη σε πόλη, η πληροφορία δενείναιδιαθέσιμη

Οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην πόλη της Αθήνας (2014 είναι τόνοιCO 2 eq

Σε επίπεδο Δήμου (ΜΟΝΟΝ οι λειτουργίες του Δήμου)φτάνουν τους81.786τόνουςCO 2 eq * επισημαίνεται ότιδεν συμπεριλαμβάνεται η διαχείριση απορριμμάτων,ενώ έχει σημαντική συνεισφορά στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, λόγω του γεγονότος ότι οι μονάδες διαχείρισης βρίσκονταιεκτός των διοικητικών ορίων της πόλης

* ΕνδεικτικάΔήμος Σερρών: 26 σχολεία 300 ΜWh“Φωτοβολταικάστις Στέγες»

Πως; 1) Με εξοικονόμηση (π.χ. Ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων ήοδοφωτισμού) «Η πιο φθηνή ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνεις» ή 2) Προσθέτεις στο ενεργειακό μείγμα ΑΠΕ Μείωση Εκπομπών= Μείωση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στα κτίρια και τις υποδομές της πόλης

- Η Αθήνα≠άδειους χώρους - Ενσωμάτωση παραγωγής Ενέργειας από ΑΠΕ στις υπάρχουσες υποδομές - Τορόντο – Μελβούρνη Αξιολόγηση:Cool Roofs, Green Roofsκαι ΑΠΕ σχολικά κτίρια

KEIMENO Ενεργειακός Συμψηφισμός  ΕικονικήΑυτοπαραγωγή

Κοινοτική Οδηγία 2017:prosumers Από μεγάλες μονάδες παραγωγής σε δίκτυαprosumers Virtual MeteringΚοινωνική Πολιτική

Ευχαριστώ! #Ανθεκτική ΑθήναΙούνιος 2016

l ΑΠΕ ή Λιγνίτης; l Νίκος Μάντζαρης l WWF Ελλάς l «Αέρας, ήλιος και νερό, αντίδοτο στην κρίση. Κι όμως υπάρχει λύση!» l 22 Ιουνίου 2016

l Οι ΑΠΕ μπροστά από τον Λιγνίτη! ΑΠΕ:851GWh Υδροηλεκτρικά: 423GWh Λιγνίτης:792GWh

l Ενεργειακή Πολιτική l ΑΠΕ Διαρκείς αλλαγές στο σύστημα στήριξης των ΑΠΕ «Σιωπηρή» μείωση του εθνικού στόχου ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή για το 2020 (από 40% σε 30%) Στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Μειωμένες εισφορές προμηθευτών (ΔΕΗ) στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ Διακοψιμότητα: Επιβάρυνση παραγωγών ΑΠΕ l Λιγνίτης  Επίσπευση αδειοδότησης της «ΠτολεμαΐδαV» (660MW)  Επιμονή στη«Μελίτη ΙΙ» (450MW)  Απόπειρα επαναλειτουργίας «Πτολεμαΐδα ΙΙΙ»  ΔΕΗ: 35% λιγνίτης στο διηνεκές  Αίτημα χορήγησης δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπώνCO2στην ηλεκτροπαραγωγή

l Λιγνίτης και Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός l Επιπτώσεις: Ατμόσφαιρα Νερό Εδάφη Δημόσια Υγεία l Ως τώραη φθηνότερη πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. l Στο μέλλον; l “Εξωτερικό”κόστος

: 30 €/t l Αναθεώρηση χρηματιστηρίου ρύπων Στα 30 €/t η Πτολεμαΐδα V λιγότερο συμφέρουσα από μονάδες φυσικού αερίου l Κάπου μεταξύ η Πτολεμαΐδα V θα παρουσιάζει ζημιές

l Οδηγία Βιομηχανικών Εκπομπών και l «Διαδικασία της Σεβίλλης» Ιανουάριος 2016: Έναρξη ισχύος της 2010/75/ΕΚ (Οδηγία Βιομηχανικών Εκπομπών) : νέα, αυστηρότερα όρια εκπομπών για SO 2, NΟ x, σωματίδια Ιούνιος 2015:«Διαδικασία της Σεβίλλης»: l Επικαιροποίηση Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών και αντιστοίχων ορίων εκπομπών  Οριστικοποίηση εντός 2016  Συμμόρφωση εντός 4 ετών  Αυστηρότερα όρια εκπομπών για παλιέςκαι νέες μονάδες → αναθεώρηση περιβαλλοντικών όρων → πιο απαιτητική αντιρρυπαντική τεχνολογία → κόστος…

l Τεχνολογία Τοκόστος των φωτοβολταϊκών πάνελς έπεσε κατά 85%τα τελευταία 7 χρόνια και προβλέπεται να πέσει κι άλλο. l Τοκόστος των μπαταριών ιόντων λιθίουπροβλέπεται να πέσει δραματικά τα επόμενα χρόνια. Εκτίμηση UBS: από $360/kWh σήμερα σε $200/kWh το 2020 σε $100/kWh ως το l Ως το 2020, ο συνδυασμός μπαταρία-ηλεκτρικό αυτοκίνητο-φωτοβολταϊκό θα κάνει απόσβεση σε 7-8 χρόνια, ενώ για τα υπόλοιπα χρόνια ο αυτοπαραγωγός θα έχει δωρεάν ηλεκτρική ενέργεια

l “Στροφή” Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων Ιούλιος 2013: ΗΠαγκόσμια Τράπεζαπου διέθεσε το δις $ σε υποδομές ανακοίνωσε ότι περιορίζει δραστικά τη χρηματοδότηση νέων λιγνιτικών και λιθανθρακικών σταθμών σε αναπτυσσόμενες χώρες. l Ιούλιος 2013: ΗΕυρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεωναποφάσισε να σταματήσει τις χρηματοδοτήσεις ανθρακικών σταθμών με εκπομπές μεγαλύτερες από 550 gr CO 2 /Kwh. Η Πτολεμαΐδα V θα εκπέμπει περίπου τα διπλάσια. l Δεκέμβριος 2013:Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη(EBRD) αποφάσισε να θέσει πολύ αυστηρούς περιορισμούς στη χρηματοδότηση ανθρακικών σταθμών σε τρίτες χώρες l Ιανουάριος 2014:17 ιδρύματα στις ΗΠΑπου διαχειρίζονται 1,8 δις $ αποφάσισαν να τερματίσουν τις επενδύσεις σε επιχειρήσεις ορυκτών καυσίμων. l Φεβρουάριος 2015: Τοκρατικό συνταξιοδοτικό Ταμείο της Νορβηγίας, το μεγαλύτερο στον κόσμο, που διαχειρίζεται 900 δις$, εγκατέλειψε επενδύσεις σε 32 επιχειρήσεις κάρβουνου και σε άλλες 8 λόγω των υψηλών εκπομπών τους CO2. Από το 2012 έχει εγκαταλείψει επενδύσεις σε 114 εταιρίες για παρόμοιους λόγους. Μάιος 2015: Τοκρατικό συνταξιοδοτικό Ταμείο της Νορβηγίας, θα πουλήσει τις μετοχές που κρατά σε εταιρίες οι οποίες βγάζουν πάνω από το 30% των εσόδων τους από δραστηριότητες σχετικές με κάρβουνο. Η απόφαση πάρθηκε ομόφωνα από βουλευτές όλων των κομμάτων της χώρας. Σεπτέμβριος 2015: ΗΓαλλική τράπεζα Cofaceδεν θα χρηματοδοτήσει νέες ανθρακικές μονάδες πουθενά στον κόσμο αν δεν έχουν λειτουργικό σύστημα αποθήκευσης άνθρακα Νοέμβριος 2015: Οιχώρες του ΟΟΣΑαποφασίζουν να σταματήσουν τη χρηματοδότηση νέων ανθρακικών μονάδων που δεν έχουν ultra-supercritical τεχνολογία.

l 1,5 o C!

l Ελληνικός Λιγνίτης Ο ελληνικός λιγνίτης έχει, με διαφορά, τη χαμηλότερη θερμογόνο δύναμη στην Ευρώπη Πιο ευάλωτος σε οποιαδήποτε αλλαγή με οικονομικό πρόσημο l Μελέτη Booz για λογαριασμό της ΔΕΗ

l «Πτολεμαΐδα 5 και Μελίτη 2» (2013) l Η οικονομική βιωσιμότητα των 2 μονάδων είναι -στην καλύτερη περίπτωση- οριακή ακόμα και για μετριοπαθή σενάρια εξέλιξης τιμών CO2 αρκεί η Ελλάδα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της για διείσδυση των ΑΠΕ με ορίζοντα το 2050

l «Καθαρές Εναλλακτικές στην Πτολεμαΐδα V» (2015) l «Υβριδικοί συνδυασμοί ΑΠΕ (αιολικά + φ/β) με αντλησιοταμιευτικούς σταθμούς για αποθήκευση ενέργειας μπορούν να προσφέρουν τηνίδια ενέργειαμε την Πτολεμαΐδα V κάθε ώρα του χρόνου και μάλισταμε χαμηλότερο σταθμισμένο κόστος (LCOE)»

l Τι πρέπει να κάνουμε;  Σταδιακή απεξάρτηση από τον λιγνίτη Καμία νέα λιγνιτική μονάδα Τήρηση χρονοδιαγράμματος απόσυρσης Αναβαθμίσεις υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων  Κοινωνική δικαιοσύνη - Ζωντανή Οικονομία: Διαμόρφωσησχεδίου για τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική περίοδο Χρηματοδότηση: Απόδοση τμήματος των δημοσίων εσόδων δημοπράτησης δικαιωμάτων CO 2 στους 3 λιγνιτικούς νομούς της χώρας (Κοζάνης, Φλώρινας, Αρκαδίας)  60% ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή ως το 2030με απόλυτο σεβασμό στη βιοποικιλότητα.  Διασύνδεσημεγάλων νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο ως το 2030  Υβριδικά Συστήματα ΑΠΕστα μικρά νησιά (πχ Τήλος, Ικαρία)

l Ευχαριστώ πολύ!

Short Overview of New RES Policy in the EU Prof. P. Capros E3MLab June 2016

Projections for Greece by E3MLabusing PRIMES As prepared for the EC in 2016

Support schemes – New trends in the EU Auctions determine the level of support, as from 1/1/2017 Contract for Differences Equivalent to feed in tariff Feed in premium High risk if premium over hourly SMP Low risk if premium over average SMP, calculated over a sufficiently high duration Curtailment No payment Pay if instructed curtailment Priority Dispatch Yes No (bidding required in Day Ahead) Self balancing No Based on fees defined by TSO Exposure to intra day and balancing market

Αέρας, ήλιος και νερό,αντίδοτο στην κρίση.Κι όμως υπάρχει λύση! Χλόη Βλασσοπούλου Καθηγήτρια πολιτικήςεπιστήμηςστοΠανεπιστημιοPicardie Jules Verne (Γαλλία) Πολιτική Υπεύθυνη του τομέα Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στο Ποτάμι

Οικονομικοίφορείςμεσυνολικήαξίατωνκεφα λαίων225τρισεκατομμύριαδολάριαδηλώνο υντηνστήριξητουςσεεπενδύσειςμεθετικόκλι ματικόαποτύπωμα

HORIZON million euro Societalchallenges –secure, clean and efficientenergy

LIFE ( ) 462,8millionsd'euros/year Support: transitionto alowcarbonand efficienteconomyin the use ofresources

LIFE - (2.1.) CLIMATE ACTION - CLIMATE CHANGEMITIGATION million euro

MARGUERITE FUND (2020) FORENERGY, CLIMATE CHANGE AND INFRASTRUCTURE 710 millioneuro Forenergy,climatechange and infrastructure

EEPR - EUROPEAN ENERGY PROGRAMME FOR RECOVERY 3.98 billioneuro Security ofenergysupplyand thereductionof theemissionsofgreenhousegases

EUROPEANINVESTMENT BANK - ELENA: EUROPEAN LOCAL ENERGY ASSISTANCE 30 million euro Εnergyandclimatechangetocontributetoachievethe objectives of the " "europeaninitiative

EUROPEAN ENERGY EFFICIENCY FUND (EEEF) 265 millioneuro Fund:to support initiatives inenergyefficiencyandrenewableenergy

Greece:CohesionPolicystrategiesand programmes 2007–13

Short Overview of New RES Policy in the EU Prof. P. Capros E3MLab June 2016

Projections for Greece by E3MLabusing PRIMESAs prepared for the EC in 2016

Support schemes – New trends in the EU Auctions determine the level of support, as from 1/1/2017 Contract for Differences Equivalent to feed in tariff Feed in premium High risk if premium over hourly SMP Low risk if premium over average SMP, calculated over a sufficiently high duration Curtailment No payment Pay if instructed curtailment Priority Dispatch Yes No (bidding required in Day Ahead) Self balancing No Based on fees defined by TSO Exposure to intra day and balancing market