Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου Ενότητα # 7: Αγορές Μετοχών Διδάσκων: Σπύρος Σπύρου Τμήμα: Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. 3

Σκοποί ενότητας Κατανόηση θεμελιώδους ανάλυσης Εξοικίωση με τα στάδια και τους δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης Εξοικίωση με εφαρμογές CAPM Κατανόηση τεχνικής ανάλυσης 4

Περιεχόμενα ενότητας Tι είναι η θεμελιώδης ανάλυση; Τρία στάδια θεμελιώδους ανάλυσης Τέσσερις βασικοί τύποι αριθμοδεικτών Καμπύλη ελάχιστου κινδύνου Σημαντικοί δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης Εφαρμογές CAPM Τεχνική ανάλυση και δείκτες 5

Θεμελιώδης και Τεχνική Ανάλυση Μάθημα: Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου Ενότητα # 7: Αγορές Μετοχών Διδάσκων: Σπύρος Σπύρου, Τμήμα: Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Ανάλυση Μετοχών Θεμελιώδης Ανάλυση -Ανάλυση θεμελιωδών μεγεθών εταιρείας και καθορισμός «θεωρητικά σωστής τιμής» -«Που θα επενδύσω;» Τεχνική Ανάλυση -«Πότε θα επενδύσω;» 7

Θεμελιώδης Ανάλυση (Benjamin Graham ( )) Το κλειδί για μία επιτυχημένη επένδυση είναι η αγορά αξιογράφων που διαπραγματεύονται σε τιμές μικρότερες από την "πραγματική" ή "θεωρητική" ή "εσωτερική" αξία τους (ΕΑ). Εσωτερική αξία (intrinsic value) Σκοπός της θεμελιώδους ανάλυσης 8

Mr. Market (ο Κος Αγοραίος) (1 από 2) Ο Graham επινόησε τον κ. Αγοραίο έναν επενδυτή με την ακριβώς αντίθετη φιλοσοφία από την δική του. Ο κ. Αγοραίος, έχει αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά, άλλοτε γεμάτη αισιοδοξία και ευφορία σε σχέση με την αγορά και άλλοτε γεμάτη απαισιοδοξία και καταθλιπτική. Σαν αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του κ,. Αγοραίου, συχνά στα χρηματιστήρια η τιμή (price) και η αξία (value) μίας μετοχής θα διαφέρουν σημαντικά 9

Mr. Market (ο Κος Αγοραίος) (2 από 2) Εάν εσωτερική τιμή > τρέχουσα η μετοχή είναι υποτιμημένη (αγορά) Εάν εσωτερική τιμή < τρέχουσα η μετοχή είναι υπερτιμημένη (πώληση) Εάν εσωτερική τιμή = τρέχουσα η μετοχή είναι σωστά τιμολογημένη 10

Πως βρίσκουμε την ΕΑ; (1 από 2) Για τον προσδιορισμό της εσωτερικής αξίας ο θεμελιώδης αναλυτής καλείται να εξετάσει όλους τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την πορεία της εταιρείας στο μέλλον Τρία στάδια: -γενική οικονομική ανάλυση -κλαδική ανάλυση -ανάλυση εταιρείας 11

Πως βρίσκουμε την ΕΑ; (2 από 2) Η ανάλυση δεν πρέπει να περιορισθεί σε παράγοντες που θα επηρεάσουν μόνον την υπό ανάλυση εταιρεία αλλά και σε γενικούς παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν όλη την αγορά (και την οικονομία) ή παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν τον κλάδο στον οποίο ανήκει η εταιρεία. 12

Γατί 3 στάδια; (1 από 3) Έχει παρατηρηθεί, από αρκετές μελέτες, ότι ένα μεγάλο μέρος της διακύμανσης των μετοχικών αποδόσεων επηρεάζεται από τις αποδόσεις της συνολικής χρηματιστηριακής αγοράς αλλά και την πορεία της οικονομίας. Για παράδειγμα, περίπου το 50% της διακύμανσης της τιμής μίας τυπικής μετοχής εξαρτάται άμεσα από την χρηματιστηριακή αγορά: σε "καλές" περιόδους για την χρηματιστηριακή αγορά και την οικονομία οι περισσότερες μετοχές θα επηρεασθούν θετικά, και το αντίστροφο. 13

Γατί 3 στάδια; (2 από 3) Έτσι, η ανάλυση των γενικών οικονομικών συνθηκών αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ακόμα και μία πολύ καλή επιχείρηση μπορεί να επηρεασθεί από μία παρατεταμένη περίοδο ύφεσης: έχει παρατηρηθεί ότι περίπου το 25%-50% των ετησίων κερδών μίας επιχείρησης εξαρτάται από την κατάσταση στην οικονομία (ανεξάρτητα από την κατάσταση της επιχείρησης). 14

Γατί 3 στάδια; (3 από 3) Για παράδειγμα, οι μελλοντικές πωλήσεις μίας εταιρείας και τα περιθώρια κέρδους μπορεί να επηρεαστούν από τους ρυθμούς ανάπτυξης της εγχώριας ή της διεθνούς οικονομίας, από τα επιτόκια, από τα επίπεδα ανεργίας, από τον πληθωρισμό, τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και των πρώτων υλών, την φορολογική πολιτική της κυβέρνησης, κλπ. 15

«γκουρού» θεμελιώδους ανάλυσης (1 από 3) Warren Buffet, John Templeton, T. R. Price Η επενδυτική φιλοσοφία του Buffet είναι απλή και βασίζεται σε 3-4 αρχές: σταθερή προϊστορία κερδών σε μία εταιρεία (δεν τον ενδιέφεραν τόσο οι μελλοντικές προοπτικές), καλές αποδόσεις κεφαλαίου με μικρές ή μηδενικές δανειακές υποχρεώσεις της εταιρείας, καλή διοίκηση, και απλά προϊόντα (χωρίς περίπλοκες τεχνολογίες) 16

«γκουρού» θεμελιώδους ανάλυσης (2 από 3) Ο Sir John Templeton είχε τροποποιήσει κάπως τις βασικές αρχές του Graham και είχε δώσει έμφαση σε - εταιρείες με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης με το χαμηλότερο δυνατό λόγο Ρ/Ε - σε εταιρείες με συνεχώς αυξανόμενα περιθώρια κέρδους (προ­-φόρων) -σε εταιρείες με χαμηλό ανταγωνισμό, και - σε εταιρείες με υψηλή αξία ρευστοποίησης (δηλαδή τι θα απομείνει εάν κλείσει η εταιρεία και πουληθούν όλα τα περιουσιακά της στοιχεία) 17

«γκουρού» θεμελιώδους ανάλυσης (3 από 3) Ο Τ. R. Price, είχε επίσης σαν αρχή του να επενδύει σε εταιρείες με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλό λόγο Ρ/Ε Έψαχνε για κλάδους που ήταν στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης τους Επένδυε στην πιο πολλά υποσχόμενη εταιρεία του κλάδου (που κατέληγε να έχει το μονοπώλιο στον κλάδο τους, π.χ. Disneyland, Financial Times) 18

Τα βασικά ερωτήματα Ο καλός θεμελιώδης αναλυτής/επενδυτής δεν πρέπει απλά να μπορεί να διαβάζει και να αναλύει ισολογισμούς και λογιστικές καταστάσεις αλλά να έχει την ικανότητά να καταλάβει τα προϊόντα, τον κλάδο και την λειτουργία της εταιρείας την οποία αναλύει -πόσο πιθανό είναι η εταιρεία να μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος της; - πόσο καλή διοίκηση έχει η εταιρεία; -πόσο αξίζει η εταιρεία; 19

Οι απαντήσεις Αυτές τις ερωτήσεις μπορεί ένας καλός αναλυτής να τις απαντήσει με σχετική σιγουριά εξετάζοντας κάποιους βασικούς αριθμοδείκτες που αναλύουν το κεφάλαιο κίνησης, τα δανειακά κεφάλαια, την διαχείριση αποθεμάτων και άλλων βραχυπρόθεσμων στοιχείων του ενεργητικού, τις αποδόσεις κεφαλαίου, και την μελλοντική αύξηση των κερδών Ο Graham έδινε μεγάλη προσοχή στον ισολογισμό μίας επιχείρησης και προσπαθούσε να βρει στοιχεία και πληροφορίες η αγορά αγνοούσε 20

Περιθώριο Ασφαλείας Ο Graham υπολόγιζε την εσωτερική αξία μίας μετοχής και αγόραζε μετοχές με τιμή μικρότερη από αυτήν την αξία υπολογίζοντας και ένα περιθώριο ασφαλείας (safety margin). Με τον όρο περιθώριο ασφαλείας (safety margin) εννοούσε ότι η τιμή που θα πληρώσουμε πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη από την εσωτερική αξία του αξιόγραφου Όταν η τιμή της μετοχής έφτανε σε επίπεδο ίσο ή μεγαλύτερο από την εσωτερική αξία πουλούσε 21

Παράδειγμα 1 (1 από 2) Μία από τις στρατηγικές του ήταν να αναζητά εταιρείες με τιμή μετοχής κάτω από το καθαρό κεφάλαιο κίνησης κεφάλαιο κίνησης = κυκλοφορούν ενεργητικό – σύνολο υποχρεώσεων κυκλοφορούν ενεργητικό = μετρητά και άλλοι οικονομικοί τίτλοι + απόθεμα και εισπρακτέα 22

Παράδειγμα 1 (2 από 2) Το καθαρό κεφάλαιο κίνησης είναι Ε ( ) – ( ) Η εσωτερική αξία είναι 15,5 Ε ( / 900) Η λογιστική αξία είναι 24.4 Ε ( / 900) Στο παράδειγμα και η λογιστική αξία και η εσωτερική αξία είναι αρκετά πάνω από την τρέχουσα χρηματιστηριακή τιμή (υπάρχει ένα μεγάλο περιθώριο ασφάλειας) 23

Warren Buffet (1 από2 ) Ο Buffet, ζει μία ήσυχη ζωή στην γενέτειρά του Omaha της Nebraska στις Η.Π.Α., δημιούργησε την περιουσία του πετυχαίνοντας εκπληκτικές αποδόσεις στις επενδύσεις του, για πολλές δεκαετίες Αγόρασε τις πρώτες του μετοχές σε ηλικία 11 ετών Αφού φοίτησε στο Κολούμπια με καθηγητή τον Graham εργάστηκε μετά μαζί του στην εταιρεία αμοιβαίων κεφαλαίων του την δεκαετία του 1950 όπου πέτυχε εκπληκτικές αποδόσεις για τα κεφάλαια που διαχειριζόταν 24

Warren Buffet (1 από 2) Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν αποσύρθηκε ο Graham, ίδρυσε την δική του εταιρεία και την δεκαετία του 1960 αγόρασε την Berkshire Hathaway Η επενδυτική φιλοσοφία του Buffet είναι απλή και βασίζεται σε 3-4 αρχές: -σταθερή προϊστορία κερδών σε μία εταιρεία -καλές αποδόσεις κεφαλαίου -μικρές ή μηδενικές δανειακές υποχρεώσεις της εταιρείας, -καλή διοίκηση -απλά προϊόντα που μπορούσε να καταλάβει 25

Return on Equity (ROE) (1 από 2) Οι περισσότεροι θεμελιώδεις αναλυτές χρησιμοποιούν την Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων (ROE, Return on Equity) σαν έναν σημαντικό δείκτη του εάν μία επιχείρηση είναι αναπτυσσομένη και μπορεί να επανεπενδύει κεφάλαια με ελκυστικούς όρους 26

Return on Equity (ROE) (2 από 2) Η Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων βρίσκεται εάν διαιρεθούν τα καθαρά κέρδη (δηλαδή κέρδη μετά από φόρους) με τα ίδια κεφάλαια, δηλαδή τα κεφάλαια των μετόχων Σωστό είναι να χρησιμοποιούμε τον μέσο όρο της χρηματοδότησης που προήλθε από τους μετόχους κατά την διάρκεια του έτους 27

Παράδειγμα (Buffet) 28

Σημαντικοί δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης (1 από 4) 29

Σημαντικοί δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης (2 από 4) 30

Σημαντικοί δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης (3 από 4) Κέρδη ανά μετοχή (EPS): Όσο υψηλότερος ο δείκτης σε σχέση με τον κλαδικό τόσο καλύτερη θεωρείται η εταιρία για τον κλάδο της. Σημαντικά θέματα: προέλευση κερδών, κεφάλαιο που χρειάστηκε για να επιτευχθούν, κίνδυνος Δείκτης P/E: χαμηλός δείκτης δείχνει υποτιμημένη μετοχή 31

Σημαντικοί δείκτες θεμελιώδους ανάλυσης (4 απο 4) Δείκτης P.E.G.: συνδυασμός (P/E με την διαχρονική μεταβολή της κερδοφορίας της επιχείρησης – θεωρείται ότι απαντά στα μειονεκτήματα του Ρ/Ε. Μερισματική απόδοση: σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι όσο υψηλότερη τόσο το καλύτερο Δείκτης P/B: Δείχνει υποτιμημένη ή υπερτιμημένη μετοχή. 32

Ενδεικτική ανάλυση (1 από 3) Η υπό εξέταση τράπεζα είναι από τους μεγάλους παίκτες του κλάδου και η Χρηματιστηριακή Αξία της τράπεζας είναι περίπου ίση με τις πωλήσεις της (Αξία / Πωλήσεις = 1,02), ενώ ο λόγος Αξία/Πωλήσεις είναι μικρότερος του μέσου κλαδικού δείκτη. Αυτό μας δίνει μία πρώτη ένδειξη ότι η μετοχή είναι υποτιμημένη σε σχέση με τις υπόλοιπες τράπεζες του κλάδου, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τον λόγο Αξία/Λογιστική Αξία (P/B). 33

Ενδεικτική ανάλυση (2 από 3) Την ίδια πληροφόρηση μας δίνει και ο δείκτης Τιμή προς Κέρδη (P/E) ο οποίος είναι περίπου στο ένα τρίτο του μέσου κλαδικού δείκτη. Δηλαδή ο επενδυτής πληρώνει 6,95 Ευρώ για κάθε ένα Ευρώ από τα κέρδη της τράπεζας όταν για τις υπόλοιπες τράπεζες πληρώνει (κατά μέσο όρο) 18,73 Ευρώ. 34

Ενδεικτική ανάλυση (3 από 3) Οι Πωλήσεις είναι κατά πολύ υψηλότερες από τον μέσο όρο του κλάδου, παρόλο που αυξήθηκαν με χαμηλότερο ρυθμό (1,89% έναντι 2,51%). Τα κέρδη της τράπεζας όμως είναι κατά πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο και επιπλέον μειώθηκαν (λόγω ύφεσης και χρηματοοικονομικής κρίσης) κατά πολύ λιγότερο σε σχέση με τον κλάδο. Το ίδιο και για το περιθώριο κέρδους της τράπεζας. 35

Ενδεικτική ανάλυση Συνολικά τα στοιχεία αυτά μας δείχνουν μία αποτελεσματική διαχείρηση των πόρων της επιχείρησης και σοβαρές ενδείξεις ότι η μετοχή είναι υποτιμημένη (σε σχέση με τον κλάδο) 36

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (1 από 10) Γενικές πληροφορίες Πόσα χρόνια υπάρχει η εταιρεία; Συνολική κεφαλαιοποίηση, καταστατικό, βασικοί μέτοχοι και τα ποσοστά τους Ποσοστό συμμετοχής σε άλλες επιχειρήσεις, αριθμός θυγατρικών Φιλοσοφία της εταιρείας (παραδοσιακή, επιθετική, δυναμική) κ.λ.π. Επίσης, τι αυξήσεις κεφαλαίου έχει κάνει στο παρελθόν, ποιοι θεσμικοί επενδυτές έχουν μετοχές και σε τι ποσοστό 37

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (2 από 10) Τύπος εταιρείας – κλάδος Είναι η επιχείρηση κυκλική, αναπτυξιακή, αμυντική; Επενδύει σε νέες τεχνολογίες; Είναι εντάσεως κεφαλαίου ή εργασίας; Στρατηγικές επιλογές (π.χ. ποια είναι τα μακροπρόθεσμα σχέδια) Συγχωνεύσεις, κ.λ.π. 38

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (3 από 10) Κέρδη Προϊστορία κερδών (τουλάχιστον 5 χρόνια) Σταθερότητα κερδών Διακυμάνσεις κερδών Προβλέπονται αλλαγές, συγχωνεύσεις, κ.λ.π. που ενδέχεται να επηρεάσουν σημαντικά τα μελλοντικά κέρδη; 39

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (4 από 10) Διοίκηση Πόσο καλά ξέρει την αγορά η παρούσα διοίκηση; Τι εμπειρία έχει και ποια η μέση ηλικία του Διοικητικού Συμβουλίου; Βασίζεται σε λίγους παλαιούς μετόχους- ιδιοκτήτες ή έχει νέους σε ηλικία μάνατζερ; Υπάρχουν σημαντικές κόντρες και δικαστικές διαμάχες στο Διοικητικό Συμβούλιο; Έχουν πολιτικές και κοινωνικές διασυνδέσεις και πως αμείβονται; (π.χ. με μισθό η ποσοστά) 40

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (5 από 10) Ανθρώπινο Δυναμικό – Εξοπλισμός Πόσους υπάλληλους απασχολεί η επιχείρηση; Είναι αποδοτικοί, και ποια η μέση ηλικία και μορφωτικό τους επίπεδο; Είναι πιστοί στην εταιρεία και πόσο δυνατό είναι το συνδικάτο τους (εάν υπάρχει); Πόσο αποδοτικός είναι ο εξοπλισμός της επιχείρησης; Είναι καινούριας τεχνολογίας; Υπάρχουν οικονομίες κλίμακας; 41

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (6 από 10) Δημόσιες Σχέσεις Πόσο καλές είναι οι δημόσιες της επιχείρησης με: - τις τράπεζες -τους εγχώριους και ξένους θεσμικούς επενδυτές -τους χρηματιστές και αναλυτές -δημοσιογράφους, έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο 42

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (7 από 10) Θέματα Παραγωγής και προϊόντος Ποιος είναι ο ετήσιος όγκος παραγωγής, πόσο μεταβλήθηκε τα τελευταία χρόνια και γιατί; Ποια η παραγωγική δυναμικότητα της επιχείρησης; Τι είδους προϊόν παράγει (βασικό προϊόν, προϊόν πολυτελείας, ανταγωνιστικό, ποιοτικό, σχέση τιμής / ποιότητας, κ.λ.π.); Υπάρχει λογότυπο (brand name) που είναι αναγνωρίσιμο και προσελκύει πιστούς πελάτες (π.χ. Coca-Cola); Υπάρχει καλό δίκτυο διανομής; 43

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (8 από 10) Ζήτηση Ποια είναι η πραγματική και προβλεπόμενη ζήτηση για το προϊόν; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ζήτηση και ποια η ελαστικότητα της σε σχέση με μεταβολές στην τιμή του προϊόντος και τα εισοδήματα του καταναλωτή; 44

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (9 από 10) Αγορά Πόσο μεγάλη (σε μέγεθος και αξία) είναι η αγορά για το προϊόν που παράγει η επιχείρηση; Υπάρχουν γεωγραφικά όρια (π.χ. άδεια για πώληση μόνον στην εγχώρια αγορά) ή υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε διεθνείς αγορές; Τι μερίδιο αγοράς έχει η επιχείρηση και ποιες οι καταναλωτικές συνήθειες των αγοραστών του προϊόντος; 45

Πληροφορίες που πρέπει να μελετήσει ο αναλυτής (10 από 10) Αγορά (συνέχεια) Υπάρχει ανταγωνισμός, και εάν όχι πόσο εύκολο είναι για καινούριους ανταγωνιστές να εισέλθουν στον κλάδο; Ποια η διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών του προϊόντος; Υπήρξαν στον παρελθόν πόλεμοι τιμών; 46

Θεμελιώδης ανάλυση 3 στάδια (1 από 3) Οικονομικό περιβάλλον Κλάδος Εταιρεία 47

Θεμελιώδης ανάλυση 3 στάδια (2 από 3) Το 50% περίπου της μεταβλητότητας της τιμής μίας τυπικής μετοχής εξαρτάται άμεσα από την αγορά: σε ανοδικές περιόδους για την χρηματιστηριακή αγορά και την οικονομία οι περισσότερες μετοχές θα επηρεασθούν θετικά, και το αντίστροφο Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι περίπου το 25%- 50% των ετησίων κερδών μίας επιχείρησης εξαρτάται από την κατάσταση στην οικονομία (π.χ. ακόμα και μία πολύ καλή επιχείρηση μπορεί να επηρεασθεί άμεσα από μία παρατεταμένη περίοδο ύφεσης της οικονομίας) 48

Θεμελιώδης ανάλυση 3 στάδια (3 από 3) Ανάλυση επιμέρους κλάδων της οικονομίας: δεν επηρεάζονται όλοι οι κλάδοι το ίδιο από μεταβολές στην οικονομία και την αγορά Για παράδειγμα, άλλοι κλάδοι είναι πιο «αμυντικοί» και υποφέρουν λιγότερο σε περιόδους ύφεσης, άλλοι κλάδοι επηρεάζονται αμέσως, ενώ άλλοι μπορεί να μην επηρεασθούν καθόλου 49

Στάδιο 1: Οικονομία και Οικονομικοί Δείκτες (1 από 2) Οι οικονομικοί ή επιχειρηματικοί δείκτες βοηθούν στην ανάλυση και πρόβλεψη της οικονομικής κατάστασης μίας οικονομίας. Ορίζονται ως κύριοι, υστερούμενοι, ή συμπτωματικοί. Κύριοι οικονομικοί δείκτες (lead indicators): μεταβάλλονται πριν την μεταβολή στην οικονομία (π.χ. χρηματιστηριακοί δείκτες: το χρηματιστήριο συνήθως πέφτει πριν μπει σε ύφεση η οικονομία και ανεβαίνει πριν την ανάκαμψη). Παραδείγματα: καταναλωτικές άδειες οικοδομής, προσφορά χρήματος, κλπ. 50

Στάδιο 1: Οικονομία και Οικονομικοί Δείκτες (2 από 2) Υστερούμενοι οικονομικοί δείκτες (lag indicators): μεταβάλλονται μετά την μεταβολή στην οικονομία (π.χ. η ανεργία τείνει να αυξάνεται για 2 ή 3 τρίμηνα αφού μπει η οικονομία σε ύφεση). Παραδείγματα: η αξία των επιχειρηματικών δανείων, η μέση διάρκεια της ανεργίας, η μεταβολή στο εργατικό κόστος ανά μονάδα προίόντος, κλπ. Συμπτωματικοί (coincident indicators): μεταβάλλονται μαζί με την μεταβολή στην οικονομία (π.χ. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και βιομηχανική παραγωγή) 51

Στάδιο 1: Οικονομία (1 από 4) Demand & Supply shocks: ταξινόμηση παραγόντων που επηρεάζουν την οικονομική κατάσταση μίας χώρας Demand shock: γεγονός που θα επηρεάσει την ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, π.χ. μείωση των φορολογικών συντελεστών, αυξήσεις της προσφοράς χρήματος, αυξήσεις της ζήτησης για εγχώρια αγαθά από το εξωτερικό, αυξήσεις δημοσίων εξόδων, κ.λ.π. 52

Στάδιο 1: Οικονομία (2 από 4) Supply shock: γεγονός που επηρεάζει προσφορά για αγαθά και υπηρεσίες, π.χ. αλλαγές στην τιμή του πετρελαίου, πλημμύρες και παγετοί (αγροτική παραγωγή), αλλαγές στο επίπεδο μισθών, κ.λ.π. Demand shocks: καταλήγουν στο ΑΕΠ να μεταβάλλεται στην ίδια κατεύθυνση με τα επιτόκια και τον πληθωρισμό, π.χ. αύξηση των δημοσίων εξόδων αυξάνει το ΑΕΠ αλλά συνήθως αυξάνει και τα επιτόκια (η κυβέρνηση για να χρηματοδοτήσει τα αυξημένα έξοδα αυξάνει τον δανεισμό της) 53

Στάδιο 1: Οικονομία (3 από 4) Supply shocks: καταλήγουν στο ΑΕΠ να μεταβάλλεται στην αντίθετη κατεύθυνση με τα επιτόκια και τον πληθωρισμό, π.χ. αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα αυξήσει τον πληθωρισμό και επιτόκια, και θα βλάψει την επενδυτική δραστηριότητα και την αγοραστική δύναμη του καταναλωτή (μείωση του ΑΕΠ) 54

Στάδιο 1: Οικονομία (4 από 4) Χρηματιστηριακή αγορά Συνάλλαγμα Διεθνείς Παράγοντες (π.χ. Τιμή χαλκού) Πετρέλαιο Κ.λ.π. 55

Στάδιο 2: Κλάδος (1 από 3) Διαφορετικοί κλάδοι συμπεριφέρνονται κατά αρκετά διαφορετικό τρόπο, π.χ. την δεκαετία του 1990 κάποιοι κλάδοι είχαν εκπληκτικές αποδόσεις (internet και νέων τεχνολογιών) ενώ άλλοι έμειναν σχετικά πίσω (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανίες) Πρόβλημα: ταξινόμηση εταιρειών σε διάφορους κλάδους. Π.χ. επιχειρήσεις που έχουν διαφοροποιήσει την παραγωγή τους και τα συμφέροντά τους και μπορεί ταυτόχρονα να είναι αναμεμειγμένες σε εντελώς διαφορετικούς τομείς της παραγωγής 56

Στάδιο 2: Κλάδος (2 από 3) Harvey Group: Το 56% των πωλήσεων σε τηλεοπτικά μηχανημάτων & μηχανημάτων βίντεο και το 44% στον τομέα της διανομής τροφίμων, ενώ το 32% των κερδών της προερχόταν από τον πρώτο τομέα και το υπόλοιπο 68% των κερδών προερχόταν από τον δεύτερο τομέα. Πως θα ταξινομούσατε αυτήν την εταιρεία; Standard Industrial Classification (SIC): οι εταιρείες ταξινομούνται ανάλογα με το τι παράγουν, και άρα η Harvey Group θα ταξινομηθεί ως εταιρεία παραγωγής τηλεοπτικών μηχανημάτων και μηχανημάτων βίντεο 57

Στάδιο 2: Κλάδος (3 από 3) Υπάρχουν δύο τρόποι κλαδικής ανάλυσης: - ανάλυση του οικονομικού κύκλου -ανάλυση του κύκλου-ζωής 58

Στάδιο 2: Κλάδος Ανάλυση του Οικονομικού Κύκλου Η ανάλυση της λειτουργικής ικανότητας των εταιρειών του σε σχέση με τους οικονομικούς κύκλους (business cycles) Π.χ. μερικοί κλάδοι έχουν πολύ άσχημη απόδοση κατά την περίοδο ύφεσης μίας οικονομίας ενώ άλλοι επηρεάζονται λιγότερο 59

Στάδιο 2: Κλάδος Ανάλυση του Οικονομικού Κύκλου Αναπτυξιακοί κλάδοι: δεν επηρεάζονται εύκολα από τους οικονομικούς κύκλους και συνεχίζουν την ανάπτυξή τους ακόμα και σε περιόδους ύφεσης (internet την δεκαετία του 1990) Αμυντικοί κλάδοι: δεν επηρεάζονται καθόλου από περιόδους ύφεσης ή ανάκαμψης της οικονομίας Κυκλικοί κλάδοι: επηρεάζονται σημαντικά από τούς οικονομικούς κύκλους με σημαντικές αποδόσεις κατά τις περιόδους ανάπτυξης, κ.λ.π. Κλάδοι που είναι πολύ ευαίσθητοι στις αλλαγές των επιτοκίων 60

Στάδιο 2: Κλάδος Ανάλυση του κύκλου ζωής (1 από 3) 61

Στάδιο 2: Κλάδος Ανάλυση του κύκλου ζωής (2 από 3) Αρχικό στάδιο: νέο προϊόν ή νέα τεχνολογία που δημιουργεί μεγάλη αύξηση της ζήτησης και μεγάλη αύξηση των πωλήσεων και κερδών των εταιρειών του κλάδου. Πολλές εταιρείες μπαίνουν στον κλάδο, ισχυρός ανταγωνισμός, μάχη για την επιβίωση, όχι μερίσματα, επανεπένδυση κερδών, μεγάλος κίνδυνος αποτυχίας 62

Στάδιο 2: Κλάδος Ανάλυση του κύκλου ζωής (3 από 3) Αναπτυξιακό στάδιο: υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, σταθεροποίηση, βελτίωση προϊόντος, επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό, κτιριακές εγκαταστάσεις, και ανθρώπινο δυναμικό, διανομή μερισμάτων, βελτίωση κεφαλαιακής βάσης. Το 1983 (ΗΠΑ) υπήρχαν 183 εταιρείες παραγωγής Η/Υ που μειώθηκαν στο υποδεκαπλάσιο Σταθεροποιητικό στάδιο: σταθερή ανάπτυξη και πωλήσεις, τυποποίηση προϊόντων, σταθερό κόστος παραγωγής, υψηλά μερίσματα Στάδιο πτώσης: ο κλάδος περνάει σε παρακμή 63

Στάδιο 2: Κλάδος Παράγοντες μελέτης/αναλυτής (1 από 4) Διαχρονική πορεία των εταιρειών ενός κλάδου όσον αφορά τις πωλήσεις, τα κέρδη και τα περιθώρια κέρδους, τα μερίσματα, τις τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο, κ.λ.π. Να διακρίνει την λειτουργική ικανότητα του κλάδου σε σχέση με την κατάσταση της οικονομίας (αμυντικός, κυκλικός, κ.λ.π.) 64

Στάδιο 2: Κλάδος Παράγοντες μελέτης/αναλυτής (2 από 4) Να αναλύσει τις συνθήκες του ανταγωνισμού: Υπάρχουν εμπόδια στην είσοδο νέων ανταγωνιστών στον κλάδο (π.χ. Υψηλό κόστος αρχικής παραγωγής, πατέντες, άδειες λειτουργίας, κ.λ.π.). Ποια η διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών του προϊόντος του κλάδου; Διάρκεια υπαρχόντων συμβολαίων; 65

Στάδιο 2: Κλάδος Παράγοντες μελέτης/αναλυτής (3 από 4) Προμήθεια από αλλού; Πόσο μεγάλη είναι η απειλή υποκατάστατων προϊόντων; Ποια είναι η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών του κλάδου; Έχουν ξεσπάσει στο παρελθόν πόλεμοι τιμών στον κλάδο; Εάν ναι ποιο ήταν το αποτέλεσμα; 66

Στάδιο 2: Κλάδος Παράγοντες μελέτης/αναλυτής (4 από 4) Oι πολιτικές επιδράσεις και η κυβερνητική πολιτική ή εφαρμογή νέων νόμων και κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), Π.χ. τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα, δεκαετία του 1990 Διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομική ζωή της χώρας, Π.χ. ΗΠΑ από μία βιομηχανική κοινωνία σε κοινωνία πληροφορικής / hi-tech Ο επενδυτής πρέπει να αξιολογήσει το κατά πόσον η ζήτηση για το προϊόν ενός κλάδου είναι διαχρονική, επίκαιρη, ή έτοιμη να εκραγεί, Π.χ. Τρόφιμα: η ζήτηση είναι περίπου σταθερή και βασίζεται στην αύξηση του πληθυσμού 67

Στάδιο 3: Αποτίμηση Τελικός σκοπός: ο προσδιορισμός εσωτερικής αξίας (intrinsic value) μίας μετοχής δηλαδή της αξίας που δικαιολογείται από τα πραγματικά γεγονότα, σε αντιδιαστολή αυτήν που δημιουργείται από ψυχολογικούς παράγοντες (Graham) Παρούσα Αξία (Present Value approach) Δείκτης Τιμή προς Κέρδη (Price to Earnings) Δείκτης Χρηματιστηριακής τιμής προς Λογιστική Αξία (Price to Book Value ratio) 68

Στάδιο 3: Αποτίμηση (1 από 11) Η τωρινή (παρούσα) αξία μίας επένδυσης πρέπει να ισούται με το άθροισμα των μελλοντικών χρηματικών ροών (CF) που θα λάβει ο επενδυτής, προεξοφλημένο με το κατάλληλο επιτόκιο P 0 =[CF 1 / (1+r)] + [CF 2 / (1+r) 2 ] +(…συνέχεια) 69

Στάδιο 3: Αποτίμηση (2 από 11) Φυσικά, οι μοναδικές μελλοντικές χρηματικές ροές (CF) που θα λάβει ένας επενδυτής από μία επένδυση σε μετοχές είναι τα μερίσματα (D) P 0 = [D 1 / (1+r)] + [D 2 / (1+r) 2 ] + (…συνέχεια) 70

Στάδιο 3: Αποτίμηση (3 από 11) Το υπόδειγμα της μηδενικής ανάπτυξης Το υπόδειγμα της σταθερής ανάπτυξης Το υπόδειγμα της κυμαινόμενης ανάπτυξης 71

Στάδιο 3: Αποτίμηση (4 από 11) Το υπόδειγμα της μηδενικής ανάπτυξης υποθέτει σταθερό μέρισμα (στατική εταιρεία) P 0 = D 0 / r Π.χ. μετοχή ΧΥΖ η με τιμή 15E, μέρισμα 1Ε, επιτόκιο 8%, στατική εταιρεία: P 0 = 1 / 0,08 = 12,5Ε Υπερτιμημένη μετοχή (πώληση) 72

Στάδιο 3: Αποτίμηση (5 από 11) Οι Modigliani & Miller σε μία σημαντική εργασία που δημοσιεύθηκε το 1958 απέδειξαν ότι η αξία μίας επιχείρησης που έχει μόνον μετόχους (δηλαδή όχι δανειακά κεφάλαια) και δεν αναμένεται να αναπτυχθεί στο μέλλον θα ισούται με: Ρ = (Ε / r) όπου E τα αναμενόμενα κέρδη της επιχείρησης r το κατάλληλο προεξοφλητικό επιτόκιο για την επιχείρηση (το κόστος κεφαλαίου για επιχειρήσεις αυτής της κατηγορίας κινδύνου) 73

Στάδιο 3: Αποτίμηση (6 από 11) Υποθέτοντας ορθολογικούς επενδυτές, τέλειες αγορές, και την ανυπαρξία φόρων. Το υπόδειγμα της σταθερής ανάπτυξης υποθέτει ότι το μέρισμα θα αυξηθεί με σταθερό ρυθμό g κάθε χρόνο P 0 = D 1 / (r-g) όπου D 1 = D 0 (1+g) Π.χ. η μετοχή ΧΥΖ με τιμή 27E, μέρισμα 1,1Ε, επιτόκιο 8%, αύξηση μέρισμα με ρυθμό g = 3% -D 1 = 1,1 (1+ 0,03) = 1,133 -P 0 = 1,133 / (0,08 – 0,03) = 22,6Ε Υπερτιμημένη μετοχή (πώληση) 74

Στάδιο 3: Αποτίμηση (7 από 11) 75

Στάδιο 3: Αποτίμηση (8 από 11) Παράδειγμα: μετοχή ΧΥΖ, τιμή 21,7 Ευρώ, μέρισμα 1,3 Ευρώ ανά μετοχή, επιτόκιο είναι 8% Σύμφωνα με τις προβλέψεις μας, η εταιρεία θα αυξάνει το μέρισμά της κάθε χρόνο με ρυθμό: -g 1 = 4% για τα επόμενα 5 χρόνια -g 2 = 2% από τον έκτο χρόνο και έπειτα 76

Στάδιο 3: Αποτίμηση (9 από 11) 77

Στάδιο 3: Αποτίμηση (10 από 11) 78

Στάδιο 3: Αποτίμηση (11 από 11) 79

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (1 από 7) 80

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (2 από 7) Τιμή που επικρατεί στην αγορά για κάθε Ευρώ από τα προσδοκώμενα κέρδη της επιχείρησης Δείκτης της αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας Π.χ. ένα από τα υψηλότερα P/E (33) του Dow Jones ήταν στο βαθύτερο σημείο της μεγάλης κρίσης του , (1933) Οι επενδυτές πίστευαν ότι το μέλλον θα είναι σίγουρα καλύτερο 81

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (3 από 7) Ρ/Ε στατικής εταιρείας Όπως συζητήσαμε ανωτέρω οι Modigliani & Miller (1958) απέδειξαν ότι η αξία (Ρ) μίας επιχείρησης χωρίς δανειακά κεφάλαια η οποία δεν αναμένεται να αναπτυχθεί στο μέλλον θα ισούται με το κλάσμα των αναμενομένων κερδών διά το κόστος κεφαλαίου για επιχειρήσεις αυτής της κατηγορίας κινδύνου, δηλαδή: P = E /r άρα P/E = 1/r 82

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (4 από 7) Ρ/Ε δυναμικής εταιρείας -P 0 = D 1 / (r-g) Διαίρεση με (Ε 1 ), αναμενόμενα κέρδη: -(P 0 / Ε 1 ) = [D 1 /(r-g)] / Ε 1 -(P 0 / Ε 1 ) = (D 1 /Ε 1 ) / (r-g) 83

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (5 από 7) Άρα για δυναμική εταιρεία: -Όσο μεγαλώνει το % των κερδών που διανέμεται ως μέρισμα τόσο μεγαλώνει και το P/E (και το αντίστροφο) -Όσο μεγαλώνει ο αναμενόμενος ρυθμός αύξησης των μερισμάτων τόσο μεγαλώνει και το P/E (και το αντίστροφο) -Όσο μεγαλώνει το επιτόκιο κεφαλαιοποίησης τόσο μικραίνει και το P/E (και το αντίστροφο) 84

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο δείκτης P/E (6 από 7) 85

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ο Δείκτης P/B (7 από 7) Δείκτης Τιμής προς Λογιστική Αξία (Price-to- Book, P/B), Το κλάσμα της χρηματιστηριακής τιμής της μετοχής (P) δια της λογιστικής αξίας (Β) P / B Μια εταιρεία με ικανή διοίκηση πρέπει να έχει χρηματιστηριακή αξία τουλάχιστον ίση με την λογιστική της αξία 86

Προβλήματα ο παρανομαστής είναι ένα στατικό μέγεθος & αντανακλά την αρχική επένδυση των μετόχων, ενώ ο αριθμητής είναι ένα δυναμικό μέγεθος είναι δύσκολο να συγκρίνουμε δύο επιχειρήσεις γιατί μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικές λογιστικές μεθόδους και οι λογιστικές αξίες που προκύπτουν να μην είναι συγκρίσιμες 87

Στάδιο 3: Αποτίμηση Ανάλυση Αριθμοδεικτών Η πιο δημοφιλής μέθοδος σύγκρισης εταιρειών Με αυτού του είδους την ανάλυση ο επενδυτής χρησιμοποιεί στοιχεία του ισολογισμού και αποτελεσμάτων χρήσης με σκοπό να συγκρίνει τις λογιστικές καταστάσεις διαφόρων εταιρειών να καταλάβει την κατάσταση που επικρατεί σε έναν κλάδο ή μία επιχείρηση. Ο λόγος: τα λογιστικά νούμερα από μόνα τους δεν μπορούν να μας δώσουν αρκετές πληροφορίες 88

Ανάλυση Αριθμοδεικτών Π.χ. τα κέρδη μίας επιχείρησης από μόνα τους δεν μας λένε τίποτε Σαν ποσοστό της αρχικής επένδυσης όμως μας δίνουν την απόδοση των κεφαλαίων Εάν η φετινή απόδοση συγκριθεί με την απόδοση προηγουμένων ετών μπορούμε να πάρουμε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την πορεία της επιχείρησης Εάν η φετινή απόδοση συγκριθεί με την απόδοση άλλων επιχειρήσεων του κλάδου μπορούμε δούμε ποια επιχείρηση είναι πιο αποτελεσματική 89

4 βασικοί τύποι αριθμοδεικτών Δείκτες Ρευστότητας (Liquidity ratios) Δείκτες Μόχλευσης (Leverage ratios) Δείκτες Δραστηριότητας (Activity ratios) Δείκτες Αποδοτικότητας (Profitability ratios) 90

Δείκτες Ρευστότητας (Liquidity ratios) (1 από 2) Οι δείκτες αυτοί μετρούν την ικανότητα της επιχείρησης να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της. Πόσο εύρωστη είναι η επιχείρηση; Είναι σε θέση να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις υποχρεώσεις της; Είναι πολύ δύσκολο για μία εταιρεία να ‘διαστρεβλώσει’ τα στοιχεία που χρειάζονται για τον υπολογισμό των δεικτών αυτών 91

Δείκτες Ρευστότητας (Liquidity ratios) (2 από 2) Ο δείκτης κυκλοφοριακής ρευστότητας (ΔΚΡ, working capital ratio ή current ratio), ο οποίος είναι δείκτης βραχυπρόθεσμης φερεγγυότητας μίας επιχείρησης, εξάγεται εάν κάποιος διαιρέσει το κυκλοφορούν ενεργητικό (ΚΕ) με τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (ΒΥ) δηλαδή ΔΚΡ = ΚΕ / ΒΥ 92

Δείκτης κυκλοφοριακής ρευστότητας (1 από 3) Στον αριθμητή περιλαμβάνουμε συνήθως ταμειακά διαθέσιμα, μετατρέψιμα χρεώγραφα, λογαριασμούς εισπρακτέους, και αποθέματα Στον παρανομαστή, περιλαμβάνουμε λογαριασμούς πληρωτέους, γραμμάτια πληρωτέα, δόσεις δανείων, φόρους πληρωτέους, και μισθούς. 93

Δείκτης κυκλοφοριακής ρευστότητας (2 από 3) Εάν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος της μονάδος (ΔΚΡ>1) τότε η επιχείρηση έχει αρκετά στοιχεία ενεργητικού για να καλύψει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της Εάν δείκτης είναι μικρότερος της μονάδος (ΔΚΡ<1) τότε η επιχείρηση ίσως έχει προβλήματα στο μέλλον 94

Δείκτης κυκλοφοριακής ρευστότητας (3 από 3) Εάν μία υποθετική επιχείρηση ΑΒΓ έχει κυκλοφορούν ενεργητικό Ευρώ και βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις Ευρώ ο δείκτης ισούται με: ΔΚΡ = / = 1,71 Για να μπορέσει να βγάλει κάποια συμπεράσματα ο επενδυτής σχετικά με την εταιρεία πρέπει να συγκρίνει τον δείκτη αυτό με μέσο κλαδικό δείκτη, που είναι ουσιαστικά ο μέσος όρος από όλες τις εταιρείες του κλάδου (αυτό ισχύει για όλες τις ομάδες δεικτών) 95

Δείκτες Μόχλευσης (Leverage ratios) (1 από 2) Οι δείκτες αυτοί μετρούν την διάρθρωση των κεφαλαίων της επιχείρησης, δηλαδή το ποσοστό των κεφαλαίων που προέρχονται από τους μετόχους, το ποσοστό των κεφαλαίων που προέρχονται από δάνεια, κ.λ.π. Οι πηγές προελεύσεως των κεφαλαίων της επιχείρησης είναι μία πληροφορία που είναι πολύ σημαντική για τον μέτοχο-επενδυτή αλλά και για τον πιστωτή της επιχείρησης. 96

Δείκτες Μόχλευσης (Leverage ratios) (2 από 2) Εάν ο λόγος ιδίων κεφαλαίων (κεφαλαίων που έχουν εισφέρει οι μέτοχοι) προς δανειακά κεφάλαια είναι χαμηλός τότε είναι τα δανειακά κεφάλαια που φέρουν το μεγαλύτερο μέρος του επιχειρηματικού κινδύνου της επιχείρησης, χωρίς να συμμετέχουν ανάλογα στην διαχείριση της επιχείρησης ή στα κέρδη της 97

Δείκτης συνολικής δανειακής επιβάρυνσης (1 από 3) Ο δείκτης συνολικής δανειακής επιβάρυνσης (ΔΣΔΕ) μας δείχνει το μερίδιο των δανειακών κεφαλαίων (ΔΚ), βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων, στα συνολικά κεφάλαια ή στο σύνολο του ενεργητικού (ΣΕ) της επιχείρησης δηλαδή ΔΣΔΕ = ΔΚ / ΣΕ 98

Δείκτης συνολικής δανειακής επιβάρυνσης (2 από 3) Εάν επιχείρηση ΑΒΓ έχει σύνολο δανειακών υποχρεώσεων Ευρώ και σύνολο επενδυμένων κεφαλαίων είναι Ευρώ τότε: ΔΣΔΕ = 0,5 ή 50% Εάν δανειστεί άλλα Ευρώ ο ΔΣΔΕ ανεβαίνει στο 0,7 ή 70%. 99

Δείκτης συνολικής δανειακής επιβάρυνσης (3 από 3) Όσο υψηλότερος ο δείκτης, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα οι μέτοχοι-ιδιοκτήτες να αναλάβουν μεγάλους επιχειρηματικούς κινδύνους, γιατί η δική τους συμμετοχή είναι μικρή και ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος του κινδύνου πέφτει στους δανειστές. Εάν ο μέσος κλαδικός δείκτης είναι 20% τότε η ΑΒΓ βρίσκεται σε δυσμενή θέση στον κλάδο και δύσκολα θα μπορέσει να πείσει τους πιστωτές της να της δανείσουν και άλλα κεφάλαια. 100

Δείκτες Δραστηριότητας (Activity ratios) Οι δείκτες αυτοί δείχνουν την ικανότητα της διοίκησης να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τους πόρους της επιχείρησης Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας ενεργητικού (ΔΚΤΕ) μετρά πόσες φορές οι πωλήσεις (Π) καλύπτουν το σύνολο του ενεργητικού (ΣΕ) της επιχείρησης: Π/ΣΕ 101

Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας ενεργητικού Η εταιρεία ΑΒΓ με σύνολο ενεργητικού Ευρώ και πωλήσεις Ευρώ: 450 / 300 = 1,5 Εάν ο μέσος κλαδικός δείκτης είναι 2,5 τότε η διοίκηση της ΑΒΓ δεν διαχειρίζεται αποτελεσματικά τους πόρους της επιχείρησης σε σχέση με τους ανταγωνιστές της και θα πρέπει να προσπαθήσει ή να αυξήσει τις πωλήσεις της ή να τις διατηρήσει σταθερές μειώνοντας όμως το ύψος των περιουσιακών της στοιχείων 102

Δείκτες Αποδοτικότητας (Profitability ratios) Οι δείκτες αυτοί μετρούν πόσο αποδοτική και κερδοφόρα είναι η επιχείρηση Ο δείκτης περιθωρίου κέρδους (ΔΠΚ) υπολογίζεται εάν διαιρέσουμε τα καθαρά κέρδη (ΚΚ) με τις πωλήσεις (Π) δηλαδή ΚΚ / Π 103

Δείκτης περιθωρίου κέρδους Για καθαρά κέρδη Ευρώ ο δείκτης περιθωρίου κέρδους της ΑΒΓ είναι 8,4% δηλαδή 38 / 450 = 0,084 Εάν ο μέσος κλαδικός δείκτης είναι 9% τότε η επιχείρηση ΑΒΓ έχει λίγο μικρότερο περιθώριο κέρδους από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις του κλάδου, πιθανώς λόγω ενός συνδυασμού υψηλού κόστους και χαμηλών τιμών. 104

Δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων Μετρά την αποδοτικότητα με την οποία τα μετοχικά κεφάλαια χρησιμοποιούνται μέσα στην επιχείρηση Ο δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων (Return on Equity, ο γνωστός ROE) βρίσκεται εάν διαιρεθούν τα καθαρά κέρδη με τα ίδια κεφάλαια, δηλαδή τα κεφάλαια των μετόχων δηλαδή ΚΚ / ΙΚ 105

Εφαρμογές CAPM Να υπολογίσουμε με το CAPM το επιτόκιο με το οποίο θα προεξοφλήσουμε τα μερίσματα προκειμένου να βρούμε την θεωρητική αξία μίας μετοχής Το επιτόκιο προεξόφλησης που χρησιμοποιούμε στα υποδείγματα πρέπει πάντα να είναι υψηλότερο από το επιτόκιο των ομολόγων του δημοσίου, για να αντικατοπτρίζει τον υψηλότερο κίνδυνο που έχουν οι μετοχές και το χρηματιστήριο σε σχέση με τα ομόλογα. 106

Παράδειγμα Έστω το υπόδειγμα σταθερής ανάπτυξης το οποίο υποθέτει ότι το μέρισμα θα αυξάνεται με σταθερό ρυθμό g, κάθε χρόνο και η μετοχή ΧΥΖ η οποία έχει τιμή 9 Ευρώ, και δίνει μέρισμα 1,1 Ευρώ ανά μετοχή. Το επιτόκιο του ομολόγου είναι 8% Σύμφωνα με τις προβλέψεις μας η εταιρεία θα αυξάνει το μέρισμα της στο μέλλον με σταθερό ρυθμό, g = 3% 107

Η εσωτερική αξία της μετοχής 108

Το προεξοφλητικό επιτόκιο: 109

Άρα η εσωτερική αξία της μετοχής 110

Τι είναι η Τεχνική Ανάλυση (TA); Κινητήρια δύναμη της αγοράς: η ψυχολογία των επενδυτών που επηρεάζει προσφορά και ζήτηση Η ανθρώπινη αντίδραση στα γεγονότα είναι λίγο-πολύ δεδομένη και παρουσιάζει σημαντικές ομοιότητες διαχρονικά (τάσεις - patterns) Άρα η μελέτη της προηγούμενης συμπεριφοράς των επενδυτών μπορεί να βοηθήσει τον τεχνικό αναλυτή 111

Που βασίζεται η ΤΑ; Η ΤΑ βασίζεται στην μελέτη περασμένων γεγονότων προκειμένου να προβλεφθούν οι μελλοντικές τιμές και τάσεις της αγοράς Ο τεχνικός αναλυτής θα «δει» στις μεταβολές των τιμών την αλλαγή στην συμπεριφορά των επενδυτών, ενώ στον όγκο των συναλλαγών θα δει το πόσο έντονη είναι αυτή η αλλαγή 112

Δείκτες Τεχνικής Ανάλυσης Δείκτες ψυχολογίας (sentiment indicators) μετρούν τάσεις σε προσδοκίες επενδυτών, π.χ. τάσεις σε αγοροπωλησίες μελών του ΔΣ Δείκτες ροής κεφαλαίων (flow of funds indicators), μετρούν τάσεις στην κατεύθυνση των κεφαλαίων, π.χ. από ταμιευτήριο σε ΑΕΔΑΚ Αγοραίους δείκτες (market indicators) μετρούν τάσεις σε δείκτες όπως ο ΓΔΤ ΧΑΑ 113

Θεωρία Dow (1 από 4) C. Dow, Wall Street Journal ( ). Δημιούργησε πρώτους γενικούς δείκτες τιμών Dow Jones Industrial Average (περιλάμβανε τότε μόνον 12 μετοχές) Dow Jones Rail Average 114

Θεωρία Dow (2 από 4) Παρατήρησε ότι οι δείκτες σταματούσαν να ανεβαίνουν και άρχιζαν να πέφτουν όταν ακόμα η εφημερίδα δημοσίευε θετικά νέα Επίσης, σταματούσαν να πέφτουν και άρχιζαν να ανεβαίνουν όταν ακόμα οι ειδήσεις για την κερδοφορία των εταιρειών ήταν αρνητικές 115

Αποτέλεσμα; Οι επενδυτές πωλούν όταν νομίζουν ότι η αγορά έχει φτάσει στο υψηλότερο σημείο και αγοράζουν όταν νομίζουν ότι η αγορά έχει φτάσει στο χαμηλότερο Προσπαθούν να προεξοφλήσουν το μέλλον 116

Άρα; Είναι οι πράξεις των επενδυτών που οδηγούν στις μεταβολές των τιμών και όχι οι ειδήσεις αυτές καθαυτές ή τα νέα για την κερδοφορία των επενδυτών 117

Θεωρία Dow (3 από 4) Πρωτογενείς ή βασικές κινήσεις (primary moves) Δευτερογενείς κινήσεις (secondary moves, τεχνικές διορθώσεις) Μικρές καθημερινές κινήσεις (day-to-day moves) 118

Θεωρία Dow (4 από 4) Οι πρωτογενείς κινήσεις μπορεί να διαρκέσουν αρκετά μεγάλο διάστημα συνήθως 1-4 έτη Ανοδικές: η αγορά είναι bull Πτωτικές: η αγορά είναι bear Μέσα σε κάθε πρωτογενή κίνηση υπάρχουν οι δευτερογενείς κινήσεις που διαταράσσουν την βασική τάση (τεχνικές διορθώσεις) 119

Στήριξη και Αντίσταση (1 από 2) Μόλις η τιμή ανεβαίνει σε ένα υψηλό επίπεδο οι επενδυτές πωλούν και η τιμή πέφτει: resistance δηλαδή ένα επίπεδο (ή εύρος) τιμών στο οποίο περιμένουμε αύξηση της προσφοράς Όταν η τιμή πέσει αρκετά σε ένα χαμηλό επίπεδο οι επενδυτές αγοράζουν και η τιμή ανεβαίνει: support δηλαδή επίπεδο ή εύρος τιμών στο οποίο περιμένουμε αύξηση της ζήτησης 120

Στήριξη και Αντίσταση (2 από 2) Κάποτε κάτι συμβαίνει που μεταβάλει τις προσδοκίες και η τιμή σπάει τα όρια του καναλιού Π.χ. όταν τα επίπεδα αντίστασης ή στήριξης σπάσουν με χαμηλό όγκο συναλλαγών, η τιμή θα επιστρέψει στα προηγούμενα επίπεδα Π.χ. όταν τα επίπεδα αντίστασης και στήριξης σπάσουν με υψηλό όγκο συναλλαγών (συνοδευόμενο και με νέα) η τιμή θα σπάσει το επίπεδο και θα απομακρυνθεί (breakthrough) 121

Head and Shoulders Σημαντικό σημείο: γραμμή neckline Εάν η τιμή διασπάσει καθοδικά την γραμμή αυτή, με υψηλό όγκο συναλλαγών, αυτό σημαίνει ότι η τιμή θα συνεχίσει την καθοδική της πορεία, και είναι ένα σημείο πώλησης Η κίνηση μπορεί να εμφανισθεί ανεστραμμένη 122

Moving Average (Ανάλυση Κινητού Μέσου Όρου) H απόφαση αγοράς ή πώλησης είναι «αυτόματη» Eάν βρισκόμαστε σε μία ανοδική τάση ή κανάλι ο κινητός μέσος όρος (ΚΜΟ) είναι το επίπεδο στήριξης Eάν βρισκόμαστε σε μία καθοδική τάση ή κανάλι ο ΚΜΟ είναι το επίπεδο αντίστασης 123

Τι είναι; Ο ΚΜΟ δέκα ημερών: προσθέστε τις τιμές κλεισίματος των τελευταίων δέκα ημερών και διαιρέστε το άθροισμα δια δέκα Την επόμενη μέρα επαναλάβετε την διαδικασία Κινητός μέσος όρος: υπολογίζεται κάθε μέρα 124

Ανάλυση Κινητού Μέσου Όρου Πρώτα διαλέγουμε μία χρονική περίοδο (π.χ. 200 ημέρες) Παίρνουμε τις τιμές κλεισίματος Υπολογίζουμε την μέση τιμή κλεισίματος (μέσο όρο) για την χρονική περίοδο που επιλέξαμε Την επόμενη μέρα σβήνουμε την πρώτη (παλαιότερη) τιμή κλεισίματος από το δείγμα, προσθέτουμε την καινούρια (σημερινή), και υπολογίζουμε ξανά τον μέσο όρο Επαναλαμβάνουμε την διαδικασία κάθε ημέρα 125

Σήματα Αγοράς & Πώλησης Σήμα αγοράς: όταν η τιμή της μετοχής ή δείκτη είναι κάτω από τον ΚΜΟ, και τον διασπά ανοδικά με υψηλό όγκο συναλλαγών Σήμα πώλησης: όταν η τιμή της μετοχής ή δείκτη είναι πάνω από τον ΚΜΟ, και τον διασπά καθοδικά με υψηλό όγκο συναλλαγών 126

Σταθμισμένος ΚΜΟ (ΣΚΜΟ) Αλλάζει κατεύθυνση πιο γρήγορα από ΚΜΟ Το σήμα αγοράς ή πώλησης δίνεται όταν ΣΚΜΟ αλλάξει πορεία Π.χ. Από ανοδικός γίνει καθοδικός 127

ΣΚΜΟ - Παράδειγμα Π.χ. ΣΚΜΟ 5-ημερών μετοχής ΑΒΓ: 10Ε, 11,5Ε, 12Ε, 10,8Ε, 11Ε (10x1)+(11,5x2)+(12x3)+(10,8x4)+(11x5) = , = 167,2 Σταθμίσεις: =15 ΣΚΜΟ: (167,2 / 15) = 11,146 Ευρώ 128

Relative Strength Indicator - RSI (Δείκτης Σχετικής Δύναμης) Μετρά την τιμή μίας μετοχής σε σχέση με τον εαυτό της Πλεονέκτημα: δεν επηρεάζεται από απότομες διακυμάνσεις στην τιμή μίας μετοχής ή δείκτη «φιλτράρει» τις αψυχολόγητες μεταβολές 129

Υπολογισμός RSI (1 από 3) Βήμα 1: Διαλέγουμε χρονική περίοδο (π.χ. 22- ημέρες) Βήμα 2: Προσθέτουμε τις τιμές κλεισίματος των ημερών που έκλεισαν με θετικό πρόσημο και διαιρούμε με 22 Βήμα 3: Προσθέτουμε τις τιμές κλεισίματος των ημερών που έκλεισαν με αρνητικό πρόσημο και διαιρούμε

Υπολογισμός RSI (2 από 3) Βήμα 4: Διαιρούμε τον αριθμό που βρήκαμε στο βήμα (2) με τον αριθμό που βρήκαμε στο βήμα (3) Βήμα 5: Προσθέτουμε τον αριθμό 1, στον αριθμό που βρήκαμε στο βήμα (4) Βήμα 6: Διαιρούμε το 100 με τον αριθμό που βρήκαμε στο βήμα (5) 131

Υπολογισμός RSI (3 από 3) Βήμα 7: Αφαιρούμε τον αριθμό που βρήκαμε στο προηγούμενο βήμα από το 100 Αυτός είναι ο RSI Βήμα 8: Την επόμενη ημέρα επαναλαμβάνουμε τα βήματα (1) - (7) για την 23η ημέρα (σημερινή) αφήνοντας έξω την ημέρα νούμερο 1 (πρώτη ημέρα του δείγματος) κ.λ.π. 132

Όρια του RSI Τα απόλυτα όρια του RSI είναι το 0 και το 100 Σημάδι αγοράς: ο δείκτης κοντά στο 30 Σημάδι πώλησης: ο δείκτης κοντά στο

Relative Strength Comparison (RSC) (1 από 2) Συγκρίνουμε την δυναμική μίας μετοχής ή κλάδου σε σχέση με έναν Γενικό «Βασικό» Δείκτη Εάν η γραμμή RSC αυξάνεται (μειώνεται) σημαίνει ότι η μετοχή ή κλάδος αποδίδει καλύτερα (χειρότερα) από τον βασικό δείκτη 134

Relative Strength Comparison (RSC) (2 από 2) Ένας επενδυτής μπορεί να χρησιμοποιήσει την ανάλυση RSC: -για να εντοπίσει κλάδους οι οποίοι αποδίδουν καλύτερα από την συνολική αγορά και να επικεντρώσει τις επενδύσεις σε αυτούς τους κλάδους - για να εντοπίσει τις πιο αποδοτικές μετοχές μέσα στους αποδοτικότερους κλάδους, κ.λ.π. 135

RSC – Υπολογισμός Η γραμμή RSC υπολογίζεται εύκολα: -διαιρώντας την τιμή κλεισίματος της μετοχής ή κλάδου που μας ενδιαφέρει με την τιμή κλεισίματος του Βασικού Δείκτη για ένα χρονικό διάστημα (π.χ. 22 εβδομάδες) -υπολογίζοντας τον κινητό μέσο όρο για το ίδιο χρονικό διάστημα -υπολογίζοντας τον ρυθμό μεταβολής του κινητού μέσου όρου του RSC 136

RSC (1 από 2) Ένα σημαντικό σημείο στην ανάλυση είναι ότι ένας ανοδικός RSC δεν σημαίνει αυτόματα ότι ανεβαίνει η αξία της υπό εξέταση μετοχής Απλά η μετοχή αποδίδει καλύτερα από τον Δείκτη Δηλαδή η αξία της μετοχής μπορεί να πέφτει αλλά με χαμηλότερο ρυθμό από αυτόν που πέφτει ο Δείκτης. 137

RSC (2 από 2) Με την ίδια λογική, ένας καθοδικός RSC δεν σημαίνει αυτόματα ότι πέφτει η αξία της υπό εξέταση μετοχής Δηλαδή, η αξία της μετοχής μπορεί να ανεβαίνει αλλά με χαμηλότερο ρυθμό από αυτόν που ανεβαίνει ο Δείκτης 138

Advance-Decline Line (1 από 5) Η γραμμή advance-decline δίνει μία ένδειξη σχετικά με το βάθος της αγοράς (market breath) Πρέπει να συγκρίνεται με αγοραίους δείκτες όπως ο Γενικός Δείκτης Τιμών, ο Dow Jones, κ.λ.π. Μετρά, αθροιστικά, την καθαρή διαφορά μεταξύ των μετοχών που έκλεισαν με άνοδο της τιμής και των μετοχών που έκλεισαν με κάθοδο της τιμής 139

Advance-Decline Line (2 από 5) Σύγκριση: οι αλλαγές στην γραμμή advance- decline συμβαδίζουν με τις αλλαγές στον Γενικό Δείκτη ? Εάν και οι δύο κινούνται ανοδικά η αγορά είναι τεχνικά δυνατή Εάν και οι δύο κινούνται καθοδικά η αγορά είναι τεχνικά αδύναμη Εάν κινούνται μαζί, η τάση θα συνεχιστεί 140

Advance-Decline Line (3 από 5) Όταν ο Γενικός Δείκτης κάνει καινούρια υψηλά τα οποία δεν επιβεβαιώνονται από υψηλά στην γραμμή advance-decline θέλει μεγάλη προσοχή (και το αντίθετο) Όταν η γραμμή advance-decline ανεβαίνει ενώ ο Γενικός Δείκτης πέφτει, η πτώση του Δείκτη πρέπει σύντομα να αναστραφεί (και το αντίθετο) 141

Advance-Decline Line (4 από 5) Υπολογισμός: μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εβδομαδιαία ή ημερήσια στοιχεία Πρώτα διαλέγουμε ένα μεγάλο νούμερο, π.χ Μετά κάθε εβδομάδα (ή ημέρα) υπολογίζουμε την διαφορά μεταξύ ανοδικών και καθοδικών μετοχών προσθέτοντας τις ανοδικές και αφαιρώντας τις καθοδικές Π.χ. εάν σε μία εβδομάδα είχαμε 1300 ανόδους και 1400 καθόδους η γραμμή θα ήταν στο

Advance-Decline Ratio (5 από 5) Υπολογίζεται διαιρώντας τον αριθμό των ανοδικών μετοχών με τον αριθμό των καθοδικών μετοχών χρησιμοποιώντας ημερήσια ή εβδομαδιαία στοιχεία Δείχνει την τάση της αγοράς και εάν στην αγορά επικρατούν περισσότεροι πωλητές ή αγοραστές (oversold/overbought indicator) 143

Upside-Downside Ratio (1 από 2) Ένδειξη σχετικά με το βάθος της αγοράς Μετρά πίεση και ένταση πωλήσεων ή αγορών όγκος ανοδικών / όγκος καθοδικών Εάν ο δείκτης > 4: Σημάδι πολύ δυνατής ανοδικής κίνησης (bull ) Εάν ο δείκτης < 0,75: Σημάδι πολύ δυνατής καθοδικής κίνησης (bear) 144

Upside-Downside Ratio (2 από 2) Δουλεύει πολύ καλά για βραχυ­πρόθεσμες κινήσεις Δεν δίνει συχνά σήματα αγοράς ή πώλησης Όταν όμως δώσει σήμα αυτό είναι συνήθως σωστό Συνήθως χρησιμοποιούμε και έναν κινητό μέσο όρο προκειμένου να ομαλοποιηθεί η χρονοσειρά 145

Τέλος Ενότητας # 7 Μάθημα: Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου Ενότητα # 7: Αγορές Μετοχών Διδάσκων: Σπύρος Σπύρου, Τμήμα: Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής