Βάσω Καλαϊτζή, 7 Ιουνίου 2013 Ανοικτή Πρόσβαση Βασικά Σημεία, Πηγές και Οφέλη
Τι είναι η Ανοικτή Πρόσβαση Η ελεύθερη, άμεση, διαρκής και απαλλαγμένη από τέλη και περιορισμούς διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό επιστημονικό περιεχόμενο Οι αναγνώστες χρησιμοποιούν ελεύθερα το διατιθέμενο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους σκοπούς. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί τον έλεγχο των δικαιωμάτων επί του έργου
Δύο δρόμοι για την Ανοικτή Πρόσβαση «Πράσινη Οδός»: (Αυτό-αρχειοθέτηση μέσω ιδρυματικών αποθετηρίων): Τα αρχεία Ανοικτής Πρόσβασης ή αποθετήρια αποτελούν ψηφιακές συλλογές ερευνητικών άρθρων, τα οποία έχουν τοποθετηθεί εκεί από τους δημιουργούς τους. «Χρυσή Οδός»: (μέσω ηλεκτρονικών εκδόσεων Ανοικτής Πρόσβασης): Τα περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης είναι peer-reviewed online περιοδικά ελεύθερα προσβάσιμα από οποιονδήποτε χωρίς κόστος.
Δρόμοι για την Ανοικτή Πρόσβαση: Παραδείγματα Αποθετήρια Ανοικτής Πρόσβασης (Αυτο-αρχειοθέτηση) Ιδρυματικά Αποθετήρια πχ Ήλιος Θεματικά Αποθετήρια πχ Πανδέκτης Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών Αποθετήριο υλικού Υπουργείου Παιδείας ArXiv Directory of Open Access Repositories Registry of Open Access Repositories Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης πχ BYZANTINA SYMMEIKTA Public Library of Science (PLoS) Directory of Open Access Journals (
Πώς συμμετέχουμε στην Ανοικτή Πρόσβαση Ακαδημαϊκοί και ερευνητές: Δημοσίευση σε περιοδικά ΑΠ, αυτό-αρχειοθέτηση, συμμετοχή σε επιτροπές αξιολόγησης περιοδικών ΑΠ Επιστήμονες πληροφόρησης / βιβλιοθηκονόμοι: Προώθηση δημιουργίας ιδρυματικού αποθετηρίου και έκδοσης περιοδικών, υποστήριξη διαδικασίας αυτό-αρχειοθέτησης, ενημέρωση για ΑΠ, διεθνείς συνεργασίες για ΑΠ Πανεπιστήμια/ερευνητικοί φορείς: δημιουργία ιδρυματικού αποθετηρίου, σαφούς κανονιστικού πλαισίου για αυτό-αρχειοθέτηση και πρόσβαση σε ερευνητικά αποτελέσματα, χρηματοδότηση κόστους δημοσίευσης με ΑΠ, διεθνείς συνεργασίες.
Οφέλη: Ακαδημαϊκοί και Ερευνητές Αύξηση της αναγνωσιμότητας και απήχησης του έργου τους σε παγκόσμιο επίπεδο (citations) Σύμφωνα με έρευνες, άρθρα που έχουν αυτοαρχειοθετηθεί έχουν περισσότερα citations Άμεση και ελεύθερη πρόσβαση σε πλήρη κείμενα επιστημονικού περιεχομένου Παρακολούθηση (tracking) της πορείας του έργου τους μέσω στατιστικών εργαλείων των υποδομών Συγκέντρωση του έργου τους σε ένα κεντρικό σημείο – εύκολη διαχείριση και έλεγχος από το διαδίκτυο Διάδοση αποτελεσμάτων έρευνας Οι δημιουργοί διατηρούν τα πνευματικά τους δικαιώματα – απολαμβάνουν την αναγνωρισιμότητα που πρέπει όποτε χρησιμοποιείται η δουλειά τους Μειωμένα έξοδα μέσω της ελεύθερης και δωρεάν πρόσβασης στα επιστημονικά περιοδικά Πιο άμεση επικοινωνία με τα μέλη της επιστημονικής κοινότητας.
Οφέλη: Αναγνώστες Τα επιστημονικά αποτελέσματα είναι δημόσιο αγαθό, αρχή της επιστήμης και ανταποδοτικότητα της δημόσια χρηματοδοτούμενης έρευνας Όχι οικονομικά εμπόδια και απαγορεύσεις Όχι εμπόδια πνευματικής ιδιοκτησίας: ο δημιουργός δίνει εκ των προτέρων άδεια για την ελεύθερη χρήση ολόκληρης της δημοσίευσης Τα αποτελέσματα έρευνας μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν Η Ανοικτή Πρόσβαση βοηθά τους αναγνώστες στην έρευνά τους. Κάνει την έρευνα πιο εποικοδομητική αναπτύσσοντας εργαλεία για full-text searches. Προσφορά στις αναπτυσσόμενες χώρες σύγχρονων και χωρίς κόστος δυνατοτήτων δημιουργίας και πρόσβασης στο επιστημονικό περιεχόμενο
Οφέλη: Ιδρύματα και Βιβλιοθήκες Όχι οικονομικά εμπόδια - απαγορεύσεις Ο προϋπολογισμός των βιβλιοθηκών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της έρευνας παρά για την πληρωμή συνδρομών σε περιοδικά Μακροπρόθεσμη πρόσβαση και διατήρηση του επιστημονικού περιεχομένου Η Ανοικτή Πρόσβαση ενισχύει την εικόνα και την πεδίο του φορέα, δημοσιεύοντας την επιστημονική του παραγωγή Ευκαιρίες για εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων Δυνατότητες εκμετάλλευσης των καινοτόμων ιδεών
Οφέλη: Κράτος και χρηματοδότες έρευνας Γίνεται ουσιαστική απόσβεση της επένδυσης. Η έρευνα που έχει χρηματοδοτηθεί από δημόσιο χρήμα γίνεται ανοικτά διαθέσιμη στον φορολογούμενο Προωθείται η δημοκρατία με τη διάχυση της πληροφορίας Επιταχύνεται η διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας και διασφαλίζεται ο όσο το δυνατόν μεγαλύτερος αντίκτυπος Αυξάνεται / Επιταχύνεται η παραγωγικότητα μέσα από την αμεσότερη αξιοποίηση της έρευνας Η παραγωγή έρευνας ξεφεύγει από το αυστηρό ακαδημαϊκό πλαίσιο και διαδίδεται στο κοινό ελεύθερα
Οφέλη: Επιχειρήσεις και κερδοσκοπικοί οργανισμοί Μειωμένο κόστος πρόσβασης στην έρευνα Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών Σύνδεση της επιστήμης με την παραγωγή Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο Συνεργασία και διάλογος με την επιστημονική κοινότητα
Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Συνθήκη της Λισαβόνας: Άρθρο 179: ‘δημιουργία ευρωπαϊκού χώρου έρευνας στον οποίο οι ερευνητές, οι επιστημονικές γνώσεις και οι τεχνολογίες κυκλοφορούν ελεύθερα & Άρθρα 180c και 183 «Η Ένωση να λειτουργεί συμπληρωματικά για τα κράτη μέλη σε δραστηριότητες διάδοσης και βελτιστοποίησης των αποτελεσμάτων έρευνας στο πλαίσιο της Ένωσης…» Επικοινωνία για την Επιστημονική Πληροφορία στην Ψηφιακή Εποχή: διαδικασία πολιτικών για α) πρόσβαση σε και διάδοση της επιστημονικής πληροφορίας και β) στρατηγικές για τη διατήρηση της επιστημονικής πληροφορίας κατά μήκος της Ένωσης Πράσινη Βίβλος: Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας. Νέες προοπτικές (COM (2007) 161 final, 3.4) «…η πρόσβαση στη γνώση, η οποία παράγεται από τη δημόσια ερευνητική βάση και η χρήση της από επιχειρήσεις και διαμορφωτές πολιτικών εδράζονται στον πυρήνα του Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Τομέα, όπου η γνώση πρέπει να κυκλοφορεί χωρίς εμπόδια σε όλη την κοινωνία»
Ευρωπαϊκές πολιτικές για την Ανοικτή Πρόσβαση Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: α) (COM/ ) επιχειρεί να διασφαλίσει την ευρεία πρόσβαση σε ερευνητικές εργασίες και δεδομένα που προκύπτουν απο δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα(COM/ ) β) Σύσταση (C/ ) στα κράτη μέλη να ακολουθήσουν παρόμοια γραμμή ως προς τα αποτελέσματα της έρευνας που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο εθνικών προγραμμάτων.(C/ ) Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: α) σε επίπεδο νόμων του κράτους β) σε επίπεδο υπουργείων και δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (European Research Council, ERC) υποχρεωτική κατάθεση ερευνητικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν με χρηματοδότηση του σε αποθετήρια με ΑΠ το αργότερο έξι μήνες μετά τη δημοσίευσή τους "ERC Scientific Council Guidelines for Open Access"-2007ERC Scientific Council Guidelines for Open Access FP7 PilotFP7 Pilot Υποχρεωτική δημοσίευση του 20% των έργων της χρηματοδότησης του 7ΠΠ με ΑΠ σε περιοδικά ή με αυτοαρχειοθέτηση Horizon2020 OpenAIRE
ΕΚΤ/ΕΙΕ και Ανοικτή Πρόσβαση Υποστηρίζει την «Κίνηση για την Ανοικτή Πρόσβαση», όπως αυτή διαμορφώνεται διεθνώς και την προωθεί σε εθνικό επίπεδο μέσα από πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση πολιτικών. Το ΕΙΕ είναι ο 1ος Ελληνικός φορέας που υπογράφει τη Διακήρυξη του Βερολίνου και αναμέσα στους 25 πρώτους φορείς που την υπέγραψαν παγκοσμίως (2003). Με απόφαση του ΔΣ ΕΙΕ (2007), μεταξύ άλλων, αποφασίζεται η ενίσχυση της ανοικτής πρόσβασης στην έρευνα που παράγει ο φορέας και των υποδομών που θα την υποστηρίξουν, η προσαρμογή του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας και των συμβάσεων των συνεργαζόμενων ερευνητών ώστε να ικανοποιούνται οι συνθήκες που στηρίζουν την ανοικτή πρόσβαση και τις σχετικές υποδομές (αποθετήρια, περιοδικά) Στο πλαίσιο του έργου «Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣΕ+Τ) – Γ’ Φάση, Αποθετήρια και Επιστημονικά Ηλεκτρονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης» το ΕΚΤ ενισχύει την εθνική υποδομή για την έρευνα και την τεχνολογία, προωθώντας με ουσιαστικό τρόπο τόσο τον «χρυσό δρόμο» (περιοδικά ανοικτής πρόσβασης), όσο και τον «πράσινο δρόμο» (αυτό-αρχειοθέτηση σε αποθετήρια) για την Ανοικτή Πρόσβαση. Συμβάλλει στην προβολή της Ανοικτής Πρόσβασης στην Ελλάδα με τη δημιουργία και την υποστήριξη της πύλης - Συμβάλλει στο διάλογο για την Ανοικτή Πρόσβαση στην Ελλάδα με τη δημιουργία και υποστήριξη του blog για την ΑΠ: Διοργανώνει πλέον σε σταθερή βάση διεθνή συνέδρια για την προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης, ενώ συμμετέχει σε, αλλά και συντονίζει σημαντικά ευρωπαϊκά έργα με στόχο την προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης, όπως το MedOANet ( και το OpenAIRE (
Openarchives.gr Ευρετήρια Αποθετηρίων ΑΠ Ευρετήρια Περιοδικών ΑΠ dtl Nέα & απόψεις για την ΑΠ
Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας -
Το διαδικτυακό περιβάλλον ηλεκτρονικών εκδόσεων του ΕΚΤ
Ηλεκτρονικά Αποθετήρια Το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) συγκεντρώνει τις διδακτορικές διατριβές που έχουν εκπονηθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια & σε πανεπιστήμια του εξωτερικού από έλληνες διδάκτορες. Την ευθύνη συγκρότησης, διάθεσης και διατήρησης του ΕΑΔΔ έχει δια νόμου το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ). Από το ηλεκτρονικό αποθετήριο του ΕΑΔΔ διατίθενται διδακτορικές διατριβές, με πλήρη κείμενα, σήμερα. Το Αποθετήριο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Περιέχει επιστημονικό έργο των ερευνητών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Διαθέτει τεκμήρια, με πλήρη κείμενα, 520 βίντεο Ο "Πανδέκτης" περιλαμβάνει σημαντικές ψηφιακές συλλογές ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Διαθέτει τεκμήρια, 11 συλλογές, με πλήρες περιεχόμενο Το Αποθετήριο της Ζωφόρου του Παρθενώνα παρουσιάζει ένα μοναδικό έργο τέχνης που αξιοποιεί τις τεχνολογίες του Διαδικτύου για την ανάδειξη και προβολή πολιτιστικού περιεχομένου.
Το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) συγκεντρώνει, σε ένα κεντρικό σημείο, τις διδακτορικές διατριβές που έχουν εκπονηθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια ή σε πανεπιστήμια του εξωτερικού από Έλληνες διδάκτορες, με την προϋπόθεση ότι έχουν αναγνωριστεί από το ΔΟΑΤΑΠ (πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ). Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), βάσει νόμου, είναι από το 1985 ο υπεύθυνος φορέας για τη δημιουργία και τήρηση του ΕΑΔΔ. Απλή και Σύνθετη αναζήτηση Πλοήγηση ανα Επιστημονικό πεδίο Ίδρυμα Συγγραφέα κα. Σηματοδότηση της διαθεσιμότητας αρχείων πλήρους κειμένου Κείμενα βοήθειας, συχνές ερωτήσεις, Όροι χρήσης, Προστασία δεδομένων Πρόσβαση στο πλήρες κείμενο Online ξεφύλλισμα PDF download Παραγγελία σε έντυπη μορφή ή σε CD Εκδήλωση ενδιαφέροντος για ψηφιοποίηση διατριβής
Το αποθετήριο ‘Ηλιος του ΕΙΕ Πρόσβαση στο επιστημονικό και πολιτιστικό απόθεμα του ΕΙΕ
Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Έργων ΕΠΕΑΕΚ & ΕΠΕΔΒΜ Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Έργων ΕΠΕΑΕΚ & ΕΠΕΔΒΜ Πολύτιμο περιεχόμενο για εκπαιδευτικούς και μαθητές, σε μια ενιαία πλατφόρμα. Η βιβλιοθήκη συγκεντρώνει υλικό και μελέτες που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο των ΕΠΕΑΕΚ Ι και ΙΙ, και συνεχίζει να εμπλουτίζεται με υλικό που παράγεται στο πλαίσιο του ΕΠ "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση" ( ). Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς Σπάνιες εκδόσεις, συλλογές και ποικιλία κειμένων με τοπικό και πανελλαδικό ενδιαφέρον έχουν οργανωθεί με τη συνεργασία του ΕΚΤ και είναι διαθέσιμα για αναζήτηση και ανάγνωση. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Σερρών Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Σερρών Ελευθερη πρόσβαση σε πλούσιο ψηφιοποιημένο υλικό, βιβλία, συλλογές εφημερίδες κ.α. Το υλικό αυτό έχει οργανωθεί απο το ΕΚΤ και παρέχει προηγμένες και φιλικές στο χρήστη δυνατότητες ανάγνωσης και απλής/σύνθετης αναζητησης.
Άλλες Ψηφιακές Πηγές Ανοικτής Πρόσβασης στην Ελλάδα Ψηφιακή βιβλιοθήκη Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ψηφιακή βιβλιοθήκη Πέργαμος του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανέμη - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης Ψηφίδα - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη & Αποθετήριο Παν/μίου Μακεδονίας Εκπαιδευτικό Απόθεμα Παν/μιου Πατρών Κοσμόπολις του Πανεπιστημίου Πατρών Νημερτής του Πανεπιστημίου Πατρών Ψηφιοθήκη του Αριστοτέλειου Παν/μιου Θεσ/νικης Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Πειραιά Ψηφιακό Αποθετήριο Χαροκοπείου Παν/μίου Περιοδικό «Σπουδαί» του Πανεπιστημίου Πειραιά κλπ.
Σας ευχαριστώ! Βάσω Καλαϊτζή