Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου / Αναπληρωτής Καθηγητής

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας 3o Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Ρευματολογία

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας τελευταία ενημέρωση Καρκίνος αναπνευστικού Λοιμώξεις κατωτέρου αναπνευστικού Υπερτασική καρδιοπάθεια Kαρδιαγγειακά νοσήματα & θνησιμότητα / νοσηρότητα Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Kαρδιαγγειακά νοσήματα & θνησιμότητα / νοσηρότητα Καρδιαγγειακά νοσήματα - 1 η αιτία θανάτου στις ΗΠΑ Υπέρταση - 2 η αιτία επίσκεψης σε δομές υγείας στις ΗΠΑ Καρδιαγγειακά νοσήματα – 3 η αιτία αναπηρίας μεταξύ των ενηλίων στις ΗΠΑ Heart MN & Loeffler AG. Παθοφυσιολογία Νόσων, 2014 © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας o Ολες οι αιτίες 548 / o Καρδιαγγειακά νοσήματα 220 / o Ατυχήματα - δηλητηριάσεις 26 / o Κακοήθη νεοπλάσματα 14 / Standardized death rate (SDR) (σταθμισμένος ρυθμός θνησιμότητας) στην ΕΛΛΑΔΑ Kαρδιαγγειακά νοσήματα & θνησιμότητα / νοσηρότητα © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

World Health Organization (WHO) - Data on Greece Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Kαρδιαγγειακά νοσήματα & θνησιμότητα / νοσηρότητα Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθοφυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογική δομή & λειτουργία Παθολογική δομή & λειτουργία Παθογενετικοί μηχανισμοί Κλινική νόσος, σύνδρομο Συμπτώματα, σημεία & παθολογικές εργαστηριακές εξετάσεις Βιολογία Βιοχημία Βιοφυσική Φυσιολογία Ιστολογία Ανατομία Παθολογική ανατομία & φυσιολογία Προληπτική καρδιαγγειακή ιατρική Παθολογία Χειρουργική Θεραπευτική Στόχος η κατανόηση: 1.γιατί και πώς εμφανίζονται οι νοσοι και τα κλινικά σύνδρομα 2.αρχών πρόληψης & θεραπείας Υποκλινικό (προκλινικό) στάδιο νόσου - συνδρόμου Φυσιολογικές εργαστηριακές εξετάσεις Παθολογικές εργαστηριακές εξετάσεις, σημεία © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθοφυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογική δομή & λειτουργία Παθολογική δομή & λειτουργία Παθογενετικοί μηχανισμοί Κλινική νόσος, σύνδρομο Συμπτώματα, σημεία & παθολογικές εργαστηριακές εξετάσεις Βιολογία Βιοχημία Βιοφυσική Φυσιολογία Ιστολογία Ανατομία Παθολογική ανατομία & φυσιολογία Προληπτική καρδιαγγειακή ιατρική Παθολογία Χειρουργική Θεραπευτική Στόχος η κατανόηση: 1.γιατί και πώς εμφανίζονται οι νοσοι και τα κλινικά σύνδρομα 2.αρχών πρόληψης & θεραπείας Υποκλινικό (προκλινικό) στάδιο νόσου - συνδρόμου Φυσιολογικές εργαστηριακές εξετάσεις Παθολογικές εργαστηριακές εξετάσεις, σημεία © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθοφυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος Η μελέτη των αποτελεσμάτων των παθολογικών υποκείμενων μηχανισμών (παθογενετικών μηχανισμών), που αλλάζουν τη δομή και λειτουργία μορίων, κυττάρων, ιστών και οργάνων (μικροσκοπική & μακροσκοπική), στην λειτουργία των αγγείων και της καρδιάς με αποτέλεσμα την εμφάνιση παθολογικών λειτουργιών (ως αποτέλεσμα της διαταραχής της φυσιολογικής λειτουργίας), με τελική δυνητική συνέπεια την εκδήλωση αγγειακών και καρδιακών (ή μικτών καρδιαγγειακών) νόσων ή συνδρόμων. © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθογενετικοί μηχανισμοί καρδιαγγειακών νόσων o Γήρανσης - εκφύλισης o Στρες o Μεταβολικοί o Μηχανικοί o Φλεγμονώδεις - (αυτο)ανοσίας o Πήξεως o Ορμονικοί ΓονιδίωμαΠεριβάλλον © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθογενετικοί μηχανισμοί καρδιαγγειακών νόσων Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) o Ενδοθηλιακή δυσλειτουργία o Αυξημένη διαπερατότητα o Υπερτροφία μυϊκών κυττάρων o Διαφοροποίηση κυττάρων o Απόπτωση o Αναδιαμόρφωση αρτηριών & μυοκαρδίου o Στένωση, απόφραξη o Διάταση - ανεύρυσμα - ρήξη o Σκλήρυνση o Αραίωση o Άυξηση αντιστάσεων © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές) Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές)

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθογενετικοί μηχανισμοί καρδιαγγειακών νόσων Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) Ηλεκτρικές & μηχανικές αλλαγές (διαταραχές) Ηλεκτρικές & μηχανικές αλλαγές (διαταραχές) Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές) Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές) o Συστολική & διαστολική δυσλειτουργία αρτηριών & μυοκαρδίου o Διαταραχή πίεσης o Διαταραχή ροής © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθογενετικοί μηχανισμοί καρδιαγγειακών νόσων Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Μοριακές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) Κυτταρικές αλλαγές (διαταραχές) Ηλεκτρικές & μηχανικές αλλαγές (διαταραχές) Ηλεκτρικές & μηχανικές αλλαγές (διαταραχές) Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές) Μακροσκο- πικές ιστικές/οργαν ικές αλλαγές (διαταραχές) © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & παθογενετικοί μηχανισμοί © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Παθογενετικοί μηχανισμοί Γήρανση - εκφύλιση Σρες Μεταβολικοί Μηχανικοί Φλεγμονώδεις - (αυτό)ανοσίας Πήξεως Ορμονικοί Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & παράγοντες ΚΑ κινδύνου © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου (Cardiovascular risk factor) (επιδημιολογικός ορισμός) Κάθε χαρακτηριστικό του ατόμου, ή έκθεση του ατόμου σε κάτι, που αυξάνει την πιθανότητα (κίνδυνο) εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου (ή συνδρόμου) “A risk factor is any attribute, characteristic or exposure of an individual that increases the likelihood of developing a disease or injury. Some examples of the more important risk factors are underweight, unsafe sex, high blood pressure, tobacco and alcohol consumption, and unsafe water, sanitation and hygiene.” World Health Organization - © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Βιοδείκτης (biomarker) Ένα χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί αντικειμενικά να μετρηθεί και να αξιολογηθεί ως δείκτης μιας φυσιολογικής βιολογικής διαδικασίας, ή παθολογικής διαδικασίας, ή φαρμακολογικής απάντησης σε μια θεραπευτική παρέμβαση. Biomarkers Definitions Working Group. Clin Pharmacol Ther “A characteristic that is objectively measured and evaluated as an indicator of normal biological processes, pathogenic processes, or pharmacologic responses to a therapeutic intervention“ Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & βιοδείκτες © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Μη τροποποιήσιμοι βιοδείκτες Ηλικία Ανδρικό φύλο Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & βιοδείκτες © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Θάνατος Τροποποιήσιμοι βιοδείκτες (ΤΒ) Αιμοδυναμικοί (π.χ. αρτ. πίεσης) Μεταβολικοί (π.χ. γλυκόζη, λιπίδια) Καπνίσματος Καθιστικής ζωής Παχυσαρκίας Στρες - συμπεριφοράς Φλεγμονής - αυτοανοσίας - λοίμωξης Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Μίκρο & μάκρο-περιβάλλον Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Ηλικία Φύλο ΤΒ

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & βιοδείκτες © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Θάνατος Ηλικία Φύλο ΤΒ Τροποποιήσιμοι βιοδείκτες (ΤΒ) Αιμοδυναμικοί (π.χ. αρτ. πίεσης) Μεταβολικοί (π.χ. γλυκόζη, λιπίδια) Καπνίσματος Καθιστικής ζωής Παχυσαρκίας Στρες - συμπεριφοράς Φλεγμονής - αυτοανοσίας - λοίμωξης Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Μίκρο & μάκρο-περιβάλλον Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Βιοδείκτης (biomarker) / ερευνητική & κλινική χρήση 1.Ερευνητική μελέτη της παθογένεσης - παθολογικής φυσιολογίας των νοσημάτων 2. Κλινική εφαρμογή στην πρόληψη & θεραπεία των νοσημάτων - “surrogate endpoint” - «υποκατάστατο ή ενδιάμεσο καταληκτικό σημείο» Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Βιοδείκτης (biomarker) / κλινική χρήση Vlachopoulos C et al. Atherosclerosis 2015 Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή o Proof of concept - «Θεωρητική απόδειξη» o Prospective validation - Προοπτική αξιολόγηση o Incremental value - Προστιθέμενη αξία o Clinical utility - Κλινική χρησιμότητα (βελτίωση σταδιοποίησης) o Clinical outcomes - Θεραπευτική κλινική αξία o Cost-effectiveness - Σχέση κόστους - οφέλους o Easy of use - Ευκολία στη χρήση o Methodological consensus - Συμφωνία ως προς τη μεθοδολογία μέτρησης o Normal & reference values - Φυσιολογικές τιμές & τιμές αναφοράς

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & πρόληψη © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & πρόληψη © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Primary or primordial prevention seeks to prevent the onset of CVD via risk CVD risk factors management/reduction and community/personal health promotion Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & πρόληψη © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Secondary prevention includes procedures that detect and treat pre- clinical pathological changes and thereby control disease progression Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Θάνατος Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Tertiary prevention seeks to soften the impact caused by the disease on the patient’s function, longevity, and quality of life. Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & πρόληψη

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Γονιδίωμα Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Υποκλινική (προκλινική) δυσλειτουργία & «βλάβη» καρδιαγγειακή Θάνατος Ηλικία Φύλο ΤΒ Εκδήλωση (αντιρροπούμενης) καρδιαγγειακής νόσου - συνδρόμου Υποτροπή ή μη-αντιρροπούμενη (ανεπάρκεια) καρδιαγγειακής νόσος Μίκρο & μάκρο-περιβάλλον Πρωτογενής πρόληψη (Primary or primordial prevention) Δευτερογενής πρόληψη (Secondary prevention) Τριτογενής πρόληψη (Tertiary prevention) Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων & πρόληψη

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Βιοδείκτης (biomarker) / ερευνητική & κλινική χρήση / καρδιαγγειακή πρόληψη Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

MAJOR CVD RISK FACTORS AGE SEX LIPIDS SMOKING GLUCOSE

UNDERLYING CVD RISK FACTORS Obesity Physical inactivity Atherogenetic diet Family history for CVD Genetic/racial factors

EMERGING CVD RISK FACTORS HEART RATE LIPIDS (other than LDL, HDL, Total Cholesterol) DRUGS (e.g. glucose lowering) PROTHROMBOTIC MARKERS INFLAMMATION (crp…)

VASCULAR BIOMARKERS OF PRECLINICAL CVD

Online calculator & Score Risk chart

High risk countries

Low risk countries

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων / 1 η εμφάνιση ΚΑ νόσου έμφραγμα μυοκαρδίου ασταθής στηθάγχη σταθερά στηθάγχη στεφανιαία νόσος (χωρίς άλλη διευκρίνηση) περιφερική αρτηριοπάθεια καρδιακή ανακοπή παροδικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο καρδιακή ανεπάρκεια θάνατος από κρυψογενή στεφανιαία νόσο ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (χωρίς άλλη διευκρίνηση) αιμορραγικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο υποαραχνοειδής αιμορραγία ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής George J et al. Circulation, 2015

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων / 1 η εμφάνιση ΚΑ νόσου έμφραγμα μυοκαρδίου ασταθής στηθάγχη σταθερά στηθάγχη στεφανιαία νόσος (χωρίς άλλη διευκρίνηση) περιφερική αρτηριοπάθεια καρδιακή ανακοπή παροδικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο καρδιακή ανεπάρκεια θάνατος από κρυψογενή στεφανιαία νόσο ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (χωρίς άλλη διευκρίνηση) αιμορραγικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο υποαραχνοειδής αιμορραγία ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής George J et al. Circulation, 2015

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Φυσική ιστορία καρδιαγγειακών νόσων / 1 η εμφάνιση ΚΑ νόσου George J et al. Circulation, 2015 Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθοφυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος 1 η ώρα: εισαγωγή ΑΠ 2 η ώρα: ανατομία,ιστολογία, φυσιολογία: αγγειακού δικτύου ΑΠ (αρτηριακό, φλεβικό, λεμφικό) 3 η ώρα: ανατομία, ιστολογία, φυσιολογία: καρδιάς ΑΑ 4 η ώρα: παθογενετικοί μηχανισμοί αρτηριακής βλάβης ΑΠ (αναδιαμόρφωση, αθηρωμάτωση, αθηροθρόμβωση, αρτηριοσκλήρυνση, ανευρύσματα, αγγειίτιδες, φ. Raynaud) 5 η ώρα: υπέρταση, υπόταση ΑΠ 6 η ώρα: παθολογική φυσιολογία επιλεγμένων αρτηριακών νόσων ΑΠ (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αγγειακού τύπου άνοια, στυτική δυσλειτουργία, περιφερική αγγειοπάθεια) 7 η ώρα: παθολογική φυσιολογία επιλεγμένων φλεβικών & λεμφικών νόσων ΑΠ 8 η ώρα: στεφανιαία νόσος, παθήσεις περικαρδίου, παθήσεις μυοκαρδίου ΑΑ 9 η ώρα: βαλβιδοπάθειες, αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια ΑΑ 10 η ώρα: καταπληξία - ανασκόπηση ΑΠ © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή

Μονάδα Καρδιαγγειακής Πρόληψης & Έρευνας Τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας Παθοφυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος: εκπαιδευτικοί στόχοι 1 η ώρα: βασικές αρχές παθοφυσιολογίας του καρδιαγγειακού, τι είναι παράγοντας κινδύνου, τι είναι βιοδείκτης, τι είναι παθογενετικός μηχανισμός 2 η ώρα: υπενθύμιση βασικών αρχών ανατομίας, ιστολογίας, φυσιολογίας του αγγειακού δικτύου 3 η ώρα: υπενθίμηση βασικών αρχών ανατομίας, ιστολογίας, φυσιολογίας της καρδιάς 4 η ώρα: ποιοί είναι ο μείζονες παθογενετικοί μηχανισμοί της αρτηριακής βλάβης 5 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί, «συμπτώματα» υπέρτασης και υπότασης 6 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί και συμπτώματα επιλεγμένων αρτηριακών νόσων (από το σύμπτωμα στον μηχανισμό) 7 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί και συμπτώματα επιλεγμένων αρτηριακών νόσων παθολογική φυσιολογία επιλεγμένων φλεβικών & λεμφικών νόσων (από το σύμπτωμα στον μηχανισμό) 8 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί και συμπτώματα επιλεγμένων καρδιακών νόσων 9 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί και συμπτώματα επιλεγμένων καρδιακών νόσων 10 η ώρα: τι είναι, βασικοί μηχανισμοί και συμπτώματα καταπληξίας, συνολική ανασκόπηση Παθολογική Φυσιολογία Ι / / Καρδιαγγειακό Σύστημα / Εισαγωγή © Αθανάσιος Δ Πρωτογέρου