Αναστασία Παναγιωτίδου Σχολική Σύμβουλος ΠΕ 06 M.ed, PhD Π.Τ.∆.Ε., ∆.Π.Θ. “Διδακτικές προσεγγίσεις και Ειδική Αγωγή” ΔΡΑΜΑ 2014

ΜΙΑ ΠΑΡΑΔΟΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ*  Η μάθηση κατευθύνεται από τον εκπαιδευτικό ο οποίος μεταφέρει τη γνώση  Αγνοούνται οι διαφορές των μαθητών  Η διδασκαλία γίνεται προς ολόκληρη την τάξη  Το επίπεδο διδασκαλίας είναι κοινό  Οι μαθητές/τριες έχουν παθητικό ρόλο  Χρησιμοποιούνται τα ίδια υλικά  Τελική αξιολόγηση με κοινά κριτήρια…. * Είναι ανεπαρκές να αντιμετωπίσει τις πραγματικές μαθησιακές ανάγκες των μαθητών.

ειδικότερα στις σημερινές συνθήκες… … η κοινωνική διαφοροποίηση του σχολικού πληθυσμού, … οι πολιτισμικές διαφορές ……. [καθιστούν] την ενιαία διδασκαλία η οποία απευθύνεται σε έναν μέσο όρο μαθητή/τριας μη αποτελεσματική. * σε ό,τι αφορά στην ειδική αγωγή τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/τριες είναι εξαιρετικά διαφοροποιημένα και απαιτούν τη διαρκή αναζήτηση και αξιολόγηση αποτελεσματικών μοντέλων διδασκαλίας και τρόπων αξιολόγησης. Διαφοροποιημένη διδασκαλία: η λύση;

Διαφοροποιημένη διδασκαλία (1/3)  Κάθε διδακτική πρακτική με την οποία επιχειρούμε να προσαρμόσουμε τη διδασκαλία στις ιδιαιτερότητες των μαθητών/τριών.  Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνουμε υπόψη τις διαφορές των μαθητών/τριών ως προς:  τα κίνητρα της μάθησης,  το πολιτισμικό κεφάλαιο,  το νοητικό στυλ,  το φύλο,  τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες….

Η διαφοροποίηση που επιδιώκεται στη διαφοροποιημένη διδασκαλία σχετίζεται με τους παρακάτω πέντε παράγοντες: α. στόχοι της διδασκαλίας, β. μαθησιακές δραστηριότητες, γ. πηγές, δ. επίπεδο κατανόησης και ε. χρόνος Διαφοροποιημένη διδασκαλία (2/3)

 Σχεδιασμός της διδασκαλίας εκ των προτέρων με βάση τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών.  Απαιτείται μεγάλος αριθμός πληροφοριών από πολλές πηγές, κατά την εφαρμογή της διδασκαλίας ώστε να γίνουν προσαρμογές που σχετίζονται με την ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και τους ιδιαίτερους τρόπους μάθησης των μαθητών/τριών.  Συμμετοχική διαδικασία  Ευέλικτη ομαδοποίηση  Λεπτομερής και διαρκής Αξιολόγηση Διαφοροποιημένη διδασκαλία (3/3)

-Σέβεται τη διαφορετικότητα -Έχει ενσυναίσθηση -Ενθαρρύνει τους μαθητές/τριες να είναι αυθεντικοί -Επικεντρώνεται στα ουσιώδη -Συνεργάζεται με τους μαθητές/τριες -Δίνει έμφαση τόσο στην ομαδική όσο και στην ατομική εργασία - Βασίζεται στις καθημερινές εμπειρίες των παιδιών Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαφοροποιημένη διδασκαλία (1/2)

-Προσφέρει ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης -Βασίζεται στη διαμορφωτική αξιολόγηση -Αξιοποιεί ευέλικτους τρόπους ομαδοποίησης -Ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες των μαθητών/τριών -Έχει χιούμορ και ενθουσιασμό -Είναι δίκαιος και σταθερός Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαφοροποιημένη διδασκαλία (2/2)

Μία προσέγγιση: Μάθηση με λύση προβλήματος (Problem Based Learning – PBL) Δύο βασικές προϋποθέσεις: α. να υπάρχει πρόβλημα της καθημερινής ζωής, που πρέπει να επιλυθεί (αυθεντική μάθηση) - [μελέτη περίπτωσης] [σενάριο] και β. να ζητείται από τους μαθητές/τριες να σκεφτούν με ποιούς τρόπους θα το λύσουν ή β1. να εμπλακούν οι ίδιοι στη διαδικασία επίλυσης

Μάθηση με λύση προβλήματος: θετικά στοιχεία Οι μαθητές/τριες: βρίσκονται στο κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας. δεν παραμένουν απλοί παρατηρητές αλλά συμμετέχουν ενεργά Η μέθοδος: προσελκύει το ενδιαφέρον ωθεί σε ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο την επίλυση προβλημάτων συντελεί στην υποκίνηση των συμμετεχόντων

βήματα εφαρμογής της μεθόδου PBL (1/4) Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εκτιμηθούν διάφοροι παράγοντες που συνδέονται με την καταλληλότητα του προβλήματος, όπως αν ενδιαφέρει τους μαθητές/τριες ή αν είναι αρκετά σημαντικό για μελέτη από τη τάξη. Ένα τυπικό μάθημα οργανωμένο σύμφωνα με την διαδικασία Problem Based Learning, ξεκινά με την παρουσίαση ενός πρακτικού προβλήματος, το οποίο οι μαθητές/τριες δεν είναι δυνατό να λύσουν χρησιμοποιώντας όσα γνωρίζουν. 1ο Επιλογή σεναρίου

Συζήτηση (εκπαιδευτικού και μαθητών) για αναζήτηση εφικτών τρόπων δράσης οι οποίες πιθανώς θα οδηγήσουν στην επίλυση του προβλήματος. Στη συνέχεια η έμφαση δίνεται στο να αναγνωρίσουν οι ίδιοι οι μαθητές/τριες ποιες από τις γνώσεις που συμβάλλουν στην επίλυση του προβλήματος στερούνται και να μάθουν πώς να τις αποκτήσουν. Με άλλα λόγια το πρόβλημα είναι εκείνο που καθοδηγεί τη μάθηση. Συγκέντρωση και ερμηνεία σημαντικής πληροφόρησης - Λήψη αποφάσεων. 2ο2ο2ο2ο βήματα εφαρμογής της μεθόδου PBL (2/4) Παράθεση εφικτών τρόπων δράσης

Ανάληψη δράσης σύμφωνα με την απόφαση ευέλικτη ομαδοποίηση:  τυχαία ομαδοποίηση,  ομοιογενείς ομάδες,  ομάδες κοινού ενδιαφέροντος,  μικτού επιπέδου ομάδες,  ομάδες επιλογής των μαθητών 3ο3ο3ο3ο βήματα εφαρμογής της μεθόδου PBL (3/4) Αυτό είναι το στάδιο δράσης του μοντέλου

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές/τριες επεξεργάζονται ό,τι έχει επιτευχθεί, τι έμαθαν και πώς αυτά που έμαθαν μπορούν να εφαρμοστούν στη ζωή τους. οι τρόποι αξιολόγησης της προόδου και της επίδοσης των μαθητών/τριών δεν πρέπει να περιορίζονται σε παραδοσιακές μορφές αξιολόγησης όπως, οι απαντήσεις σε ερωτήσεις και οι γραπτές εξετάσεις. 4ο4ο4ο4ο βήματα εφαρμογής της μεθόδου PBL (4/4) Επεξεργασία των αποτελεσμάτων – Ευέλικτη Αξιολόγηση

Μερικές ακόμη τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν στην ειδική αγωγή Brainstorming Reverse Brainstorming Brainwriting SCAMPER Η χρήση μνημονικών τεχνασμάτων Η χρήση διδακτικών παιχνιδιών

Brainstorming: Γενικές αρχές Είναι η εξέταση ενός ζητήματος μέσα από την υποκίνηση των μαθητών/τριών να προβούν σε ελεύθερη, αυθόρμητη έκφραση ιδεών. Ανεξάρτητα από το αν γνωρίζουν το θέμα, το ζητούμενο είναι να συμβάλουν στην εξέταση του ζητήματος με όποια ιδέα ή πρόταση έρχεται στο μυαλό τους, έστω και αν αυτή μοιάζει φανταστική. Όλοι/όλες μπορούν να εκφραστούν χωρίς να κριθούν ή να αξιολογηθούν. Προσδιορίζουμε με ακρίβεια το θέμα. Λύσεις, προτάσεις σε σύντομο χρόνο χωρίς κριτική Αξιολόγηση των λύσεων

…Reverse brainstorming Αντιστρέψτε το πρόβλημα ρωτώντας: «πώς είναι δυνατόν να προκαλέσω ή να κάνω χειρότερο το υπάρχον πρόβλημα;» Εφαρμόστε το brainstorming στο αντιστραμμένο πρόβλημα και βρείτε «αντίθετες» λύσεις. Εξετάστε τις λύσεις στο πρόβλημα που σας απασχολεί. Αξιολογήστε τις λύσεις στις οποίες καταλήξατε.

 Substitute:  Substitute: αντικαταστήστε στοιχεία, υλικά, ιδιότητες και ανθρώπους  Combine  Combine : συνδυάστε νέα ή προγενέστερα υλικά-στοιχεία- ιδιότητες  Adapt  Adapt : προσαρμόστε ή αλλάξτε την λειτουργικότητα μιας υπάρχουσας υπηρεσίας, διαδικασίας ή ενός προϊόντος  Modify  Modify : τροποποιήστε or Magnify or Minimize μεγιστοποιήστε ή ελαχιστοποιήστε τις ιδιότητες ενός προϊόντος, υπηρεσίας, διαδικασίας  Put to other uses:  Put to other uses: χρησιμοποιήστε αλλού, εντοπίστε καινοτόμες ή εναλλακτικές χρήσεις.  Eliminate:  Eliminate: μειώστε or Exaggerate-υπερβάλλετε, αφαιρέστε ιδιότητες και στοιχεία τα οποία περιπλέκουν ένα σύστημα ή μια διαδικασία  Reverse:  Reverse: αντιστρέψτε ή Rearrange επαναπροσδιορίστε. SCAMPERSCAMPERSCAMPERSCAMPER SCAMPER Το SCAMPER είναι ακρωνύμιο των λέξεων

 Η χρήση μνημονικών τεχνασμάτων βοηθά όλους τους μαθητές να διατηρούν στη μνήμη τους δηλωτικές γνώσεις. Τα μνημονικά τεχνάσματα παρουσιάζονται με ποικίλες μορφές: αρκτικόλεξα, ποιήματα  Η χρήση διδακτικών παιχνιδιών είναι πολύ ουσιαστική διαδικασία μάθησης για τη διδασκαλία παιδιών με μαθησιακά προβλήματα. Ένα τέτοιο παιχνίδι είναι το γλωσσικό μπίνγκο. Μνημονικά τεχνάσματα και διδακτικά παιχνίδια

Η Ρίτα Πίρσον, εκπαιδευτικός, άκουσε κάποτε μια συνάδελφο να λέει: -«Δεν με πληρώνουν για να συμπαθώ τα παιδιά». Η απάντησή της ήταν: - «τα παιδιά δε μαθαίνουν από ανθρώπους που δεν συμπαθούν»  με την απάντηση αυτή παρακινεί τους εκπαιδευτικούς να πιστέψουν στους μαθητές τους και να επικοινωνήσουν μαζί τους σε ένα αληθινό, ανθρώπινο και προσωπικό επίπεδο.  Αν τα λόγια της Πίρσον έχουν μια γενική αξία και σημασία για την ειδική αγωγή αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία θα σχεδιάσουμε και θα υλοποιήσουμε τη διδασκαλία μας.

Βιβλιογραφικές αναφορές Gross R. (2004). Problem-solving approach model. Social Studies Review 2004; 44: Παντελιάδου Σ. (2008). «Διαφοροποιημένη διδασκαλία», στο «Διδακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες», Βόλος: εκδόσεις Γράφημα. Παπασταμάτης Α. (2013). Διαφοροποιημένη διδασκαλία, Επιμορφωτικό υλικό, ΕΚΔΔΑ Tomlinson, C.A. (2004) Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα της διδασκαλίας. Αθήνα: Γρηγόρης.

Αναστασία Παναγιωτίδου “Διδακτικές προσεγγίσεις και Ειδική Αγωγή”