Μεταβίβαση από πιστωτικά ιδρύματα απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια Ζαφείρης Τσολακίδης Επίκ. Καθηγητής Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών 7 ο Πανελλήνιο Συνέδριο E-themis Θεσσαλονίκη Μαρτίου 2016

Γενικό πλαίσιο μεταβίβασης απαιτήσεων ΑΚ 455 επ.: εκχώρηση απαιτήσεων Ν.Δ. 17.7/ : «ενεχυρική» εκχώρηση απαιτήσεων Ν. 1905/1990: πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων Ν. 2844/2000: εξασφαλιστική εκχώρηση απαιτήσεων Ν. 3156/2003: τιτλοποίηση απαιτήσεων Ν. 3301/2004: Εκχώρηση στο πλαίσιο συμφωνίας παροχής χρηματοοικονομικής ασφάλειας Άρθρο 9 παρ. 4 εδ. 2 ν. 3758/2009: «Απαγορεύεται η εκχώρηση από δανειστή ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων προς είσπραξη, είτε προς Εταιρείες Ενημέρωσης υπό την έννοια της παραγράφου 3 του άρθρου 3 είτε προς οποιονδήποτε τρίτο.»

Κοινά χαρακτηριστικά των ρυθμίσεων Συμφωνία παλαιού και νέου δανειστή, χωρίς σύμπραξη του οφειλέτη Γνωστοποίηση προς τον οφειλέτη ή υποβολή σε ευρύτερη δημοσιότητα Ο αποκτών καθίσταται δικαιούχος της απαιτήσεως Η μεταβίβαση δεν μεταβάλλει τη θέση του οφειλέτη: – Ο οφειλέτης έχει όσες υποχρεώσεις που είχε έναντι του μεταβιβάζοντος – Ο οφειλέτης μπορεί να αντιτάξει όσες ενστάσεις είχε κατά του μεταβιβάζοντος

Το ζήτημα επί απαιτήσεων πιστωτικών ιδρυμάτων Occasio legis: ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των μη εξυπηρετούμενων δανείων και πιστώσεων Αντικείμενο ρύθμισης: η δυνατότητα γενικευμένης μεταβίβασης εκ μέρους του πιστωτικού ιδρύματος απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια και πιστώσεις προς φορείς που θα επιδιώξουν την είσπραξη ή την αναδιάρθρωση των απαιτήσεων Σκοπιμότητα ειδικής ρύθμισης: – Οριοθέτηση των υποκειμένων και του αντικειμένου της μεταβίβασης – Δημοσιότητα της μεταβίβασης – Ρύθμιση τεχνικών ζητημάτων της διαδοχής – Προστασία του οφειλέτη (;)

Η ρύθμιση του ν. 4354/2015 Μνημόνιο κατανοήσεως (19/8/2015) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (για λογαριασμό του ΕΜΣ), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της ΤτΕ. «3. Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας... Τακτοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ)... « Μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου του 2015 (βασικό παραδοτέο), η κυβέρνηση θα ενισχύσει το θεσμικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση της τακτοποίησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.....»...». N. 4354/2015 (ΦΕΚ Α' 176/ ) «Διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, μισθολογικές ρυθμίσεις και άλλες επείγουσες διατάξεις εφαρμογής της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων»

Αιτιολογική έκθεση ν. 4354/2015 «.... Με τις προτεινόµενες ρυθµίσεις καθίσταται δυνατή η δηµιουργία δευτερογενούς αγοράς µη εξυπηρετούµενων δανείων. Η δηµιουργία µιας τέτοιας αγοράς θα είναι ωφέλιµη τόσο για τα πιστωτικά ιδρύµατα όσο και για τους οφειλέτες. Το πιστωτικό ίδρυµα θα µπορεί να ενισχύσει άµεσα τη ρευστότητά του εισπράττοντας άµεσα ένα τµήµα της αµοιβής του, το οποίο είναι αµφίβολο αν θα το εισέπραττε µε αναγκαστική εκτέλεση και σε κάθε περίπτωση θα το εισέπραττε πολύ αργότερα. Από την άλλη πλευρά, ο δανειολήπτης θα µπορεί να λάβει από τον εκδοχέα πολύ ευνοϊκότερες προτάσεις ρύθµισης, απ’ ό,τι θα µπορούσε να λάβει από το πιστωτικό ίδρυµα, διότι ο εκδοχέας θα έχει αγοράσει την απαίτηση σε τιµή µικρότερη της ονοµαστικής της αξίας και εποµένως µία πρόταση ρύθµισης, που θα ήταν ζηµιογόνα για το πιστωτικό ίδρυµα και δεν θα µπορούσε να προταθεί από αυτό, θα είναι κερδοφόρα για τον εκδοχέα. Παράλληλα, θεσπίζεται καθεστώς αυστηρής εποπτείας των εταιριών διαχείρισης και µεταβίβασης των απαιτήσεων και υποχρέωσή τους να τηρούν τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών, ώστε να διασφαλίζεται ότι σε κάθε περίπτωση δεν θα χειροτερεύσει η νοµική ή πραγµατική θέση του οφειλέτη µόνο και µόνο λόγω της µεταβίβασης της οφειλής του ή της ανάθεσής της προς διαχείριση.»

Αντικείμενο ρύθμισης Α.Ανάθεση της διαχείρισης απαιτήσεων Δικαιούχος των απαιτήσεων παραμένει το πιστωτικό ίδρυμα και η εταιρεία αναλαμβάνει μόνον τη διαχείριση των απαιτήσεων. Άρθρο 2 παρ. 2 ν. 4354/2015: «...μπορεί να συνίσταται ιδίως στη νομική και λογιστική παρακολούθηση, την είσπραξη, τη διενέργεια διαπραγματεύσεων με τους οφειλέτες των προς διαχείριση απαιτήσεων και τη σύναψη συμβάσεων συμβιβασμού κατά την έννοια των άρθρων ΑΚ ή ρύθμισης και διακανονισμού οφειλών σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας που έχει θεσπισθεί με την υπ' αριθμ. 116/ απόφαση της Επιτροπής Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος κατ' εφαρμογή του άρθρου 1 παρ. 2 του ν. 4224/2013, όπως εκάστοτε ισχύει, καθώς και σε κάθε άλλη πράξη διαχείρισης στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας.». Τυχόν (ολική ή μερική) διάθεση της απαιτήσεως στο πλαίσιο των ανωτέρω περιγραφόμενων πράξεων ενεργεί αμέσως υπέρ και κατά του πιστωτικού ιδρύματος (ΑΚ 211 επ.). Άρθρο 2 παρ. 4 ν. 4354/2015: «Οι εταιρίες διαχείρισης νομιμοποιούνται, ως μη δικαιούχοι διάδικοι, να εγείρουν κάθε ένδικο βοήθημα και να προβαίνουν σε κάθε άλλη δικαστική ενέργεια για την είσπραξη των υπό διαχείριση απαιτήσεων, καθώς και να κινούν, παρίστανται ή συμμετέχουν σε προπτωχευτικές διαδικασίες εξυγίανσης, πτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, διαδικασίες διευθέτησης οφειλών και ειδικής διαχείρισης των άρθρων 61 επ. του ν.4307/2014. Εφόσον οι εταιρίες συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε δίκη με την ιδιότητα του μη δικαιούχου διαδίκου το δεδικασμένο της απόφασης ισχύει υπέρ και κατά του δικαιούχου της απαίτησης.»

Αντικείμενο ρύθμισης Β. Μεταβίβαση των απαιτήσεων  Το πιστωτικό ίδρυμα αποξενώνεται από την απαίτηση, η οποία εντάσσεται στην περιουσία της αποκτώσας εταιρείας.  Κάθε διάθεση και κάθε δικαστική ή εξώδικη διεκδίκηση επιχειρείται από την εταιρεία ιδίω δικαίω.

Ι. Υποκείμενα της μεταβίβασης Α.Μεταβιβάζων: 1.Πιστωτικά ιδρύματα που έχουν λάβει άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος, [άρθρο 4 παρ. 1 στοιχείο 1 Κανονισμού ΕΕ/575/2013: επιχείρηση της οποίας η δραστηριότητα συνίσταται στην αποδοχή από το κοινό καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων και στη χορήγηση πιστώσεων για ίδιο λογαριασμό] 2.Εγκατεστημένα στην Ελλάδα υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που εδρεύουν εκτός Ελλάδος 3.Εταιρείες ειδικού σκοπού του άρθρου 10 του ν. 3156/2003 [άρθρο 10 παρ. 2 ν. 3156/2003: νομικό πρόσωπο ή νομικά πρόσωπα τα οποία έχουν ως αποκλειστικό σκοπό την απόκτηση επιχειρηματικών απαιτήσεων για την τιτλοποίησή τους σύμφωνα με το νόμο αυτόν] 4.Εταιρίες Μεταβίβασης Απαιτήσεων

Ι. Υποκείμενα της μεταβίβασης Β.Αποκτών: 1.Πιστωτικά ιδρύματα, 2.Χρηματοδοτικά ιδρύματα [άρθρο 4 παρ. 1 στοιχείο 26 Κανονισμού ΕΕ/575/2013: επιχείρηση, πλην πιστωτικού ιδρύματος και επιχείρησης επενδύσεων, η κύρια δραστηριότητα της οποίας συνίσταται στην απόκτηση συμμετοχών ή στην άσκηση μίας ή περισσότερων από τις δραστηριότητες που παρατίθενται στα σημεία 2 έως 12 και στο σημείο 15 του παραρτήματος I της οδηγίας 2013/36/ΕΕ-  ορήγηση πιστώσεων, factoring, forfeiting, leasing, έκδοση και διαχείριση μέσων πληρωμών, εγγυήσεις και αναλήψεις υποχρεώσεων, συναλλαγές σε μέσα της χρηματαγοράς, διαχείριση χαρτοφυλακίου ή παροχή συμβουλών για τη διαχείριση χαρτοφυλακίου κ.ο.κ] 3.Εταιρίες Μεταβίβασης Απαιτήσεων

Ι. Υποκείμενα της μεταβίβασης Άρθρο 3 ν. 4354/2015: «Εταιρείες Μεταβίβασης Απαιτήσεων» Άρθρο 1 ν. 4354/2015: «Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων από μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια» (Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ.)- «Εταιρείες Μεταβίβασης Απαιτήσεων από Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ.)»  Ανώνυμες εταιρείες (μετοχές ονομαστικές ή εισηγμένες σε χρηματιστήριο).  Εφόσον αποκτά απαιτήσεις, ελάχιστο μ.κ €.  Έδρα στην Ελλάδα ή σε κράτος μέλος του ΕΟΧ με εγκατάσταση υποκαταστήματος στην Ελλάδα.  Σκοπός (όχι αποκλειστικός) η διαχείριση απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια.  Ειδική άδεια της ΤτΕ.  Δύνανται να λαμβάνουν άδεια από ΤτΕ για χορήγηση νέων δανείων ή πιστώσεων, με αποκλειστικό σκοπό την αναχρηματοδότηση απαιτήσεων που έχουν αποκτήσει.  Θεωρούνται προμηθευτές κατά την έννοια του ν. 2251/2994, διέπονται από τη νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών, τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών και τη νομοθεσία για τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

ΙΙ. Αντικείμενο μεταβίβασης  Απαιτήσεις από χορήγηση κάθε είδους δανείων και πιστώσεων  Εξαίρεση: (α) καταναλωτικές συμβάσεις, (β) δάνεια με υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης πρώτης κατοικίας, (γ) δάνεια και πιστώσεις προς μικρές (λιγότεροι από 50 εργαζόμενοι και κύκλος εργασιών ή ισολογισμός κάτω των 10 εκατ. €) και μεσαίες (λιγότεροι από 250 εργαζόμενοι και κύκλος εργασιών κάτω από 50 εκατ. € ή ισολογισμός κάτω από 43 εκατ. €) επιχειρήσεις, (δ) δάνεια με εγγυήσεις του Ελληνικού Δημοσίου  Εξαίρεση ως 15/2/2016. Με το άρθρο 3 παρ. 3 ν. 4366/2016 παράταση της εξαίρεσης ως τις 15/3/16 και με το άρθρο 2 παρ. 1 ν. 4371/2016 παράταση της εξαίρεσης ως τις 15/4/16  Καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών  Εξαίρεση: απαιτήσεις εξυπηρετούμενες κανονικά εντός ομάδας με μη εξυπηρετούμενες απαιτήσεις κατά του ίδιου οφειλέτη  Πρόσκληση του οφειλέτη και του εγγυητή εντός 12 μηνών προ της προσφοράς προς πώληση να ρυθμίσει ή να διακανονίσει τις οφειλές του  Εξαίρεση: (α) απαιτήσεις επίδικες, (β) απαιτήσεις ήδη επιδικασθείσες, (γ) απαιτήσεις κατά μη συνεργάσιμου οφειλέτη. Συνεργάσιμος θεωρείται ο ο οφειλέτης ο οποίος: - Παρέχει πλήρη και επικαιροποιημένα στοιχεία επικοινωνίας στον δανειστή, - Είναι διαθέσιμος σε επικοινωνία με το δανειστή και ανταποκρίνεται με ειλικρίνεια και σαφήνεια, - Προβαίνει σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση προς το δανειστή πληροφοριών για την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση εντός 15 εργασίμων ημερών από την ημέρα μεταβολής της ή εντός 15 εργασίμων ημερών από την ημέρα που θα ζητηθούν ανάλογες πληροφορίες, - Προβαίνει σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση προς το δανειστή πληροφοριών, οι οποίες θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη μελλοντική οικονομική του κατάσταση, εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ημέρα που θα περιέλθουν σε γνώση του, -Συναινεί σε διερεύνηση εναλλακτικής πρότασης αναδιάρθρωσης με το δανειστή, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Κώδικα Δεοντολογίας του Ν. 4224/2013 ​. ​

ΙΙI. Τρόπος μεταβίβασης  Σύμβαση πώλησης και μεταβίβασης (εκχώρησης) είτε μεμονωμένης απαίτησης, είτε ομάδας απαιτήσεων  Άρθρο 3 παρ. 2 εδ. 1 ν. 4354/2015: Συστατικός έγγραφος τύπος  Εφαρμοστέες διατάξεις: ΑΚ 455 επ., 513 επ.  Διπλή [διαδοχική] δημοσιότητα:  Καταχώριση περίληψης της σύμβασης στο ειδικό βιβλίο του ενεχυροφυλακείου της έδρας του εκχωρητή  Αναγγελία «με κάθε πρόσφορο μέσο» της καταχώρισης προς τους οφειλέτες και τους εγγυητές

ΙV. Συνέπειες μεταβίβασης 1. Ειδική διαδοχή στην απαίτηση  Το πιστωτικό ίδρυμα αποξενώνεται από την απαίτηση,η οποία εξέρχεται από τον ισολογισμό του  Η απαίτηση εντάσσεται στην περιουσία του αποκτώντος, ο οποίος την εισπράττει, την διαθέτει και την διεκδικεί ιδίω δικαίω  Συμμεταβίβαση παρεπόμενων δικαιωμάτων (ΑΚ 458). Άρθρο 3 παρ. 2 εδ. 3: « Αλλα δικαιώματα, ακόμα αν δεν αποτελούν παρεπόμενα δικαιώματα κατά την έννοια του άρθρου 458 ΑΚ, εφόσον συνδέονται με τις μεταβιβαζόμενες απαιτήσεις, μπορούν να μεταβιβάζονται μαζί με αυτές. ».  Κρίσιμος χρόνος: η καταχώριση στο βιβλίο του ενεχυροφυλακείου (άρθρο 3 παρ. 4 εδ. 2). Κτήση δικαιωμάτων έναντι του οφειλέτη και τρίτων. Πρβλ. ΑΚ 455 Απόκλιση: 3 παρ. 5 εδ. 4: « Καταβολή προς το πιστωτικό ίδρυμα ή την εταιρία ειδικού σκοπού του άρθρου 10 του ν. 3156/2003 (Α' 157) πριν από την αναγγελία ελευθερώνει τον δανειολήπτη έναντι του μεταβιβάζοντος και των ελκόντων δικαιώματα από την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου. ».  Αποκλεισμός εφαρμογής άρθρου 479 ΑΚ

ΙV. Συνέπειες μεταβίβασης 2. Ο αποκτών την απαίτηση ως δανειστής  Άρθρο 3 παρ. 8: «δεν χειροτερεύει η ουσιαστική και δικονομική θέση του οφειλέτη και του εγγυητή.».  ΑΚ  Είσπραξη  Εξώδικη ή δικαστική επιδίωξη  Ρύθμιση  Αναχρηματοδότηση (άρθρο 1 παρ. 20)  Υπαγωγή στις διατάξεις του Κώδικα Δεοντολογίας

Επίλογος

Με μία αισιόδοξη πρόταση για τη λύση του προβλήματος ευχαριστώ για την προσοχή σας!