Δεν ελπίζω τίποτε, δεν φοβάμαι τίποτε, είμαι ελεύθερος Νίκος Καζαντζάκης ( )

Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης, στο Ηράκλειο. Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο), την πρωτεύουσα της τουρκοκρατούμενης Κρήτης, στις 18 Φεβρουαρίου Στα έξι του χρόνια, γνωρίζει τη ζωή της προσφυγιάς, εξαιτίας της επανάστασης του 1889, οπότε η οικογένειά του καταφεύγει στον Πειραιά για έξι μήνες.

Η οικογένεια επιστρέφει στην Κρήτη, όταν, το νησί επανέρχεται σε συνθήκες ηρεμίας, υπό το καθεστώς της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας (1898). Στην Αναφορά, ο Καζαντζάκης περιγράφει παραστατικά την ημέρα εκείνη που ο πρίγκιπας Γεώργιος έφτασε στο νησί ως ύπατος αρμοστής. Μέσα στην αναστάσιμη ατμόσφαιρα του ενθουσιασμού για την εκπλήρωση των εθνικών πόθων, ο δεκαπεντάχρονος μαθητής αισθάνεται να διαβαίνει το κατώφλι της εφηβείας. Η αποβίβαση του πρίγκιπα Γεωργίου στο Ηράκλειο

Αναμνηστική φωτογραφία από τα γυμνασιακά του χρόνια, 1898 Ο Ν. Καζαντζάκης, καθιστός, με το φίλο του Θεόδωρο Χαιρέτη, Ηράκλειο 1901

Στο Ηράκλειο με τη μητέρα του Μαρία και τις δυο αδελφές του, την Αναστασία (δεξιά του) και την Ελένη,1905 «Η μάνα μου ήταν μια άγια γυναίκα....Είχε την υπομονή, την αντοχή και τη γλύκα της γης». Από την «Αναφορά στον Γκρέκο».

Ο πατέρας του Ν. Καζαντζάκη Μιχάλης Kαζαντζάκης « Πώς ήταν ο παππούς μου; ρώτησα τη μητέρα μου. Σαν τον κύρη σου, μου αποκρίθηκε, πιο μαύρος. Τι δουλειά έκανε; Πολεμούσε. Kι όταν δεν ήταν πόλεμος; Kάπνιζε ένα μακρύ τσιμπούκι και κοίταζε τα βουνά». Από την «Αναφορά στον Γκρέκο».

Πρωτοετής φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών,1902 Ο Νίκος Καζαντζάκης φοιτητής στο Παρίσι το 1908

Από τον Απρίλιο του 1910, εγκαθίσταται στην Αθήνα και λίγο αργότερα ξεκινά η συμβίωσή του με τη Γαλάτεια, με την οποία θα στεφανωθεί ενάμισυ χρόνο αργότερα. Το διαζύγιό τους εκδίδεται το 1926, από το Πρωτοδικείο Αθηνών, μετά από αίτηση της Γαλάτειας.

Η γνωριμία του με τον Σικελιανό το 1914, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο πνευματικών αναζητήσεων. Οι δύο φίλοι μελετούν μαζί και περιηγούνται την Ελλάδα. Στους Βαλκανικούς πολέμους, κατατάσσεται ως εθελοντής και υπηρετεί στο ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου.

Από το φθινόπωρο του 1921, εγκαθίσταται στο Βερολίνο. Περιηγείται τη Γερμανία και ταξιδεύει στην Ιταλία. Λίγο μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, γνωρίζει την Ελένη Σαμίου, τη γυναίκα που έμελλε να τον συντροφέψει στην υπόλοιπη ζωή του.

Από τον Οκτώβριο του 1925, ξεκινά για τον Καζαντζάκη μια μεγάλη περίοδος ταξιδιών σε όλο τον κόσμο. Με την Ελένη στην Πίζα το 1951 Ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη στην Αποικιακή Έκθεση στο Παρίσι, τον Ιούνιο του 1931

Ο ελληνορουμάνος συγγραφέας Παναϊτ Ιστράτι Ο Καζαντζάκης με τον Ιστράτι στην Αθήνα

Ο Καζαντζάκης συνάντησε τον Παναΐτ Ιστράτι κατά το δεύτερο ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση, το Νοέμβριο του Τους δύο άντρες συνέδεσε ο ενθουσιασμός για την κοινωνική επανάσταση, τους απομάκρυναν όμως οι διαφορετικές τους κοσμοθεωρίες. Παρ’ όλο που αποφάσισαν να συμπράξουν σε κοινή πολιτική και συγγραφική δράση, ο Καζαντζάκης δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί με την υλιστική οπτική του φίλου του, ενώ ο Ιστράτι έβρισκε τη σκέψη του Κρητικού πολύ μεταφυσική.

Επιστρέφοντας από την Ευρώπη τον Απρίλιο του 1933, ο Καζαντζάκης πηγαίνει στην Αίγινα, τον τόπο που είχε ήδη διαλέξει για μόνιμη εγκατάσταση. Το 1936 ξεκινά να χτίζει το δικό του σπίτι στο νησί και ένα χρόνο αργότερα εγκαθίσταται με την Ελένη, πριν ακόμη τελειώσουν οι εργασίες.

Στο «Κουκούλι», όπως ονόμαζε το σπίτι ο Νίκος, το ζεύγος Καζαντζάκη θα μείνει μέχρι το Εκεί θα φιλοξενήσουν το Σικελιανό, τον Πρεβελάκη, τον Κακριδή και δεκάδες άλλους φίλους κι εκεί ο Νίκος θα γράψει μεγάλο μέρος του έργου του. Ο συγγραφέας δίπλα στο επιχρωματισμένο άγαλμα γοργόνας, στο σπίτι του στην Αίγινα, 1942

Το καλοκαίρι του 1946 ο Καζαντζάκης αναχωρεί για την Ευρώπη. Εγκαθίσταται στο Παρίσι και διορίζεται φιλολογικός σύμβουλος στην UNESCO. Το Μάρτιο του 1948, παραιτείται και εγκαθίσταται μόνιμα στην Αντίμπ της γαλλικής Kυανής Aκτής. Η τελευταία δεκαετία της ζωής του είναι εξίσου δημιουργική και έντονη. Έχοντας κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση, γράφει μυθιστορήματα και θεατρικά έργα, μεταφράζει, ταξιδεύει. Από το 1951, η υγεία του ολοένα κλονίζεται.

Τον Ιούνιο του 1957, ο Καζαντζάκης ταξιδεύει στην Κίνα, προσκεκλημένος της κινεζικής κυβέρνησης. Ενώ εμβολιάζεται για ευλογιά και χολέρα, παθαίνει μόλυνση, προσβάλλεται από ασιατική γρίπη και πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου 1957 στο Φράιμπουργκ. Η σορός του μεταφέρεται στην Αθήνα και αεροπορικώς στο Ηράκλειο, όπου εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα στον Άγιο Μηνά. Η κηδεία του γίνεται στις 5 Νοεμβρίου, στο κατάμεστο από κόσμο Ηράκλειο. Στον τάφο του δεσπόζει ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός από ακατέργαστους κορμούς και η επιγραφή «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

5 Νοεμβρίου Η νεκρώσιμη ακολουθία του Νίκου Καζαντζάκη

Το έργο του

«Αν ήταν στη ζωή μου να διάλεγα ένα ψυχικό οδηγό, ένα Γκουρού, όπως λένε οι Ιντοί, ένα Γέροντα, όπως λένε οι καλόγεροι στο ‘Αγιον’Ορος, σίγουρα θα διάλεγα το Ζορμπά» ‘Οταν συλλογίζουμαι με τι θροφή τόσα χρόνια με τάιζαν τα βιβλία κι οι δασκάλοι, για να χορτάσουν μια λιμασμένη ψυχή, και τι λιονταρίσιο μυαλό για θροφή με τάισε ο Ζορμπάς σε λίγους μήνες, δύσκολα μπορώ να βαστάξω την πίκρα μου και την αγανάκτηση. ( ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ )

Ο αληθινός Ζορμπάς, ο Γιώργης Ζορμπάς Ο Γιώργης Ζορμπάς, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Λιβάδι του Δήμου Κολινδρού (Πιερία) το (1865). Δούλεψε στο Καταφύγι στα κτήματα και στα κοπάδια του, έγινε ξυλοκόπος, και αργότερα έφυγε για τη Χαλκιδική. Στο Παλαιοχώρι εργάστηκε ως μεταλλωρύχος σε μια Γαλλική εταιρεία εκμετάλευσης μεταλλείων. Παντρεύτηκε, απέκτησε οχτώ παιδιά, αλλά οι πόλεμοι και ο θάνατος της γυναίκας του Ελένης, φέρνουν δυστυχία στην οικογένειά του. ΛιβάδιΠιερία1865 ΧαλκιδικήΠαλαιοχώρι Το 1915 φεύγει για το Άγιο Όρος με την απόφαση να γίνει καλόγερος. Εκεί θα γνωριστεί με τον Καζαντζάκη και μια δυνατή φιλία θα αρχίσει να δένει τους δυο άντρες. Κατόπιν πηγαίνουν στη Μάνη όπου εκμεταλλεύονται τα ορυχεία της Πραστοβάς, κοντά στη Στούπα Μεσσηνίας.1915Άγιο Όρος ΜάνηΣτούπα Μεσσηνίας

Η ταραγμένη ζωή του θα σταματήσει στα Σκόπια, όπου εγκαταστάθηκε, ξαναπαντρεύτηκε, έκανε και άλλα παιδιά και νέα οικογένεια. Ασχολήθηκε με την εξορυκτική δραστηριότητα.Σκόπια Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κατάσχεση των ορυχείων από τους Γερμανούς κατακτητές, η πείνα και ναζιστική σκλαβιά τον έστειλαν στον τάφο το (1941). Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο των Σκοπίων Μπούτελ.Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος1941

Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά Πληροφορίες για τη συγγραφή Γράφεται στην Αίγινα το 1941, με τον αρχικό τίτλο Το συναξάρι του Ζορμπά. Η τελική μορφή του ολοκληρώνεται το Υπόθεση Το χρονικό της φιλίας του Καζαντζάκη και του Ζορμπά και της επιχείρησης λιγνίτη που οργάνωσαν στην Πραστοβά της Μάνης. Στο μυθιστόρημα, ο Γιώργης Ζορμπάς μετονομάζεται σε Αλέξη Ζορμπά και η δράση μεταφέρεται στην Κρήτη. Οι δυο τους συναντιούνται στον Πειραιά· εντυπωσιασμένος από το πάθος και τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του Ζορμπά, ο αφηγητής τον προσλαμβάνει ως επιστάτη.

Η γνωριμία

Σύντομα αποδεικνύεται ότι το λιγνιτωρυχείο ήταν ένα πρόσχημα· ο αφηγητής δεν ενδιαφέρεται για κέρδη και επιχειρήσεις, αλλά αναζητεί απαντήσεις στα φιλοσοφικά ερωτήματα που τον τυραννούν. Με την απλή λογική του και την πείρα του πολύτάραχου βίου του, ο Ζορμπάς του δείχνει ότι οι απαντήσεις - αν υπάρχουν - δεν βρίσκονται στα βιβλία, αλλά μέσα στην ίδια τη ζωή, αρκεί να τη ζει κανείς με πάθος, λυτρωμένος από ελπίδες και προσδοκίες.

Το τρελό σχέδιο

Η επιχείρηση του λιγνίτη πήγε κατά διαβόλου. Ο Ζορμπάς κι εγώ κάμαμε ό,τι μπορούσαμε για να φτάσουμε, γελώντας, παίζοντας, κουβεντιάζοντας, στην καταστροφή. Δε σκάβαμε να βρούμε λιγνίτη, αυτό ήταν μια αφορμή για τους απλοϊκούς φρόνιμους ανθρώπους, «για να μη μας πάρουν με τις λεμονόκουπες» έλεγε ο Ζορμπάς και σκούσε στα γέλια. «Μα εμείς, αφεντικό» (μ’ έλεγε αφεντικό και γελούσε) «εμείς αφεντικό, έχουμε άλλους, μεγάλους σκοπούς. -Ποιους, μωρέ Ζορμπά;» τον ρωτούσα. « Σκάβουμε για να δούμε, λέει, τι δαιμόνους έχουμε μέσα μας.» «Αναφορά στον Γκρέκο»

Γ ρήγορα είχαμε φάει ό,τι μου’ χε δώσει ο κακόμοιρος ο θειος μου, για ν’ ανοίξω, λέει, γραφείο, απολύσαμε τους εργάτες, ψήσαμε ένα αρνί, γεμίσαμε ένα βαρελάκι κρασί, στρωθήκαμε στο ακροθαλάσσι, όπου βρίσκουνταν τ’ ορυχείο, αρχίσαμε να τρώμε και να πίνουμε, πήρε ο Ζορμπάς το σαντούρι του, σήκωσε το γέρικο λαιμό, άρχισε τον αμανέ. Τρώγαμε, πίναμε, ποτέ δε θυμούμαι να’ χα τόσο κέφι, ο Θεός συχωρέσει την επιχείρηση, φωνάζαμε, ο Θεός συχωρέσει τη μακαρίτισσα, ζωή σε λόγου μας, πάει στο διάολο ο λιγνίτης. «Αναφορά στον Γκρέκο»

Το ναυάγιο του σχεδίου, ο χορός

Τ α ξημερώματα χωρίσαμε. Εγώ τράβηξα πάλι για τα χαρτιά και τα μελάνια, αγιάτρευτα λαβωμένος από την αιματωμένη σαΐτα που δεν ξέρουμε πως να την πούμε και τη λέμε πνεύμα. Αυτός πήρε καταβορρά και καταστάλαξε στη Σερβία, σ’ ένα βουνό κοντά στα Σκόπια, όπου ξετόπωσε, λέει, πλούσια φλέβα λευκόλιθο, τύλιξε μερικούς παραλήδες, αγόρασε σύνεργα, στρατολόγησε εργάτες κι άρχισε πάλι ν’ ανοίγει μέσα στη γης γαλαρίες. «Αναφορά στον Γκρέκο»

‘ Οπου μια μέρα έλαβα ένα τηλεγράφημα: «Εύρον πρασίνην πέτραν ωραιοτάτην, ελθέ αμέσως. Ζορμπάς» ‘ Ομως δεν έφυγα. δεν τόλμησα πάλι, δεν κίνησα να πάω, δεν ακολούθησα τη θεϊκιά θηριώδη μέσα μου κραυγή, δεν έκαμα μια γεναία παράλογη πράξη. Ακολούθησα την κρύα ανθρώπινη φωνή του λογικού, πήρα την πένα κι έγραψα του Ζορμπά και του εξηγούσα… Κι’ αυτός μου αποκρίθηκε: «Είσαι, και να με συμπαθάς, αφεντικό, καλαμαράς. Μπορούσες κι εσύ, κακομοίρη, μια φορά στη ζωή σου να δεις μιαν όμορφη πράσινη πέτρα και δεν την είδες. Μα το Θεό, κάθουμαι κάποτε, όταν δεν έχω δουλειά, και λέω με το νου μου: «Υπάρχει, δεν υπάρχει Κόλαση;» μα χτες που έλαβα το γράμμα σου, είπα: « Σίγουρα πρέπει να υπάρχει Κόλαση για μερικούς καλαμαράδες». (Αναφορά στον Γκρέκο)