Δίγλωσση εκπαίδευση και σχολική αποτυχία.

Σχολική Αποτυχία Συχνά η ευθύνη της σχολικής αποτυχίας, επιρρίπτεται στη διγλωσσία. Δεν ισχύει παρά μόνο για την περίπτωση εκείνη που και οι δυο γλώσσες είναι ελάχιστα ανεπτυγμένες.

Αίτια σχολικής αποτυχίας 1. Στην περίπτωση αυτή ευθύνεται η ίδια η κοινωνία, η οποία προάγει την ελλιπή γνώση. 2. Αποδίδεται στην έλλειψη έκθεσης στην κυρίαρχη γλώσσα. 3. Oι διαφορές ανάμεσα στην οικογένεια και το σχολείο. 4. Kοινωνικοοικονοικοί παράγοντες, δηλαδή η έλλειψη οικονομικών πόρων, οι προκαταλήψεις ή το αίσθημα κατωτερότητας.

Αίτια σχολικής αποτυχίας 5. O τύπος του σχολείου, που φοιτά το παιδί. 6. H ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης όπως: ο εξοπλισμός, η εθνοτική προέλευση και η διγλωσσία των δασκάλων, ο ίδιος αριθμός μαθητών της κυρίαρχης γλώσσας και της μειονοτικής κλπ. 7. Μαθησιακές δυσκολίες και ο μαθητής να χρήζει ειδικής εκπαίδευσης.

. Παιδιά και έφηβοι που προέρχονται από οικογένειες χαμηλού κοινωνικοοικονομικού και μορφωτικού επιπέδου ή από διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον αναγκάζονται να συναγωνιστούν -κατά τη διάρκεια του σχολικού τους βίου- με παιδιά περισσότερο ευνοημένα σε ένα πεδίο που ελάχιστα τους είναι οικείο. Το σχολείο εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την ετερότητα και την ανομοιογένεια των μαθητών με τρόπο ισοπεδωτικό και άκαμπτο, δεδομένου ότι απαιτεί ίδιες επιδόσεις, ενώ προσφέρει «ίδιες» ευκαιρίες σε όλους και όχι ισάξιες.

. Οι σκοποί και οι στόχοι, η υποδομή, τα αναλυτικά προγράμματα, τα σχολικά εγχειρίδια, η ποιότητα και ο ρυθμός διδασκαλίας, ο τρόπος αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών, η εκπαίδευση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, είναι μερικοί από τους παράγοντες που ευνοούν την ισοπέδωση και επομένως την απόρριψη ενός σημαντικού αριθμού μαθητών από το σχολείο. Τα παιδιά αισθάνονται αποτυχημένα και εγκαταλείπουν γρήγορα το σχολείο και οδηγούνται πρόωρα και αναγκαστικά στο χώρο της εργασίας κάτω από ιδιαίτερα υποβαθμισμένες συνθήκες με αποτέλεσμα το μορφωτικό τους επίπεδο να παραμένει εξαιρετικά χαμηλό.

. Ειδικότερα, οι παλιννοστούντες και οι αλλοδαποί μαθητές έχοντας να αντιμετωπίσουν: την ελλιπή γλωσσική επικοινωνιακή δεξιότητα, τα προβλήματα κοινωνικής ένταξης των οικογενειών τους, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα αναφορικά με την καταγωγή τους, γρήγορα δημιουργούν αρνητική σχέση με το σχολείο και εν τέλει το εγκαταλείπουν.

Πρακτικές που συμβάλλουν στον περιορισμό της σχολικής αποτυχίας Η απόδοση, από τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα, αξία στη γλώσσα και τους πολιτισμούς προέλευσης των μαθητών με στοχευμένες δραστηριότητες (π.χ. κάποιος εκπαιδευτικός που αποφασίζει να συζητά έστω και για μια λέξη την ημέρα στις διάφορες γλώσσες που υπάρχουν στην τάξη του, μεταδίδει στους γηγενείς μαθητές του ένα έντονο μήνυμα σεβασμού προς τη γλώσσα και τον πολιτισμό των αλλόγλωσσων μαθητών). Στους μαθητές μεταδίδονται μηνύματα υψηλών εκπαιδευτικών προσδοκιών και αξιοποιούνται οι προϋπάρχουσες εμπειρίες τους. Η εκπαίδευση των δίγλωσσων μαθητών αποτελεί προτεραιότητα για το διευθυντή του σχολείου και το σύλλογο των διδασκόντων στα σχολεία όπου φοιτούν τέτοιοι μαθητές.

Πρακτικές που συμβάλλουν στον περιορισμό της σχολικής αποτυχίας Η κατάρτιση του διευθυντή του σχολείου και του προσωπικού είναι έτσι σχεδιασμένη, ώστε να εξυπηρετεί τις εκπαιδευτικές ανάγκες των δίγλωσσων μαθητών (π.χ. δίγλωσσοι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι χρησιμοποιούν τη μητρική γλώσσα των παιδιών και για διδακτικούς σκοπούς). Οι γονείς των δίγλωσσων μαθητών παρακινούνται, τόσο από το σχολείο όσο και από την κοινότητα, να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαίδευση των παιδιών τους με εξειδικευμένους ρόλους ανάλογα με τις περιστάσεις (π.χ. δανείζονται στα δίγλωσσα παιδιά, βιβλία στη δεύτερη γλώσσα για το σπίτι με σκοπό να τα διαβάσουν στους γονείς τους ή γονείς και παιδιά δανείζονται τέτοια βιβλία από τη σχολική βιβλιοθήκη). Όλοι όσοι εργάζονται στο σχολείο έχουν ως επιδίωξη να δημιουργήσουν, τόσο στο σχολείο όσο και στην κοινότητα γύρω από αυτό, συνθήκες που θα ενδυναμώνουν τους δίγλωσσους μαθητές και θα ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους.

Πρακτικές που συμβάλλουν στον περιορισμό της σχολικής αποτυχίας Οργανώνονται ειδικές δραστηριότητες, στις οποίες ζητείται από τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τη μητρική τους γλώσσα (π.χ. μια ομάδα γράφει μια ιστορία στη μειονοτική γλώσσα και μια άλλη ομάδα μεταφράζει αυτές τις ιστορίες στην πλειονοτική γλώσσα). Παρέχονται δίγλωσσα λεξικά και εξωσχολικά βιβλία στη μητρική γλώσσα, για να βοηθηθούν οι μαθητές στην κατανόηση του μαθήματος και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη δεξιοτήτων στο γραπτό και προφορικό λόγο στη γλώσσα αυτή.

Διγλωσσία, αναλυτικό πρόγραμμα και ασκήσεις Κάθε άσκηση που δίδεται στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος στο παιδί πρέπει να λαμβάνει υπόψη: τι απαιτήσεις έχει η άσκηση από το παιδί, ποιες είναι οι εγγενείς γνωστικές απαιτήσεις της άσκησης σύμφωνα με το παιδί και ποιές είναι οι απαραίτητες δεξιότητες για την πρόσβαση σ' αυτήν την άσκηση, τη μορφή της παρουσίασης στο παιδί (βαθμός στήριξης ή απόσπασης από το περιβάλλον), η μορφή παρουσίασης που εμφανίζει ενδιαφέρον για το παιδί, χρήση εποπτικών μέσων, παροχή οδηγιών και ο βαθμός της βοήθειας από το δάσκαλο, τη γλωσσική επάρκεια του παιδιού, την προγενέστερη πολιτιστική και εκπαιδευτική εμπειρία και γνώση του παιδιού, τον προσωπικό τρόπο μάθησης και την εξοικείωση του παιδιού με το συγκεκριμένο τύπο άσκησης, τι συνιστά ότι προσεγγίσθηκε με επιτυχία η γνώση.

Η συμβολή του σχολείου στη γλωσσική ανάπτυξη Το σχολείο συμβάλλει στην ανάπτυξη της γλώσσας της οικογένειας ή της κοινότητας προέλευσης. Η διατήρηση της μειονοτικής γλώσσας στους νέους επιτυγχάνεται με μια ισχυρή μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης, η οποία θα περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα πρώτης γλώσσας με ξεκάθαρους γλωσσικούς σκοπούς. Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει μαθήματα αφιερωμένα σ' αυτήν, στρατηγική για την ανάπτυξη της γλώσσας δια μέσου του αναλυτικού προγράμματος, δηλ. Τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα στη γλώσσα της οικογένειας. Η πρώτη γλώσσα αναπτύσσεται, όταν καλλιεργείται σε όλα τα μαθήματα. Τα οφέλη από μια καλά αναπτυγμένη γλώσσα επεκτείνονται στην εκμάθηση και των υπολοίπων. Ειδικότερα, η ικανότητα ανάγνωσης και γραφής στην πρώτη γλώσσα (γλώσσα προέλευσης) καθιστά ευκολότερη τη εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας με τη μεταφορά της γνώσης, των γλωσσικών δεξιοτήτων και των διαδικασιών μάθησης. Επίσης, η εκμάθηση της τρίτης γλώσσας γίνεται ευκολότερα από τους δίγλωσσους, εξαιτίας της αυξημένης μεταγλωσσικής συνείδησης και την ευαισθησία τους στην επικοινωνία.