► ► Ηθικά και Δεοντολογικά ζητήματα στην έρευνα υγείας ► ► Θέσπιση ηθικών κανόνων στην έρευνα ► ► Τα χαρακτηριστικά της ηθικής της έρευνας ► ► Η ανάγκη για ηθικές κατευθυντήριες οδηγίες ► ► Κώδικες ηθικής της έρευνας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ► ► Οι έννοιες ηθική και δεοντολογία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τα πρώτα στάδια της έρευνας ► ► Κατά τη διάρκεια των ερευνητικών διαδικασιών, οι ερευνητές είναι υποχρεωμένοι να κάνουν διάφορες ηθικές και δεοντολογικές επιλογές ► ► Για τις επιλογές αυτές είναι υπόλογοι στους εαυτούς τους, στην επιστημονική κοινότητα τους, στην επίσημη πολιτεία, στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην κοινωνία ως σύνολο ► ► Τα ηθικά θέματα γίνονται ιδιαίτερα σημαντικά σε επιστήμες που εμπλέκονται στη μελέτη ανθρώπινων υπάρξεων ► ► Στο χώρο της Νοσηλευτικής επιστήμης η έρευνα εστιάζεται συνήθως πάνω σε ανθρώπινα υποκείμενα

Τα χαρακτηριστικά της ηθικής της έρευνας (1/3) ► ► Επιστημονική αντικειμενικότητα ► ► Συνεργασία με εξουσιοδοτημένα όργανα επιθεώρησης των ερευνητικών σχεδίων (ο ερευνητής υποβάλει την προτεινόμενη έρευνα στα κατάλληλα όργανα που έχουν την ευθύνη να εξασφαλίσουν την προστασία των δικαιωμάτων των υποκειμένων. Πολλά περιοδικά δημοσίευσης ερευνητικών εκθέσεων απαιτούν να αναφέρεται ότι η έρευνα εγκρίθηκε για την ηθική της πλευρά από εξουσιοδοτημένο όργανο)

Τα χαρακτηριστικά της ηθικής της έρευνας (2/3) ► ► Ολοκλήρωση στην παρουσίαση της ερευνητικής διαδικασίας (o ερευνητής δεν αποκρύπτει πληροφορίες για πιθανούς κινδύνους) ► ► Δικαιοσύνη στην αναγνώριση συνεισφοράς άλλων στην έρευνα ► ► Λεπτότητα στην εφαρμογή διαδικασιών και διεργασιών ώστε να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα ► ► Αποκάλυψη των πηγών οικονομικών πόρων

Τα χαρακτηριστικά της ηθικής της έρευνας (3/3) ► ► Διαφάνεια στην έκθεση του σκοπού, των διαδικασιών, των μεθόδων και των ευρημάτων ► ► Διερεύνηση του σώματος επιστημονικής γνώσης μέσω δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων των ερευνητικών ευρημάτων (η έρευνα πρέπει να αποφέρει χρήσιμα αποτελέσματα) ► ► Θάρρος στη δημόσια διευκρίνηση κάθε παρεξήγησης

Κώδικας Νυρεμβέργης ► ► Ο πρώτος διεθνώς αναγνωρισμένος κώδικας ηθικής της έρευνας είναι ο κώδικας Νυρεμβέργης ► ► Υιοθετήθηκε από τον Αμερικανικό Ιατρικό Σύνδεσμο το 1949 ► ► Αναφέρεται σε διαδικασίες που περιλαμβάνουν: Τον καθορισμό του σκοπού, των μεθόδων μέτρησης Την συλλογή και την ανάλυση των δεδομένων Την ερμηνεία των ευρημάτων Τη δημοσίευση της έρευνας

Η Διακήρυξη του Ελσίνκι ► ► Είναι ο δεύτερος διεθνώς αναγνωρισμένος κώδικας ηθικής της έρευνας ► ► Αναπτύχθηκε από το διεθνή ιατρικό σύνδεσμο το 1964 ως οδηγός για γιατρούς που ενασχολούνται με κλινική έρευνα ► ► Οι κυριότερες αρχές είναι: Ασφάλεια και προστασία των ατόμων που συμμετέχουν στην έρευνα Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή θα υπόκεινται σε έλεγχο από επιτροπή Ενημερωμένη συγκατάθεση

Κώδικες ηθικής της έρευνας ► ► Ο Σύνδεσμος Αμερικανών Νοσηλευτών εξέδωσε το 1968 κατευθυντήριες οδηγίες για ερευνητικές μελέτες στη νοσηλευτική ► ► Ακολούθησε ο Σύνδεσμος Καναδών Νοσηλευτών με δημοσίευση κατευθυντηρίων οδηγών το 1972 ► ► Το 1979, η Εθνική Επιτροπή για την προστασία των ανθρώπινων υποκειμένων βιοϊατρικής έρευνας των ΗΠΑ, υιοθέτησε και εξέδωσε έναν πολύ σπουδαίο κώδικα ηθικής το Belmont Report ► ► Τρεις είναι οι αρχές που θεσπίσθηκαν από αυτό τον κώδικα: η αρχή οφέλους και μη βλάβης, η αρχή σεβασμού για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η αρχή της δικαιοσύνης

Τα βασικά δικαιώματα κάθε ατόμου μιας ερευνητικής μελέτης περιλαμβάνουν   Το δικαίωμα της αυταπόφασης   Το δικαίωμα για ιδιωτικότητα   Το δικαίωμα για ανωνυμία και εμπιστευτικότητα   Το δικαίωμα να μην υποστούν βλάβη   Το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης

Δικαίωμα αυταπόφασης ► ► Ο ερευνητής πρέπει να μεταχειρίζεται τα άτομα ως αυτόνομες οντότητες που είναι ικανοί να ελέγχουν τις δραστηριότητες και τις τύχες τους ► ► Το δικαίωμα αυτοαπόφασης σημαίνει ότι τα υποκείμενα έρευνας έχουν το δικαίωμα να παίρνουν εκούσια απόφαση για τη συμμετοχή τους ή μη στη μελέτη, μετά από ενημέρωση, χωρίς εξαναγκασμό, πίεση ή απόκρυψη στοιχείων ► ► Σημαίνει επίσης ότι έχουν το δικαίωμα οποιαδήποτε στιγμή να τερματίσουν τη συμμετοχή τους, να αρνηθούν να δώσουν πληροφορίες και να ζητήσουν διευκρινίσεις για το σκοπό της μελέτης

Δικαίωμα για ιδιωτικότητα, ανωνυμία και εμπιστευτικότητα ► ► Η ιδιωτικότητα καθιστά ικανό ένα άτομο να συμπεριφέρεται και να σκέπτεται χωρίς παρεμβάσεις, με τη δική του εθελοντική συμμετοχή ► ► Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να διατηρήσει την ανωνυμία του και να ζητήσει τη διαφύλαξη των στοιχείων και των δεδομένων που το αφορούν ► ► Εμπιστευτικότητα σημαίνει ότι κάθε πληροφορία που δίνει ένα υποκείμενο δεν θα δημοσιοποιηθεί ή διατεθεί σε άλλους ► ► Τα άτομα που συλλέγουν προσωπικές πληροφορίες οφείλουν να τηρούν το απόρρητο ► ► Η πρόσβαση τρίτων δεν επιτρέπεται

Δικαίωμα να μην υποστεί βλάβη ► ► Περιλαμβάνει φυσική, συγκινησιακή, νομική, οικονομική και κοινωνική βλάβη ► ► Έχει τη βάση του στην ηθική αρχή της ωφέλειας ► ► Ωστόσο, οι κίνδυνοι για τα ανθρώπινα υποκείμενα σε νοσηλευτική μελέτη μπορεί να είναι πιο έμμεση ► ► Για παράδειγμα, οι γονείς από τους οποίους ζητείται να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο μετά το θάνατο του παιδιού τους, μπορεί να βιώνουν ανεπίτρεπτο άγχος και αισθήματα ενοχής

Δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης ► ► Βασίζεται στην ηθική αρχή της δικαιοσύνης ► ► Κάθε άτομο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα και να απολαμβάνει ότι δικαιούται ► ► Κάθε συμμετέχων, στην έρευνα, θα πρέπει να επιλέγεται και να αντιμετωπίζεται δίκαια ► ► Παραβίαση γίνεται όταν η συμπεριφορά των ερευνητών κατά την διεξαγωγή της έρευνας, δεν είναι ίση προς όλα τα άτομα ► ► Τηρούνται αυστηρώς όλες οι συμφωνίες και δεν γίνονται αλλαγές χωρίς την συγκατάθεση των συμμετεχόντων

Επιβεβαίωση ότι η έρευνα είναι ηθική ► ► Εξασφάλιση ισορροπίας μεταξύ κινδύνου/ ωφέλειας ► ► Υποβολή της ερευνητικής πρότασης σε υπεύθυνες εξεταστικές επιτροπές ► ► Τα πιο πολλά νοσοκομεία, πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα όπου γίνεται έρευνα, έχουν εγκαταστήσει επίσημες επιτροπές και πρωτόκολλα, για αναθεώρηση των ερευνητικών σχεδίων και των προτεινόμενων ερευνητικών διαδικασιών ► ► Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής συστάθηκε το 1998 και ο ρόλος της είναι συμβουλευτικός

Επιβεβαίωση ότι η έρευνα είναι ηθική ► ► Η τεκμηριωμένη συγκατάθεση ► ► Σημαίνει ότι τα υποκείμενα έχουν επαρκή πληροφόρηση σε ότι αφορά την έρευνα έτσι ώστε να μπορούν να συγκατατεθούν εκούσια για τη συμμετοχή τους ή μη στην έρευνα ► ► Περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία: Μετάδοση και κατανόηση των πληροφοριών Συγκατάθεση Ο εθελοντικός χαρακτήρας της συμμετοχής Πλήρης καταγραφή πληροφοριών

ΆΛΛΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ► ► Μια σημαντική μη ηθική συμπεριφορά είναι η λογοκλοπή και ο πλαγιασμός ► ► Λογοκλοπή είναι η ιδιοποίηση κειμένων, ιδεών ή κάθε άλλης μορφής πνευματικής ιδιοκτησίας ► ► Πλαγιασμός είναι η ελλιπή ή καθολική παράλειψη αναφοράς των βιβλιογραφικών πηγών ► ► Προσωπικά δεδομένα: κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο πρόσωπο ενός ατόμου ► ► Προάσπιση της ιδιωτικής ζωής των ατόμων ► ► Στην Ελλάδα, το 1997, ιδρύθηκε ο ανεξάρτητος διοικητικός φορέας “Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα”

Γενικά ► ► Οι διοικήσεις υγείας και τα παν/μια θα πρέπει να έχουν επιτροπές βιοηθικής στις οποίες θα πρέπει να υποβάλλονται προς έγκριση τα προτεινόμενα ερευνητικά πρωτόκολλα ► ► Οι επιτροπές ηθικής έχουν θεσπίσει προθεσμίες υποβολής αιτήσεων ► ► Πολλές προτάσεις ερευνών εγείρουν ερωτήματα και επιστρέφονται για αναθεώρηση ή επιτρέπεται στον ερευνητή να λύσει τις απορίες της επιτροπής ► ► Η επιτροπή συνήθως χρειάζεται αρκετά στοιχεία της μελέτης προκειμένου να λάβει κάποια απόφαση