ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ-ΜΑΘΗΣΗ Σεμινάριο Νηπιαγωγών Μουσιάδου Νικολέτα Σχ. Σύμβουλος.

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ-ΜΑΘΗΣΗ Σεμινάριο Νηπιαγωγών Μουσιάδου Νικολέτα Σχ. Σύμβουλος."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ-ΜΑΘΗΣΗ Σεμινάριο Νηπιαγωγών Μουσιάδου Νικολέτα Σχ. Σύμβουλος

2 Γενικές πληροφορίες Χρησιμοποιούνται ποικίλοι όροι, όπως ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, ομαδική εργασία σε ομάδες, ομαδοκεντρική.

3 Είναι μια από τις κύριες κοινωνικές μορφές οργάνωσης της σχολικής τάξης αλλά και βασική μορφή διαφοροποίησης της διδασκαλίας και της μάθησης. Συχνά αναφέρεται ως εναλλακτική μορφή διδασκαλίας, σε αντιπαράθεση προς την μετωπική διδασκαλία (Κανάκης 2007).

4 Η συνεργατική διδασκαλία αποτελεί σημαντική διδακτική πρόταση που ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1990 εξελίχθηκε σε παιδαγωγικό-διδακτικό κίνημα με σαφείς και συγκεκριμένες διδακτικές πρακτικές. (Χατζημανώλη 2005).

5 Σημαντικοί πρωτεργάτες και υπέρμαχοι της πρότασης αυτής είναι ο Dewey, Allport, Lewin, Johnson &Johnson, αλλά και οι εκπρόσωποι του κοινωνικού εποικοδομητισμού Piaget και Vygotsky.

6 Ορισμός Ως συνεργατική μάθηση ορίζεται η μαθησιακή διαδικασία κατά την οποία οι μαθητές εργάζονται από κοινού σε μικρές ομάδες όπου ο κάθε ένας συμμετέχει ενεργά, σε μία ομαδική δραστηριότητα που έχει ξεκάθαρα προσδιοριστεί. Παράλληλα οι μαθητές εργάζονται χωρίς την άμεση καθοδήγηση και εποπτεία του/της εκπαιδευτικού.(Cohen 1994).

7 Συνεργατική μάθηση είναι ένα σύστημα μεθόδων μάθησης, στο οποίο οι μαθητές εργάζονται με αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μέσα σε μικρές ανομοιογενείς ομάδες για την επίτευξη κοινών στόχων (Χαραλάμπους 2000). Συνεργατική μάθηση είναι ένα σύστημα μεθόδων μάθησης, στο οποίο οι μαθητές εργάζονται με αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μέσα σε μικρές ανομοιογενείς ομάδες για την επίτευξη κοινών στόχων (Χαραλάμπους 2000).

8 Είναι το μαθησιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι μαθητές συντονίζουν τις ιδέες και ενέργειες τους μοιράζονται υλικά και δραστηριότητες και προσπαθούν να πετύχουν ένα κοινό στόχο ( Μπιρμπίλη 2005).

9 Πλεονεκτήματα αυτής της πρότασης Προωθεί την ενεργό συμμετοχή και αλληλεπίδραση των μαθητών. Συμβάλλει στην γνωστική ανάπτυξη των μαθητών. Εξασφαλίζει με αυθεντικό τρόπο συνθήκες βιωματικής μάθησης η οποία θεωρείται ως η μόνη αξιόλογη μορφή μάθησης (Ματσαγγούρας 2000)

10 Αυξάνεται η αυτοεκτίμηση και η παρακίνηση των μαθητών (Galton &Williamson 1992) Καλλιεργεί την κριτική και δημιουργική τους σκέψη (Κανάκης 2007). Καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση, την αλληλεπίδραση και κοινωνική ταυτότητα των μαθητών. (Δερβίσης 2000, Ματσαγγούρας 2000, Παναγάκος 2000)

11 Οι αντιθέσεις που προβάλλουν τα μέλη της ομάδας για ένα θέμα οδηγούν σε συζήτηση,με αποτέλεσμα τον προσδιορισμό και την διατύπωση μιας περιεκτικής και αντικειμενικής έννοιας (Κουτσουπιάς 2000). Η ερμηνεία και η αιτιολόγηση των γεγονότων, πληροφοριών και η εξαγωγή συμπερασμάτων οδηγεί στην καλύτερη κατανόηση και στην διατήρηση τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο μνημονικό του μαθητή.

12 Στην συνεργατική διδασκαλία τα άτομα έρχονται σε επαφή με νέες απόψεις, διαφορετικές συμπεριφορές και στρατηγικές σκέψης και ποικιλία εμπειριών και γνώσεων (Μπιρμπίλη 2005). Βοηθά στο να ξεπεραστούν οι κοινωνικές προκαταλήψεις και επιθέσεις προς τους ‘διαφορετικούς’, όπως αλλοδαπούς μετανάστες και άτομα με ειδικές ανάγκες.

13 Μαθητές χαμηλής απόδοσης παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση στην ακαδημαϊκή τους επίδοση (Cohen 1994). Η ομαδική συνεργασία δημιουργεί μια αναπτυξιακή δυναμική που επιτρέπει στα μέλη της ομάδας να ξεπεράσουν τα ατομικά τους όρια σκέψης και δράσης (Ματσαγγούρας 2000).

14 Προάγεται η μάθηση των μαθητών. Το ομαδοσυνεργατικό κίνημα πρεσβεύει ότι η μάθηση δεν σημαίνει απλώς απόκτηση πληροφοριών,αλλά είναι μία συνεχής διαδικασία επίλυσης εσωτερικών γνωστικών συγκρούσεων οι οποίες δημιουργούνται αλλά και επιλύονται μέσα στο πλαίσιο της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης του ατόμου με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον ( Cohen 1994, Mατσαγγούρας 2000).

15 Η ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

16 Aρκετοί μελετητές (Cohen 1994,Δερβίσης 2000, Μπιρμπίλη 2005) προτείνουν ως απαραίτητη συνθήκη μεταξύ άλλων, για τη επίτευξη των μαθησιακών στόχων της συνεργατικής διδασκαλίας-μάθησης, την κοινωνική ωριμότητα των μαθητών, την ικανότητα προφορικής έκφρασης,την ικανότητα να προβληματίζονται, να διαλέγονται, να συζητούν να ερευνούν τα αντικείμενα ομαδικά ….

17 Η αντίληψη που επικρατεί ότι τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας λόγω του γνωστικού και συναισθηματικού εγωκεντρισμού τους και της περιορισμένης λεκτικής τους διαπραγμάτευσης δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους, έχει αμφισβητηθεί από πολλούς μελετητές (Lee1989, Hay & Demetriou 1998,Dunn 2000)

18 Τα παιδιά έρχονται στο νηπιαγωγείο έχοντας ήδη αναπτύξει ορισμένες μορφές κοινωνικής γνώσης και κατανόησης (Βοσνιάδου 2000). Ωστόσο, παρατηρείται περιορισμένη ικανότητα να συντονίσουν την συμπεριφορά τους με αυτή των άλλων παιδιών, μερική αδυναμία να εκφράσουν τις ιδέες τους και δυσκολία να αντισταθούν στο πειρασμό να μονοπωλήσουν την δραστηριότητα ή τον διάλογο.

19 Ως συνέπεια των ανωτέρω, για την εξάσκηση των παιδιών στην μάθηση με ομάδες η νηπιαγωγός πρέπει να επικεντρωθεί σε δύο επίπεδα : Α) στο επίπεδο της κατάκτησης των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την συνεργατική μάθηση και Β) στο επίπεδο της εισαγωγής της συνεργατικής μεθόδου ως μορφή διδασκαλίας (Μπιρμπίλη 2005).

20 Α) Επίπεδο κατάκτησης των συνεργατικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την ομαδοσυνεργατική μάθηση Συγκεκριμένα τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες ώστε να λειτουργήσουν ομαλά και επιτυχώς μέσα στην ομάδα.

21 Μια τεχνική που βοηθά τα παιδιά να εξασκηθούν στις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες είναι να προκαλέσει η νηπιαγωγός συζήτηση για την σημασία τους, και να περιγραφούν με σαφήνεια οι συμπεριφορές που επιδιώκεται να κατακτήσουν τα παιδιά.

22 Δραστηριότητες που προάγουν την συνεργασία μεταξύ των παιδιών είναι τα ομαδικά παιχνίδια, ομαδικές κατασκευές,το θεατρικό παιχνίδι, η μαγειρική, το κουκλοθέατρο, ομαδικά κολλάζ. Δημιουργία κανόνων λειτουργίας των ομάδων με όλη την τάξη.

23 Παράλληλα, σημαντική βοήθεια προσφέρουν και τα ακόλουθα παιχνίδια (Jacobs,Power & Wan Inn 2002): 1.Παίζουμε ένα παιχνίδι. Δημιουργούμε μία ομάδα από 4 παιδιά και τους δίνουμε τέσσερις διαφορετικές ερωτήσεις πχ. βρες ένα συμμαθητή που του αρέσουν τα μπιφτέκια, που παίζει ποδόσφαιρο.. (άσκηση γνωριμίας ) …..

24 2. Ομάδα τεσσάρων παιδιών. Στο κέντρο ένα μεγάλο χαρτόνι όπου το κάθε μέλος της ομάδας θα γράψει το όνομά του, θα μιλήσει για αυτό (εάν του αρέσει, εάν έχει υποκοριστικό, από ποιόν το πήρε…) και θα ζωγραφίσει κάτι αντιπροσωπευτικό για τον εαυτό του (άσκηση γνωριμίας ).

25 3.Το παιχνίδι «Μουσικές καρέκλες» τροποποιημένο όμως. Όταν σταματήσει η μουσική και έχει αποσυρθεί η καρέκλα τα παιδιά κάθε φορά πρέπει να βρίσκουν τρόπους ώστε να καθίσουν όλα στις υπάρχουσες καρέκλες (άσκηση συνεργασίας).

26 4.Δημιουργούνται ομάδες των τριών παιδιών. Κάθε ομάδα δημιουργεί ένα κύκλο και πρέπει να μεταφέρει σε μία απόσταση,ένα στεφάνι που ακουμπά μόνο στην κοιλίτσα τους, ενώ τα χέρια είναι πίσω στην πλάτη τους. Παραλλαγή της άσκησης αυτή μπορεί να γίνει με δύο άτομα μεταφέροντας ένα μπαλόνι που ακουμπά στην κοιλίτσα τους (άσκηση αλληλεξάρτησης ).

27 5.Χωρισμός σε ομάδες.Ένα μέλος της κάθε ομάδας λέει το όνομα ή κάνει το περίγραμμα μόνο από το σώμα ενός ζώου.Τα υπόλοιπα μέλη καθένα με την σειρά θα αναφέρουν τι ξέρουν για το συγκεκριμένο ζώο ένας που ζεί, τι τρώει ή θα συμπληρώσουν την ζωγραφιά,ένας τα πόδια,… (άσκηση συμμετοχής –υπευθυνότητας ).

28 6. Χωρισμός σε ομάδες τεσσάρων ατόμων.Κάθε ομάδα έχει μπροστά της τέσσερις κάρτες και κάθε μέλος της ομάδας βασισμένο σε αυτές τις κάρτες, πρέπει να διατυπώσει δύο προτάσεις ώστε να δημιουργηθεί μία ιστορία που θα την αφηγηθούν στην ολομέλεια της τάξης (άσκηση συμμετοχής –υπευθυνότητας ).

29 7.‘Οι κάρτες λόγου’. Τα παιδιά σε ομάδες,το κάθε ένα κρατά και από μία κάρτα.΄Οταν θέλει να μιλήσει στην ομάδα και να εκφράσει την γνώμη του αφήνει την κάρτα στην μέση του τραπεζιού και τα άλλα μέλη πρέπει να τον ακούσουν με προσοχή. Αφού όλα τα μέλη της ομάδας μιλήσουν και εκφράσουν την άποψη τους, σχεδιάζουν την πορεία της δουλειάς τους ως ομάδα (άσκηση ίσης συμμετοχής ).

30 8.Η νηπιαγωγός υποβάλει ένα ερώτημα σε κάθε δυάδα- ομάδα παιδιών,. ‘Παιδιά τι νομίζετε ότι ….. ρωτήστε το ταίρι σας’. Ένα μέλος της δυάδας θα ρωτήσει και πρέπει μετά να κοινοποιήσει στην τάξη την απάντηση του ζευγαριού του (άσκηση ακρόασης ).

31 9. Όλα τα παιδιά κρατούν ένα αερόστατο, περιμετρικά στην μέση ρίχνουν μία μπάλα που είναι μία βαρκούλα στην θάλασσα. Τα παιδιά δημιουργούν κυματισμούς αλλά συνεργάζονται και αλληλοβοηθούνται για να μην «βγεί» η βαρκούλα στην ξηρά (άσκηση αλληλεπίδρασης και συνεργασίας ).

32 Β)Επίπεδο εισαγωγής της συνεργατικής μάθησης ως μορφή διδασκαλίας. Πρωταρχικός στόχος είναι η δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης, αλληλεγγύης και αποδοχής όπου τα παιδιά θα αισθανθούν συναισθηματικά ασφαλή για να συμμετέχουν, να συνεργάζονται, να παίρνουν ρίσκα και να πειραματίζονται.

33 Η εισαγωγή της συνεργατικής μάθησης γίνεται σταδιακά και πρέπει τα πρώτα προβλήματα που επιζητούν λύση ή θέματα που απαιτούν ομαδική εργασία, να είναι ενδιαφέροντα και οικεία στα παιδιά. Καθώς τα παιδιά δεν έχουν ακόμη σαφή εικόνα των πλεονεκτημάτων της εργασίας σε ομάδες, η νηπιαγωγός πρέπει να τονίσει τις θετικές εμπειρίες και τα ευχάριστα συναισθήματα που αποκομίζουν τα παιδιά καθώς εργάζονται μέσα στην ομάδα.

34 Οι ομάδες είναι μικρές. Ιδιαίτερα στην προσχολική ηλικία ξεκινάμε από τα εταιρικά σχήματα των δύο ατόμων και σταδιακά φτάνουμε στα 3-4 άτομα, ώστε να είναι αποτελεσματική η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας και τα συνακόλουθα οφέλη στην γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη τους (Fisher 1990, Ματσαγγούρας 2003).

35 Τα μέλη της ομάδας πρέπει να έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα του στόχου της δραστηριότητας και της διαδικασίας που θα ακολουθήσουν. Η νηπιαγωγός εξηγεί με σαφήνεια τον στόχο και την διαδικασία και τα υπενθυμίζει όποτε χρειαστεί.

36 Γίνεται ανάθεση των ρόλων στα μέλη της ομάδας και εναλλαγή αυτών κατά διαστήματα,ώστε τα παιδιά να δοκιμάσουν τον εαυτό τους και να ανακαλύψουν τυχόν άγνωστες πλευρές και ικανότητες τους (Δερβίσης 1998, Μπιρμπίλη 2005). Επισημαίνονται από την νηπιαγωγό και τα παιδιά οι κανόνες που αφορούν την ομαλή λειτουργία των ομάδων πριν αρχίσει την εργασία της η ομάδα.

37 Ως τα πλέον αναπτυξιακά σχήματα θεωρούνται οι ομάδες μεικτής ικανότητας. Αρχικά οι ομάδες συγκροτούνται με βάση τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, αλλά αργότερα διαφοροποιούνται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, το θέμα της δραστηριότητας…

38 Ο βαθμός δυσκολίας της δραστηριότητας που καλείται η ομάδα να υλοποιήσει πρέπει να είναι μεσαίος,ούτε χαμηλός για να μην βαρεθούν τα παιδιά αλλά ούτε ψηλός για να μην αποθαρρυνθούν και τα παρατήσουν.

39 Οι ομαδικές δραστηριότητες πρέπει να είναι ‘αυθεντικές’ και προκλητικές δηλ. να απαιτείται η συμμετοχή των μελών της ομάδας με τις διαφορετικές γνώσεις,εμπειρίες και ικανότητες για να επιτευχθεί ο στόχος (Cohen 1992). Παράλληλα, πρέπει να είναι στραμμένες προς την αναζήτηση,την επίλυση ενός προβλήματος.

40 Μετά το πέρας των εργασιών γίνεται αξιολόγηση από την ομάδα τόσο σχετικά με το παραγόμενο αποτέλεσμα, την διαδικασία που ακολουθήθηκε αλλά και την συνεργασία των μελών της. Τονίζεται η συνευθύνη και συνυπευθυνότητα όλων των μελών για το αποτέλεσμα που παρουσίασε η ομάδα. Επιβραβεύεται η εργασία της ομάδας τόσο ως σύνολο αλλά και ατομικά για το κάθε μέλος της.

41 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ Η νηπιαγωγός στην προσπάθειά της να κινητοποιήσει όλους τους μαθητές για να συμμετέχουν,πρέπει να τονίζει κάθε φορά ότι για την επίτευξη των στόχων της ομάδας, απαιτούνται διαφορετικές ικανότητες,δεξιότητες που κανένα παιδί δεν της διαθέτει όλες.

42 Η νηπιαγωγός καθώς αποτελεί ένα από τα πρότυπα μίμησης στην ζωή του μικρού παιδιού, πρέπει να επιδεικνύει και η ίδια συνεργατική συμπεριφορά. Ζητά από τα παιδιά να εκφράσουν τις σκέψεις τους,να συζητήσουν.

43 Εφαρμόζει την “Think aloud technique”, όπου διατυπώνει φωναχτά την πορεία που ακολουθεί η ίδια καθώς σκέφτεται ένα πρόβλημα, κάνει μία υπόθεση,ψάχνει την λύση… Παίζει το ρόλο του καθοδηγητή, εμψυχωτή και συμβούλου όποτε ζητηθεί είτε η ίδια κρίνει. Παρέχει επανατροφοδότηση (feedback) σχετικά με αυτό που έκανε η ομάδα και επικεντρώνει την προσοχή τους σε αυτό που πρέπει να κάνουν στην συνέχεια.

44 Ενδεικτικές ερωτήσεις που μπορεί να υποβάλει η νηπιαγωγός αρχικά στην ομάδα είναι : «Τι σχεδιάζετε να κάνετε;» «Τι σκέφτεστε;» «Τι υλικά θα χρησιμοποιήσετε;» «Ποια είναι η υπόθεσή σας;» και στο τέλος, μετά την ολοκλήρωση της ομαδικής εργασίας : «Πως προχώρησε η ομάδα;» «Γιατί προχωρήσατε με αυτό τον τρόπο;» «Είσαστε ικανοποιη μένοι από τον τρόπο που δούλεψε η ομάδα;»…..