ΔΕΚΑΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 10o μαθημα. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 1.Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε δίγλωσσα παιδιά με διαταραχές λόγου 2.ΠΙΘΑΝΑ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΕΚΑΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 10o μαθημα. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 1.Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε δίγλωσσα παιδιά με διαταραχές λόγου 2.ΠΙΘΑΝΑ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΕΚΑΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 10o μαθημα

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 1.Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε δίγλωσσα παιδιά με διαταραχές λόγου 2.ΠΙΘΑΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ Ο ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΜΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ 3. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΣΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ 1.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 2.ΔΙΓΛΩΣΙΑ ΚΑΙ ΑΦΑΣΙΑ 6. Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά 6.1. ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΈΝΑ ΔΙΕΡΜΗΝΕΑ 7. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

3 Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε δίγλωσσα παιδιά με διαταραχές λόγου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως έχουμε ήδη αναφέρει η διγλωσσία από μόνη της δεν μπορεί να αποτελεί πρόβλημα και δεν επιφέρει από μόνη της γλωσσική διαταραχή. Όμως σε συνάρτηση με μια σειρά δυσκολιών όμως μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα. Τέτοιου είδους δυσκολίες είναι: Συνθήκες διαμονής Διγλωσσία γονέων Τρόπος ζωής Μόρφωση του παιδιού και του οικογενειακού περιβάλλοντος Μετανάστες, ντόπιοι ή μέλη γλωσσικών μειονοτήτων Status της L1 της καταγωγής και του πολιτισμού από την ντόπια κοινωνία Χρήση της διγλωσσίας στο ενδοοικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ή αποκλεισμός και απαξίωση της L1 Τέτοιου είδους δυσκολίες και πολλές άλλες μπορούν να επιφέρουν αναπτυξιακές διαταραχές σε γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.

4 Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε δίγλωσσα παιδιά με διαταραχές λόγου ΣΤΟΧΟΙ: 1.Θα πρέπει να διευκρινιστεί αν το δίγλωσσο παιδί έχει γλωσσική υστέρηση, ή αν απλά παρουσιάζει γλωσσικές αναπτυξιακές λειτουργίες όπως τις περιμένουμε με βάση την περιγραφή των δίγλωσσων 2.Από το αποτέλεσμα της διάγνωσης εξαρτάται η αντιμετώπιση του προβλήματος: θα δοθεί είτε θεραπεία για τη γλωσσική υστέρηση, είτε διδαχή για τη γλωσσολογική πλευρά του λόγου που δεν έχει κατακτηθεί.

5 ΠΙΘΑΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ Ο ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΜΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ Τί είδους προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσει ο λογοθεραπευτής; 1.Δεν μιλάει τη μία από τις δύο γλώσσες στις οποίες είναι δίγλωσσο το παιδί 2.Δεν γνωρίζει την κουλτούρα της πρώτης γλώσσας 3.Δεν έχει πρόσβαση σε στατιστικά δεδομένα σχετικά με τον πληθυσμό της περιοχής του. Δεν υπάρχουν στατιστικές αναλύσεις σχετικά με τους πληθυσμούς που υπάρχουν στις χώρες, κατά συνέπεια δεν γνωρίζουμε πως να οργανώσουμε διοικητικά τις διάφορες κλινικές. 4. Να μην γνωρίζει την ιδιαιτερότητα του φαινομένου της διγλωσσίας με αποτέλεσμα πιθανότατα να μην καταλάβει ότι ένα δίγλωσσο παιδί έχει γλωσσικές αναπτυξιακές δυσκολίες, καθώς και πιθανότητα να μην μπορεί να ξεχωρίσει ότι ένα παιδί έχει δυσκολίες όταν πρόκειται απλά για την συνήθη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη.

6 Τί είδους προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσει ο λογοθεραπευτής; 5. Μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες επικοινωνίας με την οικογένεια, εφόσον δεν μιλούν καλά τη γλώσσα της χώρας, ή εφόσον έχουν χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, χαμηλά επίπεδα( ή και καθόλου γνώσεις )ανάγνωσης και γραφής τόσο στην L1 όσο και στην γλώσσα της χώρας υποδοχής 6. Δεν υπάρχουν ερωτηματολόγια/υλικό για κάθε γλώσσα με την οποία δουλεύει 7. Έλλειψη αξιολόγησης άλλων περιπτώσεων / έλλειψη ενημερωτικών δεδομένων 8.Σύντομος / timely/ early εντοπισμός –ή ακόμη και το αν θα σταλεί το παιδί to begin with

7 Τί είδους προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσει ο λογοθεραπευτής; 9.Έλλειψη υποστήριξης από μεριάς της κοινωνίας της χώρας υποδοχής: α) στην εκπαίδευση : Εισαγωγή της διδασκαλίας της L1 των μεταναστόπουλων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση β) αποδοχή και σεβασμό από μεριάς της ντόπιας κοινωνίας του πολιτισμού και των ήθη και εθίμων των μεταναστών γ) Αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος από μεριάς της πολιτείας σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ.

8 ΓΕΝΙΚΗ ΑΡΧΗ Ο Λογοθεραπευτής θα πρέπει να χρησιμοποιεί όλες τις γλώσσες που χρησιμοποιεί ο πελάτης στην καθημερινή του ζωή για τη διαφοροδιάγνωση Δεν είναι επιστημονικά αποδεκτό να εστιάζει ο λογοθεραπευτής μονάχα στην λιγότερο ανεπτυγμένη γλώσσα του ατόμου επειδή είναι αυτή που μοιράζεται με τον πελάτη. Βεβαίως, η χρήση μιας γλώσσας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τεχνική για τη μεταφορά συμπεριφορών και στην άλλη.

9 ΓΕΝΙΚΗ ΑΡΧΗ Υπάρχουν έρευνες που πραγματοποιούνται στην Ολλανδία, οι οποίες δείχνουν πως το να εγκαταλειφτεί η μία εκ των δύο γλωσσών έχει και αρνητικές συνέπειες, αφού συμβαίνει οι γονείς που σταματούν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα «του σπιτιού» να αρχίζουν να μιλάνε λιγότερο με το παιδί τους. Σε γενικές γραμμές, ναι, ισχύει το «όσο περισσότερη ξένη γλώσσα, τόσο το καλύτερο, αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση ισχύει το «όσο περισσότερα γλωσσικά ερείσματα, τόσο το καλύτερο». Συχνά αν οι γονείς ακολουθήσουν τη συμβουλή να αφήσουν τη μητρική γλώσσα, βρίσκονται αντιμέτωποι με το πρόβλημα, ότι το παιδί αρχίζει να χάνει τη μητρική γλώσσα, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχει βελτίωση σχετικά με τη γλωσσική διαταραχή που προϋπήρχε.

10 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΣΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ Από την πλευρά των λογοθεραπευτών υπάρχουν διάφορες τεχνικές για την αντιμετώπιση γλωσσικών διαταραχών σε δίγλωσσα παιδιά: Ένας δίγλωσσος λογοθεραπευτής μπορεί να προσφέρει δίγλωσση θεραπευτική αγωγή και στις δύο γλώσσες του παιδιού, ή στη γλώσσα που προτιμούν οι γονείς Πολλές γλωσσικές παρεμβάσεις μεταφέρονται μεταξύ γλωσσών. Κατά συνέπεια, μια παρέμβαση π.χ. στα Αλβανικά μπορεί να έχει θετικό αποτέλεσμα και στα Ελληνικά. Σε κάθε περίπτωση, παρέμβαση σε μία γλώσσα είναι σίγουρα καλύτερη από το να μην υπάρξει καθόλου παρέμβαση.

11 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΣΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ Άμεση και έμμεση παρέμβαση Διακρίνουμε τριών ειδών παρεμβάσεων: 1. Άμεση: ο λογοθεραπευτής δουλεύει με το παιδί και το διδάσκει 2. Έμμεση: ο λογοθεραπευτής διδάσκει τους γονείς για να διδάξουν το παιδί. Στην περίπτωση διγλωσσίας αυτή η μέθοδος μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της γλώσσας που χρησιμοποιείται στο σπίτι. Επίσης, αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί άσχετα με το αν ο λογοθεραπευτής γνωρίζει τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στο σπίτι 3.Μεικτή: η μεικτή χρήση άμεσης και έμμεσης τεχνικής. Οι γονείς παρακολουθούν τον λογοθεραπευτή κατά τη διάρκεια των συνεδριών (που πιθανώς γίνονται στα Ελληνικά) και μαθαίνουν πως να συνεχίσουν τη γλωσσική ενδυνάμωση στο σπίτι, πιθανώς στη δική τους γλώσσα

12 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΣΕ ΔΙΓΛΩΣΣΑ ΠΑΙΔΙΑ Επέμβαση στη μητρική γλώσσα; Σε γενικές γραμμές προτίμηση της, αλλά υπάρχουν διαφορετικώς ανάγκες. α. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η χρήση της Γ1 περιορίζει τη εκμάθηση στη Γ2 β. «Καμία από τις έρευνες που σχεδιάστηκαν για να αποδείξουν το αντίθετο δεν έχει καταφέρει να δείξει ότι μία στάση βασισμένη μόνο π.χ. στα Αγγλικά είναι καλύτερη. Συμπεραίνεται ότι η επέμβαση σε παιδιά γλωσσικών μειονοτήτων πρέπει να προσφέρεται στις γλώσσες που χρησιμοποιούνται στο σπίτι. (Gutierrez-Clellen,1999: 299) §Διαφορετικές γλώσσες διαφέρουν σε διαφορετικές πλευρές τους γλωσσολογικά. Ο λογοθεραπευτής πρέπει να ανατρέχει στην έρευνα για να εντοπίζει και τις γλωσσολογικές διαφορές μεταξύ τους.

13 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στην περίπτωση των δίγλωσσων παιδιών εξετάζονται πρώτα τα παιδιά στην Ελληνική γλώσσα. Αν δεν είναι στα φυσιολογικά όρια τότε εξετάζεται και στη μητρική γλώσσα με τα κατάλληλα εργαλεία. Αν η ανίχνευση της μητρικής γλώσσας δείξει ότι είναι στα φυσιολογικά όρια τότε το παιδί έχει απλά καθυστέρηση στην κατάκτηση της Ελληνικής γλώσσας ή γλωσσική διαφορά, μέσα στα φυσιολογικά όρια(Westby,2002). Αν όχι τότε συνεχίζει η διαδικασία διάγνωσης για τα μονόγλωσσα παιδιά μόνο για την Ελληνική γλώσσα προκειμένου να οδηγηθεί ο ειδικός σε τελική διάγνωση. «Σχετικά με το επίπεδο των γλωσσικών γνώσεων η διγλωσσία θεωρείται ως συνέχεια, και όχι ως μια δίγλωσση/μονόγλωσση διχοτομία. Ένα άτομο μπορεί να έχει διαφορετικά επίπεδα ικανότητας στις διαφορετικές γλωσσικές λειτουργίες (ακουστική και γραπτή κατανόηση, προφορικός και γραπτός λόγος) και στους διαφορετικούς γλωσσολογικούς τομείς (μορφολογία, σύνταξη, φωνολογία, λεξική σημασιολογία)» (Καμπανάρου 2008:402)

14 Αρχές αξιολόγησης (Σημειώσεις Καϊναδά (2010-11) Αρχές αξιολόγησης Λήψη Λογοπαθολογικού ιστορικού  Στοματοπροσωπική εξέταση  Ακουολογικός έλεγχος  Αξιολόγηση ταχύτητας παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών  Απόκτηση δείγματος ομιλίας-φωνής  Ανάγνωση κειμένου

15 Αρχές αξιολόγησης Για την επίτευξη μιας εκτενούς και ακριβής αξιολόγησης ο λογοθεραπευτής πρέπει να έχει γνώσεις σχετικά με: Τη φυσιολογική και μη ανάπτυξη της επικοινωνίας του ασθενούς και στις δύο γλώσσες πολιτιστικά προσαρμοσμένες τεχνικές αξιολόγησης (π.χ. Αν υπάρχουν σταθμισμένα τεστ στις δύο γλώσσες) τις γλωσσολογικές νόρμες της κοινότητας του πελάτη την κουλτούρα και τις αξίες του πελάτη τις πολιτισμικός αποκλίσεις κλινικά θέματα λογοθεραπείας σε σχέση με τη διγλωσσία

16 Αρχές αξιολόγησης Απόκτηση γλωσσικού ιστορικού Για την καταγραφή του γλωσσικού ιστορικού θα πρέπει να ληφθούν οι εξής παράγοντες υπόψην: ηλικία εκμάθησης/κατάκτησης της L2 σειρά κατάκτησης L1και L2 τρόπος κατάκτησης L2 ίδιο ή διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον πώς χρησιμοποιούνται οι L1 και L2. Ποιά είναι η γλωσσική σχέση μεταξύ της L1 και L2 Παραγωγή γραπτού λόγου σε L1 και L2 (έκθεση) Μορφές γλωσσικής κατάκτησης

17 Αρχές αξιολόγησης Μπορούμε να εντοπίσουμε το παιδί ως: Ταυτόχρονο δίγλωσσο ή ως κυρίαρχο δίγλωσσο αν κάνει γλωσσική μείξη, Μπορούμε να καθορίσουμε αν περιμένουμε δυσκολίες στην κατάκτηση επιπέδων κλπ.

18 Διγλωσσία και Αφασία Διγλωσσία και Αφασία: Οι δίγλωσσοι αφασικοί δεν εκδηλώνουν τις ίδιες γλωσσικές διαταραχές και στις δύο γλώσσες. Η συστηματική αξιολόγηση όλων των γλωσσών που γνώριζε ο ασθενής πριν, θεωρείται απαραίτητη τόσο για την διάγνωση όσο και για την επανένταξη. Οι Paradis et al ανέπτυξαν το δίγλωσσο τέστ αφασίας (Bilingual Aphasia Test : BAT) που είναι διαθέσιμο σε 65 γλώσσες και αποτελείται από τρία μέρη: Πρώτο μέρος: Ιστορικό του πολύγλωσσου ασθενή(50 τεμάχια) Δεύτερο μέρος : Συστηματική και συγκριτική αξιολόγηση των γλωσσικών διαταραχών σε κάθε γλώσσα(472 τεμάχια) Τρίτο μέρος: αξιολόγηση των ικανοτήτων μετάφρασης και ανίχνευσης παρέμβασης σε κάθε γλωσσικό ζευγάρι(58 τεμάχια το καθένα) Το ΒΑΤ επιτρέπει μία ποσοτικοποίηση και ταξινόμηση των γλωσσικών διαταραχών για κάθε γλώσσα με στόχο την σύγκριση των επιδόσεων του ασθενή στις γλώσσες που αυτός γνώριζε πριν την βλάβη.

19 Διγλωσσία και Αφασία Σύμφωνα με τους Grosjean 1989, Paradis& Libben 1987 κάθε γλώσσα θα πρέπει * να αξιολογείται σε ξεχωριστή μέρα * να περιγράφονται αναλυτικά τυχόν συνήθειες εναλλαγής κώδικα του ασθενή πριν την έναρξη της αφασίας σε συνεργασία με το συγγενικό περιβάλλον. * Εάν εμφανίζεται συχνή παθολογική εναλλαγή ή και μίξη, τότε η L1 θα πρέπει να αξιολογηθεί από ένα άτομο που δεν γνωρίζει την L2 του ασθενή. * Η αξιολόγηση των ικανοτήτων μετάφρασης θα πρέπει να γίνει από κάποιον που γνωρίζει πολύ καλά και τις δύο γλώσσες.

20 Διγλωσσία και Αφασία Περιγράφοντας τον ασθενή πριν τη βλάβη Παρά τις μεγάλες δυσκολίες για μία πλήρη περιγραφή της διγλωσσίας ενός ασθενή, πριν τη βλάβη, θα μας βοηθούσαν κάποια κρίσιμα ερωτήματα, όπως: Ποιες γλώσσες ήξερε ο ασθενής πριν τη βλάβη; Πότε και πώς τις έμαθε; Πόσο καλά ήξερε τις γλώσσες (ως λειτουργία γλωσσικού επιπέδου, γλωσσικές δεξιότητες, κλπ); Για ποιο λόγο χρησιμοποιούνταν οι γλώσσες, με ποιόν, γιατί; Τι είδους επεμβάσεις προέκυπταν στην ομιλία του ασθενή όταν βρισκόταν σε μονόγλωσση κατάσταση; Όταν μιλούσε τη γλώσσα Α; τη γλώσσα Β; Ποιες από αυτές τις επεμβάσεις ήταν στατικής φύσης; Ποιές δυναμικής φύσης;

21 Διγλωσσία και Αφασία Πόσο χρόνο περνούσε ο ασθενής σε μονόγλωσση, σε σχέση με τη δίγλωσση κατάσταση ομιλίας; Τι ποσοστό ανάμειξης γλωσσών υπήρχε κατά τη δίγλωσση κατάσταση ομιλίας (ήταν ο ασθενής σε τέτοια κατάσταση και εάν ναι πότε); Τι είδος ανάμειξης προέκυπτε: γλωσσικός δανεισμός, αλλαγή κώδικα, διασταύρωση των γλωσσών ή και τα δύο; Με ποιούς έκανε ο ασθενής διασταύρωση των γλωσσών και δανεισμό; Πόσο καλά ήταν οι μεταφραστικές δεξιότητες του ασθενή; κλπ.

22 Διγλωσσία και Αφασία Η κλινική αξιολόγηση σύμφωνα με τους Alexander 1989 και Fabbro 1999): Αποτελείται από τρείς φάσεις: οξεία φάση: διάρκεια 4 βδομάδων μετά την εκδήλωση της αφασίας Παρατηρείται –οπισθοχώρηση των φαινομένων της λειτουργικής βλάβης σε δομικά μη επηρεασμένες εγκεφαλικές περιοχές του σύστοιχου ή και του αντίπλευρου ημισφαιρίου που λειτουργικά συνδέονται με την εγκεφαλική περιοχή όπου συνέβη η βλάβη. –Αρκετές δυναμικές γλωσσικές διαταραχές όπως: * προσωρινή αλαλία με διατηρημένη κατανόηση σε αμφότερες τις Γλώσσες * δυσκολίες αναζήτησης λέξεων και στις δύο γλώσσες * σοβαρή διαταραχή της γλώσσας που κατακτήθηκε στην παιδική ηλικία * Διατήρηση της γλώσσας που διδάχτηκε στο σχολείο- επιλεκτική αφασία.

23 Διγλωσσία και Αφασία 2. η φάση βλάβης μέχρι 4-5 μήνες αποτελεί μεγάλο ενδιαφέρον για τις σχέσεις εγκεφάλου και συμπεριφοράς. Διεξαγωγή μιας πλήρους αξιολόγησης των υπόλοιπων γλωσσικών ικανοτήτων για όλες τις γλώσσες του ασθενούς 3. Φάση:λίγους μήνες μετά την εκδήλωση και διαρκεί για το υπόλοιπο της ζωής του ασθενή. Η φάση αυτή διαφοροποιείται δύσκολα από την προηγούμενη λόγω του ότι η ανάκαμψη ή ακόμα και η βελτίωση δεν συμβαίνουν πάντα. Πιστεύεται ότι η ανάκαμψη οφείλεται στην ανάληψη γλωσσικών λειτουργιών από το αντίπλευρο ημισφαίριο ή ακόμη από αβλαβείς περιοχές μέσα στο ίδιο το ημισφαίριο. Ο Pitres (1985) περιέγραψε ως τα πιο κοινά μοτίβα ανάκαμψης: την παράλληλη ανάκαμψη: και οι L1,L2 ανακάμπτουν ταυτόχρονα την επιλεκτική ανάκαμψη: όταν μόνο μία γλώσσα επανέρχεται αργά και η άλλη δεν ανακάμπτει ποτέ διαδοχική ανάκαμψη: όταν η μία γλώσσα βελτιώνεται πριν την άλλη.

24 Διγλωσσία και Αφασία Πολύγλωσσοι αφασικοί: Μπορεί να χάσουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν όλες τις γλώσσες που γνώριζαν πριν τη βλάβη. Μπορεί να εμφανίσουν το ίδιο τύπο αφασίας σε όλες τις γλώσσες. Σύμφωνα με τον Paradis 40% των πολύγλωσσων αφασικών παρουσίασαν παράλληλη ανάκαμψη Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η βλάβη επηρεάζει μόνο μία από τις γλώσσες που γνωρίζει ο ασθενής. Σύμφωνα με τον Pitres η ανάκαμψη μπορεί μόνο να συμβεί εφόσον το τραύμα δεν έχει καταστρέψει τα κέντρα του λόγου αλλά τα έχει αναστείλει μόνο προσωρινά.

25 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά (Σημειώσεις Καϊναδά 2010-11) 1. Διερμηνεία/ Μετάφραση  Διερμηνεία : προφορική μετάδοση μηνύματος από μια γλώσσα σε μια άλλη  Ταυτόχρονη διερμηνεία: ο διερμηνέας μεταφράζει αυτό που λέγεται σε μια γλώσσα την ίδια στιγμή  Διαδοχική διερμηνεία: είναι όταν ο διερμηνέας περιμένει να ακούσει ολόκληρο το μήνυμα σε μια γλώσσα πριν το μεταδώσει σε μια άλλη γλώσσα  Μετάφραση: Συμβαίνει όταν τα μηνύματα μεταδίδονται γραπτώς από τη μια γλώσσα στην άλλη.

26 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Δουλεύοντας με ένα διερμηνέα  Μπορεί να είναι ένα μέλος της οικογένειας ή ένας επαγγελματίας διερμηνέας  Η συνεδρία θα πρέπει να περιλαμβάνει 3 βήματα: Μέθοδος BID (Brief, Interact, Debrief)  Σύνοψη: ο επαγγελματίας (δάσκαλος, λογοθεραπευτής κτλ) διεξάγοντας τη συνεδρία συζητά με το διερμηνέα το σκοπό και τη μορφή της συνεδρίας πριν αρχίσει η συνάντηση.  Αλληλοεπίδραση: Ορισμένα στοιχεία που συνδέονται με το φυσικό περιβάλλον και τη μορφή της συνεδρίας πρέπει να ληφθούν υπόψη.  Ανατροφοδότηση: ο επαγγελματίας και διερμηνέας επανεξετάζουν τις πληροφορίες που δόθηκαν κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.

27 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Η στάση και η ενημέρωση του λογοθεραπευτή  Ο λογοθεραπευτής είναι ευαίσθητος με πολιτισμικά ζητήματα  Ο λογοθεραπευτής γνωρίζει το πολιτιστικό ιστορικό των πελατών του  Ο λογοθεραπευτής γνωρίζει τα πιστεύω και τις θέσεις ως προς τις επικοινωνιακές διαταραχές  Ο λογοθεραπευτής γνωρίζει τις φωνολογικές και γλωσσολογικές διαφορές Ο λογοθεραπευτής γνωρίζει τις ατομικές διαφορές μέσα σε κάθε πολιτισμό

28 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ο μεταφραστής §Ο διεξάγων τη συνάντηση πρέπει να συναντηθεί με τον μεταφραστή από πριν για να συζητήσουν: §Τον σκοπό της συνάντησης §Την ατζέντα της συνάντησης §Σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το υπόβαθρο της συνάντησης §Ποιός θα παραστεί §Τεχνικούς όρους που μπορεί να χρησιμοποιηθούν §Στυλ μετάφρασης (παράλληλο ή στο τέλος –sequential or simultaneous) §Πώς να καθίσουν οι συμμετέχοντες §Παροχή γραπτών κειμένων που μπορεί να κλιθεί ο μεταφραστής να μεταφράσει εκείνη την ώρα

29 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Κατά την πρώτη συνάντηση: Το ιστορικό του ασθενούς §Ο λογοθεραπευτής αποφασίζει εάν θα χρειαστεί τις υπηρεσίες ενός διερμηνέα.  Εκπαιδεύει το διερμηνέα.  Εξετάζει τη δομή της αξιολόγησης, συζητά τις ερωτήσεις της συνέντευξης και παρέχει εκπαίδευση για τα τεστ που θα εφαρμοστούν (role play). Περιγράφει στο διερμηνέα τί περιμένει από αυτόν να κάνει και τον τρόπο μετάφρασης, που ζητά, σύμφωνα με την αξιολόγηση. Για παράδειγμα, σε τεστ άρθρωσης σε δίγλωσσο παιδί ή τεστ κατονομασίας σε δίγλωσσο ενήλικα με αφασία ζητά μετάφραση λέξη - προς-λέξη Επίσης συζητά και περιγράφει στο διερμηνέα πιθανόν αναμενόμενα λάθη (π.χ. απλοποίηση συμπλεγμάτων (φωνολογικές διεργασίες σε δίγλωσσο παιδί), σημασιολογικές παραφασίες (σε δίγλωσσο ενήλικα με αφασία)). Τελικά, συζητά τις προσδοκίες του όσον αφορά τη συμπεριφορά του διερμηνέα κατά τη διάρκεια και μετά την αξιολόγηση. Μιλά για ζητήματα όπως η τήρηση του απόρρητου.»

30 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Το ιστορικό του ασθενούς  Παράδειγμα πληροφοριών:  Οι επικοινωνιακές δυσκολίες του ασθενή σε διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικούς συνομιλητές  Επαγγελματικό ιστορικό και τρέχοντα καθήκοντα  Επικοινωνιακές ικανότητες πριν τη διαταραχή  Εκπαιδευτικό ιστορικό και πρόσφατες ικανότητες  Έκθεση στην ελληνική γλώσσα και εμπειρίες  Αντίληψη της επικοινωνιακής διαταραχής από τον ασθενή/ την οικογένεια και προσδοκίες όσον αφορά την αξιολόγηση και τη θεραπεία  Δομή της οικογένειας, Πρωταρχικοί φροντιστές  Μέθοδοι-Τεχνικές ανάθρεψης παιδιών  Τι έχει ήδη κάνει ο ασθενής/η οικογένεια για να θεραπεύσει το πρόβλημα, εάν έχει κάνει κάτι  Ιατρικό ιστορικό, Αναπτυξιακό ιστορικό

31 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Η πρώτη συνάντηση  Βλεμματική επαφή  Άμεση γλώσσα  Χρήση ονομάτων και τίτλων  Συζήτηση με τον ασθενή/ φροντιστή στην αίθουσα αναμονής ως μέρος της εισαγωγής  Που στέκεται ή κάθεται ο λογοθεραπευτής σε σχέση με τον ασθενή/ φροντιστή  Σωματική επαφή (για παράδειγμα, η χειραψία, άγγιγμα στο χέρι του ασθενή)

32 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά  Πώς συστήνεται ο λογοθεραπευτής; ( μικρό όνομα ή το επώνυμο συν τον τίτλο, εάν παρέχει οποιαδήποτε πληροφορία για τα προσόντα του, τη επαγγελματική του κατάσταση και τα λοιπά) Συστάσεις: κάθε μέλος της ομάδας πρέπει να συστηθεί στην οικογένεια, ξεκινώντας με τον μεταφραστή  Δήλωση φερεγγυότητας: Είναι σημαντικό να ειπωθεί στους γονείς πως ό,τι ειπωθεί στην διάρκεια της συνάντησης δεν θα μεταφερθεί εκτός αυτής, και πως ό,τι λέγεται στη συνάντηση θα μεταφράζεται  Ερωτήσεις: Ενθαρρύνουμε τους γονείς να υποβάλλουν επεξηγηματικές ερωτήσεις. Το ίδιο ισχύει και για τον μεταφραστή, ο οποίος δεν γνωρίζει κάποιον όρο και ζητάει επεξηγείς

33 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά §Τεχνική/Αμφίσημη Γλώσσα: σε περίπτωση τεχνικών όρων που είναι δύσκολοι στην κατανόηση τους εξηγούμε και περιφραστικά Μιλάμε ένας τη φορά: Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επιτρέπονται συζητήσεις παράλληλα με την κυρίως συζήτηση. Αυτό φέρνει σε δύσκολη θέση τους γονείς και σε γενικές γραμμές θεωρείται αγενές. Επιπλέον, δυσχεραίνει τη δουλειά του μεταφραστή. ΟΛΑ όσα λέγονται κατά τη διάρκεια της συζήτησης θα πρέπει να μεταφράζονται Μιλάμε απευθείας στους γονείς: Τα μέλη της ομάδας πρέπει να απευθύνονται στους γονείς και όχι στον μεταφραστή. Δεν πρέπει να λέμε προτάσεις του τύπου Πες στην κυρία Χ ότι... Υπογραφές: Αν είναι ατόν, βάζουμε τους γονείς να υπογράψουν τα απαραίτητα έγγραφα στή δική τους γλώσσα. Παρέχουμε πολύ χρόνο ώστε να τα διαβάσουν και ότι χρειάζεται μετάφραση να μεταφραστεί με ηρεμία

34 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά §Ο λογοθεραπευτής εξακριβώνει ποια είναι η πρωταρχική γλώσσα του πελάτης. Βρίσκει εάν χρησιμοποιούνται διαφορετικές γλώσσες στο σπίτι, στο σχολείο ή στη δουλειά. Επίσης, σε πελάτες με επίκτητες διαταραχές (π.χ. στην αφασία) εξακριβώνει ποια γλώσσα(ες) χρησιμοποιούσαν πριν την ασθένεια και ποια γλώσσα(ες) χρησιμοποιείται τώρα. Τα χρόνια που έχουν περάσει στη χώρα μας και οι γονείς και το παιδί

35 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Πώς αντιλαμβάνεται ο κάθε γονιός τη γλωσσική του ικανότητα και στη L1 και στην L2 Χώρα και περιοχή καταγωγής, όχι μόνο της ομιλούμενης γλώσσας Συμπεριλαμβάνουμε τις εκτιμήσεις των γονιών για το πόσες ώρες τη εβδομάδα το παιδί ακούει κάθε γλώσσα και πόσες ώρες τη μιλάει Βάζουμε τους γονείς να περιγράψουν τα επικοινωνιακά συγκείμενα μιας τυπικής ημέρας του παιδιού τους Είμαστε σε εγρήγορση, καθώς κάποιοι άνθρωποι έχουν φύγει από τις πατρίδες τους με το φόβο εκδίωξης και γιατί μπορεί να είναι διστακτικοί στο να απαντήσουν σε κάποιες ερωτήσεις που μπορεί να κρίνονται προσωπικές

36 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Στο τέλος της συνάντησης Κάνουμε περίληψη όσων ειπώθηκαν και ρωτάμε τους γονείς αν έχουν κάποιες ερωτήσεις. Εξηγούμε τί θα ακολουθήσει και δίνουμε στους γονείς τρόπους επικοινωνίας μαζί μας/με το σχολείο.

37 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Μετά την πρώτη συνάντηση: Μεταφραστής Συνάντηση με τον μεταφραστή για να ακούμε τη δική του εντύπωση από τη συνάντηση. Μπορεί να έχει καταλάβει κάτι που δεν πήγε καλά, που εμάς λόγω κουλτούρας να μας έχει ξεφύγει. Ερώτηση αν θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε κάτι στην επόμενη συνάντηση. Ολοκλήρωση του BID γι αυτή τη διαδικασία

38 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Δεν υπάρχουν τεστ στα Ελληνικά που εξετάζουν δεύτερη γλώσσα όπως τα Αλβανικά, τα Τούρκικα, τα Κινέζικα κλπ  Ο λογοθεραπευτής απευθύνεται στον πελάτη, όχι στον διερμηνέα  Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί τον κατάλληλο τίτλο για την πολιτισμική ομάδα  Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί σταθμισμένα τεστ τα οποία είναι πολιτιστικά κατάλληλα για τον πελάτη  Εφαρμόζει το τεστ σε μια μόνο γλώσσα κάθε φορά

39 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά  Όταν αξιολογεί ένα παιδί, ζητά από τους γονείς να συγκρίνουν την απόδοση του με αυτή άλλων παιδιών στο σπίτι  Ζητά από το δάσκαλο να συγκρίνει την απόδοση του με αυτήν άλλων παιδιών της ίδιας ηλικίας, όταν το παιδί είναι σχολικής ηλικίας  Η αξιολόγηση ολοκληρώνεται μέσα από διαδοχικές επισκέψεις  Ο λογοθεραπευτής εξακριβώνει πως είναι το σχολικό και σπιτικό περιβάλλον

40 Η Διαδικασία της αξιολόγησης στους δίγλωσσους ασθενείς αναλυτικά Χορήγηση με μη-σταθμισμένα μέσα  Προσαρμογή ώστε να ταιριάξουν στον ασθενή  Ο λογοθεραπευτής αποκτά επαρκές δείγμα του λόγου του πελάτη  Επιλέγει υλικά τα οποία είναι πολιτισμικά κατάλληλα  Χρησιμοποιεί δραστηριότητες που εκφράζουν το περιβάλλον του πελάτη  Δεν προγραμματίζει συνεδρίες σε Θρησκευτικές ή πολιτιστικές διακοπές  Τροποποιεί τις διαδικασίες αξιολόγησης έτσι ώστε να αρμόζουν στον πελάτη  Κρατά ακριβή και λεπτομερή αρχεία της αξιολόγησης και των αποτελεσμάτων  Μαθαίνει να εκτιμά τις πολιτισμικές και γλωσσικές διαφορές του πελάτη

41 Ανάλυση των αποτελεσμάτων ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ανάλυση των αποτελεσμάτων  Εξετάζεται η φωνολογική, γραμματική, σημασιολογική και πραγματολογική πλευρά της γλώσσας του πελάτη και στα ελληνικά και στην κυρίαρχη γλώσσα  Προσδιορίζεται η ικανότητα του πελάτη να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τη γλώσσα σε διαφορετικά περιβάλλοντα  Παρατηρείται το επίπεδο συμμετοχής και καταλληλότητας του πελάτη  Παρατηρείται εάν ο πελάτης μπορεί να ζητήσει κάτι ή να ακολουθήσει οδηγίες  Παρατηρείται εάν η συζήτηση που διεξάγει ο πελάτης είναι λογική και οργανωμένη

42 Ανάλυση των αποτελεσμάτων  Προσδιορίζεται η ικανότητα του πελάτη να περιγράψει γεγονότα και αντικείμενα  Προσδιορίζεται η ικανότητα του πελάτη να κάνει ακριβείς προβλέψεις και αποφάσεις  Αναλύεται πόσο χρησιμοποιεί ο πελάτης τα συμφραζόμενα προκειμένου να κατανοήσει μία συζήτηση  Προσδιορίζεται εάν ο πελάτης αντιμετωπίζει δυσκολία στην εκμάθηση των δεξιοτήτων Εξακριβώνεται εάν ο πελάτης εκδηλώνει γλωσσική διαταραχή και στις δύο του γλώσσες. Πρέπει να σημειωθεί ότι μία διαφορά στην ομιλία ή τη γλώσσα εξαιτίας της απόκτησης δεύτερης γλώσσας ή της διαλεκτικής απόκλισης δεν θεωρείται διαταραχή.

43