ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΑΥΤΑΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Φ ΣΤΡΑΤΑΚΟΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ MSc ΓΠΑ ΥΠ. ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΑΥΤΑΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Φ ΣΤΡΑΤΑΚΟΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ MSc ΓΠΑ ΥΠ. ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΑΥΤΑΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Φ ΣΤΡΑΤΑΚΟΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ MSc ΓΠΑ ΥΠ. ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

2 ΣΠΑΡΤΗ  Η Σπάρτη ήταν μία πόλη-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευρώτα στη Λακωνία, στο νότιο ανατολικό μέρος της Πελοποννήσου.  Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη, κατά τον 5 ο πχ αιώνα, το σπαρτιατικό κράτος εκτεινόταν στα δύο πέμπτα της Πελοποννήσου, δηλαδή σε έκταση περίπου 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, έκταση τριπλάσια αυτής των Αθηνών. Περιλάμβανε δύο κύριες περιοχές, τις οποίες διαχώριζαν οι οροσειρές του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα.  Το κράτος των Λακεδαιμονίων ήταν το μεγαλύτερο από τα ελληνικά κράτη της κλασικής εποχής. Σε αυτήν την έκταση είναι αρκετά φυσιολογικό να συναντήσει κανείς μια σύνθετη γεωγραφική και κοινωνική δομή.

3 ΣΠΑΡΤΗ  Μεταξύ του 9ου και του 7ου αιώνα π.Χ. οι Σπαρτιάτες κέρδισαν τον έλεγχο του συνόλου των εδαφών όχι μόνον της Λακωνίας, αλλά και της γειτονικής Μεσσηνίας. Τη γονιμότητα της Μεσσηνίας εξήραν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς.  Ο Τυρταίος αναφέρει, «καλή για όργωμα και για σπορά».  Ο Ευριπίδης περιγράφοντας την περιοχή λέει ότι «παράγει πλουσιοπάροχα, αρδεύεται από αμέτρητα ρέματα και στολίζεται από πλούσιους βοσκότοπους για αγελάδες και πρόβατα».  Πηγές στην Αθήνα της κλασικής εποχής αντιμετώπιζαν την ιδιοκτησία των Σπαρτιατών με φθόνο. Σύμφωνα με ψευδό-πλατωνικό διάλογο, Αλκιβιάδης Ι, «ούτε ένα από τα κτήματα μας δεν μπορεί να συγκριθεί με τα δικά τους σε έκταση και υπεροχή, ούτε σε αριθμό δούλων, ούτε σε άλογα, ούτε σε οποιοδήποτε άλλο ζώο που βόσκει στη Μεσσηνία».

4 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ  Αν και η παραγωγή αγροτικών προϊόντων ήταν ιδιαιτέρα μεγάλη, οι διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Σπαρτιατών χαρακτηρίζονταν από λιτότητα.  Η διατροφή των αρχαίων Σπαρτιατών ήταν ισόρροπη και ολοκληρωμένη, πλούσια σε ενέργεια, χωρίς όμως να επιβαρύνει το στομάχι και την πέψη. Οι κύριες τροφές του διαιτολογίου τους περιείχαν εκείνα τα θρεπτικά συστατικά, τα οποία συνέβαλλαν άμεσα στην προστασία της υγείας τους, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα δυνατό και σφρυγιλό οργανισμό.  Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ότι η λαιμαργία έπρεπε να ελέγχεται, άλλωστε η παχυσαρκία θεωρούνταν ανεπίτρεπτη και ήταν κατακριτέα.

5 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ Στην αρχαία Σπάρτη τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα που χρησιμοποιούσαν στη διατροφή τους ήταν: 1.Οι ελιές και το ελαιόλαδο, τροφές πλούσιες σε καλά λιπαρά, λειτουργούν προστατευτικά σε πολλές ασθένειες, όπως η χοληστερίνη και η αρθρίτιδα. Το ελαιόλαδο έχει επίσης ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση. 2.Το κρασί, το οποίο είχε περίοπτη θέση στη διατροφή των αρχαίων Σπαρτιατών. Κάθε άτομο στα συσσίτια λάμβανε ένα ποτήρι κρασί αναμεμειγμένο με νερό. Ωστόσο, στην πατρίδα της αυτοπειθαρχίας και του μέτρου, η μέθη ήταν απαγορευμένη και τιμωρούνταν ιδιαίτερα σκληρά. Η Σπάρτη ήταν η μοναδική πόλη στην αρχαία Ελλάδα όπου επιτρεπόταν στις γυναίκες να καταναλώνουν κρασί. Το κρασί και ειδικά το κόκκινο περιέχει ουσίες οι οποίες έχουν προστατευτικές ιδιότητες από κάποιες μορφές καρκίνου, ειδικά του προστάτη, του παχέος εντέρου και του μαστού.

6 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ 3.Σύκα, πλούσια σε φυτικές ίνες, ασβέστιο, μαγνήσιο και σίδηρο, διαθέτουν περισσότερα σάκχαρα από άλλα φρούτα, χαρίζοντας ενέργεια. Έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο και μεγάλες ποσότητες καλίου. Αυτό βοηθά να διατηρηθεί η πίεση του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα και να μειώνει την κατακράτηση του νερού. Οι Σπαρτιάτες τα έτρωγαν φρέσκα αλλά κυρίως αποξηραμένα. 4.Σιτηρά, φαίνεται πως γνώριζαν πόσο σημαντικοί είναι οι υδατάνθρακες ως κύρια πηγή ενέργειας στον οργανισμό. Βοηθούν στον έλεγχο της χοληστερόλης και τη διατήρησή της σε φυσιολογικά επίπεδα. Έχουν επίσης και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Από τα σιτηρά το κριθάρι αποτελούσε τη βάση της διατροφής των αρχαίων Σπαρτιατών. 5.Μέλας ζωμός, το πιο διάσημο σπαρτιάτικο πιάτο και σίγουρα όχι άδικα. Ενώ σήμερα δύσκολα θα έβρισκε θέση σε κάποιο τραπέζι, στην αρχαία Σπάρτη αποτελούσε προϋπόθεση για κάθε γεύμα.

7 ΜΕΛΑΣ ΖΩΜΟΣ  Ένα ιδιαίτερο πιάτο για τους Σπαρτιάτες, το οποίο προσφερόταν στα συσσίτια. Τα συστατικά του; Ζωμός από χοιρινό κρέας, που έβραζε μαζί με κριθαρένιο αλεύρι, αλάτι και αίμα χοιρινού διαλυμένο με ξύδι. Το ιδιαίτερο και εξαιρετικά ασυνήθιστο αυτό πιάτο, ήταν γεμάτο από βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και θρεπτικά συστατικά.  Το χοιρινό είναι άριστη πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας αλλά και από τις καλύτερες πηγές βιταμινών Β. Επιπλέον, μία μερίδα καλύπτει το 30% των αναγκών σε ψευδάργυρο, μέταλλο το οποίο ενεργοποιεί πολλά ένζυμα στον οργανισμό. Το αίμα που υπήρχε στη συνταγή είναι πηγή πρωτεΐνης και σιδήρου.  Ο Πλούταρχος στον Λυκούργο, μας αναφέρει για τα περίφημα σπαρτιατικά συσσίτια : «ανάμεσα στα πιάτα, αυτό που έχαιρε της μεγαλύτερης εκτίμησης ήταν ο μέλας ζωμός, μάλιστα σε τέτοιο σημείο που οι ηλικιωμένοι δεν αναζητούσαν καθόλου το κρέας. Το άφηναν για τους νεότερους και δειπνούσαν μονάχα με το ζωμό που τους παρείχαν».

8 ΜΕΛΑΣ ΖΩΜΟΣ  Μία άλλη αναφορά περιγράφει πως ο Διονύσιος, ο τύραννος των Συρακουσών, αγόρασε ένα μάγειρα από τη Σπάρτη και του έδωσε εντολή να του παρασκευάσει το μέλανα ζωμό. Όμως, δεν κατάφερε να καταπιεί ούτε την πρώτη κουταλιά και την έφτυσε. Τότε ο μάγειρας του είπε : «Για να δοκιμάσεις το φαγητό, πρέπει πρώτα να έχεις κάνεις σπαρτιατική γυμναστική και να έχεις κολυμπήσει στον Ευρώτα»  Τέλος ο Πλούταρχος αναφέρει την περιγραφή ενός Σιβαρίτη : «Φυσικά και οι Σπαρτιάτες είναι οι γενναιότεροι ανάμεσα σε όλους, ο οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος θα προτιμούσε να πεθάνει χίλιους θανάτους παρά να διάγει τόσο λιτό βίο».

9 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ  Είναι γεγονός ότι ο χαρακτήρας της σπαρτιατικής οικονομίας ήταν κατ’ εξοχήν αγροτικός. Ακρογωνιαίος λίθος της ήταν το μέγεθος και η ποιότητα των αγροτικών εδαφών. Επιπλέον, σε ένα κράτος με πλούσιες αγροτικές γαίες δεν χρειαζόταν να γίνουν δαπάνες για εισαγωγή τροφίμων.  Η υπαγωγή μάλιστα της Μεσσηνίας στις περιοχές της Σπάρτης εξασφάλισε στην τελευταία το οικονομικό υπόβαθρο για τη συγκρότηση σε κράτος και συνέβαλε καθοριστικά στην έξοδό της στον υπόλοιπο κόσμο με αξιοζήλευτες διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις.

10 ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ  Μέλη της ανώτερης κοινωνικής βαθμίδας στην αρχαία Σπάρτη οι Όμοιοι, απολάμβαναν πλήρη οικονομική ασφάλεια, αφού η σπαρτιατική πολιτεία τους χορηγούσε έναν κλήρο γης, που τον καλλιεργούσαν οι είλωτες και έτσι είχαν ένα σταθερό εισόδημα, αρκετό για την ισότιμη συμμετοχή τους στα κοινά συσσίτια της πόλης.  Οι είλωτες ήταν το κατώτερο κοινωνικό στρώμα στην αρχαία Σπάρτη, έκαναν κυρίως τις γεωργικές εργασίες στη γη των Ομοίων. Ο Πλούταρχος υποθέτει ότι εφόσον η εισφορά των ειλώτων ήταν σταθερή, τους δινόταν ένα ισχυρό κίνητρο να εργάζονται περισσότερο, για να αυξάνουν τα κέρδη τους από την καλλιέργεια της γης.

11 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΟΣ  Τα θέματα της ιδιοκτησίας γης και του πλούτου ήταν ουσιώδη στην πολιτική οργάνωση της Σπάρτης. Η κατοχή της ιδιότητας του ομοίου εξαρτιόταν από τη συμμετοχή του στα συσσίτια και αυτή η συμμετοχή εξαρτιόταν με τη σειρά της από μια ορισμένη μηνιαία συνεισφορά σε τρόφιμα.  Η εξασφάλιση των συνεισφορών για τα συσσίτια βασιζόταν στην κατοχή από τους πολίτες της απαραίτητης έγγειας περιουσίας για να συγκομιστεί η απαιτούμενη ποσότητα αγροτικών προϊόντων.

12 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΟΣ  Αυτό το σύστημα ιδιοκτησίας όμως, προοδευτικά άρχισε να υπονομεύεται από τη συσσώρευση της γης στα χέρια των ολίγων. Στην αύξηση των ανισοτήτων συνέτεινε και η φιλοδοξία των πλουσίων Σπαρτιατών που ανταγωνίζονταν για τον προσπορισμό πολιτικού κύρους και αξιωμάτων.  Συνέπεια ήταν οι φτωχότεροι Σπαρτιάτες να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις εισφορές για τα συσσίτια και να αποκλείονταν από το σώμα των Ομοίων. Ο αριθμός των Ομοίων σημείωσε κατακόρυφη πτώση από 8.000 το 480 π.Χ. σε λιγότερους από 1.000 στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Αυτές οι εξελίξεις υπονόμευσαν την ενότητα και την ταυτότητα των στόχων των Σπαρτιατών.  Με τόσο περιορισμένο κοινωνικό ιστό, η Σπάρτη δεν κατάφερε να ορθοποδήσει μετά την ήττα της από τη Θήβα στη μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. Ήττα που οδήγησε στην απελευθέρωση των Μεσσήνιων Ειλώτων. Το αποτέλεσμα ήταν η δραματική παρακμή της Σπάρτης και η απώλεια της δύναμης της στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο.

13 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η άνοδος και η πτώση του βασιλείου της αρχαίας Σπάρτης συμπίπτουν χρονικά με την κατοχή και την απώλεια των έφορων γαιών της Μεσσηνίας, όπου εκτός των εδαφών της, παρείχε και ένα μεγάλο αριθμό αγρεργατών, τους είλωτες.  Επίσης η μη συμμετοχή στα συσσίτια και η ταυτόχρονη απώλεια της ιδιότητας του Ομοίου, απορρέει από την αδυναμία παροχής αγροτικών προϊόντων στο κράτος.  Δύο λοιπόν από τους βασικούς πυλώνες ανόδου της αρχαίας Σπάρτης, η εξασφάλιση δηλαδή ικανού αριθμού πολεμιστών και η επάρκεια των αγροτικών αγαθών, είχαν κοινή αφετηρία τη γεωργική παραγωγή.

14 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Πριν από 2500 περίπου χρόνια οι αρχαίοι Σπαρτιάτες στηριζόμενοι στην ανδρεία, το σθένος, το αίσθημα της ισότητας κυρίως όμως στην αγροτική παραγωγή κατάφεραν να αναδειχθούν σε ηγέτιδα δύναμη του ελληνισμού.  Ας πορευτούμε στα χνάρια που χάραξαν οι πρόγονοί μας και ας προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε στο προσκήνιο τις αρχές και τα ιδανικά αυτών των ανθρώπων.  Χωρίς ευχολόγια και λεονταρισμού τίθεται σήμερα το ερώτημα, στο μέτρο βέβαια που μας αναλογεί, αυτοί τα κατάφεραν γιατί όχι και εμείς;

15 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ