Μεσαιωνική Λατινική Φιλολογία Μαρία Βουτσίνου – Κικίλια, Καθηγήτρια.

Μεσαιωνική Ευρώπη Τα κράτη της Ευρώπης

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ Εισαγωγή Στο άκουσμα και μόνο της λέξης Μεσαίωνας στο μυαλό μας έρχεται μια μακρά περίοδος (6ος-13ος αι.) γεμάτη θρησκευτικότητα, μυστικισμό, σχολαστικισμό όπου όλα ξεκινούν και τελειώνουν στην Εκκλησία, την απόλυτη εξουσία των αιώνων αυτών.

Εισαγωγή Ο Μεσαίωνας αποτελεί την πιο παρεξηγημένη εποχή στην Παγκόσμια Ιστορία. Εξάλλου χαρακτηρίστηκε και έγινε γνωστή ως Σκοτεινοί Χρόνοι. Ανυπέρβλητες δυνάμεις, σκοτεινά νέφη, ραδιουργίες προβάλλονται και εξυφαίνονται από τις πανούργες και χρησιμοθηρικές δυνάμεις των ανθρώπων του εκκλησιαστικού βίου. (ΕΚΟ).

Εισαγωγή Η έρευνα όμως έχει αποδείξει, σ’αντίθεση με ό,τι πίστευαν οι παλιότεροι μελετητές, ότι ο Μεσαίωνας δεν είναι μονοδιάστατος. Πέρα από το γεγονός ότι η Εκκλησία διαδραματίζει ένα κυριαρχικό ρόλο πρέπει να δεχθούμε ότι υπάρχει ένας λαός ακμαίος, ζωντανός και σφριγηλός. Αν ξεφύγουμε από τα πατερικά κείμενα και τα δογματικά, που και αυτά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, υπάρχουν ποιήματα, ύμνοι, sequentiae, φιλοσοφικά και σατιρικά έργα που γράφονται σ’όλη την ευρωπαϊκή κυριαρχία και αποτελούν τη βάση της Νεότερης Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ; Αν θέλαμε να την προσδιορίσουμε χρονικά, θα την περιγράφαμε ως τη συνέχεια της αυτοκρατορικής φιλολογίας, που βασίλεψε σε χώρο πιο εκτεταμένο απ’ αυτήν και διήρκεσε περισσότερους αιώνες. Οι συγγραφείς της εποχής της δημοκρατίας ήταν Ιταλοί. Τα χρόνια που ακολούθησαν γέννησαν πεζογράφους και ποιητές, ειδωλολάτρες και χριστιανούς, σ’ όλη τη Δυτική Ευρώπη, όπως και στην Αφρική (μέχρι τον 5ο αι.).

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑ Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ; ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑ Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ; Μετά τις επιδρομές των βαρβάρων, θα ανθήσει μια φιλολογία που θα διαρκέσει σχεδόν χίλια χρόνια, όχι μόνο στους τόπους που σχηματίζονται οι ρομανικές γλώσσες, Ιταλία, Γαλατία, Ισπανία, Ουγγαρία αλλά επίσης και σ’ όλες τις χώρες που κατακτήθηκαν και η λατινική παιδεία είχε γίνει ελάχιστα γνωστή, όπως η Αγγλία και η Ιρλανδία. Ακολουθώντας την πορεία του Χριστιανισμού, θα φτάσει στην Ιρλανδία (5ος αι.), στην Ουγγαρία (8ος αι.), στην Πολωνία (10ος αι.) και τα Σκανδιναβικά κράτη (11ος αι.), χρησιμοποιώντας μια μόνο γλώσσα, τη Μεσαιωνική Λατινική. Αυτή λοιπόν η φιλολογική παραγωγή που έδωσαν όλες οι χώρες της Ευρώπης και που εκτείνεται σε χρονική διάρκεια περίπου χιλίων ετών, δημιούργησε τη Μεσαιωνική Λατινική Φιλολογία. ή

Η λατινική γλώσσα Κύριο γνώρισμα της Μεσαιωνικής λατινικής φιλολογίας είναι η Λατινική γλώσσα. Θα παρακολουθήσουμε πώς ξεκίνησε η γλώσσα αυτή, από την προϊστορική Ρωμαϊκή εποχή και ποια ήταν η εξέλιξή της. Η λατινική ξεκίνησε ως γλώσσα των βοσκών και των χωρικών και η χρήση της περιοριζόταν στη Ρώμη και τα περίχωρά της. Παρ’ όλα αυτά σιγά - σιγά έγινε γλώσσα λογοτεχνική και εξαπλώθηκε σε όλη τη δυτική έκταση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Λίγες γλώσσες γνώρισαν τόσο λαμπρή επιτυχία.

Η λατινική γλώσσα Χωρίς αμφιβολία η λατινική με το πέρασμα των αιώνων δεν ήταν η εθνική γλώσσα της Δύσης και η χρήση της οριοθετούνταν στο επίπεδο των ειδημόνων της κοινωνίας. Αλλά χάρη σ’ αυτό δεν γνώρισε σύνορα. Με το Χριστιανισμό πέρασε στις χώρες των κελτικών γλωσσών, των γερμανικών, των ουγγρικών και των δυτικών σλάβων και έγινε γλώσσα κοινή σ’ όλο το δυτικό πολιτισμό και τον σημάδεψε με μια ανεξίτηλη σφραγίδα.

Η λατινική γλώσσα Αξιοσημείωτη είναι η ιστορία της λατινικής γλώσσας μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η καθομιλουμένη λατινική γλώσσα, που για πολύ μεγάλο διάστημα κράτησε μια εκπληκτική σταθερότητα, δεν πέθανε ποτέ. Άλλαξε από γενιά σε γενιά, διαφοροποιήθηκε, εξελίχθηκε και γέννησε τις νεολατινικές γλώσσες, τις ρομανικές: Ιταλική, Ισπανική, Ρουμανική, Πορτογαλλική, Καταλανική, τη λατινική που ακολούθησε την πορεία του Χριστιανισμού και έγινε γλώσσα των Γερμανών, των Αγγλοσαξώνων των Σκανδιναβών . Η γραπτή λατινική επίσης δε σταμάτησε να χρησιμοποιείται, αφού ήταν το μέσο έκφρασης τόσο της Εκκλησίας όσο και του σχολείου. Σ’ αυτήν τη γλώσσα έγραφαν και αυτήν τη γλώσσα μιλούσαν.  

Η λατινική γλώσσα Στη διάρκεια των πρώτων αιώνων του Μεσαίωνα ο πνευματικός κόσμος διατηρούσε τη λατινική γλώσσα της οποίας η πρακτική σπουδαιότητα άρχισε να μειώνεται από τα μέσα του 17ου αι. Ακόμη και στις μέρες μας η λατινική διατηρεί την καθολικότητά της. Διδάσκεται ακόμη στα σχολεία, όχι μόνο των Ευρωπαϊκών χωρών.

Η λατινική γλώσσα Η καθολική εκκλησία τη χρησιμοποιεί ως λειτουργική γλώσσα και οι επιστήμες και οι παλιές και νέες τεχνικές καταφεύγουν σ’αυτήν για να συγκροτήσουν το λεξιλόγιό τους. Γι’ αυτό και όποιος επιθυμεί να καταλάβει την ενότητα και την πολυπλοκότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν μπορεί να απαλλαγεί από τη μελέτη αυτής της γλώσσας, που για τόσο μεγάλο διάστημα, διαμόρφωσε την πνευματική ζωή. Καμιά γλώσσα δεν διαθέτει παρόμοια ιστορία, καμιά γλώσσα δεν έπαιξε ένα παρόμοιο ρόλο.

Η λατινική γλώσσα Ο Μεσαίωνας χρησιμοποίησε τη λατινική γλώσσα σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης και διήρκεσε χίλια έτη περίπου. Το τέλος του διαδέχθηκε η Αναγέννηση. Η αρχή του Μεσαίωνα είναι δύσκολο να καθορισθεί. Μετά το 313, (Διάταγμα Μεδιολάνων) ο χριστιανισμός επιβάλλεται και η λατινική γίνεται η γλώσσα της χριστιανικής λατρείας. Είναι η γλώσσα της Βίβλου (που μεταφράστηκε) και του εκκλησιαστικού δικαίου. Μετά την εισβολή των βαρβάρων η εκκλησία κατόρθωσε να διατηρήσει τη λατινική γλώσσα. Τα αρχαία σχολεία υποτάχθηκαν στα εκκλησιαστικά. Δεν γνωρίζουμε τη διαδικασία και τη μεταβολή αυτή με χρονικές λεπτομέρειες. Αλλά επειδή η εκκλησία είχε ανάγκη να ετοιμάσει ιερείς, έφτιαξε σχολεία και βιβλιοθήκες και έτσι δημιουργήθηκαν τα κέντρα γραμμάτων της εποχής.

Η λατινική γλώσσα Παράλληλα, όσες φορές πλούσιοι ηγεμόνες φρόντιζαν να δημιουργήσουν πνευματικά κέντρα, προσκαλώντας έναν ή δύο μεμονωμένους σοφούς της εποχής, είχαν περιοδική και σύντομη διάρκεια. Ο μόνος που κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα σπουδαίο πνευματικό κέντρο στην αυλή του ήταν ο Καρλομάγνος. Οι μορφωμένοι δάσκαλοι που συγκέντρωσε, έγιναν επίσκοποι και κατόρθωσαν να μεταφέρουν στις περιοχές τους ή στα μοναστήρια τους τις γνώσεις τους και να δημιουργήσουν νέες εστίες γραμμάτων. Η φιλολογική παραγωγή του Μεσαίωνα είναι τεράστια και δεν αναφερόμαστε μόνο στα θρησκευτικά και τα πνευματικά κείμενα που κρατούν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της φιλολογίας. Ποίηση, κοσμική και εκκλησιαστική, που χαρακτηρίζεται από λυρισμό, φιλοσοφία και θέατρο έχουν αξιόλογη θέση στη φιλολογία του Μεσαίωνα.

Λατινική γλώσσα και εκπαίδευση  ο εκπαιδευτικός ρόλος του κλήρου ήταν σημαντικός η διδασκαλία γινόταν σε εκκλησιαστικά ιδρύματα το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν αυτό της αρχαιότητας: septem Artes liberales «επτά ελευθέριες τέχνες», χωρισμένες σε δύο ομάδες: 1. trivium, (από την εποχή του Καρλομάγνου) γραμματική, ρητορική, διαλεκτική 2. quadrivium, αριθμητική, γεωμετρία, μουσική, αστρονομία

Λατινική γλώσσα και εκπαίδευση Η αρχαία παράδοση και κυρίως η φιλοσοφία πέρασε στo Μεσαίωνα. Ο Αυγουστίνος στο έργο του De doctrina (397,-426), εκτιμούσε ότι μόνο μέσα απ’ τη φιλοσοφία της αρχαιότητας θα στέριωνε ο χριστιανισμός. Έτσι έθετε στην υπηρεσία του χριστιανισμού και της ερμηνείας της Βίβλου την πνευματική ζωή και την επιστήμη της αρχαιότητας. Ο τομέας που βλέπουμε ότι δεν διαγράφηκε από τους μεσαιωνιστές ήταν η γραμματική. Οι δάσκαλοι του Μεσαίωνα αντλούσαν τα παραδείγματά τους μέσα από τους συγγραφείς της αρχαιότητας.

Λατινική γλώσσα και εκπαίδευση Η διαφοροποίηση γίνεται από τον 12ο αι. και μετά. Οι σχολικοί συγγραφείς ήταν ο Βεργίλιος, ο Οράτιος, ο Οβίδιος, ο Ιουβενάλιος, ο Στάτιος μαζί με τον Juvencus, Prudentius, Sedulius, κ. ά. Σιγά σιγά έμεινε μόνο ο Βεργίλιος, ως σχολικός συγγραφέας πριν από την αναδιοργάνωση της παιδείας την εποχή του Καρλομάγνου. Η μεγάλη διαφοροποίηση των σπουδών έγινε τον 13ο αι. με την ίδρυση των Πανεπιστημίων με το νέο τρόπο διδασκαλίας και γενικά τη νέα πνευματική ζωή.

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Η Μεσαιωνική Λατινική Φιλολογία δεν είναι δυνατόν να χωριστεί σε ακριβείς χρονικές περιόδους. Σημαντικές ομοιότητες επιτρέπουν τον κατά προσέγγιση χωρισμό της Μεσαιωνικής Λατινικής Φιλολογίας σε πέντε περιόδους. 1η περίοδος Εποχή της μετάβασης, από την ύστερη αρχαιότητα στον καθαυτό Μεσαίωνα. Ξεκινά από τα μέσα του 6ου αι. και φθάνει στο τέλος του 8ου αι. Αυτήν την εποχή η γλώσσα που χρησιμοποιείται και καθιερώνεται είναι η λατινική της Vulgata (αυτή της μετάφρασης της Βίβλου στη λατινική), και διαφαίνεται μια πτώση της πνευματικής ζωής και της παιδείας, εκτός από μεμονωμένες εξαιρέσεις.

2η περίοδος Από το τέλος του 8ου αι. μέχρι το τέλος του 9ου αι., όπου διαφαίνεται η πρώτη άνθηση της μεσαιωνικής λατινικής φιλολογίας. Έχουμε την εκκίνηση -αναβίωση της πνευματικής ζωής κάτω από τον Καρολομάγνο και ονομάζεται Αναγέννηση των Καρολιδών. Για πρώτη φορά δημιουργείται μια εστία, ένας κύκλος συγγραφέων και ποιητών στην αυλή του Καρλομάγνου, με κοινή πνευματική κουλτούρα που εκτείνεται σ’ όλη την επικράτεια του Καρολομάγνου, σ’ όλο το δυτικό πνευματικό κόσμο.

3η περίοδος Ξεκινά από το τέλος της εποχής των Καρολιδών (9ος αι.) και φθάνει μέχρι τα μέσα του 11ου αι. Είναι η εποχή της μετάβασης. Εδώ και εκεί παρουσιάζονται μεμονωμένα παραδείγματα μιας καινούργιας εποχής που θα ανθήσει στο μέλλον. (Hrosvitha - δράμα, μελέτη διαλεκτικής).

4η περίοδος Από τα μέσα του 11ου αι. μέχρι το τέλος του 12ου αι. Η εποχή αυτή θεωρείται η ακμή του Μεσαίωνα. Η λατινική φιλολογία ανθίζει και παρουσιάζει πλούσια και ποικίλα έργα. Στα πρώτα χρόνια του αιώνα ο κόσμος του Μεσαίωνα γνωρίζει ένα βαθύ και βίαιο κλονισμό: τη διαμάχη του πάπα με τον αυτοκράτορα. Οι σταυροφορίες αναστατώνουν τη χριστιανοσύνη της δύσης, το πνεύμα ψάχνει να απελευθερωθεί από τις αλυσίδες του παρελθόντος, κατά το οποίο υποστήριζαν ότι ο πνευματικός κόσμος πρέπει να αρκείται στο να μαθαίνει και να δέχεται την παράδοση που κουβαλά.

4η περίοδος Τώρα αναρωτιούνται γι’αυτήν την κληρονομιά, αλλά με τρόπο αυτόνομο και όχι κάτω από τον έλεγχο της αρχής (αυθεντία, εξουσία, δικαίωμα). Ένα ξέσπασμα μεταφράσεων μεγάλης ευρύτητας, στη φιλοσοφία, την επιστήμη και την ιατρική, με τη μεσολάβηση των μεταφράσεων από την Αραβική, γίνονται αιτίες της αλλαγής. Ο Αριστοτέλης γίνεται προσιτός στη δύση. Παράλληλα ανθίζει η μελέτη του αρχαίου κόσμου. Η ποίηση και η πεζογραφία ακμάζει, η παραγωγή είναι πλούσια, όπως και η ποικιλία των μορφών. ΄Ολα τα είδη της λογοτεχνίας καλλιεργούνται και δημιουργούν αριστουργήματα. Είναι η εποχή της ακμής του ποιητικού είδους Sequentia και των Carmina Burana.

5η περίοδος 13ος αι. Η εικόνα τροποποιείται στις αρχές του 13ου αι. όπου αρχίζει για τη λατινική φιλολογία η ύστερη εποχή του Μεσαίωνα, η παρακμή. H εποχή χαρακτηρίζεται από αλλαγές. Στους προηγούμενους αιώνες, η πνευματική ζωή, ως επί το πλείστον, ανήκε στο χώρο των μοναχικών ταγμάτων, βενεδικτίνων και κιστεριανών μοναχών. Τώρα τα τάγματα χάνουν την σπουδαιότητά τους. Στο προσκήνιο εμφανίζονται τα τάγματα των φτωχών. Αυτά δεν δρουν από απόσταση, στους κλεισμένους χώρους των μοναστηριών, αλλά αναζητούν τις πόλεις, τα πλήθη. Τα γραπτά κείμενα χάνουν τον εσωτερικό τους χαρακτήρα. Οι αστοί συμμετέχουν στην πνευματική ζωή. Τα παλιά σχολεία, τα μοναστηριακά και καθεδρικά δεν έχουν παρά επαρχιακό ενδιαφέρον.

5η περίοδος Από τον 13ο αι. η διεύθυνση περνά στα Πανεπιστήμια που συγκεντρώνουν χιλιάδες σπουδαστές. Παράλληλα οι εθνικές γλώσσες, οριστικοποιούνται και υψώνονται σε φιλολογικό επίπεδο. Έτσι παίρνουν τη θέση της λατινικής σε πολλούς τομείς της λογοτεχνίας, κυρίως σ’αυτόν της κοσμικής ποίησης. Γενικά η λατινική κρατά ακόμη την κυρίαρχη θέση της, κυρίως σε επίπεδα επιστήμης και θρησκευτικής ποίησης. Εδώ η λατινική ποίηση γνωρίζει μια δεύτερη άνθηση. Δεν βρίσκουμε όμως, παρά σπάνια, συγγραφείς με ποιότητα. Η λογοτεχνία, αν εξαιρέσουμε τον επιστημονικό τομέα της προόδου, είναι χαμηλής ποιότητας.

Η πρώτη περίοδος Η πρώτη περίοδος που εκτείνεται από τα μέσα του 6ου αι. μέχρι το τέλος του 8ου, φέρει τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας εποχής μετάβασης. Ενώ λοιπόν στην Ανατολή η βυζαντινή αυτοκρατορία συνεχίζει τη ρωμαϊκή παράδοση, ο λατινικός κόσμος δεν έχει βρει ακόμη την ενότητά του, μετά την ήττα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας της Δύσης (476 μ.Χ). Γερμανικές φυλές εγκαταστάθηκαν στο χώρο της παλιάς αυτοκρατορίας : τα βασίλεια των Οστρογότθων και των Λομβαρδών στην Ιταλία, των Βησιγότθων στην Ισπανία, των Φράγκων στη Γαλλία. Η Ιρλανδία για πρώτη φορά και η Μεγάλη Βρετανία μετά την κατάκτηση των Αγγλοσαξόνων μπαίνουν στο χώρο της λατινικής παιδείας. Στο τέλος της περιόδου ενσωματώνονται στο λατινικό κόσμο οι περιοχές του Ρήνου, οι μετέπειτα Γερμανικές.

Ιστορικό υπόβαθρο Το ρωμαϊκό κράτος, χωρισμένο σε δύο τμήματα από το 395, μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, δεν έχει συντονισμό. Η τάξη των συγκλητικών είναι η πιο συντηρητική προς τον χριστιανισμό και η καλύτερη εκπρόσωπος της κλασικής ρωμαϊκής παιδείας. Η ρωμαϊκή αριστοκρατία δεν εξαφανίζεται με την εμφάνιση των βαρβάρων, αλλά αφομοιώνεται στη νέα που θα προκύψει με την παρουσία τους. Από την άλλη οι συγκλητικοί της υπαίθρου κατοικούν στις ιδιοκτησίες τους και στελεχώνουν παραδοσιακά τον ανώτατο κλήρο.

Ιστορικό υπόβαθρο Οι κοινωνικές ανισότητες είναι έντονες μεταξύ της πλούσιας αριστοκρατίας και των φτωχών. Οι φόροι είναι δυσβάσταχτοι. Το 435 και 438 εκδηλώνονται λαϊκές εξεγέρσεις που καταπνίγονται από τους Βαρβάρους. Πάντως λαϊκή αντίσταση δεν θα υπάρξει.

Η πρώτη περίοδος Οι συνθήκες και η διαδρομή της πνευματικής ζωής και της λατινικής φιλολογίας σε κάθε χώρα είναι διαφορετικές. Έτσι θα προχωρήσουμε σύμφωνα με τη γεωγραφική αναγκαιότητα.

ΙΤΑΛΙΑ, 6ος-7ος αι. Στην Ιταλία μετά τους Λομβαρδούς, την εξουσία καταλαμβάνει ο Οδόακρος και μετά ο Θεοδώριχος . Από το 493-527 θα μείνει στην εξουσία με έδρα την Ρβέννα, θα κρατήσει τον γερμανικό χαρακτήρα (Γότθος) της διοίκησης. Συνεργάζεται με την εκκλησία της Ρώμης. Οι σχολές κλασικών γραμμάτων διατηρούνται στη Ρώμη, Ραβέννα και Μιλάνο. Ο Βοήθιος (480-524) και ο Κασσιόδωρος (480-570), Ιταλοί, είναι μαζί με τον Ισίδωρο της Σεβίλλης (570-636), Ισπανό, οι τελευταίοι εκπρόσωποι των κλασικών γραμμάτων και ο καθένας από την πλευρά του συνέβαλε στη μετάδοση της παιδείας στις επόμενες γενιές, στις νέες εστίες πολιτισμού.

Βοήθιος

Βοήθιος Βοήθιος (480-524): De Philosophiae consolatione, έργο φιλοσοφικό και παραμυθητικό, με ανάμεικτα ποιητικά και πεζά μέρη.

Ο Anicius Manlius Severinus Boethius (480 μ. Χ Εκατό τοις εκατό ρωμαίος, γεμάτος πίστη για το μέλλον της Ρώμης, τέθηκε στην υπηρεσία του Θεοδώριχου, του Μεγάλου Γότθου βασιλιά, με την ελπίδα να μπορέσει μ’ αυτόν τον τρόπο να υπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντα του ρωμαϊκού λαού που τέθηκαν κάτω από την ξένη εξουσία.

ΕΡΓΟ Ήταν πάντα λιγότερο πολιτικός και άνθρωπος του κράτους, και περισσότερο φιλόσοφος και καλλιεργημένος συγγραφέας με πλούσια φιλολογική παραγωγή, θαυμαστής της κλασικής παιδείας. Συνέθεσε εγχειρίδια για τις 4 τάξεις του quadrivium που έτυχαν μεγάλης ζήτησης και ενδιαφέροντος σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα (τα έργα χάθηκαν.) Το κυριότερο όμως έργο του, ο σκοπός της ζωής του, ήταν να μεταδώσει στους Ρωμαίους την Ελληνική Φιλοσοφία. Μετάφρασε έργα του Αριστοτέλη, τους διαλόγους του Πλάτωνα, και τον Πορφύριο. Οι μεταφράσεις αυτές γαλούχησαν τους μαθητές μέχρι τον 12ο αι. εποχή που ξαναανακάλυψαν τον Αριστοτέλη.

Βοήθιος Στα μέσα αυτής της εύφορης παραγωγής, ο Βοήθιος αποσπάσθηκε για να μεσολαβήσει υπέρ του υπάτου Αλβίνου, που είχε κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία προς όφελος του Βυζαντίου. Το 519 η Κωνσταντινούπολη θέλησε τη συμφιλίωση με την Εκκλησία της Ρώμης. Έγιναν συλλήψεις και εκδιώχθηκαν πολλοί για προδοσία. Κατηγορήθηκε και ο ίδιος ο Βοήθιος για εσχάτη προδοσία, μετά από διαβολή ανθρώπων του Θεοδωρίχου που δεν συμπαθούσαν τον Βοήθιο. Του αφαιρέθηκαν όλα τα αξιώματα, φυλακίσθηκε στο Calvezzano, κοντά στην Παβία, και το φθινόπωρο του 524 με διαταγή του Θεοδώριχου εκτελέστηκε χωρίς δίκη.

Βοήθιος Στη φυλακή έγραψε το πιο ώριμο και όμορφο έργο του, σε 5 βιβλία : De consolatione Philosophiae, Περί της παραμυθίας της Φιλοσοφίας. To έργο αυτό είναι ένα είδος Μενίππειας σάτιρας, από την άποψη ότι είναι γραμμένο σε ποιητικά και πεζά κείμενα τα οποία αναμιγνύονται. Είναι έργο φιλοσοφικό και παραμυθητικό συνάμα, δηλ. παρηγορητικό, στο οποίο ο συγγραφέας παριστάνει τη Φιλοσοφία σα μια υπεργήινη, αρχοντική γυναίκα, που έρχεται στο κελί του, και τον παρηγορεί για τα βάσανά του.

Βοήθιος Ο διάλογος ανάμεσα στο Βοήθιο και τη Φιλοσοφία αναφέρεται σε διάφορα θέματα της πρακτικής φιλοσοφίας, π.χ. το ευμετάβολο της Τύχης, τη μηδαμινή αξία του πλούτου και των άλλων γήινων αγαθών, αλλά και σε θέματα θεωρητικής φιλοσοφίας και θεολογίας π.χ. στην αθανασία της ψυχής, τη θεία πρόνοια κ.ά.

FLAVIUS MAGNUS AURELIUS CASSIODORUS

Κασσιόδωρος Σύγχρονος και συμμαθητής του Βοήθιου, είχε μια εντελώς διαφορετική σταδιοδρομία από εκείνον. Γιος πλούσιας οικογένειας της Ν.Ιταλίας, συριακής καταγωγής γεννήθηκε στο Brutium το 485. Ανατράφηκε σε περιβάλλον ρωμαϊκής παράδοσης. Υπηρετεί τον Θεοδώριχο με επιτυχία και μετά το Βοήθιο παίρνει τη θέση του ως Magister Officiorum, το ανώτατο αξίωμα του κράτους. Μέχρι το 533 υπηρέτησε τους Γότθους βασιλείς και μετά αποτραβιέται στη Ραβέννα. Στην Καλαβρία, κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ιδρύει το monasterium Virariense. ΄Εζησε εκεί 30 χρόνια, συντροφιά με τους μοναχούς, αφοσιωμένος στη μελέτη και τη συγγραφή έργων. Πέθανε το 580 σε βαθύ γήρας.

ΕΡΓΟ Την εποχή που υπηρετούσε τον Θεοδώριχο έγραψε λόγους ρητορικούς. Συγκεντρώθηκαν από τον ίδιο, μαζί με τους πανηγυρικούς του λόγους, σε μια συλλογή, η οποία χάθηκε. Τον 19ο αι. ανακαλύφθηκαν σε διάφορες βιβλιοθήκες τα υπόλοιπα μιας αντιγραφής που τώρα βρίσκονται στο μοναστήρι του Bobbio. Ο Κασσιόδωρος το 519 έγραψε ένα Χρονικό, χωρίς φιλολογική αξία. Μαζί με τα άλλα μικρά του χρονικά αποτελουν πηγή ιστορική της εποχής του τέλους της αυτοκρατορίας.

ΕΡΓΟ Άλλο ιστορικό έργο του ήταν η Ιστορία των Γότθων σε 12 βιβλία κατά παραγγελία του Θεοδώριχου. Το έργο αυτό χάθηκε και μόνο αποσπάσματα ενός βιβλίου σώθηκαν. Έγραψε επίσης τα Variae, σε μορφή επιστολών. Το έργο αποτελείται και από έγγραφα με ιστορική αξία. Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Institituones divinarum et humanarum lectionum, σε δύο βιβλία. Το πρώτο αφιερωμένο στις ιερές επιστήμες, το δεύτερο στις κοσμικές. Ο Κασσιόδωρος μας παρουσιάζει στο έργο αυτό τους κανόνες του trivium και quadrivium. Το δεύτερο από τον 9ο αι. έγινε σχολικό. Γενικά το έργο αυτό θεωρήθηκε πηγή γνώσεων και επέδρασε στο σχολαστικισμό.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ

Γρηγόριος ο Μέγας Ο Γρηγόριος ο Μέγας (540-604) θεωρείται ο τελευταίος αξιόλογος πάπας συγγραφέας. Γόνος πλούσιας οικογένειας, γεννήθηκε στη Ρώμη, μπήκε στην πολιτική μέχρι το 573 και μετά το θάνατο του πατέρα του, αποτραβήχτηκε στο μοναστήρι του Αγ. Ανδρέα που ο ίδιος ίδρυσε. Το 590 εκλέχτηκε πάπας. Απέναντι σε ανθρώπους στραμμένους στο παρελθόν ο Γρηγόριος δεν σκέφτεται παρά την αποστολή του στη χριστιανική εκκλησία. Αυτός ο πατρίκιος, ο δήμαρχος της πόλης είχε μυηθεί στη διοικητική γλώσσα, της οποίας κράτησε το καθαρό και ακριβές ύφος. Η κλασική του παιδεία δεν φαίνεται στο έργο του. Ομολογεί ότι δεν γνωρίζει την ελληνική, της οποίας όμως μετέφερε στα λατινικά όλους τους όρους που είχε ανάγκη.

ΕΡΓΟ Το πιο αξιόλογο έργο του από πλευράς φιλολογικής είναι οι Dialogi, που είχαν μεγάλη διάδοση και απήχηση. Πρόκειται για μια συλλογή ιστοριών που αφορούν στους αγίους της Ιταλίας. Είναι λοιπόν έργο αγιογραφικό.(στην ανατολή είχαμε παρόμοια έργα για την ζωή των πατέρων που ο Γρηγόριος γνώριζε αφού διάβαζε τη συλλογή Vita Patrum.) To έργο αποτελείται από ανεξάρτητες διηγήσεις στις οποίες αναμειγνύονται θεολογικές σκέψεις με δογματικό χαρακτήρα. Το έργο του Γρηγορίου βρήκε μεγάλη απήχηση, αναγνωρίστηκε ως κλασικό της αγιογραφίας, αντιγράφτηκε και τον 8ο αι. μεταφράστηκε στα ελληνικά.

Ισπανία Η Ισπανία είχε συμμετοχή στη ρωμαϊκή λογοτεχνία την εποχή της ειρήνης της αυτοκρατορίας. Ο Υγίνος, ο γραμματικός (εποχή Αυγούστου), ο Σενέκας, ο φιλόσοφος, ο Λουκανός, ο Μαρτιάλης, με τα επιγράμματα, ο Κολουμέλλα, ο αγρονόμος, ο ρήτορας Κοϊντιλιανός και πολλοί άλλοι διεδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στα λατινικά γράμματα. Τη χριστιανική εποχή οι πιο γνωστοί είναι ο Juvencus, 4ος αι., ο Prudentιus , ο ποιητής και ο ιστορικός απολογητής Orosus, 4oς-5oς αι. Για ένα αιώνα μετά δεν έχουμε πνευματική ζωή, αφού το κράτος είχε υποστεί καταστροφές από την εισβολή των βαρβάρων, Βανδάλων και Βησιγότθων.

Ισίδωρος της Σεβίλλης

ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΤΗΣ ΣΕΒΙΛΛΗΣ Ο πιο γνωστός συγγραφέας της Ισπανίας ήταν ο Ισίδωρος της Σεβίλλης. Γεννήθηκε στην Ισπανία. Δεν γνωρίζουμε τη χρονολογία της γέννησής του. Πέθανε το 636. Θεωρήθηκε ο πιο μορφωμένος άνθρωπος του λατινικού κόσμου. ΕΡΓΟ Etymologiae. Πρόκειται για μια εγκυκλοπαίδεια, που αποτελείται από 20 βιβλία και στην οποία κατάγραψε όλη την αρχαιότητα, εκχριστιανισμένη, αλλά με τους θεούς της, τα εκπαιδευτήριά της, την επιστήμη των ζώων, των φυτών, των ορυκτών, της ρητορικής και της γραμματικής. Καλοφτιαγμένη εγκυκλοπαίδεια με πλούσιο υλτικό . Πηγές του Ισίδωρου ήταν ο Varro,και το έργο του De lingua latina, ο Κικέρωνας, ο Σαλλούστιος, ο Κοϊντιλλιανός, ο Βεργίλιος, ο Οβίδιος, ο Μαρτιάλης, ο Λουκρήτιος, ο Βοήθιος, ο Κασιόδωρος, ο Σέρβιος.

Ιουλιανός του Τολέδο

JULIANUS DE TOLEDO Ήταν γνωστή προσωπικότητα του τέλους του 7ου αι. στην Ισπανία. Τριάντα μόλις χρονών έγινε αρχιεπίσκοπος. ΕΡΓΟ Historia Wambae regis. Με ζωντάνια κάνει την ιστορική περιγραφή του, μιμούμενος τον Σαλλούστιο και δίνει το λόγο στους ήρωές του για να εκφράσουν τις ιδέες τους. Σκιαγραφεί τους Γότθους ως γενναίους και το βασιλιά τους δυνατό. Το υπόλοιπο έργο του είναι θεολογικό, ερμηνευτικό, απολογητικό και δογματικό.

ΠΟΙΗΣΗ- ΥΜΝΩΔΙΑ Μετά τον Προυδέντιο και Ιουβένκο η ποίηση ελλείπει γενικώς. Στο τέλος του 6ου αι. στην Ισπανία διαμορφώνεται μια αυτόνομη λειτουργία , διαφορετική από τη Ρώμη. Ονομάζεται Μοζαραβική. Οι Μοζάραβες είναι χριστιανοί που ζούνε κάτω από την κυριαρχία την αραβική. Η υμνολογία τους, μαζί με αυτήν των Ιρλανδών, είναι το μόνο παράδειγμα μιας εθνικής ποίησης στο Μεσαίωνα, χωρίς να αποκλείουμε και τους ύμνους του Αμβρόσιου, Φορτουνάτου, Προυδέντιου, Σεδούλιου. Οι Μοζαραβικοί ύμνοι είναι ανώνυμοι, η μελέτη γι’ αυτούς βρίσκεται στην αρχή και δεν μπορούμε να δώσουμε παρά κάποια γενικά χαρακτηριστικά.

ΠΟΙΗΣΗ- ΥΜΝΩΔΙΑ Υπάρχουν ύμνοι για τις 12 ώρες της ημέρας (η Ρωμαϊκή υμνωδία έχει 8). Ύμνοι περιστασιακοί, π.χ. για την επέτειο του επισκόπου, του βασιλιά, για το στρατό, για τη βροχή, για τον πόλεμο, για αρρώστιες. Ύμνοι λαϊκοί, αφού οι Ισπανοί δεν είχαν όπως οι Ρωμαίοι, μοναστικές λειτουργίες. Οι ύμνοι ήταν τριών ειδών: ύμνοι με αρχαία μετρική ύμνοι τονικοί ρυθμοτονικοί. Οι ύμνοι αυτοί δεν διακρίνονται για τις ποιητικές τους εικόνες. Είναι ψυχροί, χωρίς ποιητική έμπνευση. Υπάρχουν ύμνοι για τους αγίους που διηγούνται τη ζωή τους και το μαρτύριό τους. Γενικά πρόκειται για ψαλμούς, για τραγούδια θρησκευτικά. Επέζησαν στις λειτουργίες μέχρι τον 11ο αι.. Ο Γρηγόριος VII, o πάπας, καθιέρωσε τους Ρωμαϊκούς ύμνους στην Ισπανία.