Φωνητικά, φωνολογικά και μορφολογικά ζητήματα της νεοελληνικής Δρ Άννα Χατζηπαναγιωτίδη Επίκουρη Καθηγήτρια «η ελληνική γλώσσα ως δεύτερη/ξένη»

Γλωσσικά λάθη Γλωσσικά λάθη: Α)προφορικός Β) σχέση γραφής/ προφοράς Γ) γραπτός λόγος α) προφορικός λόγος

Γλωσσικά λάθη 1. φωνητικά λάθη 2. φωνολογικά λάθη (φωνήματα, τόνος, επιτονισμός) Β) σχέση γραφής/ προφοράς Γ) γραπτός λόγος γραμματικά λάθη /κλίσης μορφολογικά/παραγωγής: α’–β’ επίπεδο (προχωρημένοι)

θάρρος/φάρος – θανή/φανοί –Θεός/φαιός – θηλή/ φιλί Φωνολογικά λάθη Ελάχιστα ζεύγη: βοηθούν στην εξάσκηση, οι μαθητές μαθαίνουν να τα προφέρουν μαζί μέχρι να αντιληφθούν τη διαφορά τους Π.χ. α. [f]-[θ] θάρρος/φάρος – θανή/φανοί –Θεός/φαιός – θηλή/ φιλί

σάλι/ζάλη – σίτα/ζήτα – σώνει/ζώνη– σάρι/ζάρι – Φωνολογικά λάθη β. [s]-[z] σάλι/ζάλη – σίτα/ζήτα – σώνει/ζώνη– σάρι/ζάρι – σερβίς/ζερβής – Σύμη/ζύμη – σωρό/Ζορό – συν/ζην – σιτώ/ζητώ (ζήτησα/ σίτησα) –μάσα/μάζα– συ/ζει – σώα/ ζώα γ. [x]-[k] χαλί-καλή δ. [θ]-[t] θα-τα

Φωνολογικά λάθη 1. /f/ à/θ/ π.χ. *φάλασσα, *φέλω, *φα πάω, *φήκη, *φρανίο 2. /v/ à/δ/ π.χ. *βέντρο, *βεν πάω, *βίνω, 3. /t/ à/θ/ π.χ. *τέλω, *τείος, *τέμα

Φωνολογικά λάθη 4. /d/à /δ/ π.χ. *ντίνω, *ντεν πάω, 5. /k/à/x/ π.χ. *κέρι, *μακαίρι, *έκω 6. /g/à/γ/ π.χ. *γκάτα, *γκαϊντούρι

Αρθρωτική διορθωτική φωνητική Ακριβής περιγραφή της διαδικασίας της άρθρωσης Παρουσίαση της δυσκολίας: ο ήχος όχι απομονωμένος αλλά σε αντίθεση με κάποιον άλλο (ελάχιστα ζεύγη), ομοιότητες και διαφορές με τους ήχους της μητρικής γλώσσας

Αρθρωτική διορθωτική φωνητική Ακουστική διάκριση με τη βοήθεια ελάχιστων ζευγών (ομαδικά και ατομικά) Παραγωγή του ήχου από το μαθητή και διόρθωση λαθών Διατήρηση της ορθής πλέον προφοράς μέσω ασκήσεων, επανάληψης και χρήσης

Επικοινωνιακή μέθοδος και η διδασκαλία της προφοράς Γλώσσα: μέσο επικοινωνίας-> Εστίαση στη διδασκαλία της προφοράς, εφόσον η προβληματική προφορά δημιουργεί συχνά προβλήματα επικοινωνίας, η «διαφορετική» προφορά ενεργοποιεί φαινόμενα γλωσσικού ρατσισμού με συνέπειες για την κοινωνική ένταξη

Προτεραιότητα στη διόρθωση Προτεραιότητα στη διόρθωση των ήχων: που έχουν διακριτική λειτουργία που είναι περισσότερο διαφανείς και διακριτοί με βάση τη θέση τους στη λέξη (αρχή, μέση, τέλος λέξης, απλοί-σύνθετοι) και με βάση τη θέση του τόνου Διορθώνεται μόνον ένας προβληματικός ήχος κάθε φορά

Διόρθωση Στις περιπτώσεις 1, 2, 3 και 4 απαιτείται αλλαγή στη θέση της γλώσσας: η γλώσσα πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στα δόντια της άνω και κάτω σιαγόνας και όχι πίσω από τα δόντια. Για τις περιπτώσεις 5 και 6, συνιστάται σε πρώτη φάση οι επιμορφούμενοι να εντοπίσουν τη θέση άρθρωσης του /k/ και του /g/ (πίσω μέρος της υπερώας) και στη συνέχεια να αφήσουν το σημείο εκείνο πιο χαλαρό.

Δραστηριότητες ακουστικής διάκρισης Ψυχοκινητικές ασκήσεις Ο εκπαιδευτικός προφέρει ελάχιστα ζεύγη λέξεων και οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και κάνουν συγκεκριμένες κινήσεις κάθε φορά που ακούν το σωστό φθόγγο

Δραστηριότητες ακουστικής διάκρισης Γλωσσικά παιχνίδια Ο εκπαιδευτικός φέρνει στην τάξη φωτογραφίες από πόλεις του κόσμου, οι μαθητές τις επεξεργάζονται και εξοικειώνονται με τα μνημεία τους. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός ζητάει από τους μαθητές να πουν ποια πόλη περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο φθόγγο ή σύμπλεγμα φθόγγων, π.χ. Βαρκελώνη, Δελχί, Μόσχα, Άμστερνταμ

Σταδιακή αύξηση της δυσκολίας: συμφωνικά συμπλέγματα Ελάχιστα ζεύγη κρέμα-ρέμα κλαίει-λέει πράσο-ράσο πλύνω-λύνω Σπάρτη-πάρτι στάζει-τάζει στρέφω-τρέφω

Τόνος Έχει φωνολογική αξία, διότι έχει διακριτική λειτουργία. Ελάχιστα ζεύγη: μίσος/μισός , κάλλος καλός, νόμος/νομός, ώμος/ωμός, πάνω/πανό

Τόνος (τονικά παρώνυμα) Για το λόγο αυτό, πρέπει να επιμείνουμε να τοποθετείται το τονικό σημάδι πάνω στο τονισμένο φωνήεν.

Διόρθωση Προφέρουμε τη λέξη με ιδιαίτερη ένταση στο τονισμένο φωνήεν. Σε περίπτωση που ο μαθητής παρόλα αυτά βάλει τον τόνο σε λαθεμένη συλλαβή, προφέρουμε τη λέξη με ένταση στη συλλαβή αυτή, για να καταδειχτεί η διαφορά από την προηγούμενη εκφορά μας. Αρχίζουμε με δισύλλαβες λέξεις και σιγά σιγά επεκτεινόμαστε σε τρισύλλαβες και πολυσύλλαβες.

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Δεν θεωρούμε προβληματικές περιπτώσεις τη σχέση /u/-ου, /b/-μπ, /d/-ντ, /g/-γκ, γγ) 1. α) /i/:ι, η, υ, ει, οι, υι β) /e/: ε, αι γ) /o/: ο, ω

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ /ks/, /ps/:κσ αντί για ξ, πσ αντί για ψ Πρόταση: Να μη διδαχτούν μαζί. Σχόλιο: Η γραφή αυτή (ξ, ψ) ισχύει για τις λέξεις του α’ επιπέδου. Το Ψ,ψ μπορεί να διδαχτεί με την εικόνα της τρίαινας.

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Το Ξ μπορεί να διδαχτεί με την εικόνα του ξυραφιού. Το ξ θα συνοδεύει το κεφαλαίο. Σε προχωρημένο επίπεδο οι μαθητές θα συναντήσουν λέξεις με /ks/, /ps/ που να γράφονται με κσ, πσ, π.χ. εκσυγχρονισμός, εκστρατεία, τσιπς.

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Ακολουθία από ηχηρό σύμφωνο + [j]+Φ, π.χ. διαβάζω, βιάζομαι, γκαζιού, χέρια, δόντια, κουμπιά Συχνά οι μαθητές αναπτύσσουν ένα γ μετά το ηχηρό σύμφωνο. Διόρθωση: Συστήνουμε στους μαθητές ότι ποτέ δεν καταγράφεται το [j] που ακούνε.

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Ακολουθία σβ και σμ: α) στην ανάγνωση: τα προφέρουν [sv], [sm], επηρεασμένοι από τη γραφή και τη μητρική τους β) στη γραφή: όταν ακούν την ακολουθία σβ και σμ, καταγράφουν ζβ, ζμ. Διόρθωση: Συστήνουμε στους μαθητές ότι αυτά τα συμφωνικά συμπλέγματα πάντα γράφονται με σ που προφέρεται [z]. Προτείνουμε ασκήσεις με καταγραφή λέξεων από τα προτεινόμενα εγχειρίδια.

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Ακολουθίες αυ/ ευ π.χ. αυλή, αύριο, ευγενικός – αυτός, ευτυχώς, ευχή Στη θέση του υ καταγράφουν β ή φ, ανάλογα με το αν ο φθόγγος που ακολουθεί είναι ηχηρός ή άηχος. Επίσης, καταγράφουν τον τόνο στο πρώτο φωνηεντικό γράφημα αντί για το δεύτερο, π.χ. *άβριο, *άυριο

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Διόρθωση: Η διόρθωση είναι δύσκολη, γιατί συνδέεται είτε με μορφολογική ανάλυση π.χ. ευ + τύχη (ευτυχώς), ευ + γένος (ευγενικός) είτε με γνώση της ορθογραφίας του θέματος της λέξης π.χ. αυλή, αύριο, αυτός, ευχή

ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΓΡΑΦΗΣ-ΠΡΟΦΟΡΑΣ Δε γίνονται σεβαστά τα όρια των λέξεων στα πλαίσια μιας φωνολογικής φράσης (πνευστικής ενότητας) Οι μαθητές δεν τηρούν τα όρια στις λέξεις που αποτελούν μία πνευστική ενότητα, π.χ. ο πατερασμου, την μικρημου, , ηγιαγιαμου

Κοινά λάθη Καταχρηστικοί δίφθογγοι /-ια,-ιοι,-ιες,-ιους,-ιων,-οιοι Συνηχήσεις/τον πατέρα, τον ξένο, δεν ψάχνω Νέος γραμματισμός/γ,δ,θ,λ,μ,ν,ξ,π,ρ,σ,φ,ψ Τονισμός Προφορά Πολυσύλλαβων λέξεων

Ευχαριστώ !