Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση / 11 Το μοντέλο διακυβέρνησης της ΕΕ στη διεθνή πολιτική σκηνή. Φάκελος ΄- Εμπειρικά δεδομένα (Όψεις τους διεθνούς ρόλου της ΕΕ. Οι τρόποι διακυβέρνησης της ΕΕ). ΄ Whitman G. R. (2013), The neo-normative turn in theorising the EU's international presence, Cooperation and Conflict, 48: 171, pp. 170-193. Zielonka J. (2011), The EU as an international actor: unique or ordinary?, European Foreign Affairs Review 16, pp. 281-301. Laïdi Z. (2007), The Unintended consequences of European power, Les cahiers européens de SC PO, n°05. Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

H ανάπτυξη του διεθνούς ρόλου της ΕΕ στις διεθνείς σχέσεις η ΕΕ ως μια οντότητα με νομική προσωπικότητα, ένα διπλωματικό σώμα και την αυξημένη ικανότητα να διευθύνει αυτόνομες διαπραγματεύσεις με τρίτα μέρη. Το τέλος του ψυχρού πολέμου και του διεθνούς διπολισμού μετατρέπει την ΕΕ (ΕΚ τότε) σε διεθνή δρώντα έχοντας να αντιμετωπίσει μια πλειάδα προκλήσεων ώστε να θεωρηθεί ότι έχει ισχύ στο διεθνές σύστημα (στη βάση της νεορεαλιστικής αντίληψης). Η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 σηματοδότησε μια πιο συνεκτική προοπτική για μια κοινή πολιτική Εξωτερικών και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), η οποία δεσμεύει μέλη της σε κοινές πολιτικές για θέματα συμπεριλαμβανομένης της « ανθρωπιστικής βοήθειας και τη διατήρηση της ειρήνης », πέραν των άλλων πολιτικών όπως του « εμπορίου και συμφωνίες συνεργασίας, της πρόληψης των συγκρούσεων και των οικονομικών κυρώσεων », όπου είναι πραγματικά υπερεθνική δύναμη στην παγκόσμια πολιτική σκηνή (Smith:2005). Η Συνθήκη της Λισαβόνας για την ΕΠΠΑ προωθεί ένα μείγμα σκληρού διακυβερνητισμού, εντονότερου συντονισμού μεταξύ κυβερνήσεων και θεσμικού διακυβερνητισμού: συναίνεση εντός Συμβουλίου ως βασική μέθοδος λήψης αποφάσεων, Ύπατη εκπρόσωπος και ΕΥΕΔ, κυρίαρχος ρόλος του Ευρ. Συμβουλίου, διακυβερνητική μεταφορά εθνικών πόρων, αδύναμο/περιορισμένο ρόλο σε ΕΚ, Επιτροπή και ΕΔ). Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Ο διεθνής ρόλος της ΕΕ: υλική ισχύς (δομικός ρεαλισμός) ή κανονιστική ισχύς (ιδεαλισμός); Δεδομένου ότι η ΕΕ δεν μπορεί να ξεπεράσει το όριο του εθνικού συμφέροντος των ΚΜ στους πιο νευραλγικούς τομείς της εξωτερικής πολιτικής με βάση την ρεαλιστική αντίληψη (εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας) αναπτύσσει το θεσμικό πλαίσιο αυτού του χώρου πολιτικής (ΕΠΠΑ) στους τομείς της εν γένει εξωτερικής πολιτικής αναπτύσσει την υλική της ισχύ (material power) (εξωτερική εμπορική πολιτική με βιομηχανικά κράτη και διεθνείς/περιφερειακούς οργανισμούς, πολιτική γειτονίας, ανθρωπιστική βοήθεια, αναπτυξιακή βοήθεια, εξωτερικές πολιτικές ασφάλειας – ηλεκτρονικός χώρος, τρομοκρατία, κλίμα -, διαχείριση κρίσεων κτλ.) και αναπτύσσει την κανονιστική της ισχύ στο πεδίο διάδοσης των ευρωπαϊκών νορμών σε παγκόσμιο επίπεδο (normative power) (ανθρώπινα δικαιώματα και πρόληψη συγκρούσεων, στήριξη της δημοκρατίας και εργαλεία σταθερότητας, πολιτική γειτονίας κτλ.) Τα κράτη θα πρέπει να προσπαθήσουν να ενισχύσουν τις κανονιστικές αρχές της διεθνούς κοινωνίας (Hedley Bull, αγγλική ρεαλιστική σχολή) Πέρα από το αν η ΕΕ αναπτύσσει χαρακτηριστικά κράτους, ανοίγει ένα νέο πεδίο (κριτικής) ανάλυσης σχετικά με τον εννοιολογικό ρόλο της ΕΕ στη διεθνή πολιτική (White : 2004) στο κανονιστικό πεδίο και άρα σχετικά με την ταυτότητα της ΕΕ ως ζώντας πολιτικός οργανισμός. Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Η κανονιστική ισχύς της ΕΕ στις διεθνείς σχέσεις Η ΕΕ αλλάζει τους κανόνες, τα πρότυπα και τις προδιαγραφές της παγκόσμιας πολιτικής μακριά από τις δεσμευτικές προσδοκίες του κρατοκεντρισμού όπως αναγνωρίζονται γενικά, στο πλαίσιο του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, ότι είναι γενικής εφαρμογής (Manners : 2008). Τι ακριβώς προωθεί στο εξωτερικό; Το κοινοτικό κεκτημένο : κεντρικότητα της ειρήνης, ελευθερία, δημοκρατία, υπερεθνικό κράτος δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα και άλλους τέσσερις λιγότερο σημαντικούς κανόνες: κοινωνική αλληλεγγύη, καταπολέμηση των διακρίσεων, βιώσιμη ανάπτυξη και χρηστή διακυβέρνηση. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αναπτύξει συμφωνία ότι οι κανόνες αυτοί να είναι νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις μνημονεύοντας τους στις Συνθήκες. Κατά πόσο οι κανονιστικές αρχές επιβάλλονται σε άλλα κράτη χωρίς να λαμβάνεται υπ΄’οψη το εθνικό τους συμφέρον; Η ΕΕ δείχνει την κανονιστική ισχύ της κάνοντας διάχυση μέσω της μετάδοσης, ενημερωτικής και διαδικαστικής διάχυσης, μεταβίβασης στους τομείς του εμπορίου, της τεχνικής βοήθειας και του πολιτιστικού φίλτρου, των ανθρώπινων δικαιωμάτων κάνοντας χρήση πολλές φορές της ρήτρας αιρεσιμότητας (conditionality clause). Κατά συνέπεια, η ΕΕ διαχέει τους κανόνες της με παραδειγματισμό, αντί του καταναγκαστικού τρόπου της παραδοσιακής στρατιωτικής δύναμης. Π.χ. Ένα από τα πιο σημαντικά πρότυπα της κανονιστικής εξουσίας της ΕΕ είναι ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνδέονται στενά με την πολιτική της πρόληψης των συγκρούσεων. Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Τι από τα παρακάτω είναι η ΕΕ (active or reactive model); ποια η διάσταση της διεθνούς ταυτότητας της ΕΕ; πώς η ΕΕ αποτελείται, κατασκευάζεται και εκπροσωπείται διεθνώς; Η ΕΕ ως ένα θεσμοποιημένο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο αλληλεγγύης; Μια νεοφιλελεύθερη ΕΕ ως προπύργιο της πειθαρχίας της φιλελεύθερης αγοράς και υπέρμαχος του ανοιχτού περιφερισμού και των παγκόσμιων/πολυμερών οικονομικών οργανισμών που ανταγωνίζεται τις άλλες οικονομίες; Ένας εμβρυακός στρατιωτικός δρώντας (που μάχεται το διασυνοριακό οργανωμένο σύστημα, τον φονταμενταλισμό-στρατιωτικό προσηλυτισμό με χρήση θρησκευτικών συμβόλων); Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Η ΕΠΠΑ: Ο ρεαλισμός (διεθνή καθεστώτα) μπορεί να εξηγήσει επαρκώς την αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ; Σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη θεσμική αντίληψη, η ΕΕ είναι μια «ισορροπημένη πολυ-πολικότητα», όπου τα πιο ισχυρά κράτη συμφωνούν όταν είναι να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη μέσω των στρατιωτικών μέσων. Ως εκ τούτου, η ΕΠΠΑ έχει αναπτυχθεί ως «συνασπιστική καταναγκαστική διπλωματία και στρατιωτική διαχείριση κρίσεων» (Hyde-Price: 2006) Π.χ. η συμφωνία Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας να συγκεντρώσουν κοινούς στρατιωτικούς πόρους. Η θεσμικής λογική της ΕΠΠΑ Η λογική του εντολέα – εντολοδόχου (ΚΜ – ΕΕ): προώθηση του εθνικού συμφέροντος και την ενδυνάμωση της θέσης τους στο διεθνές σύστημα διαμέσου του θεσμικού περιβάλλοντος της ΕΕ H Συνθήκη της Λισαβόνας αποκλείει τη χρήση του αρθ. 352 ΣΕΕ (το οποίο επιτρέπει την μεταφορά αρμοδιοτήτων στην ΕΕ με στόχο να εκπληρωθούν οι κοινοί στόχοι). Οι δηλώσεις 13 και 14: η ΕΠΠΑ δεν επηρεάζει την εξωτερική πολιτική των ΚΜ και ότι οι Συνθήκες δεν δίνουν εξουσία στην Επιτροπή να προτείνει αποφάσεις ούτε αυξάνει το ρόλο του Ευρ. Κοινοβουλίου. Η υπεροχή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου φαίνεται ξεκάθαρα από το γεγονός ότι αν η Υπ. Εκπρ. θέλει να προωθήσει μια πρωτοβουλία για περισσότερη ειδ. πλειοψ. στο Συμβούλιο πρέπει πρώτα να έχει τη σύμφωνη γνώμη του Ευρ. Συμβουλίου Η ΕΥΕΔ, όργανο που συνδυάζει υπερεθνικά και διακυβερνητικά στοιχεία. Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Η υλική ισχύς των κρατών μελών και της ΕΕ στις διεθνείς σχέσεις Στην παραδοσιακή εξωτερική πολιτική, τα ΚΜ της ΕΕ χρησιμοποιούν τις θεσμικές δομές της ΕΕ (νεορεαλιστική και νεοφιλελεύθερη θεσμική λογική). Η μετάβαση της ΕΕ προς μια πιο ολοκληρωμένη και συντονισμένη ΕΠΑΑ, που συμφωνήθηκε στη Συνθήκη της Λισαβόνας με τη δημιουργία του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, δείχνει πως η ΕΕ δεν μπορεί να επιτύχει να αυξήσει το διεθνή της ρόλο μέσω της κανονιστικής ισχύος και έτσι αποφάσισε να προχωρήσει με την ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος της ΕΕ. Η προτεραιότητα των στρατιωτικών ή των οικονομικών στόχων, αντί των πολιτικών στόχων, μπορεί να υπονομεύσει την κανονιστική ισχύ της ΕΕ; Η προσήλωση στο εθνικό συμφέρον των ΚΜ διαμόρφωσε πολυμερείς διακρατικές συμφωνίες για κοινή στρατιωτική εκστρατεία (Ιράκ, Αφγανιστάν …) θέτοντας υπό αμφισβήτηση την κανονιστική προσήλωση της ΕΕ περί ειρήνης, ελευθερίας κτλ; Η προθυμία της ΕΕ να προωθήσει εμπορική συνεργασία με την Κίνα, παρά την άρνηση της τελευταίας να λάβει υπ’όψη της τις ρήτρες αιρεσιμότητας για τα ανθρώπινα δικαιώματα ενισχύει την ρεαλιστική αντίληψη; Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Όψεις του διεθνούς ρόλου της ΕΕ: χρήση της κανονιστικής και της υλικής ισχύος Με τις ρήτρες αιρεσιμότητας στο εμπόριο και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης με τη διαδικασία της διεύρυνσης, η ΕΕ επιβάλλει με καταναγκαστικά μέσα τις δικές της νόρμες της στις τρίτες χώρες. Αυτό ισοδυναμεί με «διαμόρφωση περιβάλλοντος», όπου τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν την ΕΕ για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους δύναμη με μεθόδους καρότου και μαστίγιου για να αναγκάσει τρίτες χώρες να ευθυγραμμιστούν (Hyde-Price: 2008). Η Εξωτερική πολιτική της ΕΕ στοχεύει στην τροποποίηση των οικονομικών και κοινωνικών δομών των τρίτων μερών μέσω ειρηνικών και πρωτότυπων μέσων (διπλωματικά μέσα, συμφωνίες, κυρώσεις κτλ.) (Telò:2001). Ενώ η πιο εντυπωσιακή πλευρά της κανονιστικής actorness βρίσκεται στην έμφαση που δίνει στα μη-στρατιωτικά, οικονομικά, κοινωνικά και ανθρωπιστικά μέσα που εφαρμόζονται εντός και εκτός της ΕΕ, η στρατιωτικοποίηση της ΕΕ, δηλαδή την απόκτηση ικανοτήτων για τη διαχείριση κρίσεων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ) πλαίσιο, και η ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής ασφάλειας βρίσκεται σε εξέλιξη. Α΄ εξάμηνο 2014-2015 Φιλίππα Χατζησταύρου

Όψεις του διεθνούς ρόλου της ΕΕ - παραδείγματα O εξωτερικός αντίκτυπος της ενιαίας αγοράς της ΕΕ στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών Η ευρωπαϊκή παρουσία στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική διακυβέρνηση και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς Οι προοπτικές της ήπιας δύναμης της ΕΕ στην Ασία Η εξωτερική εμπορική πολιτική ως βασική συνιστώσα της στρατηγικής της ΕΕ για το 2020 Ο διεθνής ρόλος του ευρώ Οι επιδόσεις της ΕΕ στο πολυμερές σύστημα συναλλαγών Πολυμερή (διατλαντικό εμπόριο) Μια σφαιρική ευρωπαϊκή πολιτική με την Κίνα Η αποτυχία της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής (το τέλος μιας εποχής στις σχέσεις ΕΕ- Ρωσίας Σχέσεις. Η Αραβική Άνοιξη, η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο ….) Α΄ εξάμηνο 2014-2015 Φιλίππα Χατζησταύρου

Οι τρόποι διακυβέρνησης της ΕΕ Εσωτερική δράση της ΕΕ (Wallace: 2005) Regulatory model of negative market integration Redistributive mode associated with regional and agricultural policy sectors Form of policy co-ordination associated with the Open Method of Coordination Intensive Transgovernmentalism (high-level of coordination between MS executives) Εξωτερική δράση της ΕΕ Regulation model (EU adopting policy methods from the US…) ‘benchmarking’ model (from international organizations such as the OECD) Α΄ εξάμηνο 2014-2015 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ