Η διαμάχη στους κόλπους του Ισλάμ Η δυναμική του σιιτικού Ισλάμ στη Μέση Ανατολή

Σιίτες Ένας από τους δύο κλάδους του Ισλάμ Αποτελούν μειοψηφία στον ισλαμικό κόσμο Καταδιώχθηκαν από τους σουνίτες και δεν αντέδρασαν στην άρχουσα τάξη των σουνιτών (εξαίρεση: δωδεκαδικοί σιίτες) Τέλη 17ου αιώνα → παγιώνεται ο σιιτισμός στο Ιράν

Η διάσπαση του Ισλάμ Πρόβλημα διαδοχής του Μωάμεθ Διατυπώθηκαν δύο απόψεις: α) ο νόμιμος διάδοχος έπρεπε να προέλθει από τον οίκο ή τη στενή συγγένεια του Μωάμεθ, β)μπορούσε να προέλθει από την ευρύτερη συγγένεια του προφήτη (φυλή Κουραϊσιτών) Επικράτησε η δεύτερη άποψη Πρώτος χαλίφης του Ισλάμ →Abu Bakr Αντιπάθειες μεταξύ οίκων Ομαγιαδών και Χασιμιτών Μετά τη δολοφονία του 3ου χαλίφη Uthman, εκλέγεται διάδοχός του στη Μεδίνα ο Ali.

Διαμάχες στην ισλαμική κοινότητα Μεδίνα→ Κύκλοι με επικεφαλής την κόρη του Abu Bakr και σύζυγο του Μωάμεθ Aishah και το στρατηγό Δαμασκού Muawiya ibn Abu Sufyan, διαφώνησαν με την εκλογή του Αλί και κινήθηκαν εναντίον του. Δεκέμβρης 656→ «η μάχη της καμήλας», είναι η πρώτη πολεμική ρήξη στην ισλαμική κοινότητα. Η Aishah οργάνωσε ομάδα κρούσης εναντίον του Αλί. Νικητής ήταν ο Αλί Ιούλιος 657→ μάχη Σιφφίν, ο Muawiya κινήθηκε εναντίον του Αλί. Τελικά μετά από τέχνασμα του Αλί η διαφορά αποφασίστηκε να λυθεί με διαιτησία Σχίσμα στην παράταξη του Αλί→ οι διαμαρτυρόμενοι, Χαριτζίτες επαναστάτησαν κατά του Αλί. 24 Ιουνίου 661→ φανατικός χαριτζίτης δολοφόνησε τον Αλί Έτσι έληξε η εξουσία των πρώτων τεσσάρων χαλιφών. Το χαλιφάτο μετατράπηκε σε κληρονομική δυναστεία μετά την επικράτηση των Ομαγιάδων (Ομαγιάδες=Muawiya /Χασιμίτες= Ali)

Διαμάχη ιμαμάτου-χαλιφάτου Ιμάμης (imam)→ σιίτες Χαλίφης (khalifah)→ σουνίτες Χαλίφης→ Δεν έχει χαρισματικές ιδιότητες όπως ο Μωάμεθ. Δεν μπορεί να ερμηνεύει αυθεντικά το Κοράνιο. Είναι αδιαμφησβήτητος αρχηγός και κυβερνήτης του Ισλάμ και προστάτης της πίστης των πιστών. Ιμάμης→ Χαρισματικός ηγέτης. Συνδυάζει θρησκευτική και κοσμική εξουσία. Μπορεί να ερμηνεύει αλάνθαστα στο θείο νόμο και να γνωρίζει τα βαθύτερα νοήματα της θείας αποκάλυψης

Οι διάδοχοι του Αλί Πρωτότοκος και διάδοχός του ο Hasan Τον Hasan μετά το θάνατό του διαδέχθηκε ο αδερφός του Husayn 680→ θάνατος Muawiya. Ορίζει διάδοχό το γιο του Yazid. Η πράξη αυτή δυσαρέστησε πολλούς Σεπτέμβρης 680→ Ο Husayn με ένα καραβάνι 100 περίπου ατόμων πάει προς την Κούφα. Στρατοπεδεύει αναγκαστικά σε μια κοιλάδα. Κόντά του έσπευσαν και πολλοί οπαδοί του. Ο κυβερνήτης της Κούφα Ubayad Allah με εντολή του Yazid επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και τους κατέσφαξε. Σκοπός ήταν να μην μείνει άρρενας διάδοχος του Husayn. Ωστόσο ο μικρότερος γιος του φυγαδεύτηκε στη Μεδίνα και συνέχισε τη διαδοχή. Η σφαγή αυτή αποτέλεσε τη μεγαλύτερη γιορτή του σιιτικού κόσμου, «γιορτή μαρτυρίου» (Ashura)→ διαρκεί 1 βδομάδα, αναπαραστάσεις μαρτυρίου με δημόσιες αυτομαστιγώσεις, θρήνους, θεατρικά δρώμενα κλπ.

Υποδιαιρέσεις σιιτών Κάποια στιγμή η διαδοχική σειρά των ιμάμηδων διακόπηκε. Οι σιίτες διαιρέθηκαν σε ομάδες 1) Πενταδικοί ή ζαϊντίτες→ δέχονται 5 ιμάμηδες ως κανονικούς με τελευταίο το Zaid Ibn al-Ali. Απορρίπτουν την ιδέα του κρυμμένου ιμάμη. Αρχηγός της ισλαμικής κοινότητας είναι ο ιμάμης, μπορεί να είναι οποιαδήποτε προσωπικότητα που προέρχεται από τη γραμμή του Αλί και της Φατιμά. Πρέπει να φέρει τα χαρακτηριστικά του σεϊχη, διοικητικά και ηθικά προσόντα. Η διάπραξη ηθικών παραπτωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε παύση και αντικατάστασή του.

2) Ισμαηλίτες→ δέχονται 7 ιμάμηδες ως κανονικούς με τελευταίο τον Ismail Ibn Ja’far. Αποδίδουν στους ιμάμηδες θείες ιδιότητες. Πίστεύουν ότι ο Ισμάλ θα επιστρέψει κατά τη συντέλεια του κόσμου. Ονομάστηκαν από τους αντιπάλους τους ‘’ghulat’’ (=ακραίοι, εξτρεμιστές) 3) Δωδεκαδικοί σιίτες, ιμαμήτες (imamiyah) ή τζααφαρίτες (Ja’fariyah)→ δέχονται αδιάκοπη αλυσίδα 12 ιμάμηδων εκ των οποίων ο τελευταίος εξαφανίστηκε μυστηριωδώς το 874 και παραμένει «κρυμμένος».Οι πιστοί περιμένουν την επανεμφάνισή του για να επιστρέψει η διακαιοσύνη στη γη.

Άλλα παρακλάδια (ghulat) Αλουίτες→ στη Συρία αποτελούν το 15% του πληθυσμού και βρίσκονται στο προσκήνιο από το 1966. Λάτρεις του Αλί, του αποδίδουν σχεδόν θεία λατρεία, αρνούνται το θάνατό του. Έλκουν την καταγωγή από τους ισμαηλίτες. Ο κλάδος ιδρύθηκε μέσα 9ου αιώνα στο σημερινό Ιράκ από τον Muhammad Ibn Nusayr al-Namiri Αλεβίτες→ στη Τουρκία αποτελούν 20-30% του πληθυσμού, το 1/3 είναι Κούρδοι. Alevi= «λάτρεις του Αλί», αλλιώς Kizilbas = κοκκινοκέφαλοι. Εμφανίζονται το 14ο προς 15ο αιώνα στην Αν. Μικρά Ασία από τη μυστική αδελφότητα των Σοφαβιδών. Οι οπαδοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξε΄λίχθηκαν σε ιδιαίτερη θρησκευτική κοινότητα με αυστηρούς κανόνες ενδογαμίας. Δεν έχουν ενιαία δογματική διδασκαλία. Απορρίπτουν τους 5 στύλους του Ισλάμ. Τιμούν τον Αλί και τους 2 ιμάμηδες, ΄λεχουν δικές τους θρησκευτικές λατρείες με ιδιάζουσες τελετές. 3) δρούζοι→ σιιτικής απόκλεισης. Κυρίως στις ορεινές περιοχές της Συρίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ και της Ιορδανίας. Αμάλαγμα μουσουλμανικών, ισμαηλιτικών, γνωστικών και νεοπλατωνικών διδασκαλιών που διαδόθηκαν στη Μέση Ανατολή και επηρέασαν ακραίες ιδεολογίες. Τελευταία ενσάρκωση θεού→ο εξαφανισμένος χαλίφης al-Hakim. Κλειστή κοινότητα με εσωτερική λατρεία, ενδογαμία, δικές τους ιερές γραφές.

4) ιμπαντίτες→ ιδιαίτερη ισλαμική κοινότητα 4) ιμπαντίτες→ ιδιαίτερη ισλαμική κοινότητα. Προέκταση της ομάδας των χαριτζιτών. Ιμάμης μπορεί να είναι οποιαδήποτε προσωπικότητα είναι ηθικά άμεμπτη και διοικητικά ικανή. Το ιμαμάτο δεν περιορίζεται διοικητικά σε μια συγκεκριμένη οικογένεια, φυλή ή έθνος. Κάθε άμεμπτος μουσουλμάνος (ακόμα και δούλος) μπορεί να γίνει ιμάμης. Δεν είναι αλάθητος. Είναι αιρετός άνδρας της κοινότητας.

Η πολιτική ιστορία των σιιτών υπό το φως του κρυμμένου ιμάμη Σημερα στη Μέση Ανατολή επικρατούν οι δωδεκαδικοί σιίτες. Ιματάτο→ ένα είδος συνέχισης της προφητείας. Προφήτης→ είχε δύο λειτουργίες, ήταν προφήτης και ιμάμης δηλ. θρησκευτικός και πολιτικός αρχηγός Ιμάμης→δεν δέχεται αποκαλύψεις αλλά έχει το χάρισμα της βαθύτερης ερμηνείας τους. Κυρίαρχος κοινότητας. Πηγή θρησκευτικής διδασκαλίας. Αλάθητος. Δεν εκλέγεται από τους ανθρώπους αλλά εγκαθίστανται από το θεό. Αναγορεύεται από τον προκάτοχό του. Το χάρισμα της αναγόρευσης προέρχεται από τον Αλί.

874 μ.Χ.→ Μυστηριώδης εξαφάνιση 12ου ιμάμη Muhammad al-Mandi al-Muntazar. Διδασκαλία περί κρυμμένου ιμάμη, επειδή χωρίς ιμάμη δεν μπορεί να υπάρξει σιίτικη κοινότητα. Ο ιμάμης δεν πέθανε αλλά με το θέλημα του Αλλάχ κρύφτηκε και παρακολουθεί την πορεία της κοινότητάς του από εκεί. Θα επιστρέψει κατά τα έσχατα για να φέρει τη δικαιοσύνη στη γη. 878-940→ο ιμάμης επικοινωνεί με έναν εκπρόσωπό του, «μικρή απόκρυψη» 941→ξεκινά η «μεγάλη απόκρυψη», δεν υπάρχει επικοινωνία

εκπρόσωποι→ σιίτες νομοδιδάσκαλοι (mujtahid ή fahid), φέρουν τον τιμητικό τίτλο hujjat al-islam (=αυθεντία ισλαμικής διδασκαλίας). Ερμηνεύουν με λογικά κριτήρια, δεν είναι αλάθητοι