ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ & ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΑΤΡΟΦΗ ‘’ΚΑΡΚΙΝΟΣ : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΒΛΕΦΘΕΙ και απαιτει ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ΄΄ Η ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ : ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΡΕΤΑΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ σοβαρή ασθένεια ή μια ομάδα ασθενειών που χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων Πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων σχηματισμός όγκων Όγκοι: καλοήθεις ή κακοήθεις Καλοήθεις όγκοι: περιέχουν κύτταρα που περιβάλλονται από συνδετικό ιστό ,δεν εισβάλλουν στους γύρω ιστούς και δεν εξαπλώνονται σε άλλα σημεία του σώματος Κακοήθεις όγκοι: εισβάλλουν στους γειτονικούς ιστούς και μεταφέρονται σε άλλα σημεία του σώματος μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και της λέμφου

Όταν τα κανονικά κύτταρα εμφανίζουν βλάβη αποβάλλονται μέσω της κυτταρικής απόπτωσης Αποπτωτικοί παράγοντες είναι η ακτινοβολία ,οι ιοί ,η κόπωση και η αδυναμία επιδιόρθωσης του DNA Η κυτταρική απόπτωση ρυθμίζεται από σήματα που προέρχονται από άλλα κύτταρα Μερικά δρουν ως σήματα θανάτου και άλλα δρουν ως σήματα επιβίωσης και καταστέλλουν το μηχανισμό αυτοκτονίας διατηρώντας το κύτταρο στη ζωή Ο μηχανισμός της απόπτωσης χαρακτηρίζεται απο συρρίκνωση του κυττάρου και της χρωματίνης ,αποδιάταξη του DNAκαι διάσπαση του κυτταρικού πυρήνα Κυτταρικη αποπτωση

Η καρκινογένεση απαιτεί βλάβη στο γενετικό υλικό των κυττάρων Οι βλάβες αυτές είναι κυρίως μεταλλάξεις που αποδεσμεύουν το κύτταρο από τους μηχανισμούς ελέγχου αύξησης και επιβίωσης Το κύτταρο μεταλλάσσεται και διαιρείται ανεξέλεγκτα χωρίς περιορισμούς καρκινογενεση

Αιτιεσ καρκινογονων μεταλλαξεων ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 1)λάθη κατά την αντιγραφή του γονιδιώματος 2)Σημειακές μεταλλάξεις 3)Μεταλλάξεις του DNA που προέρχονται από προϊόντα του μεταβολισμού και από ελεύθερες ρίζες ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 1)Χημικές ουσίες 2)Βλαβερές ακτινοβολίες (υπεριώδης, ακτίνες –Χ, ραδιενεργή ακτινοβολία κ.α) Αιτιεσ καρκινογονων μεταλλαξεων

Σταδια ογκογενεσησ η ογκογένεση γίνεται σε δυο στάδια Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει το στάδιο της έναρξης της καρκινογένεσης Στη έναρξη γίνεται ο μετασχηματισμός του φυσιολογικού κυττάρου μέσα από μια σειρά γενετικών βλαβών Οι γενετικές βλάβες περιλαμβάνουν μεταθέσεις, απώλειες και αντικαταστάσεις Το δεύτερο στάδιο είναι το στάδιο προαγωγής της καρκινογένεσης Κινητοποίηση πολλαπλασιασμού μετασχηματισμένων κυττάρων δημιουργία κλώνων όγκος

oγκογονιδια –ογκοκατασταλτικa γονιδiα Γονίδια υπεύθυνα για τον καρκίνο Ογκογονίδια: μεταλλαγμένες μορφές γονιδίων που οδηγούν τα φυσιολογικά κύτταρα σε υπερβολική ανάπτυξη και τα μετατρέπουν σε καρκινικά Πρωτοογκογονίδια: ελέγχουν το βαθμό που διαφοροποιείται και διαιρείται ένα κύτταρο και παράγουν πρωτεΐνες Ογκοκατασταλτικά : γονίδια που αναστέλλουν την κυτταρική διαίρεση ,βοηθούν στην επιδιόρθωση των λαθών του DNA και καθορίζουν την κυτταρική απόπτωση. Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια όταν δεν λειτουργούν σωστά διαιρούνται ανεξέλεγκτα και οδηγούν σε καρκίνο

Συμπτωματα καρκινου Εξαρτώνται από τον τύπο και φύση του καρκίνου οφείλονται σε υπερβολική αύξηση των καρκινικών κυττάρων Ο κακοήθης όγκος αυξάνεται και ασκεί πίεση σε γειτονικά αγγεία , νεύρα, όργανα και προκαλεί έντονο πόνο Εμφανίζεται αδυναμία και κούραση με αύξηση του όγκου Τα καρκινικά κύτταρα αυξάνονται και παράγουν ουσίες που επηρεάζουν το μεταβολισμό

Παραγοντεσ που επηρεαζουν τον καρκινο Παραγοντεσ που επηρεαζουν τον καρκινο Προκαλείται από εσωτερικούς παράγοντες όπως κληρονομικές μεταλλάξεις αλλά και από περιβαλλοντικούς παράγοντες 5-10 % των καρκίνων οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες 90-95 % των καρκίνων οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες

Περιβαλλοντικα αιτια - καπνισμα Οφείλεται σε 25- 30 % όλων των θανάτων και 87% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα Καπνός περιέχει 50 καρκινογόνα Εποξείδιο της βενζοπυρενιοδόλης ,μεταβολίτης του καπνού, σχετίζεται με τον καρκίνο του πνεύμονα ο καπνός σχετίζεται με τον καρκίνο τροποποιώντας μονοπάτια μεταγωγής σήματος Καρκίνοι που οφείλονται στο κάπνισμα: πνεύμονα ,λάρυγγα, μήτρας, παγκρέατος ,στομάχου κ.α Περιβαλλοντικα αιτια - καπνισμα

Περιβαλλοντικα προβληματα – αλκοολ Είναι υπεύθυνο για 4-6 % των καρκίνων και το 3,5 % των θανάτων από καρκίνο Κατανάλωση χρόνιου αλκοόλ καρκίνοι του νεφρού ,του παγκρέατος, του στόματος και του στήθους κ.α Το αλκοόλ σχετίζεται με την καρκινογένεση με τη βοήθεια της αιθανόλης Η αιθανόλη μεταβολίζεται σε ακεταλδεύδη και ελεύθερες ρίζες παράγονται Περιβαλλοντικα προβληματα – αλκοολ

Το αλκοόλ ενισχύει την καρκινογένεση με επαγωγή του κυτοχρώματος P-4502Ε1 Η κατάποση αλκοόλ σχετίζεται με τον ιό ηπατίτιδας B και C με την εμφάνιση του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος το οποίο σταδιακά οδηγεί σε κίρρωση Η κίρρωση οδηγεί σε τραυματισμό ιστών Το αλκοόλ ενεργοποιεί τον παράγοντα μεταγραφής ΝF-κΒ με άμεση συνέπεια την ογκογένεση Αλκοόλ και κάπνισμα αυξάνουν σημαντικά την εμφάνιση καρκίνου

Περιβαλλοντικα προβληματα - διατροφη 30-35 % των καρκίνων οφείλεται στη διατροφή Τα περισσότερα καρκινογόνα όπως νιτρικά, νιτροζαμίνες, φυτοφάρμακα και διοξίνες προέρχονται από την τροφή ,τα πρόσθετα τροφών ή από το μαγείρεμα Μεγάλη κατανάλωση κόκκινου κρέατος καρκίνοι της γαστρεντερικής κοιλότητας και καρκίνοι του παχέος εντέρου, προστάτη, στήθους και παγκρέατος μαγείρεμα στα κάρβουνα και κάπνισμα του κρέατος παραγωγή συστατικών με ισχυρή καρκινογόνα δράση Νιτρικά και νιτρώδη που χρησιμοποιούνται στο κρέας ισχυρά καρκινογόνα

Μεγάλης διάρκειας έκθεση σε πρόσθετα τροφών όπως νιτρώδη συντηρητικά και αζωχρώματα επάγουν την καρκινογένεση Η δισφαινόλη από πλαστικά δοχεία φαγητού μπορεί να εισχωρήσει στην τροφή και να αυξήσει τον καρκίνο του στήθους και του προστάτη Η κατάποση αρσενικού καρκίνοι στο πνεύμονα ,στο συκώτι και στο νεφρό Η διατροφή πλούσια σε λίπη ζωικής προέλευσης σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε σύγκριση με αυτή που έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπη

Περιβαλλοντικα προβληματα -παχυσαρκια υπεύθυνη για 10-20 % των καρκίνων Η παχυσαρκία σχετίζεται με τον καρκίνο με τη βοήθεια ορμονών όπως ΙGF1, η ινσουλίνη ,η λεπτίνη και τα φυλετικά στεροειδή. Οι κυτοκίνες που παράγονται από λιποκύτταρα ενεργοποιούν το ΝF-kB ογκογένεση Καρκίνοι που σχετίζονται με την παχυσαρκία είναι του στήθους ,μήτρας, παγκρέατος, συκώτι κ.α Περιβαλλοντικα προβληματα -παχυσαρκια

Περιβαλλοντικα προβληματα-μολυσματικοι παραγοντεσ Μικροβιακοί παράγοντες σχετίζονται με τον καρκίνο Οι παράγοντες αυτοί ανήκουν στις οικογένειες των ιών, βακτηριδίων και παρασίτων Ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων ,ιός Εpstein Bαrr, HIV και HBV σχετίζονται με καρκίνους της μήτρας ,του δέρματος ,του ρινοφάρυγγα και του καρκίνου στο συκώτι Ιός HIV που προκαλεί το ΑIDS ευνοεί την ανάπτυξη λεμφωμάτων και σαρκωμάτων Οι περισσότεροι ιοί ενεργοποιούν τον παράγοντα μεταγραφής ΝF- kB ογκογένεση

Περιβαλλοντικα προβληματα-μολυνση του περιβαλλοντοσ Η μόλυνση του περιβάλλοντος σχετίζεται με μεγάλο αριθμό καρκίνων εξωτερική μόλυνση του αέρα από μόρια συνδεδεμένα με πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες Εσωτερική μόλυνση του αέρα από τον καπνό, τη φορμαλδεΰδη και πτητικά οργανικά συστατικά όπως το βενζόλιο και το 1,3-βουταδιένιο και την μόλυνση στα τρόφιμα από πρόσθετα τροφίμων και καρκινογόνα συστατικά Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) αυξάνουν την εμφάνιση του καρκίνου του πνεύμονα Νιτρικό οξύ συμβάλλει στην εμφάνιση του καρκίνου του πνεύμονα και επάγει τη μετάσταση του καρκίνου

Περιβαλλοντικα προβληματα-μολυνση του περιβαλλοντοσ Πτητικά οργανικά συστατικά και φυτοφάρμακα παιδική λευχαιμία και λέμφωμα Το δοξάνιο οδηγεί σε καρκίνωμα και λέμφωμα Ο αμίαντος σχετίζεται με τον καρκίνο του πνεύμονα Αρωματικές αμίνες από βιομηχανίες είναι αιτία ουροδόχου κύστης Χρόνια έκθεση σε χλωριωμένο πόσιμο νερό αυξάνει την εμφάνιση του καρκίνου Περιβαλλοντικα προβληματα-μολυνση του περιβαλλοντοσ

Περιβαλλοντικα προβληματα- ακτινοβολια υπεύθυνη για 10 % των συνολικών καρκίνων Καρκίνοι που οφείλονται σε ακτινοβολία είναι τύποι λευχαιμίας ,λεμφώματος, σαρκωμάτων και καρκινώματα σε πνεύμονα και στήθος Έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διάφορων τύπων καρκίνων του δέρματος όπως καρκινώματα και μελανώματα Έκθεση σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία συμβάλλει στην εμφάνιση παιδικής λευχαιμίας ,όγκους του εγκεφάλου και καρκίνο του στήθους

Προστασια απο τον καρκινο Αποφυγή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ μείωση καρκίνου Καθαρό περιβάλλον και διαφορετικός τρόπος ζωής μείωση καρκίνου Δίαιτα που περιέχει φρούτα, λαχανικά και κόκκους είναι ικανή να προστατεύσει από καρκίνο γιατί περιέχει φυτοχημικά

Τι είναι φυτοχημικα Χημικές ενώσεις που απαντώνται στα φυτικά τρόφιμα Μη θρεπτικά συστατικά με σημαντική βιολογική δράση Προστατεύουν το ίδιο το φυτό από ζιζάνια ή μικρόβια Δρουν συνεργικά και εμφανίζουν ισχυρότερη δράση Καθορίζουν τη γεύση ,το άρωμα ,το χρώμα και άλλα χαρακτηριστικά του φυτού Συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου χρόνιων ασθενειών όπως καρκίνος , καρδιοπάθειες κ.α Τι είναι φυτοχημικα

Προστασια απο τον καρκινο - καροτενοειδη Κίτρινες, πορτοκαλί και κόκκινες χρωστικές Βρίσκονται σε όλα τα φωτοσυνθετικά κύτταρα Λυκοπένιο από τα βασικότερα καροτενοειδή που βρίσκεται κυρίως στα φρούτα Η αντικαρκινική δράση του λυκοπενίου την αναστολή ανάπτυξης κυτταρικού κύκλου και την τροποποίηση μονοπατιών μεταγωγής σήματος Γνωστά καροτενοειδή είναι β-καροτένιο , α-καροτένιο, λουτείνη, φυκοξανθίνη ,κροκετίνη και το φυτοένιο κ.α Προστασια απο τον καρκινο - καροτενοειδη

Προστασια απο τον καρκινο - ρεσβερατρολη Μια φυσική ουσία της κατηγορίας των φυτοαλεξινών Ουσία που οξειδώνεται εύκολα και δεν παραμένει καθαρή για μεγάλο χρονικό διάστημα Σε υψηλές συγκεντρώσεις στη φλούδα των σταφυλιών ,στα φύλλα ευκαλύπτου και ελάτου ,στους ξηρούς καρπούς κ.α. Αντικαρκινική δράση απέναντι σε ποικιλία από όγκους όπως καρκίνοι του στήθους του προστάτη ,του στομάχου και του παγκρέατος Φαρμακολογικά ασφαλής και με ισχυρή δράση απέναντι στον στον καρκίνο

Προστασια απο τον καρκινο- σουλφοραφανη Ένωση που λαμβάνεται από τη βρώση σταυρανθών λαχανικών Μηχανισμοί δράσης της σουλφοραφάνης είναι : 1)κυτταρική απόπτωση 2)Αναστολή του μεταγραφικού παράγοντα ΝF- kB 3) Αναστολή ιστονών Η σουλφοραφάνη είναι αντιοξειδωτικό και μπορεί να μειώσει τον καρκίνο του μαστού και του προστάτη

Προστασια απο τον καρκινο –ινδολο-3-καρβινολη (Ι3C) Σε μεγάλη συγκέντρωση σε λαχανικά όπως το μπρόκολο ,το κουνουπίδι και τα λαχανάκια Βρυξελλών Χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα διατροφής Συμβάλλει στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού ,του έρπητα και του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων H I3C έχει μεγάλη δράση εναντίον του καρκίνου του προστάτη και του μαστού

Προστασία από τον καρκίνο-μπαχαρικά και τσάι Χρησιμοποιούνται για να προσθέσουν γεύση , άρωμα και θρεπτική αξία Περιέχουν φυτοχημικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου Τα πιο γνωστά φυτοχημικά είναι κατεχίνες ,κουρκουμίνη, καψαικίνη, ανηθόλη, διοσγενίνη, ευγενόλη, σεζαμίνη, πιπερίνη ,λιμονένιο ,φερουλικό οξύ κ.α. Προστασία από τον καρκίνο-μπαχαρικά και τσάι

Προστασια απο τον καρκινο- κατεχινεσ Ομάδα δραστικών ενώσεων που ανήκουν στην οικογένεια των φλαβονοειδών Βρίσκονται σε διάφορες τροφές όπως τσάι ,φρούτα και οι χυμοί φρούτων ,το κρασί και η σοκολάτα Η κύρια πηγή κατεχινών είναι το τσάι Η κατεχίνη c έχει αντικαρκινική δράση Προστασια απο τον καρκινο- κατεχινεσ

Προστασια απο τον καρκινο - κουρκουμινη Προέρχεται από ένα κοινό μπαχαρικό τον κουρκουμά Έχει αντιοξειδωτική δράση Ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα ,προστατεύει το συκώτι και έχει αντιαγγειογενετικές ιδιότητες Βοηθά στη λειτουργία του εντέρου και των αρθρώσεων Προστατεύει τον εγκέφαλο και τους νευρώνες Αναστέλλει το μεταγραφικό παράγοντα ΝF-kΒ μείωση καρκίνου

προστασία από τον καρκίνο -καψαικινη δραστική ουσία της ξερής κόκκινης πιπεριάς (τσίλι) και μιας ποικιλίας πιπεριών Άοσμη και έχει καυστική γεύση Σταθερή και δε διασπάται κατά το μαγείρεμα Αναστέλλει το πυρηνικό παράγοντα μεταγραφής, ΝF-Kb που συμβάλλει την ογκογένεση Αλληλεπιδρά με ένζυμα του ξενοβιοτικού μεταβολισμού μείωση καρκίνου

προστασια απο τον καρκινο - ανηθολη Οργανική χημική ένωση που χρησιμοποιείται ως αρωματική ουσία Φαινυλοπροπένιο που βρίσκεται σε έλαια γλυκιά γεύση και χρησιμοποιείται σε οινοπνευματώδη ποτά όπως ούζο Αντιμικροβιακή δράση απέναντι σε μύκητες ,βακτήρια και ζύμες Αντικαρκινική δράση με αναστολή της δράσης του ΝF-κΒ Δράση απέναντι στον καρκίνο του πνεύμονα

Προστασια απο τον καρκινο -διοσγενινη Στεροειδές σαπωνίνης Αναστέλλει τη φλεγμονή ,εμποδίζει το πολλαπλασιασμό και επάγει την κυτταρική απόπτωση Αντικαρκινική δράση Αποδιοργάνωση της ομοιοστασίας του Ca2+ Τροποποίηση δράσης κασπασών Προστασια απο τον καρκινο -διοσγενινη

προστασια απο τον καρκινο - ευγενολη κύριο συστατικό του γαρύφαλου Φαινυλοπροπένιο που χρησιμοποιείται σε αρώματα και έλαια και στην ιατρική ως αναισθητικό και αντισηπτικό Σημαντική αντικαρκινική δράση Αναστέλλει πολλαπλασιασμό κυττάρων του μελανώματος Αναστέλλει την έκφραση του m-RNA του γονιδίου COX-2, ένα από τα κύρια γονίδια που συμμετέχουν στην καρκινογένεση προστασια απο τον καρκινο - ευγενολη

ΡΟΛΟΣ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ Κύριες πηγές είναι τα φρούτα και λαχανικά Ιδιαίτερη αντικαρκινική δράση οι βιταμίνες C,D,E H βιταμίνη C αντικαρκινική δράση 1) αντιοξειδωτική δράση 2)αναστολή φλεγμονής και επικοινωνίας κυττάρων H βιταμίνη C αποτελεσματική καρκίνος του στομάχου, στόματος οισογάγου, πνεύμονα κ.α

ΡΟΛΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Καθιστική ζωή και ο μοντέρνος τρόπος ζωής χρόνιες ασθένειες Μείωση ή έλλειψη άσκησης οδηγεί σε καρκίνους του στήθους ,προστάτη, παγκρέατος κ.α Ελαττωμένη σωματική άσκηση: 1)Αύξηση του καρκίνου του παχέος εντέρου 2) Αύξηση της ινσουλίνης 3)Εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος 4) Τροποποίηση μεταβολισμού

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Καρκίνος αποτελεί σοβαρός κίνδυνος για την υγεία Καρκίνος αποτελεί σοβαρός κίνδυνος για την υγεία Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για τη διάγνωση και τη θεραπεία του Ανισότητες των χωρών για τα επίπεδα διάγνωσης και θεραπευτικής αγωγής έναντι του καρκίνου Οι χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να συνεργαστούν Ο καρκίνος δεν είναι υπόθεση κράτους αλλά πρόκληση στον τομέα της υγείας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Lee Goldman and J. Claude Bennet Νοσολογία του Cecil 2003 ,Εκδόσεις Πασχαλίδη ,τόμος ΙΙ : Κεφ 191 Ογκογονίδια και κατασταλτικά γονίδια ¨Γενετικός έλεγχος καρκίνου Κrauss G., Biochemistry of signal Trasduction and Regulation ,Chapter 14:Malfunction of signaling pathways and tymorigenesis :ongogenes and tumor supressor genes ,Wiley-VCH editions ,2002 Preetha, Anand, Ajaikumar B. Kunnumakara, Chitra Sundaram ,Kuzhuvelil B.Harikumar ,Sheeja T. Tharakaran ,Oiki S .Lai ,Bokyung Sung and Bharat B. Aggarwal .Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes .Pharm Res .2008.September (PubMed) B.Γαλάτης κ.α (2003).Φυσιολογία Φυτών .Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης .Σελ.149,151,184-185