ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ 6 η Θεματική ενότητα Γλωσσική πολιτική, γλωσσικός σχεδιασμός Διδάσκων: Γιώργος Ανδρουλάκης ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 1

Γλωσσική πολιτική Βασικό πεδίο ενδιαφέροντος της ΚΝΓΛ. Γλωσσική πολιτική – εκπαιδευτική πολιτική (όχι απαραίτητα αλληλοεξαρτώμενες) Αποφάσεις για τις γλώσσες που υπάρχουν σε ένα κράτος. 2

Γλωσσική πολιτική 3 Γλώσσα: Επίσημη (αναγνωρίζονται δικαιώματα διοικητικής και εκπαιδευτικής φύσης και κατοχυρώνεται με κείμενο) συνήθως εθνική-όχι απαραίτητα. Εθνική: μιλιέται (επίσημα ή όχι) σε όλη την επικράτεια. Μειονοτική: χωρίζεται σε: - περιφερειακές (μιλιούνται παραδοσιακά, πληθυσμοί που έχουν γεννηθεί σε μία περιοχή σε βάθος γενιών π.χ. σλαβικά, αρβανίτικα, θρακομακεδονικά, τούρκικα δυτικής Θράκης) - μεταναστευτικές: δημιουργία γλωσσικής κοινότητας (όχι από παρελθόν) πρόσφατη από μετανάστευση.

Τύποι κρατών ως προς τη γλωσσική τους πολιτική 1) Μονόγλωσσα κράτη 1α) Ουσιαστικά μονόγλωσσα 1β) Ουσιαστικά πολύγλωσσα 2) Δίγλωσσα κράτη 2α) Αρχή της προσωπικότητας 2β) Αρχή της εδαφικότητας 3) Πολύγλωσσα κράτη 4

Τύποι κρατών ως προς τη γλωσσική τους πολιτική 1) Μονόγλωσσα κράτη: επίσημο καθεστώς η ΜΟΝΟΓΛΩΣΣΙΑ. Ουσιαστικά μονόγλωσσα: Μία επίσημη γλώσσα που ομιλείται από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Ουσιαστικά πολύγλωσσα: Εξωεδαφικές επιλογές: επίσημη η γλώσσα των αποικιοκρατών, όχι φυσικοί ομιλητές σε αυτήν, αλλά σε κράτος και εκπαίδευση Ενδοεδαφικές επιλογές: επίσημη μία μεγάλη γλώσσα που μιλιέται στο κράτος πχ. σουαχίλι σε Τανζανία Παράδοξο! Οι ομιλητές τους σε πολύ μεγάλο ποσοστό είναι δίγλωσσοι, τρίγλωσσοι … (πολλές γλώσσες στο περιβάλλον), ενώ το κράτος ευνοεί τη μονογλωσσία. 5

Τύποι κρατών ως προς τη γλωσσική τους πολιτική 2) Δίγλωσσα κράτη: αυτάρκεια στις γλώσσες που επιλέγονται ως επίσημες, λιγότεροι οι πολύγλωσσοι. 2α) Αρχή της προσωπικότητας: π.χ. Καναδάς: αγγλικά & γαλλικά: επίσημες και εθνικές, αλλά χωρισμένες οι κοινότητες. π.χ. Τορόντο: δίγλωσση πόλη. 70% ομιλητές αγγλικών, 30% γαλλόφωνη, δυνατότητα μαθημάτων στη μία ή στην άλλη ή και στις δύο γλώσσες ανάλογα με το κοινό που συγκεντρώνεται κάθε φορά, δηλ. κάθε άτομο επιλέγει ποια γλώσσα θα χρησιμοποιήσει είτε συλλογικά είτε ατομικά. 6

Τύποι κρατών ως προς τη γλωσσική τους πολιτική 2β) Αρχή της εδαφικότητας π.χ. Βέλγιο: χώρες δίγλωσσες ανά περιοχές όχι σε όλη την επικράτεια. Περιοχές χωρίζονται ανάλογα με τη γλώσσα. (ολλανδικά, γαλλικά: επίσημες αλλά όχι εθνικές) 3) Πολύγλωσσα κράτη: Επίσημες από 3 και πάνω γλώσσες. π.χ. Ινδία: – γλώσσες μιλιούνται σε πολλά μικρά τοπικά κρατίδια με δική τους γλώσσα. 8 επίσημες γλώσσες (οι μεγαλύτερες σε πληθυσμό), καμία εθνική. Μονόγλωσσοι ομιλητές πιο πολλοί στα τυπικά πολύγλωσσα κράτη. Πολλές γλώσσες που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους όμως. 7

Παράδειγμα Ελλάδας (βλ. οριζόντια ποικιλότητα) Εδαφικές μειονοτικές γλώσσες = περιφερειακές - αρβανίτικα: μοιάζουν με αλβανικά. Στ. Ελλάδα - ΧΒ – τότε μεταδίδονται - αρμένικα: ΧΒ – σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδος - ρουμανικά ή βλάχικα: μοιάζουν με βουλγάρικα. Θεσσαλία, Κεντρική Μακεδονία ΧΒ - εβραϊκά: σε κάποια αστικά κέντρα ΧΒ - πομάκικα: Θράκη – ΜΒ - ρομανί ή τσιγγάνικα: σχεδόν παντού – ΥΒ - σλαβομακεδόνικα: Μακεδονία – ΧΒ - τούρκικα: Θράκη – ΥΒ 8

Παράδειγμα Ελλάδας ( βλ. οριζόντια ποικιλότητα) Οι γλώσσες αυτές δεν γράφονται, μιλιούνται προφορικά. μεταναστευτικές, μειονοτικές γλώσσες: - ινδο- ιρανικές γλώσσες, - σημιτικές γλώσσες, - ινδο - ευρωπαϊκές *να δώσουμε φωνή σε αυτές τις γλώσσες, αξιοποίηση εκπαιδευτική, επαγγελματική, οικονομική. 9

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Μας απασχολεί γιατί: - ένωση κρατών με διαφορετικές επίσημες γλώσσες, πολυγλωσσική πραγματικότητα. - από αρχή της στόχος της πολυγλωσσίας επίσημες γλώσσες κρατών και της Ε.Ε: κείμενα ΦΕΚ, ευρωπαϊκά, επίσημες συζητήσεις στα Ευρωπαϊκά όργανα, διαθέσιμα σε όλες τις γλώσσες των χωρών της Ε.Ε.  πρόβλημα: 28 χώρες – 26 επίσημες γλώσσες, κάποιες χώρες την ίδια γλώσσα 10

Ευρώπη: γλωσσικές πολιτικές απέναντι στις μειονοτικές γλώσσες Μονογλωσσία Ανοχή των γλωσσικών μειονοτήτων Γλωσσική αυτονομία Γλωσσική ομοσπονδία Θεσμική πολυγλωσσία 11

12

13

Το γλωσσικό πρόβλημα στη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το πρόβλημα και οι πιθανές λύσεις του: - Λιγότερες γλώσσες εργασίας - π.χ. αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά - Μία γλώσσα (η ισχυρότερη / μια «ουδέτερη») - Ενίσχυση της αυτόματης επεξεργασίας: αυτόματη μετάφραση με τη βοήθεια μηχανικής υποστήριξης. - Αποφυγή λύσης: αφήνουμε την κατάσταση να δημιουργηθεί μόνη της. Ένθερμη υποστηρίκτρια η Αγγλία. 14

Εσπεράντο - δείγμα En multaj lokoj de Ĉinio estis temploj de la drako-reĝo. Dum trosekeco oni preĝis en la temploj, ke la drako- reĝo donu pluvon al la homa mondo. Tiam drako estis simbolo de la supernatura estaĵo. Kaj pli poste, ĝi fariĝis prapatro de la plej altaj regantoj kaj simbolis la absolutan aŭtoritaton de feŭda imperiestro. La imperiestro pretendis, ke li estas filo de la drako. Ĉiuj liaj vivbezonaĵoj portis la nomon drako kaj estis ornamitaj per diversaj drakofiguroj. Nun ĉie en Ĉinio videblas drako-ornamentaĵoj, kaj cirkulas legendoj pri drakoj. 15