ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αφορά στη παρατήρηση και ερμηνεία της πραγματικότητας των υποκειμένων Ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή, βιώνεται και παράγεται η κοινωνική πραγματικότητα Παράγει νέες ιδέες με συνεχή διαπλοκή εμπειρικών ενδείξεων και αφηρημένων εννοιών Αξίες ερευνητή παρούσες και σαφείς Βασίζεται σε μεθόδους συλλογής δεδομένων που χαρακτηρίζονται από ευελιξία καθώς και ευαισθησία απέναντι στο κοινωνικό πλαίσιο μεθόδους ανάλυσης που αντιμετωπίζουν τα δεδομένα ολιστικά και στοχεύουν στην κατανόηση της πολυπλοκότητας Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Βασικά χαρακτηριστικά της ποιοτικής έρευνας Βασικά χαρακτηριστικά της ποιοτικής έρευνας Επαγωγική (Inductive- ‘bottom up’): οι κατηγορίες αναδύονται από τις λεπτομερείς παρατηρήσεις Νατουραλιστική : παρατηρεί αυτό που συμβαίνει χωρίς να επιχειρεί να το ελέγξει Ολιστική: επιχειρεί να δομήσει μια συνολική εικόνα Πυκνή καταγραφή με έμφαση στις διαδικασίες και τις αλληλεπιδράσεις Αυθεντική Προσωπική επαφή του ερευνητή: ο ερευνητής μοιράζεται την εμπειρία προκειμένου να κατανοήσει τα άτομα και το πλαίσιο (εξαρτάται από τον ίδιο τον ερευνητή- υποκειμενικότητα) Ενσυναίσθηση: ο ερευνητής καταγράφει τις δικές του αντιδράσεις, συναισθήματα, βιώματα ως μέρος των δεδομένων Συγκεκριμένο πλαίσιο: μελετά το φαινόμενο μέσα στο μεμονωμένο και συγκεκριμένο πλαίσιο Δυναμική: ακολουθεί τη ροή των αλλαγών του φαινομένου και του πλαισίου, προσαρμόζοντας ανάλογα τις μεθόδους (ευέλικτος σχεδιασμός) Θεματική Ανάλυση Δεδομένων Συνήθως μικρής κλίμακας Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Μέθοδοι συλλογής δεδομένων Συμμετοχική Παρατήρηση Συνεντεύξεις (interviews) Ομάδες Εστίασης (focus groups) Δευτερογενή δεδομένα Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συμμετοχική Παρατήρηση (participant observation) Η κατεξοχήν μέθοδος παρατήρησης της ποιοτικής προσέγγισης δεδομένου ότι η κατανόηση της συμπεριφοράς απαιτεί αλληλεπίδραση με τα υποκείμενα της έρευνας και το πλαίσιο όπου δραστηριοποιούνται. Κατα κανόνα, πρόκειται για νατουραλιστική παρατήρηση -αφού ο ερευνητής ενδιαφέρεται για συμπεριφορές όπως αυτές εκδηλώνονται στο συγκεκριμένο πλαίσιο- και διεξάγεται στο φυσικό περιβάλλον χωρίς προκαθορισμένες κατηγοριοποιήσεις. Ο ερευνητής παίρνει μέρος στη δραστηριότητα του πλαισίου που παρατηρεί και περνά μεγάλο χρονικό διάστημα στο πεδίο συζητώντας με τους ανθρώπους και κρατώντας λεπτομερείς σημειώσεις (κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά). Συμμετοχική παρατήρηση χρησιμοποίησαν πρώτοι οι ανθρωπολόγοι στις μικρές και απομονωμένες κοινωνίες που μελετούσαν. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συμμετοχική Παρατήρηση Ο ερευνητής είναι ο ίδιος το ‘εργαλείο’ της έρευνας Μεθοδολογικά προβλήματα μεροληψία -κίνδυνος να γίνει ο ερευνητής ‘ιθαγενής’ στην προσπάθειά του να κατανοήσει τα πράγματα ‘ εκ των έσω’, ελαχιστοποιώντας τις αποστάσεις επίδραση που έχει η συμμετοχή του στα άτομα που παρατηρούνται. Χρειάζεται να καταγράφονται οι απόψεις του ερευνητή, οι υποθέσεις και οι προσδοκίες του, καθώς και οι αντιδράσεις του, και γενικά οτιδήποτε τον διακινεί κατά τη διάρκεια της έρευνας Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συμμετοχική Παρατήρηση Ο βαθμός συμμετοχής ποικίλλει Συμμετέχων ως παρατηρητής (participant as observer): ο ερευνητής παρουσιάζεται ως ερευνητής που παρευρίσκεται παθητικά, ως θεατής στις καθημερινές δραστηριότητες, αλλά χωρίς να αλληλεπιδρά με τα μέλη της ομάδας. Παρατηρητής ως συμμετέχων (observer as participant): ο ερευνητής υιοθετεί κάποιο ρόλο, όπως αυτόν του φίλου, συνεργάτη, συγγραφέα, ειδήμονα, εκπροσώπου της κοινής γνώμης κλπ., επιδιώκοντας την όσο το δυνατό μεγαλύτερη συμμετοχή του στις δραστηριότητες της ομάδας, εμπλέκεται σε αλληλεπιδράσεις και δημιουργεί σχέσεις με τα μέλη της ομάδας. Πλήρως συμμετέχων (complete participant): ο ερευνητής επιχειρεί να ενσωματωθεί απόλυτα στην ομάδα που ερευνά και να συμμετέχει με φυσικό τρόπο, στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Η πλήρης και ενεργή συμμετοχή έχει το πλεονέκτημα ότι εξασφαλίζει πρόσβαση σε ομάδες που δεν ανοίγονται σε «ξένους» Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συμμετοχική Παρατήρηση Διαδικασία: επιλογή του πεδίου παρατήρησης εξασφάλιση πρόσβασης στο πεδίο (πρόσωπα-κλειδιά) εξοικείωση με το πεδίο- ‘χαρτογράφηση’ του χώρου (φυσικό περιβάλον και ανθρώπινο και κοινωνικό πλαίσιο) Προσδιορισμός του ρόλου του ερευνητή Παρατηρούνται: δραστηριότητες και συμπεριφορές, τυπικές και άτυπες αλληλεπιδράσεις, πώς γίνεται η λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία. Αρχικά, οι παρατηρήσεις είναι γενικές για το πλαίσιο (δομή, δραστηριότητες) και στη συνέχεια εξειδικεύονται σταδιακά. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συμμετοχική Παρατήρηση Το υλικό βασίζεται στις σημειώσεις πεδίου σε μια προσπάθεια του ερευνητή να σχηματίσει μια εικόνα αυτού που συμβαίνει. Οι περιγραφικές σημειώσεις πρέπει να καταγράφονται χωρίς καθυστέρηση ώστε να μεταφερθούν άμεσα όλα όσα διαδραματίστηκαν Ο ερευνητής κρατά επίσης σημειώσεις με τις δικές του αντιδράσεις, συναισθήματα, εντυπώσεις και μνήμες που προκλήθηκαν κατά την παρατήρηση, καθώς και τον αναστοχασμό του επί όλων αυτών. Καταγράφονται, πρόσθετα, όλες οι πληροφορίες που θα βοηθήσουν τον ερευνητή να αξιολογήσει, εκ των υστέρων, την επίδραση που μπορεί να έχουν στην εγκυρότητα των στοιχείων ο ρόλος του στον ερευνητικό χώρο και οι σχέσεις του με τους ερευνώμενους Σημειώσεις για ζητήματα μεθοδολογίας Θεωρητικές σημειώσεις, που ερμηνεύουν και αποδίδουν νόημα στα περιγραφικά στοιχεία (υποθέσεις και θεωρητικές έννοιες που αναδύονται από το υλικό). Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις (interviews) Η ερευνητική συνέντευξη είναι μια οργανωμένη σχέση λεκτικής επικοινωνίας ανάμεσα στον ερευνητή και τον συμμετέχοντα στην έρευνα, με σκοπό τη συλλογή στοιχείων σχετικών με το αντικείμενο της έρευνας. Η αλληλεπίδραση αποβλέπει στο να κατανοήσει ο πρώτος πώς σκέπτεται και αισθάνεται ο δεύτερος για το θέμα που ερευνάται. Η κατανόηση αυτή αφορά συνήθως σε όψεις του θέματος που δεν μπορούν άμεσα να παρατηρηθούν, όπως σκέψεις, αντιλήψεις, αξίες, αλλά και προθέσεις ή συναισθήματα. Σε σύγκριση με το ερωτηματολόγιο, δίνει τη δυνατότητα υποβολής διευκρινιστικών ερωτήσεων-ευκαιρίες για εμβάθυνση στο νόημα των απαντήσεων Απαιτεί ο ερευνητής να είναι σε θέση να δημιουργήσει ευεπίφορο κλίμα: Να υποβάλει ερωτήσεις με τρόπο αποδεκτό Να παρακινεί κατάλληλα Στόχος: να σχηματίσει ο ερευνητής μια ολοκληρωμένη ιδέα για το, σχετικό με το θέμα, νοητικό και συναισθηματικό υλικό του αποκρινόμενου, αποκτώντας πρόσβαση στο τι διαδραματίζεται στο μυαλό του και στον τρόπο που έχει βιώσει σχετικές εμπειρίες Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις βαθμός δόμησης της συνέντευξης: δομημένη συνέντευξη (structured interview) ελεύθερη, σε βάθος ή μη δομημένη συνέντευξη (unstructured interview) ημιδομημένη συνέντευξη (semi-structured interview) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Δομημένη συνέντευξη (structured interview) Τόσο οι ερωτήσεις όσο και η διαδικασία είναι οργανωμένα εκ των προτέρων Επιλέγεται για λόγους που έχουν να κάνουν με την ομοιόμορφη μεταχείριση των ερωτώμενων. Οι δομημένες συνεντεύξεις προϋποθέτουν προσεκτική και πλήρη διατύπωση των ερωτήσεων πριν από τη συνέντευξη, καθώς και παρουσίαση με συγκεκριμένη σειρά, έτσι ώστε όλοι οι αποκρινόμενοι να εκτίθενται στα ίδια ακριβώς ερεθίσματα ελαχιστοποιούν την επίδραση του ερευνητή εξασφαλίζουν την κάλυψη όλων των προαποφασισμένων θεμάτων από όλους τους ερωτώμενους (χρήσιμο και επιθυμητό για μελέτες μεγάλης κλίμακας, όπου χρησιμοποιούνται περισσότεροι συνεντευκτές ) ουσιαστικά, ο ερευνητής δεν εμπλέκεται, αλλά είναι εκεί μόνο για να διευκρινίζει και να παρωθεί. προσφέρεται για ευκολότερη και πιο αξιόπιστη ανάλυση, αν και έχει το μειονέκτημα ότι αναστέλλει τη φυσική ροή της συζήτησης αλλά Η προκαθορισμένη δομή δεν επιτρέπει στον ερευνητή την ευελιξία της προσαρμογής στις ιδιαιτερότητες του κάθε ερωτώμενου και μπορεί να υπάρξει απώλεια πολύτιμου υλικού, πέρα από την επιφάνεια των πραγμάτων. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Μη δομημένη συνέντευξη (unstructured interview) Στοχεύει αποκλειστικά στην αυθόρμητη παραγωγή ερωτήσεων κατά τη φυσική ροή της αλληλεπίδρασης Μόνο τα γενικά προς διερεύνηση θέματα ή οι περιοχές είναι εκ των προτέρων καθορισμένα αλλά το περιεχόμενο των ερωτήσεων, η διατύπωσή τους και η αλληλουχία τους επαφίεται στον συνεντευκτή. Προσφέρει τη μέγιστη ευελιξία -οι ερωτήσεις προσωποποιούνται και βαθαίνουν την επικοινωνία ανάμεσα στα δύο άτομα, εξασφαλίζοντας αυθορμητισμό των απαντήσεων και προσαρμογή στις ατομικές διαφορές και καταστάσεις αλλά οι πληροφορίες μπορεί να αγγίζουν διαφορετικά θέματα, ανάλογα με το άτομο που αποκρίνεται (περισσότερος χρόνος- μη ομοιόμορφη κάλυψη θεμάτων) Ο συνεντευκτής θα πρέπει να έχει την ικανότητα να διευκολύνει την αλληλεπίδραση, να μπορεί να εμβαθύνει άμεσα σε αυτό που λέγεται, να σχηματίζει, να μορφοποιεί τις ερωτήσεις του γρήγορα και να καθοδηγεί ομαλά τον αποκρινόμενο σε μεγαλύτερο βάθος η ανάλυση είναι περισσότερο πολύπλοκη και χρονοβόρα (μεγαλύτερη υποκειμενικότητα και δυσκολία κωδικοποίησης του υλικού) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ημιδομημένη συνέντευξη Είναι μια ενδιάμεση μορφή μεταξύ της μη δομημένης και της δομημένης συνέντευξης τα υπό διερεύνηση θέματα ή θεματικές περιοχές είναι προαποφασισμένα το περιεχόμενο των ερωτήσεων είναι προκαθορίσμένο Αλλά η διατύπωση και η αλληλουχία ερωτήσεων εξειδικεύεται. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

οδηγός συνέντευξης χρησιμοποιείται από τον ερευνητή σαν ένας βασικός κατάλογος για τα θέματα άμεσου ενδιαφέροντος για την έρευνα. Η σύνταξη του οδηγού συνέντευξης βοηθάει τον ερευνητή να προσχεδιάσει τη στρατηγική του και να αποφασίσει τα θέματα και υποθέματα που θα συμπεριλάβει. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ερωτήσεις που αφορούν εμπειρίες και συμπεριφορές Είδη ερωτήσεων Ερωτήσεις που αφορούν εμπειρίες και συμπεριφορές Ερωτήσεις γνώμης ή αξιών Ερωτήσεις που αφορούν συναισθήματα Ερωτήσεις που αφορούν γνώσεις/πληροφορίες Ερωτήσεις που αφορούν αισθητηριακές αντιλήψεις Δημογραφικές ερωτήσεις Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Τύποι συνεντεύξεων: Aτομικές Συνεντεύξεις (one-to-one interviews) Τηλεφωνικές Συνεντεύξεις Ηλεκτρονικές Συνεντεύξεις 1. Ατομικές Συνεντεύξεις Είναι ο περισσότερο χρησιμοποιούμενος τρόπος συνεντεύξεων αλλά και ο περισσότερο χρονοβόρος . Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Τηλεφωνικές ή Ηλεκτρονικές Συνεντεύξεις Τύποι συνεντεύξεων … Τηλεφωνικές ή Ηλεκτρονικές Συνεντεύξεις Όταν η γεωγραφική διασπορά ή οι χρονικοί περιορισμοί εμποδίζουν τη συνάντηση ερευνητή και συμμετέχοντα. Η τηλεφωνική συνέντευξη καταγράφεται σε μαγνητόφωνο και στη συνέχεια μεταγράφεται ενώ η ηλεκτρονική μπορεί να είναι απευθείας σε μορφή κειμένου Το μειονέκτημα είναι ότι η απουσία προσωπικής επαφής θέτει περιορισμούς στην επικοινωνία και τη δυνατότητα του ερευνητή να κατανοήσει Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις – Διαδικασία Εντοπισμός των ατόμων Προσδιορισμός του τύπου της συνέντευξης Σύνταξη του οδηγού συνέντευξης Επιλογή τεχνικών μέσων για την καταγραφή Εξασφάλιση της συναίνεσης του ατόμου Εντοπισμός του κατάλληλου χώρου και χρόνου για τη διεξαγωγή της Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις – Διαδικασία Οι δεξιότητες του συνεντευκτή είναι καθοριστικές για την ποιότητα των δεδομένων Απαιτείται μια εισαγωγή όπου εξηγείται ο σκοπός και η φύση της έρευνας, η διαδικασία επιλογής του συμμετέχοντα και η εξασφάλιση της εχεμύθειας Ο συνεντευκτής θα πρέπει να συστηθεί, να δώσει στοιχεία για τον εαυτό του και να ζητήσει την άδεια μαγνητοφώνησης εξηγώντας πειστικά τους λόγους Ακολουθεί μία περίοδος με ερωτήσεις ανώδυνες για εξοικείωση και δημιουργία κατάλληλου κλίματος (ζέσταμα) Κατά το κύριο μέρος της συνέντευξης, ο συνεντευκτής θα πρέπει μιλά λίγο και να ακούει πολύ, να είναι ευθύς και σαφής, να μην αφήνει να φανεί ποιες απαντήσεις του είναι αρεστές και ποιες όχι, να δείχνει ότι ενδιαφέρεται με τον κατάλληλο χρωματισμό φωνής και τις εκφράσεις του προσώπου και να είναι εκπαιδευμένος στη χρήση τεχνικών που προτρέπουν σε περαιτέρω εμβάθυνση των αποκρίσεων (probes) Οι δύσκολες ή απειλητικές ερωτήσεις θα πρέπει να μην υποβάλλονται στην αρχή Στο τελευταίο μέρος της συνέντευξης πρέπει να γίνονται ερωτήσεις που σκοπό έχουν την αποφόρτιση του κλίματος Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις – Διαδικασία διατήρηση της ευελιξίας εντός του πλάνου της συνέντευξης, ώστε να διατηρείται η ροή των σκέψεων του συμμετέχοντα χωρίς πλατειασμούς χρήση υποερωτήσεων με σκοπό τη διασάφηση ή/και την επέκταση-εμβάθυνση των απαντήσεων (probes) επαγγελματική και ευγενική στάση του ερευνητή, που σέβεται και εκτιμά τη συμμετοχή του άλλου είναι προτιμότερο να ρωτήσει κανείς κατ’ αρχήν πράγματα που αφορούν το παρόν και, χρησιμοποιώντας αυτές τις απαντήσεις σαν βάση, να συνεχίσει ρωτώντας για παρόμοιες δραστηριότητες ή στάσεις στο παρελθόν όταν ο αποκρινόμενος έχει μπεί στη διαδικασία επαναβίωσης κάποιων εμπειριών, είναι πιο εύκολο να προχωρήσει κανείς σε ερωτήσεις που αφορούν γνώμες, στάσεις και απόψεις, καθώς και συναισθήματα πάνω σε αυτές τις εμπειρίες που ήδη έχουν περιγραφεί. οι ερωτήσεις γνώσεων ή δεξιοτήτων θα πρέπει να υποβάλλονται μέσα στο κατάλληλο πλαίσιο της συζήτησης ώστε να μην δημιουργούν άμυνες. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Συνεντεύξεις – Διαδικασία Απαιτεί στρατηγική και τεχνικές εκ μέρους του ερευνητή για πλούσια και αυθεντική πληροφορία Ο αποκρινόμενος θα πρέπει να αισθανθεί ότι ο ερευνητής Έχει αυθεντικό ενδιαφέρον για αυτά που μοιράζεται μαζί του Δεν σοκάρεται, δεν θυμώνει, δεν ενοχλείται Έχει ενσυναίσθηση Δεν τον κρίνει Οι ερωτήσεις του δεν υποκρύπτουν συγκεκριμένες επιθυμητές απαντήσεις Τα προβλήματα εγκυρότητας αντιμετωπίζονται με τριγωνοποίηση δηλαδή το συνδυασμό των συνεντεύξεων με άλλες μεθόδους συλλογής (πχ. Παρατηρήσεις) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ομάδες εστίασης (focus groups) Οργανωμένες συζητήσεις με μια ομάδα επιλεγμένων ατόμων (συνήθως 6-10) με σκοπό τη συλλογή στοιχείων για τις απόψεις και τις εμπειρίες τους πάνω σε ένα θέμα. Ένα είδος ομαδικής συνέντευξης αλλά όχι με έμφαση τόσο στις απαντήσεις όσο στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συμμετεχόντων Κατάλληλη όταν κανείς θέλει να δει τις διαφορετικές οπτικές για ένα συγκεκριμένο θέμα (προέρχεται από την έρευνα αγοράς). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί Στα αρχικά, διερευνητικά στάδια μιας μελέτης προκειμένου να αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων προκειμένου να αξιολογηθεί η επίδραση ενός προγράμματος ή να εντοπιστούν θέματα που χρήζουν περαιτέρω έρευνας Συνήθως συμπληρώνει άλλες μεθόδους συλλογής υλικού για αύξηση της εγκυρότητας (τριγωνοποίηση) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Δεδομένα σε μορφή κειμένου, γραπτών λέξεων, φράσεων ή συμβόλων που περιγράφουν ή αντιπροσωπεύουν ανθρώπους, δράσεις ή γεγονότα της κοινωνικής ζωής Τα δεδομένα μπορεί να προέρχονται από οτιδήποτε αποτελεί μέσον επικοινωνίας (βιβλία, άρθρα, διαφημίσεις, ομιλίες, επίσημα έγγραφα, video, φωτογραφίες, εικόνες, καταγραφές συνεντεύξεων, συζητήσεων, παρατηρήσεων, απαντήσεις σε ανοιχτού τύπου ερωτήσεις από ερωτηματολόγια κλπ.) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ανάλυση Ποιοτικών Δεδομένων Ανάλυση περιεχομένου (Content Analysis) Θεματική ταξινόμηση του υλικού για την παραγωγή ποσοτικών στοιχείων με στόχο την τυπολογία. Μέθοδος ανάλυσης κειμένου με συγκεκριμένους κανόνες που επιτρέπουν έλεγχο της έπαναληψιμότητας και της εγκυρότητας των αποτελεσμάτων. Παράγονται ποσοτικά στοιχεία συχνά με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού. Συνήθως καταγράφεται η συχνότητα εμφάνισης λέξεων (ή άλλων μονάδων του κειμένου), μπορεί όμως να καταγράφονται και άλλα μετρήσιμα χαρακτηριστικά όπως η κατεύθυνση του περιεχομένου, η ένταση του μηνύματος ή η έκτασή του Η μέθοδος έχει υποστεί κριτική για το γεγονός ότι δεν συνάδει με την ποιοτική προσέγγιση, αφού προϋποθέτει την ύπαρξη θεωρίας που υπαγορεύει τις βασικές θεματικές κατηγορίες. Επιλέγεται η μονάδα κωδικοποίησης (λέξεις, φράσεις, παράγραφοι, θέματα κλπ.). Όταν το υλικό είναι εκτεταμένο προηγείται δειγματοληψία Προσδιορίζεται το θεματικό και εννοιολογικό πλαίσιο και δημιουργείται το λεξικό (dictionary) των θεματικών κατηγοριών και υποκατηγοριών Αποδίδονται στο υλικό οι θεματικές κατηγορίες(indexing) με βάση είτε το πρόδηλο περιεχόμενο (manifest coding) είτε το λανθάνον περιεχόμενο (latent coding –semantic analysis). Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων (qualitative data analysis) Προσέγγιση της ανάλυσης κειμένου έτσι ώστε οι θεματικές κατηγορίες να αναδύονται επαγωγικά από το υλικό Αρχικά ο ερευνητής διατρέχει το μεταγραμμένο υλικό αρκετές φορές κρατώντας σημειώσεις που περιγράφουν αναδυόμενα κοινά θέματα καθώς και τις δικές του σκέψεις για πιθανές ερμηνείες Στη συνέχεια γίνεται ο προσδιορισμός των θεμάτων με αναζήτηση των σημαντικών δηλώσεων. Συχνά ερμηνεύονται οι σημασίες και γίνεται ένας κατάλογος με αυτές, ο οποίος μπορεί και να ελεγχθεί για την ερμηνευτική του ορθότητα με τους συμμετέχοντες Τέλος τα θέματα ανακατατάσσονται και οργανώνονται σε κατηγορίες και υποκατηγορίες , πάντα με αναφορά στο πρωτογενές υλικό. Οι κατηγορίες και υποκατηγορίες περιγράφονται χρησιμοποιώντας αποσπάσματα του λόγου των συμμετεχόντων. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων (qualitative data analysis) Δεν πρόκειται για μέθοδο με την έννοια ότι δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες διεξαγωγής της αλλά βασικές κατευθύνσεις: Διεξάγεται, συνήθως, παράλληλα με τη συλλογή του υλικού σε εναλλασσόμενους κύκλους (interim analysis). Οι διαδοχικοί κύκλοι συνεχίζονται έως ότου επιτευχθεί ικανοποιητικό επίπεδο κατανόησης του θέματος ή επέλθει η κατάσταση κορεσμού (saturation) των θεματικών κατηγοριών. Προϋποθέτει κατάτμηση (segmenting) των δεδομένων σε αυτοτελείς μονάδες κειμένου με ολοκληρωμένο νόημα για το υπό διερεύνηση θέμα, όχι απαραίτητα του ιδίου μεγέθους. Οι μονάδες αυτές κωδικοποιούνται, δηλαδή γίνεται επισήμανσή τους με ετικέτες που περιγράφουν ή αποδίδουν το νόημα (Coding). Ο κατάλογος των θεματικών κατηγοριών δημιουργείται σταδιακά από το υλικό κατά την διαδικασία της κωδικοποίησης Περιλαμβάνει την καταγραφή αναστοχαστικών σημειώσεων κατά τη διάρκεια της ανάλυσης (memoing) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων Στάδια 1. Προκαταρτική Φάση Οργάνωση των δεδομένων: μεταγραφή των συνεντεύξεων, πληκτρολόγηση των σημειώσεων κλπ. Εξοικείωση με τα δεδομένα: αρχική φάση ανάλυσης όπου τα δεδομένα διαβάζονται και κρατούνται σημειώσεις ώστε να αποκτηθεί μια γενική εικόνα του υλικού από τον ερευνητή. Οι σημειώσεις αφορούν γενικές ιδέες που εμφανίζονται στο υλικό ή εντυπώσεις για το βάθος και τη πιστότητα των πληροφοριών. 2. Κωδικοποίηση η κυρίως ανάλυση που συνίσταται στη διαδικασία συμπύκνωσης των δεδομένων σε περιγραφές θεματικών κατηγοριών. Περιλαμβάνει: Κατάτμηση του υλικού σε μέρη με αυτοτελές νοηματικό περιεχόμενο Απόδοση κωδικών (ετικετών) Ορισμό των θεματικών κατηγοριών και δόμησή τους σε επίπεδα Διαπίστωση των αλληλοσυνδέσεων μεταξύ των θεμάτων ώστε να αναδυθεί η πολυπλοκότητα του μελετώμενου φαινομένου 3. Σύνθεση και Ερμηνεία Η έκθεση των αποτελεσμάτων γίνεται με αφηγηματικό τρόπο αλλά μπορεί να περιλαμβάνει: Διαγραμματική απεικόνιση Χαρτογράφηση Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων Κωδικοί Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων Κωδικοί Οι κωδικοί μπορεί να αναφέρονται : στο πλαίσιο σε θεωρητικές έννοιες ή έννοιες γνωστές από τη βιβλιογραφία σε διαφορετικές οπτικές των συμμετεχόντων σε διαδικασίες σε δραστηριότητες σε σχέσεις και δομές Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων Έχουν αναπτυχθεί ειδικά λογισμικά για υποστήριξη της διαδικασίας της ποιοτικής ανάλυσης δεδομένων Πχ. Atlas/ti (http://www.atlasti.com ) MAXqda (http://www.maxqda.com ) QSR NVivo (http://www.qsrinternational.com ) HyperREREARCH (http://www.researchware.com ) Η υποστήριξη συνίσταται σε Διευκόλυνση/εξοικονόμηση χρόνου Τεκμηρίωση των βημάτων της ανάλυσης Δυνατότητα ποσοτικοποίησης Δυνατότητα παραγωγής εννοιολογικών διαγραμμάτων Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου