«ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΝΑΞΙΑΚΗΣ ΣΜΥΡΙΔΑΣ» ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. Κρητικού Σοφία aperathu@otenet.gr Μαλεγιαννάκη Ειρήνη emalegia@phs.uoa.gr 2ο Γυμνάσιο Νάξου Αριστεία και Καινοτομία - Αθήνα 13-3-10

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Κονστρουκτιβιστική θεωρία μάθησης: η μάθηση έχει ως αφετηρία τις στάσεις, γνώσεις και ενδιαφέροντα του ατόμου. ο μαθητής συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία κατασκευής της γνώσης. Εγκαθιδρυμένη μάθηση: η μάθηση ορίζεται από πληθώρα κοινωνικών – πολιτιστικών παραμέτρων. η γνώση είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με τις πράξεις. τα μαθησιακά έργα αποτελούν τμήματα ενός ολοκληρωμένου έργου που είναι και ο τελικός στόχος.

ΝΑΞΙΑΚΗ ΣΜΥΡΙΔΑ Ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορυκτά. Αποτέλεσε βασική παράμετρο διαμόρφωσης του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών της ορεινής Νάξου, από την αρχαιότητα, και κυρίως κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Η σμύριδα έχει πλέον εκτοπιστεί από τη διεθνή αγορά, λόγω της αντικατάστασής της από το τεχνητό κορούνδιο. Τα άλλοτε ακμαία σμυριδοχώρια υποφέρουν από οικονομικό και πληθυσμιακό μαρασμό. Τα σμυριδωρυχεία και οι εγκαταστάσεις εξόρυξης και μεταφοράς του ορυκτού έχουν κηρυχτεί διατηρητέα μνημεία προβιομηχανικής περιόδου από το Υπουργείο πολιτισμού.

ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Να μάθουν τα παιδιά με τρόπο ευχάριστο για τη σμύριδα και την ορεινή Νάξο. Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη συλλογική εργασία στα πλαίσια της υλοποίησης ενός σύνθετου έργου. Να δημιουργηθεί εκπαιδευτικό υλικό που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από άλλα σχολεία: δανειστική βαλίτσα της σμύριδας. Να προτείνει η ομάδα λύσεις για την αειφόρο ανάπτυξη της ορεινής Νάξου (δημιουργία μεταλλευτικού πάρκου).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Δανειστική βαλίτσα που περιέχει: ενημερωτικό έντυπο για τη σμύριδα. ένα παζλ με θέμα σχετικό με τη σμύριδα. επιτραπέζιο εκπαιδευτικό παιχνίδι σμύριδας. ντοκιμαντέρ “Ακολουθώντας τους δρόμους της ναξιακής σμύριδας’’.

Μεθοδοι που ακολουθηθηκαν Για τη δημιουργία του εντύπου και του εκπαιδευτικού παιχνιδιού, το γνωστικό αντικείμενο κατατμήθηκε σε ενότητες, κάθε μία από τις οποίες μελετήθηκε από έναν μαθητή/μαθήτρια. Πραγματοποιήθηκε επιτόπια έρευνα εντός και εκτός Νάξου: Απείρανθος, Κόρωνος, Μουτσούνα, Μουσείο Ορυκτολογίας ΕΚΠΑ, Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας. Οι μαθητές επισκέφτηκαν μουσεία, ορυχεία, εγκαταστάσεις και ένα μεταλλευτικό πάρκο. Πήραν συνεντεύξεις από πρώην σμυριδεργάτες και επιστήμονες σχετικούς με το θέμα. Όλες οι διαδικασίες καταγράφηκαν, φωτογραφήθηκαν και βιντεοσκοπήθηκαν, ώστε να χρησιμοποιηθούν στη δημιουργία του εκπαιδευτικού παιχνιδιού και του ντοκιμαντέρ της ομάδας.

Συμπερασματα απο την υλοποιηση του εργου Η προοπτική της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου ερευνητικού και καλλιτεχνικού έργου, με αποδέκτες εκτός της ίδιας της ομάδας, λειτούργησε ως ισχυρό κίνητρο μάθησης. Η χρήση της κάμερας έντυσε με μεγαλύτερη γοητεία τις εξορμήσεις της ομάδας και προσέφερε στα παιδιά πολύτιμες γνώσεις για τις φάσεις υλοποίησης μιας ταινίας. Η καταγραφή σε ντοκιμαντέρ της εργασίας της ομάδας επέτρεψε τη διάχυση του έργου της σε ένα ευρύτερο κοινό και τη δυνατότητα επανειλημμένης προσπέλασης του υλικού από κάθε ενδιαφερόμενο.

Συμπερασματα απο την υλοποιηση του εργου Η επαφή των μαθητών με άτομα τρίτης ηλικίας πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία και ενθουσιασμό και από τις δύο πλευρές. Τέτοιες δράσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτο περιθωριοποίησης των ηλικιωμένων και να αποτελέσουν σπουδαία πηγή γνώσης για τα νέα παιδιά. Οι γνώσεις που απεκόμισαν οι μαθητές για τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα και γενικά τη λαογραφία των χωριών της ορεινής Νάξου και η εμπλοκή τους με το θέμα, έδωσαν τη δυνατότητα να δράσουν σαν ενεργοί πολίτες της κοινωνίας τους, δίνοντας αξιόλογες προτάσεις λύσης και συγχρόνως αξιοποίησης του σμυριδικού θέματος με θετικές συνέπειες για τον τόπο τους. Η διερεύνηση από τους μαθητές ενός ζητήματος της περιοχής τους, σε μεγάλο βαθμό μέσω αλληλεπίδρασης με την τοπική κοινότητα, τους επέτρεψε να γίνουν ενεργητικοί δημιουργοί μιας μάθησης με μεγαλύτερο νόημα για τους ίδιους.

Αξιοποιηση του εργου στην εκπαιδευτικη διαδικασια Η δανειστική βαλίτσα της σμύριδας μπορεί να χρησιμοποιηθεί: από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου και από σχολικές τάξεις γυμνασίου – λυκείου, στα πλαίσια της διδασκαλίας της γεωλογίας - γεωγραφίας, ιστορίας, κοινωνιολογίας, χημείας, φυσικής, Σ.Ε.Π. καθώς επίσης και στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. από σχολικές τάξεις που προγραμματίζουν επίσκεψη στην ορεινή Νάξο. από Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Γεωλογικά Μουσεία.

Αξιοποιηση του εργου στην εκπαιδευτικη διαδικασια Η δανειστική βαλίτσα της σμύριδας μπορεί να χρησιμοποιηθεί: από την περιβαλλοντική ομάδα του 2ου Γυμνασίου Νάξου, η οποία παίζοντας το ρόλο οικοδεσπότη για σχολεία – επισκέπτες στο νησί, μπορεί να τους ενημερώνει για τη σμύριδα, χρησιμοποιώντας τη δανειστική βαλίτσα. από μαθητικές ομάδες άλλων περιοχών της Ελλάδας και της Ευρώπης (με μεταλλεία και ορυχεία), στα πλαίσια μιας διακρατικής συνεργασίας (προγράμματα commenius και e-twining). Από περιβαλλοντικές-πολιτιστικές οργανώσεις που ασχολούνται με την αειφόρο ανάπτυξη και τη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ εργου Το έργο «Ακολουθώντας τους δρόμους της Ναξιακής σμύριδας» παρουσιάστηκε στο κοινό, σε ειδική ημερίδα που διοργανώθηκε στη Χώρα της Νάξου, τον Ιούνιο του 2008. Βραβεύτηκε από την Ελληνική Γεωλογική Εταιρία και το Πανεπιστήμιο Αθήνας στα πλαίσια του 1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Γεωλογίας «Μαθαίνω για το Γεωπεριβάλλον του Τόπου μου» (Μάιος 2009) Παρουσιάστηκε σε επιτροπή του Γεωλογικού Tμήματος του Πανεπιστημίου του Παλέρμο, στο Γεωλογικό Mουσείο του Παλέρμο “Gaetano Giorgio Gemmellan” (Μάρτιος 2009). Σχετική ανακοίνωση πραγματοποιήθηκε στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τις ΤΠΕ στην Εκπαίδευση www.e-diktyo.eu (Μάιος 2009), ενώ το έργο θα παρουσιαστεί στο 12ο Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας http://www.synedra.gr (Μάιος 2010). Το ντοκιμαντέρ «Ακολουθώντας τους δρόμους της Ναξιακής σμύριδας» συμμετείχε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ecofilms της Ρόδου http://www.ecofilms.gr (Ιούνιος 2009).

ΕυχαριστΟΥμε Οσους μας βοΗθησαν για την υλοποΙηση του εργου Το Γεωλογικό μουσείο Απειράνθου Την κοινότητα Κορώνου και την πρόεδρο κα Αξαοπούλου Την κοινότητα Απειράνθου Το Μουσείο Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Το Μεταλλευτικό Πάρκο Vagonetto Την κα Μαριλένα Μαυρογένη και τον κο Βαγγέλη Κατσιγιάννη Τον κο Ιάκωβο Γιακουμή και την κα Σεβαστή Γιακουμή Τον κο Μιχάλη Κριμιτζά Τον κο Μανώλη Κρητικό Τον κο Μανώλη Μανωλά Τον κο Αντώνη Πρωτονοτάριο Τον κο Αποστόλη Ψαρρό Την κα Σοφία Οικονόμου Την κα Ντιάνα Μουρεσάν Την κα Δήμητρα Παπαγεωργίου Τον κα Μάριο Στάμο Τον κο Μανώλη Κοντόπουλο