Δάνεια-Αντιδάνεια ελληνικών λέξεων στην αγγλική γλώσσα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ανήκουμε στην ερευνητική εργασία περί των δανείων-αντιδανείων μεταξύ της ελληνικής και της αγγλικής γλώσσας με κύριο στόχο την αναζήτηση, καταγραφή και παρουσίαση αγγλικών λέξεων με ελληνική ρίζα. Αρχικά αφού έγινε η κατανομή των γραμμάτων του αγγλικού αλφαβήτου στις τέσσερις ομάδες που δημιουργήθηκαν η κάθε μία ανέλαβε την εύρεση και καταγραφή αντίστοιχων λέξεων με κύρια πηγή το διαδίκτυο και διάσημα ετυμολογικά λεξικά. Επίσης στηριχτήκαμε σε μία εργασία- βασισμένη σε μελέτη της ομογενούς καθηγήτριας Αναστασίας Γονέου- η οποία δεν είναι τεκμηριωμένη επιστημονικά. Μετά από προσεκτική επιλογή και κατηγοριοποίηση των λέξεων που συλλέξαμε, διαχωρίσαμε τις σημαντικότερες τις οποίες και εντάξαμε στην προγραμματισμένη παρουσίαση προς το υπόλοιπο. Τελικά προς έκπληξή μας διαπιστώσαμε ότι εκτός από την πληθώρα αγγλικών λέξεων που ήδη γνωρίζαμε την ελληνική προέλευση τους , υπάρχουν ακόμη πολλές άλλες φαινομενικά ασύνδετες με την ελληνική που όμως τελικά έχουν άμεση σχέση με αυτήν.

Glamour Glamour: Στα αγγλικά σημαίνει γνώση που την κατέχουν λίγοι (απόκρυφη γνώση), η οποία προήλθε από την σκοτσέζικη glammar, που είχε σημασία ως μαγική ομορφιά, η οποία προήλθε  από το λατινικό gramour , από το ελληνικό γραμμάριο. Παλαιότερα, οι μάγοι κατασκεύαζαν τις συνταγές τους με συστατικά μετρημένα σε γραμμάρια και επειδή η διαδικασία ήταν γοητευτική και με κύρος το glamour πήρε τη σημερινή ονομασία.

Pain Pain: Σημαίνει πόνος και προήλθε από την ελληνική λέξη «ποινή» που σήμαινε αρχικά «τιμή αίματος, εκδίκηση (για έγκλημα) » και μετά «τιμωρία». Μέσω τού λατινικού «poena», που έδωσε το γαλλικό «peine» (αρχικά σήμαινε «τα βασανιστήρια των μαρτύρων της πίστεως»), προήλθε το αγγλικό «pain» με τη σημασία «πόνος» ως απόρροια των πόνων από τα βασανιστήρια και ως επακόλουθο της τιμωρίας γενικότερα.

Super Super: Σημαίνει ωραία, φανταστικά, σούπερ και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «υπέρ» πάνω από, πέρα, στη κορυφή.

Humor Humor: Σημαίνει χιούμορ και προέρχεται από το χυμόρ που σημαίνει χυμός (Στην ευβοϊκή διάλεκτο, όπως αναφέρεται και στον Κρατύλο του Πλάτωνος, το τελικό «ς» προφέρεται ως «ρ». Π.χ. σκληρότηρ αντί σκληρότης).

Galaxy Galaxy: Σημαίνει γαλαξίας και προήλθε από τη λατινική λέξη «galaxias» η οποία προήλθε από την αρχαία ελληνική «γαλαξίας» (από τη λέξη γάλα). Ο Ήλιος (μαζί και η Γη) βρίσκονται στις παρυφές του Γαλαξία, και έτσι αυτός, καθώς τον κοιτάμε κατά μήκος, φαίνεται να σχηματίζει μία γαλακτόχρωμη, φωτεινή λωρίδα από πάρα πολλά αστέρια, που διασχίζει τον ορατό από τη Γη ουρανό από την μία πλευρά του ορίζοντα μέχρι την άλλη. Λόγω της εμφάνισης αυτής, ονομάστηκε στα Ελληνικά "Γαλακτιακός κύκλος". Στα αγγλικά είναι γνωστός και ως «Milky Way» ή «galaxy».

Fable Fable: Σημαίνει μύθος και προέρχεται από την ελληνική λέξη «φήμη» από το ρήμα «φημί» (λέγω, ισχυρίζομαι). Μύθοι δηλαδή μια συλλογή ιστοριών που αποδίδεται στον Έλληνα συγγραφέα Αίσωπο (περ. 6ος αιώνας π.Χ.). Πολλές από τις ιστορίες διαθέτουν ζώα ως χαρακτήρες και το καθένα δείχνει ένα συγκεκριμένο ηθικό δίδαγμα. Η παράδοση λέει ότι είναι η προέλευση του λογοτεχνικού μύθου (αν και προηγούμενα παραδείγματα έχουν βρεθεί), και χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες τόσο για εκπαιδευτικούς σκοπούς όσο και ρητορικούς.

Government Government: Σημαίνει κυβέρνηση και προέρχεται από το ρήμα «κυβερνώ». Η λέξη αυτή προήλθε από τη λατινική λέξη «gubernare», που σημαίνει κατευθύνω, οδηγώ, κυβερνώ, η οποία προήλθε από την ελληνική «κυβερνάν» να διευθύνει ή να πιλοτάρει ένα πλοίο, απευθείας. Βέβαια, υπάρχει μια ηχητική αλλαγή από το «κ» σε «g» , που προφανώς πραγματοποιείται για λόγους ευφωνίας.

Penalty Penalty: Σημαίνει ποινή, τιμωρία και ανάγεται στη λατινική poena, που αποτελεί μεταγραφή της αρχαίας ελληνικής λέξης ποινή.

Money Money: Σημαίνει χρήμα, προέρχεται από την λατινική λέξη moneta απ’ το μονία που ήταν η επωνυμία της Θεάς Ήρας (Ηραμονία). Στο προαύλιο του ναού της Θεάς στη Ρώμη ήταν το νομισματοκοπείο και τα νομίσματα έφεραν την παράστασή της (monetae).

Turbo Turbo: Σημαίνει τουρμπίνα ή προωθητήρας προέρχεται απ’ την αρχαία ελληνική λέξη τύβρη που σημαίνει κυκλική ταραχώδης κίνηση.

Church Church: Σημαίνει εκκλησία. Ξεκίνησε από το ελληνιστικό κυριακόν (δώμα) ‘’Οίκος του Κυρίου’’, το οποίο, μέσω της αρχαίας γερμανικής λέξης kirihha (απ’ το γερμανικό Kirche που σημαίνει εκκλησία) και των αρχαίων αγγλικών cirice και μεσαιωνικών αγγλικών chirche, έδωσε το νέο αγγλικό church. Οι ίδιοι οι Έλληνες χριστιανοί χρησιμοποίησαν το αρχαίο εκκλησία (εκκλησία του δήμου ‘’η συγκέντρωση των πολιτών ως θεσμικό όργανο’’), με νέο περιεχόμενο: χώρος όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για να λατρεύσουν τον Θεό (ενώ οι αρχαίοι έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λέξη ναός, με την αντίληψη ότι αποτελεί χώρο όπου κατοικούν οι Θεοί).

Bar Bar: Σημαίνει χώρος διασκέδασης ή χαλάρωσης με φαγητό ή ποτό και προέρχεται από το λατινικό barra από το ελληνικό μάρα που σημαίνει σιδηρουργικό εργαλείο.

Bank Bank: Σημαίνει τράπεζα, από τα λατινικά pango, απ’ το παγιώ, πήγνυμι. Οι τράπεζες πήραν την ονομασία τους απ΄τα πρώτα τραπέζια (πάγκους) της αγοράς.

Sketch Sketch: Σημαίνει σκαρίφημα- θεατρικό σκετς. Προέρχεται από την ελληνική λέξη σχέδιο (από το αρχ. σχέδιος που σήμαινε προσωρινός, αυτοσχέδιος). Επανήλθε στους νεότερους χρόνους στην ελληνική ως αντιδάνειο.

Calm Calm: Σημαίνει ηρεμία, ησυχία. Προήλθε από ελληνική λέξη, το αρχ. καύμα, που δήλωνε τον καύσωνα και το θέρος, οδηγώντας συνεκδοχικά στη σημασία της ηρεμίας της θάλασσας, της έλλειψης δυνατών ανέμων. Στην αγγλική έφτασε από το ιταλικό calma που ανάγεται σε όψιμο λατινικό cauma από το καύμα.

Priest Priest: Σημαίνει ιερέας. Προέρχεται από το ελληνικό πρεσβύτερος (αρχική σημασία γεροντότερος). Έδωσε το όψιμο λατινικό presbyter. Από αυτό με ορισμένες μεταβολές, προήλθε το αρχ. Αγγλικό preost και κατόπιν το μεσαιωνικό αγγλικό preist, που έδωσε το νεότερο αγγλικό priest.

Dollar Dollar: Σημαίνει δολλάριο και προέρχεται από το ελληνικό τάλλαρον που στα αρχαία σήμαινε καλάθι και χρησιμοποιούνταν ως μονάδα μέτρησης στις ανταλλαγές. Επίσης παράγωγο του είναι το τάλληρο αλλά και το τελάρο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Μετά από την παραπάνω έρευνα που κάναμε αποδεικνύεται ότι ένα πλήθος από ξένες λέξεις, εν προκειμένω αγγλικές, έλκουν την καταγωγή τους από την ελληνική γλώσσα, απευθείας ή, πιο συχνά , μέσω της λατινικής γλώσσας. Όσα καταγράψαμε στην έρευνά μας δεν δίνονται για να αποτελέσουν αφορμή κομπασμού αλλά ως νύξεις για γλωσσική αυτογνωσία και περίσκεψη, για το πόσα έχει κανείς να κερδίσει από μια ετυμολογική περιδιάβαση στους δρόμους της γλώσσας μας. Τελικά η ελληνική γλώσσα χαρακτηρίζεται τροφός όλων των γλωσσών.