Το ΑΠ κατά τη μετανεωτερικότητα Γύρω στα 1990 άρχισε η προβληματική της κατάρρευσης του οράματος της νεωτερικότητας

Η κίνηση των κοινωνιών προς την πρόοδο μέσω του εξορθολογισμού και της επιστήμης = διπλή κίνηση, προς την απελευθέρωση και την υποδούλωση. Απελευθέρωση από τι; Υποδούλωση σε τι;

Βασικές αρχές της μετανεωτερικής σκέψης «Πραγματικότητα» ρευστή, που συνεχώς επαναδομείται. Αμφισβήτηση κάθε βεβαιότητας. «Γνώση» που κατασκευάζεται και μοιράζεται μέσα στις ομάδες και τις κοινότητες, ώστε οι τελευταίες να διασφαλίσουν την επιβίωση, τα συμφέροντα και τη συνεκτικότητά τους. Αναγνώριση & σεβασμός στη διαφορετικότητα & την ετερότητα. Από τον κανονιστικό και αντικειμενοποιημένο λόγο στις υποκειμενικές και τοπικές οπτικές. Αποκεντρωτική αντίληψη στη λήψη αποφάσεων.

Φουκώ Η γνώση δεν είναι αντικειμενική: οικοδομείται μέσα από καθημερινές πρακτικές λόγου (διαφορετικές ομάδες φωνών και αποφάνσεων, οι οποίες δεν διακρίνονται από συνέχεια & συνέπεια). Όταν οι φωνές αναπτύσσουν κάποια σχέση με άλλες φωνές, τότε γίνονται λόγος. Η γνώση συνδέεται στενά με την εξουσία: συμβάλλει στην παραγωγή της εξουσίας, ενώ από την άλλη, η εξουσία ασκείται μέσα από την παραγωγή και τη διανομή της γνώσης. Η εξουσία προκαταλαμβάνει την απάντηση σ’ ένα πρόβλημα μέσα από τον επιδέξιο και συγκαλυμμένο τρόπο με τον οποίο έχει εκ των προτέρων δομήσει το πρόβλημα  έτσι όλες οι απαντήσεις πρέπει να προβληματοποιούνται: μπορούμε να κατανοήσουμε ορθά τη λύση, μόνον αν διακρίνουμε πώς δομήθηκε το πρόβλημα από την αρχή.

Lyotard (H Μεταμοντέρνα Κατάσταση / The Postmodern Condition, 1987) Γλωσσικά παιχνίδια: ειδικά εστιασμένες, τοπικής εμβέλειας «μικρές αφηγήσεις» Τοπικές αφηγήσεις: νομιμοποιούν την πολλαπλότητα των φωνών, των οπτικών και των τρόπων ζωής Γλωσσικά παιχνίδια & τοπικές αφηγήσεις παράγουν «τοπική» γνώση, που παίρνει τη θέση της οικουμενικής και «αντικειμενικής γνώσης» (η οποία υπήρξε θεμελιώδης παραδοχή του νεωτερικού οράματος)  Καμιά μεγάλη θεωρία με ενιαίες αρχές και κριτήρια δεν μπορεί να ενσωματώσει τα γλωσσικά παιχνίδια και τις τοπικές αφηγήσεις ως λογικές, που αναπτύσσονται σε τόσο διαφοροποιημένα πεδία. Αντίθετα, κάθε απόπειρα ενιαιοποίησης όλης αυτής της πολλαπλότητας των φωνών, λογικών, αντικειμένων και τρόπων ζωής εγγράφει ολοκληρωτικές προθέσεις.

Η εκπαιδευτική θεωρία της μετανεωτερικότητας / 1 Η γνώση και η ορθολογικότητα αναπτύσσονται με την ίδια διαδικασία με την οποία αναδύεται και το κοινωνικό πρόσωπο του ανθρώπου. Η ενδυνάμωση συμπεριλαμβάνει το δικαίωμα στη διαφορά, την ενδυνάμωση της ταυτότητας και της αυτοστοχαστικής συνείδησης.

Η εκπαιδευτική θεωρία της μετανεωτερικότητας/ 2 Ο μαθητής θεωρείται ως υποκείμενο που οικοδομεί μια γνώση βασισμένη στις δικές του προϋπάρχουσες γνώσεις· που προσανατολίζεται στον κόσμο, και διαμορφώνει την ταυτότητά του. Η γνωστική ανάπτυξη αποτελεί κοινωνική και επικοινωνιακή διαδικασία· παράγεται μέσα από αλληλεπιδράσεις και συνομιλίες, με πολύ ευρύτερο και ποικιλόμορφο χαρακτήρα από έναν τυπικά δομημένο διάλογο. Η διαδικασία της μάθησης πρέπει να είναι μεστή νοήματος (meaningful), να διασφαλίζεται με αυθεντικά και όχι μηχανικά καθήκοντα μάθησης, καθήκοντα που προϋποθέτουν ένα σχολείο πιο ανοιχτό στην κοινωνία.

Σκοπός Αναλυτικών Προγραμμάτων Συμμετοχή & επικοινωνιακή δράση Παραγωγή κριτικού λόγου Ανάπτυξη μαθητών σε πρόσωπα που δέχονται τη διαφορετικότητα, που συνεργάζονται, που μπορούν να σκέφτονται παραγωγικά.

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Να προκαλεί ιδέες, να επιλέγει και να προσφέρει εμπειρίες, τρόπους δόμησης της γνώσης, και διαδικασίες που διεγείρουν τη σκέψη, να δημιουργεί και να εδραιώνει το κλίμα της συνεργασίας και των ανταλλαγών, να καλλιεργεί δεξιότητες συνύπαρξης και οικοδόμησης κοινής γνώσης και νοημάτων μέσα στις κοινότητες, να καθοδηγεί διακριτικά και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να περάσουν οι μαθητές από την υποβοηθούμενη στην αυτόνομη μάθηση. Παράλληλα, ε πιδιώκει: να δράσει με νόημα, όχι εφαρμόζοντας την όποια θεωρία αλλά διερευνώντας την προσωπική του θεωρία και αναμορφώνοντάς την.

«Θεωρία ↔ Πράξη» Σε ένα πλαίσιο ανοικτό σε επιλογές (σχεδιασμός και ανάπτυξη του ΑΠ: αλληλεπιδραστική διαδικασία): η θεωρία ούτε εφαρμόζεται στην πράξη, ούτε προέρχεται από αυτή αλλά α) εμπλουτίζει και αναμορφώνει τους τρόπους με τους οποίους βιώνεται και κατανοείται η πράξη, & β) εμπλουτίζεται και η ίδια από αυτή την αναμόρφωση.

Από το αποτέλεσμα στη διαδικασία «Το ΑΠ όπως αναπτύσσεται (experienced) στο σχολείο δεν είναι μια μονοσήμαντη μετάδοση ιδεών και πληροφοριών από τον διδάσκοντα σε μια ομάδα παθητικών δεκτών αλλά μια σειρά από επικοινωνίες, αντιδράσεις, ανταλλαγές ανάμεσα στις δυο ομάδες» (Marsh 1997: 5)

Από τις θετικιστικές βεβαιότητες στον πρακτικό και κριτικό στοχασμό Από τον κατευθυνόμενο κόσμο των θετικιστικών βεβαιοτήτων στην αμφιβολία, το στοχασμό και τον κριτικό έλεγχο. Από τον εκπαιδευτικό ως καταναλωτή επιστημονικών θεωριών στον (ανα)στοχαζόμενο επαγγελματία, ο οποίος με την κρίση του μπορεί να συμβάλει στην παραγωγή θεωρίας. Από τα αδιαφοροποίητα ΑΠ στη διαφοροποιημένη παιδαγωγική.

Αξιοποίηση διαφοροποιημένης παιδαγωγικής Ανομοιογένεια τάξης που οφείλεται: στα διαφορετικά σημεία εκκίνησης των μαθητών (διαφορετική γλωσσική – πολιτισμική & κοινωνικοοικονομική προέλευση) στο διαφορετικό φύλο στο διαφορετικό ρυθμό μάθησης… Απαραίτητη η αξιοποίησή της διότι: Η ανομοιογένεια είναι μια φυσική κατάσταση Η ομοιογένεια είναι μια αυθαίρετη κατασκευή ⇒ δασκαλοκεντρισμός – γενίκευση - σχεδιασμός ανεξάρτητα από συγκεκριμένους μαθητές

Μοντέλο Διαδικασίας και νεωτερικότητα Α) Αποβλέπει στην εγκυρότητα της ερμηνευτικής κατανόησης  Δεν υπονομεύει το αίτημα της αντικειμενικότητας. Β) Διατηρεί την πεποίθηση στην πρόοδο: Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να διαφωτιστεί, να ερμηνεύσει διαφορετικά τις πρακτικές του, και να τις αλλάξει.  Διατηρεί την πίστη στην ορθολογικότητα με πιο κριτική, ηθική και στοχαστική έννοια.

Μοντέλο Διαδικασίας και μετανεωτερικότητα Ο αναστοχαζόμενος επαγγελματίας που δεν περιορίζεται σε έναν εμπειρικό αναστοχασμό για κάποιες πρακτικές του, αλλά προχωρά σε σφαιρική αναγνώριση της άτυπης θεωρίας του. Προσωπικές θεωρίες εκπαιδευτικού. Άλλοι όροι (tacit theory): προσωπική πρακτική γνώση Διαισθητικές / άτυπες θεωρίες Υποκειμενική θεωρία Άρρητη θεωρία

Προσωπικές άτυπες θεωρίες Αντιλήψεις, πεποιθήσεις, εικόνες, αξίες και στάσεις που έχει διαμορφώσει συνειδητά ή ασυνείδητα ο εκπαιδευτικός αφού τις συγκεράσει με την προσωπική του εμπειρία, είτε ως μαθητής είτε ως διδάσκων, και τις θεωρητικές του γνώσεις. Η προσωπική εκπαιδευτική θεωρία περικλείει: την πρακτική γνώση αλλά και την ιδιαίτερη προοπτική του εκπαιδευτικού, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον επαγγελματικό του ρόλο και την επαγγελματική του δραστηριότητα. Επηρεάζεται από: την εκπαιδευτική μνήμη, την ακαδημαϊκή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και τις τρέχουσες θεωρητικές απόψεις, έτσι όπως διατυπώνονται σε επιστημονικά συγγράμματα, περιοδικά, επιμορφωτικά σεμινάρια…

Μοντέλο Διαδικασίας και μετανεωτερικότητα Τα πράγματα πρέπει να εκτυλίσσονται μέσα από τη συνεχή συζήτηση και διαπραγμάτευση. Συγκρότηση της γνώσης μέσα από το διάλογο. Οι εκπαιδευτικοί περιφρουρούν το δικαίωμα στην προσωπική άποψη. Νομιμοποίηση υποκειμενικών οπτικών και πολυφωνίας. Στροφή στις ποιοτικές διαδικασίες και στο νόημα.

Κριτική προσέγγιση στα ΑΠ Οικοδομείται στη βάση ενός σαφούς χειραφετικού σκοπού. Α) Ενέχει μια λανθάνουσα κανονιστικότητα: υπαγορεύει το σκοπό μελέτης της κοινωνίας: η έννοια της χειραφέτησης αποτελεί ένα νεωτερικό ιδανικό. Β) Διατηρεί την πεποίθηση στην πρόοδο: ο άνθρωπος μπορεί να διαφωτιστεί και να αλλάξει. Γ) Έχει επικριθεί κατά το ότι εστιάζει μόνο στην αποδόμηση των «μεγάλων αφηγήσεων» (τις συνδεδεμένες με την κυρίαρχη κουλτούρα) κι όχι στην αποδόμηση των δικών της αφηγήσεων.

Κριτική Παιδαγωγική και Μετανεωτερικότητα Αντικρούει δογματικούς ισχυρισμούς αλήθειας. Πολυφωνία, ταυτότητες που μεταβάλλονται, κατασκευή της πραγματικότητας. Παραπρόγραμμα (hidden curriculum): «τη σιωπηλή διδασκαλία στους μαθητές των αξιών, των αντιλήψεων και των ιδεών που προβάλλονται με τη συμμετοχή του μαθητή και με την αντιμετώπιση των θεσμικών προσδοκιών και τη ρουτίνα της σχολικής εργασίας» (Apple 1979).

Παραπρόγραμμα (hidden curriculum) Κατά ένα μεγάλο μέρος η αναπαραγωγή των αξιών και των πεποιθήσεων της κοινωνίας μέσα στο σχολικό σύστημα γίνεται με το λεγόμενο παραπρόγραμμα ή κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα, το οποίο δρα παράλληλα με το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα. Ο όρος “λανθάνον” ή “κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα” αναφέρεται σε εκείνες τις πλευρές μάθησης που είναι ανεπίσημες ή, συχνά, μη συνειδητές. Τέτοιες είναι ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου, οι κανόνες του, ο καθημερινός ρυθμός του και γενικά όλα όσα γίνονται και εκφράζονται πέραν του αυστηρού τμήματος της διδασκαλίας, αλλά ακόμη και μέσα σ’ αυτήν. Φορείς του είναι κυρίως οι στάσεις των εκπαιδευτικών αλλά και των μαθητών, των γονέων τους και της “κοινής γνώμης”.