Στάση απέναντι στη διαφορετικότητα. Παράδειγμα 1 Σε μια τάξη νηπιαγωγείου ένα παιδί αρνείται να πιάσει το χέρι ενός άλλου. Τη στιγμή που είχαν αρχίσει.

Παρουσίαση με θέμα: "Στάση απέναντι στη διαφορετικότητα. Παράδειγμα 1 Σε μια τάξη νηπιαγωγείου ένα παιδί αρνείται να πιάσει το χέρι ενός άλλου. Τη στιγμή που είχαν αρχίσει."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Στάση απέναντι στη διαφορετικότητα

2 Παράδειγμα 1 Σε μια τάξη νηπιαγωγείου ένα παιδί αρνείται να πιάσει το χέρι ενός άλλου. Τη στιγμή που είχαν αρχίσει να χωρίζονται σε ζευγάρια για να παίξουν ένα παιχνίδι, η Ευαγγελία είπε κατηγορηματικά: «Δε θέλω να παίξω με τον Άχμεντ» και βιάστηκε να συμπληρώσει: «Είναι κοντός και μιλάει αλλιώς, όχι όπως εμείς. Και είναι και αγόρι. Δε θέλω!» Η φράση αυτή πυροδότησε αντιδράσεις, καθώς άρχισαν και άλλα παιδιά να δηλώνουν ότι δεν ήθελαν να παίξουν με το ζευγάρι τους. Η νηπιαγωγός παρατήρησε ότι προκειμένου να δικαιολογήσουν την άρνησή τους, αναπαρήγαγαν κάποια στερεότυπα που είχαν σχέση με τις ατομικές διαφορές, το φύλο και την εθνικότητα. Παρατήρησε, επίσης, ότι το ενδιαφέρον των παιδιών γύρω από αυτή τη συζήτηση ήταν έντονο και υποστήριζαν με πάθος τις απόψεις τους. Το ζήτημα αυτό την απασχόλησε και την προβλημάτισε. Σε μια πρώτη παρέμβαση που επεχείρησε οι αντιδράσεις των παιδιών την προβλημάτισαν ακόμη περισσότερο: Κάποια παιδιά δήλωσαν ότι η στάση τους οφείλεται σε συμβουλές των γονέων τους και κάποια άλλα επεσήμαναν ότι η νηπιαγωγός της άλλης βάρδιας δεν τους υποχρεώνει να συνεργασθούν με άλλα παιδιά, χρησιμοποιώντας μάλιστα πολύ υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς.

3 Τι ερωτήματα που προκύπτουν ?

4 Ερωτήματα Ποιο είναι το πρόβλημα και που οφείλεται; Τι θα μπορούσε να κάνει η εκπαιδευτικός, ώστε να κατανοήσει τα προβλήματα που δημιουργούνται και να τα αντιμετωπίσει;

5 Πρόβλημα: η λειτουργία και η αναπαραγωγή των στερεοτύπων Ποιος ο ρόλος του περιβάλλοντος των παιδιών; Ποιος ο ρόλος της εκπαιδευτικού; Πώς η εκπαιδευτικός διαχειρίζεται την έκφραση των συγκεκριμένων στερεοτύπων; Θα μπορούσε να έχει προληφθεί;

6 Στερεότυπα Tα στερεότυπα φαίνεται ότι μαθαίνονται σε πολύ μικρή ηλικία, πριν καλά καλά ακόμα ένα παιδί αποκτήσει ιδέα για την ομάδα στην οποία αναφέρονται. Ήδη από 3 ετών τα παιδιά σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες έχουν συνείδηση της κοινωνικής δομής της κοινότητάς τους και αντιλαμβάνονται τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ πλειονότητας και μειονότητας. Η ελπιδοφόρα διάσταση αυτής της επιστημονικής πληροφορίας είναι ότι, εάν διαχειριστεί το εκπαιδευτικό σύστημα την έννοια της προκατάληψης νωρίς στην παιδική ηλικία, θα μπορέσει να συμβάλει στη δημιουργία ενός λιγότερο διχαστικού κόσμου (Δραγώνα, 2004)

7 Πώς δημιουργούνται τα στερεότυπα στο σχολείο; Το σχολείο διαμορφώνει τις αναπαραστάσεις των παιδιών για το διαφορετικό και, κατ’ επέκταση, τη δημιουργία στερεοτύπων μέσα: (α) από την απευθείας κοινωνικοποιητική διαδικασία και την επαφή με άλλα παιδιά, τα οποία διαφέρουν κοινωνικοπολιτισμικά, εθνοτικά, γλωσσικά, φυλετικά, (β) από τις στάσεις του δασκάλου, (γ) από το φανερό ή κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα.

8 Κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα Παραπρόγραμμα «η σιωπηλή διδασκαλία στους μαθητές των αξιών, των αντιλήψεων και των ιδεών που προβάλλονται με τη συμμετοχή του μαθητή και με την αντιμετώπιση των θεσμικών προσδοκιών και τη ρουτίνα της σχολικής εργασίας» (Apple 1979)

9 Στόχοι και διαδικασίες Παραπρογράμματος Κατά ένα μεγάλο μέρος όμως, η αναπαραγωγή των αξιών και των πεποιθήσεων της κοινωνίας μέσα στο σχολικό σύστημα γίνεται με το λεγόμενο παραπρόγραμμα ή κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα (hidden curriculum), το οποίο δρα παράλληλα με το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα. Ο όρος “λανθάνον” ή “κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα” αναφέρεται σε εκείνες τις πλευρές μάθησης που είναι ανεπίσημες ή, συχνά, μη συνειδητές. Τέτοιες είναι ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου, οι κανόνες του, ο καθημερινός ρυθμός του και γενικά όλα όσα γίνονται και εκφράζονται πέραν του αυστηρού τμήματος της διδασκαλίας, αλλά ακόμη και μέσα σ’ αυτήν. Φορείς του είναι κυρίως οι στάσεις των εκπαιδευτικών αλλά και των μαθητών, των γονέων τους και της “κοινής γνώμης”.

10 Παράδειγμα 2 Μία νηπιαγωγός σε ένα νηπιαγωγείο σε συνοικία του κέντρου της Αθήνας, στο οποίο φοιτούν πολλά αλλοδαπά παιδιά, αποφασίζει να αναπτύξει ένα πρόγραμμα φιλαναγνωσίας. Ζητά λοιπόν από τα παιδιά να φέρουν την επόμενη εβδομάδα ένα αγαπημένο τους βιβλίο από το σπίτι. Προγραμματίζει μάλιστα τα παιδιά με τη σειρά να παρουσιάζουν αυτό το βιβλίο στους υπολοίπους… Καθώς τους εξηγεί αισθάνεται ότι κάποια παιδιά φαίνονται μαζεμένα, ίσως και αμήχανα. Γι’ αυτό επισημαίνει ότι θα φέρουν βιβλία όσοι έχουν…

11 Τι ερωτήματα σας προκύπτουν; ?

12 Ερωτήματα Ποιος ο στόχος της εκπαιδευτικού μέσα από την συγκεκριμένη δραστηριότητα; Σε ποιο βαθμό επιτυγχάνεται; Ποια η στάση της εκπαιδευτικού απέναντι στους μαθητές; Πώς αντιμετωπίζει τη διαφορετικότητα;

13 Που οφείλεται η στάση της εκπαιδευτικού; Η εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει τους αλλοδαπούς όχι μόνο ως διαφορετικούς αλλά και ως «πρόβλημα» για την απρόσκοπτη εξέλιξη της συγκεκριμένης διαδικασίας. Εστιάζει στην αδυναμία κάποιων παιδιών (στη συγκεμένη περίπτωση αλλοδαπών) να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της δουλειάς στο νηπιαγωγείο (π.χ. δεν έχουν βιβλία στο σπίτι τους….). Έτσι εργάζονται κυρίως με τα ημεδαπά αφήνοντας σιωπηλά τα υπόλοιπα παιδιά ή οδηγώντας τα έμμεσα σε «παραβατική» συμπεριφορά.

14 Που οφείλεται η στάση της εκπαιδευτικού; Οι συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί δεν αποδέχονται την γλωσσική και πολιτισμική ποικιλομορφία του σύγχρονου κόσμου. Αγνοούν επίσης τη διαφορετικότητα της τάξης του και λειτουργούν με βάση την αυθαίρετη κατασκευή περί ομοιογένειας.

15 Εναλλακτική πρόταση της Κριτικής Παιδαγωγικής οι κριτικοί παιδαγωγοί δημιουργούν εκείνες τις παιδαγωγικές συνθήκες που επιτρέπουν στους καταπιεσμένους και αποκλεισμένους να πουν τις δικές τους ιστορίες, να συγκροτήσουν τον κόσμο τους παράγοντας τις δικές τους αφηγήσεις, να αρθρώσουν τελικά και να αναγνωρίσουν τη δική τους φωνή

16 Παιδαγωγικές προεκτάσεις Σύμφωνα με σύγχρονα επιστημονικά ερευνητικά πορίσματα δημιουργείται πραγματική επιθυμία για μάθηση στα παιδιά όταν αισθάνονται ότι αναγνωρίζεται το βίωμά τους και η αξία τους και όταν σε αυτή την διαδικασία μπορούν να καταθέσουν τις εμπειρίες τους. Έτσι αναγνωρίζεται η πολιτισμική τους ταυτότητα και νιώθουν ότι μπορούν να αναζητήσουν το χώρο να δράσουν και να παρέμβουν στη διαδικασία διερευνώντας, διατυπώνοντας απορίες αλλά και δοκιμάζοντας μαζί με τους άλλους και σε αλληλεπίδραση μαζί τους λύσεις και διευρύνοντας τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους.

17 Οι «φωνές» των εκπαιδευτικών και των μαθητών Η φωνή γίνεται ένα στοιχείο κλειδί για την Κριτική Παιδαγωγική στη βάση της παραδοχής ότι «κάθε λόγος είναι ιστορικά και πολιτισμικά διαμεσολαβημένος» (McLaren, 1989: 229). Οι κουλτούρες, τόσο οι κυρίαρχες όσο και οι υποτελείς, αναπτύσσουν και αξιοποιούν «διαφορετικά συστήματα νοημάτων ανάλογα με τις μορφές γνώσεων που παράγονται στην πολιτισμική τους επικράτεια» (Kincheloe, 2011/2007: 249).

18 Η αναγνώριση της υποκειμενικότητας Η εκπαίδευση έτσι γίνεται το πεδίο, όπου εκπαιδευτικοί και μαθητές αναγνωρίζουν τις υποκειμενικότητές τους με στόχο να γενικεύσουν «μη ρατσιστικές, μη σεξιστικές, μη ξενοφοβικές παιδαγωγικές πρακτικές, που κατευθύνονται προς την αλλαγή της ευρύτερης κοινωνικής δομής, με βάση τις αρχές της φυλετικής, εθνοτικής και οικονομικής δικαιοσύνης» (McLaren, 1994).

19 Πώς το νηπιαγωγείο μπορεί να συμβάλει στην προαγωγή κλίματος αποδοχής του άλλου, που είναι διαφορετικός. Η παρουσία των ξένων παιδιών στο νηπιαγωγείο θα μπορούσε να εμπλουτίσει τη διαδικασία, καθώς η ποικιλία των πολιτισμικών πρακτικών με τις οποίες είναι εξοικειωμένα τα παιδιά θα μπορούσε να δώσει ποικίλες αφορμές στον εκπαιδευτικό για δημιουργικές δράσεις (παραμύθια, τραγούδια και παιχνίδια από διαφορετικές χώρες, συνεργασία με γονείς…) Είναι επίσης μια ευκαιρία για όλους εκπαιδευτικούς και παιδιά να κατανοήσουν ότι υπάρχουν περισσότεροι από έναν τρόποι για να κατανοήσουμε τον κόσμο μας.