ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΠΕΛΑΣΓΟΙ: Εμφανίστηκαν γύρω στο 3000 π.Χ. Με το όνομα αυτό καλύπτονται όλα τα φύλα που κατέβηκαν στην Ελλάδα. Έλαβαν μέρος στην ανάπτυξη του Μινωϊκού και Μυκηναϊκου πολιτισμού. Αργότερα ανέπτυξαν ξεχωριστούς πολιτισμούς, οι Τρώες, οι Φοίνικες, οι Φιλισταίοι. ΑΧΑΙΟΙ: 2600 π.Χ. Επικράτηση τεσσάρων διαλέκτων (ιωνική, αιολική, δωρική και ηπειρωτική). Το όνομά τους προέρχεται από τη ρίζα ακ-, απ’ όπου πήραν το όνομά τους οι ποταμοί Αχελώος, Αχέροντας και σημαίνει νερό. Στα Ομηρικά έπη τα συνασπισμένα στρατεύματα είναι οι Αργείοι, δηλ. οι Αχαιοί που πήραν το όνομά τους από την πρωτεύουσα τους, το Άργος, οι Δαναοί, την κυρίαρχη φυλή στην Πελοπόννησο και οι Αχαιοί, όνομα ενισχυμένο με τους Αιολείς, που είχε την κυριαρχία στα χρόνια της ακμής του αρχαϊκού ελληνισμού. ΕΛΛΗΝΕΣ: Διακόπτεται η παρουσία των Αχαιών μετά την κατάκτηση της Τροίας. Η κάθοδος των Δωριέων σηματοδοτεί την εποχή μετά το 1200 π.Χ. Δημιουργείται ο γενεαλογικός μύθος του Έλληνα, γιού του Δευκαλίωνα και της Πύρρας. Τα διάφορα φύλα αποκτούν κοινή ονομασία εθνική και όχι πολιτική, όπως το Αχαιοί, δηλ. λέγονται Έλληνες. Στα Τρωϊκά χρόνια Έλληνες ονομάζονταν τα μέλη μιας φυλής εγκατεστημένης στη Θεσσαλική Φθία, Ν.Α της Θεσσαλίας.

Η ονομασία προέρχεται είτε από τη ρίζα σαλ-, προσεύχομαι (Σελλοί), ή σαλ-, ξηραίνομαι (Σελινούς), ελλ-, ορεινός, σελ-, φωτίζω (σέλας, ήλιος). Ακόμη από την Ελλάδα (ελλάς ροή=ορεινό ρεύμα), πόλη κοντά στον Σπερχειό. Από εκεί επεκτάθηκε στη Στερεά και στις υπόλοιπες φυλές, όπως στην Ν.Ιταλία, Μεγάλη Ελλάδα. Πρόβλημα δημιούργησε η διαμόρφωση της μυθικής γενεαλογίας περί των τεσσάρων φυλών (Αχαιοί, Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς). Λέγονταν Έλληνες οι Μακεδόνες και οι Μολοσσοί; Κοραής: Απέθανε η πατρίς μόλις μας επάτησε ο Φίλιππος και ανέστη το 1453! Δυστυχώς οι ξένοι λαοί δεν αποκαλούσαν όλους του ελληνόφωνους Έλληνες, αλλά Ίωνες (Ιωνύαν, Ιαουναί, Ιάουνα, Ιουνά, Ιουνάν). ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ: Βάρβαρος=τραυλός, μουγγός. Αρχικά μόνο γλωσσική ακαταστασία και γλωσσική διαφορά. Αργότερα τον αμαθή, τον απολίτιστο. Ισοκράτης (Πανηγυρικός): Τόσο πολύ η πόλη μας ξεπερνά τους άλλους ανθρώπους στη φρόνηση και τον λόγο, ώστε έφερε το όνομα των Ελλήνων να μη θεωρείται πλέον χαρακτηριστικό γένους, αλλά διανοίας και Έλληνες αποκαλούνται οι μετέχοντες μάλλον της παιδεύσεώς μας παρά της κοινής φύσης. Ο Ευριπίδης θεωρεί ότι οι Έλληνες ήταν πλασμένοι για την ελευθερία και οι βάρβαροι για τη δουλεία. Ο Αριστοτέλης λέγει: ταυτόν βάρβαρον και δούλον.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΕΣ: 4ος αι. π.Χ. διαμορφώνεται μια πανελλήνια ιδέα, πολιτική και όχι πολιτιστική. Η Ελλάδα πρέπει ενωμένη να αντιμετωπίσει πλέον τους Πέρσες. Αλεξανδρινή εποχή από τον ηγεμόνα, Μακεδονική από το φύλο που πρωτοστάτησε και Ελληνιστική από τον χαρακτηρισμό των φορέων της. Εξελληνισμός Ιουδαίας. Επτά διάκονοι, ελληνίζοντες Ιουδαίοι. ΓΡΑΙΚΥΛΟΙ: 3ος αι. π.Χ. και μετά. Οι Ρωμαίοι αφυπνίζονται πνευματικά από τον ελληνικό πολιτισμό. Λατίνοι ποιητές και ρήτορες δεν ανέχονται εξαιτίας του εθνικισμού τους τον ελληνισμό (Κάτων, Πλαύτος, Βιργίλιος, Ιουβενάλιος). Οι Ρωμαίοι έβριζαν τους Χριστιανούς ως Γραικούς (Έλληνες) και απατεώνες. Καθιερώνουν το Γραικύλος=επιπόλαιος και τυχοδιώκτης άνθρωπος. ΔΥΣΣΕΒΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ: Στα έργα των Πατέρων χρησιμοποιείται η λέξης Έλληνας για να δηλώσει τον ειδωλολάτρη. Τίτλος των έργων Προς Έλληνας και όχι κατά Ελλήνων. ΡΩΜΑΙΟΙ: Αρχικά όσοι μιλούσαν λατινικά και είχαν λατινική καταγωγή. Επικράτησε η πολιτική έννοια με την επικράτηση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Νέα Ρώμη η πρωτεύουσα του κράτους που λεγόταν Ρωμανία. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ: Βυζάντιος ή βυζαντινός λεγόταν ο κάτοικος η ο εκκλησιαστικός άρχοντας της Βασιλεύουσας, της Κων/πολης. Ο Ιερώνυμος Βόλφ το 1562 εισήγαγε ένα σύστημα βυζαντινής Ιστορίας με τίτλο Corpus Historiae Byzantinae και το 1680 ο Du Gange έγραψε την Βυζαντινή Ιστορία ΕΛΛΗΝΕΣ: Επανέρχεται από τα χρόνια της Άννας της Κομνηνής με την εθνική σημασία του.

Πώς αντιμετωπίζουν τους εθνικούς οι Απολογητές (β΄αι.) ; Οι απολογίες προς τους εθνικούς διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: α) σ΄αυτές που γίνεται λόγος για την πίστη και τον βίο των Χριστιανών και β) στις συγγραφικές επιθέσεις κατά της εθνικής θρησκείας και φιλοσοφίας. Οι πρώτες απευθύνονται σε αυτοκράτορες ή τοπικούς άρχοντες, κυρίως στη δυναστεία των Αντωνίνων, επειδή θεωρούνταν ως φιλόσοφοι. Οι Έλληνες απολογητές ήταν φιλόσοφοι και απευθύνονταν προς φιλόσοφους ή λόγιους. Αποδεικνύουν τα όσα θέλουν να πουν με ηρεμία και διαπνέονται από την αρετή της αγάπης. Οι δεύτερες απευθύνονται “ προς Έλληνες “ με την θρησκευτική έννοια. Παρατηρείται εδώ μία βίαιη επίθεση και ανατροπή πολλών θεσμών. Χαρακτηρίζονται από το άλλο γνώρισμα της χριστιανικής νοοτροπίας, τον ζήλο. Τα θέματα τους έχουν να κάνουν με την αρχαιότητα και καθαρότητα της χριστιανικής πίστης, δηλ. με τις έννοιες του Θεού, του κόσμου, της ύλης, της πρόνοιας, της αθανασίας και της ανάστασης. Ασχολούνται επίσης με την καθαρότητα του χριστιανικού βίου διαποτισμένου από αγάπη, ηρεμία και αγνεία. Μερικοί Απολογητές είναι εχθρικοί και επιθετικοί, ενώ άλλοι προσπαθούν να βρουν κοινά σημεία με τους φιλοσόφους, όπως ο δανεισμός των φιλοσοφικών αληθειών από τον Μωϋσή, η διδασκαλία του σπερματικού λόγου από τον Ιουστίνο. Η ελληνική φιλοσοφία εξετάζεται πλέον σαν πρόδρομος του Χριστιανισμού και ο Χριστιανισμός ονομάζεται “αληθής φιλοσοφία”. Το μειονέκτημα στα απολογητικά κείμενα αυτής της περιόδου ήταν ότι πολύ λίγος λόγος γίνεται για τον Ι.Χριστό.

Τατιανού, Προς ΄Έλληνας …ο Μωϋσής είναι πρεσβύτερος ηρώων, πόλεων, δαιμόνων. Και πρέπει να πιστεύωμεν εις τον αρχαιότερον κατά την ηλικίαν, παρά εις τους ΄Έλληνας, οι οποίοι άντλησαν τα δόγματα εκείνου, ως από πηγή, όχι κατ΄επίγνωση. Ταύτα συνέταξα για σας, άνδρες ΄Έλληνες, εγώ ο κατά το σύστημα των βαρβάρων φιλοσόφων Τατιανός, ο οποίος γεννήθηκα στη γη των Ασσυρίων, εκπαιδεύθηκα με τα δικά σας, δεύτερο με όσα τώρα πρεσβεύω. Μ.Αθανασίου, Κατά ειδώλων ή ΄Ελλήνων. (6) Μερικοί από τους ειδωλολάτρες, επειδή εξετροχιάσθηκαν και δεν γνώρισαν τον Χριστό, αποφάνθηκαν ότι το κακό έχει υπόσταση…το ίδιο λέγουν και οι αιρετικοί.

ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Η ελληνική παιδεία και κυρίως η ελληνικ’ή φιλοσοφία υπήρξαν πηγή της πατερικής γραμματείας Εκκλησία = Ο Χριστιανισμός συνδέεται με την ακμή της ελληνικής πόλης του 5 ου π.Χ. αι. 2 ος αι. Ιουστίνος ο Φιλόσοφος. Θετική αντιμετώπιση της ελλ. Φιλοσοφίας. Ο σπερματικός λόγος είναι η έμφυτη δύναμη που οδηγεί στη γνώση και μάλιστα στη θρησκευτική γνώση. Οι ποιητές και οι φιλόσοφοι βρήκαν μέρος της αλήθειας, όχι όμως όλη την αλήθεια. Οι Προφήτες χαρακτηρίζονται φιλόσοφοι. 4 ος αι. Καππαδόκες. Ιωάννης ο Χρυσόστομος. 5 ος αι. Πρόβλημα δημιουργείται από ενέργειες Χριστιανών και ειδωλολατρών 8 ος αι. Ιωάννης ο Δαμασκηνός 9 ος αι. Μ.Φώτιος: διαβάζει και ερμηνεύει στο πανεπιστημιακό φροντιστήριο κλασσικούς και Χριστιανούς συγγραφείς χωρίς διάκριση

10 ος αι. Κίνδυνος σχολαστικισμού με τη σύνδεση θεολογίας και φιλοσοφίας. (Ιωάννης ο Ιταλός. 14 ος αι. Γρηγόριος ο Παλαμάς. Η φιλοσοφία είναι δώρο του Θεού, όχι πνευματικό, αλλά φυσικό. Η αγνωσία δεν είναι πάντοτε κακή, ούτε η γνώση είναι κάτι το καλό. 18 ος αι. Αναζήτηση εθνικής ταυτότητας. Σύγκρουση βυζαντινού πνεύματος με τη Δύση. Παραδοσιακοί ή συντηρητικοί με ευρωπαϊστές ή προοδευτικούς. Στην Ορθοδοξία είχε αφομοιωθεί η ελληνική φιλοσοφία. Η σχέση θεολογίας και επιστήμης ήταν συμπληρωματική