ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ:ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ:ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

ΚΕΡΚΥΡΑ Η Κέρκυρα είναι ένα από τα βορειότερα νησιά του Ιονίου Πελάγους. Βρίσκεται στην είσοδο της Αδριατικής Θάλασσας, κοντά στις Ηπειρωτικές ακτές. Οι βορειοανατολικές της ακτές πλησιάζουν αρκετά (περ. 2 χιλιόμετρα) τις ακτές των Αγίων Σαράντα της Αλβανίας. Είναι από τα πλέον πυκνοκατοικημένα νησιά της Μεσογείου με πυκνότητα πληθυσμού 193 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

ΤΟΠΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Η κερκυραϊκή ενδυμασία, όπως οι περισσότερες, έχει δεχθεί επιδράσεις από τις κοινωνικές αναγκαιότητες και παρακολουθεί τη ζωή των κοινωνικών ομάδων που τη διαμόρφωσαν. Τα κοστούμια που υπάρχουν σε συλλογές ή απεικονίσεις, είναι τα τελευταία δείγματα όπως διαμορφώθηκαν από το 17ο αι. και έφτασαν μέχρι τα μέσα του 20ου, οπότε και δώσανε τη θέση τους στη μαζική ενδυματολογική βιομηχανία των “ευρωπαϊκών” ρούχων. Οι λεπτομέρειες της ραφής τους απηχούν τις συνθήκες που τα διαμόρφωσαν: ανδρικά - γυναικεία, αγρότες - αστοί, θέση της γυναίκας στην κοινωνία, κοινωνική και οικονομική κατάσταση της οικογένειας, γεωγραφικές ιδιομορφίες.    Κοινό χαρακτηριστικό των κερκυραϊκών ενδυμασιών της υπαίθρου είναι ο διαχωρισμός τους σε εορταστικά και κοστούμια της δουλειάς, καθημερινά. Τα δεύτερα είναι φτιαγμένα από φθηνά και ανθεκτικά υλικά, σε χρώματα που αντέχουν στην καθημερινή δουλειά και στις πολλές και σκληρές μπουγάδες με την ποτάσσα και την αλισίβα. Φτιάχνονται με υλικά κατασκευασμένα από τους ίδιους, λινάρι, μαλλί από αιγοπρόβατα ή αγοραστά βαμβακερά.

ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ  Οι γυναικείες ενδυμασίες χωρίζονται σε  καθημερινές,  κυριακάτικες, νυφικές αλλά και για κοπέλες, παντρεμένες και χήρες.   Οι φορεσιές ήταν συνήθως φτιαγμένες και κεντημένες στο σπίτι από τις ίδιες και τις γυναίκες της οικογένειας. Οι γυναικείες γιορτινές ενδυμασίες, χαρακτηρίζονται από την πολυπλοκότητα και την πολυχρωμία των σχεδίων, την ποικιλομορφία ανάλογα με την περιοχή προέλευσης, την φαντασμαγορία των κεντημάτων, τα περίτεχνα κεφαλοκαλύματα, τα βαρύτιμα και μεγαλόσχημα κοσμήματα.   (1) Mπουστίνα (2) Πεσελί   (3) Κεφαλόδεσμοι 

ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΦΟΡΕΣΙΑΣ Η μπουστίνα : σκεπάζει το στήθος πάνω από το πουκάμισο και είναι από λεπτό λινό, βαμβακερό ή μετάξινο πανί με πολλά κεντητά ποικίλματα, όπου και καρφώνανε τα χρυσά γαμήλια δώρα.  Το πεσελί : είναι το αριστοτεχνικό συμπλήρωμα της γαμήλιας ενδυμασίας, δώρο του γαμπρού στη νύφη. Από ζωηρόχρωμο βελούδο, κεντημένο με χρυσοκλωστή με πολυσύνθετα και εντυπωσιακά σχέδια, στολισμένο με χρυσογάιτανα και ασημένια ή χρυσά κουμπιά, ακολουθούσε τις γιορτινές εμφανίσεις της γυναίκας για την υπόλοιπη ζωή της.  Οι κεφαλόδεσμοι : στην κερκυραϊκή φορεσιά είναι το επιστέγασμα της γυναικείας εμφάνισης, συναρτώνται με το χτένισμα και διατηρούν πολλές και φανερές διαφορές μεταξύ τους, ώστε να αναγνωρίζεται το χωριό προέλευσης αλλά και η οικογενειακή κατάσταση ή η διαθεσιμότητα της γυναίκας. Τα κοσμήματα : που συνόδευαν τη γαμήλια ή γιορτινή ενδυμασία ήταν πολλά και βαρύτιμα. Για τα σκουλαρίκια μόνο αναφέρονται δεκαπέντε ονομασίες για ισάριθμα είδη! Στόλιζαν, εκτός από τους λοβούς των αυτιών, το λαιμό σαν περιδέραια και γκόλφια (εγκόλπια), το στήθος σαν στηθοβελόνες, σπίλες (καρφίτσες) ή σφίγγλες (καρφίτσες με στρογγυλά σμιλεμένα κεφάλια), τη μέση σαν πόρπες, τους καρπούς μπρατσουλέτα (βραχιόλια) ή οκάνες (χρυσές στρογγυλές βέργες) και τα δάκτυλα. Τα αγόραζαν οι άντρες τους και οι συγγενείς από το εξωτερικό, αλλά κυρίως τα έφτιαχναν οι περίφημοι λαϊκοί κερκυραίοι τεχνίτες. Κατά τη χηρεία τους πετούσαν τα στολίδια και φορούσανε μαύρη μαντήλα, ή μαύρη κορδέλα πάνω στην άσπρη μπόλια της κεφαλής και αν ο άντρας τους πέθαινε νέος, έβαζαν μέσα στο φέρετρο τις κόκκινες κορδέλες του κεφαλόδεσμου. 

ΑΛΛΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ

ΑΝΔΡΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ (1) Τρίτσα (2) Γελέκο (3) Ζωνάρι (4) Βράκα Η ενδυμασία των ανδρών της υπαίθρου και των χωριών χαρακτηρίζεται από ομοιομορφία, αδρότητα και σοβαρότητα εμφάνισης.   Στο κεφάλι, το φέσι τουνέζικο ή ψάθα, ή “τρίτσα”.  Φανέλα μάλλινη ή “μάγια”, φορεμένη κατάσαρκα το χειμώνα για το κρύο και για να παίρνει τον ιδρώτα το καλοκαίρι.  Πουκάμισο λευκό βαμβακερό, με κολάρο όρθιο που κούμπωνε με χρυσό “κομπί” στις γιορτές, ανοιχτό μέχρι τη μέση του στήθους. Βράκα λινή ή βαμβακερή, συνήθως μπλε, πολύ φαρδιά μέχρι τη μέση της γάμπας. Στη μέση ζωνάρι μάλλινο και μεταξωτό, χρωματιστό, με κρόσσια για τις γιορτάσιμες μέρες όπου και τρυπώνουν το μακρύ μαχαίρι.  Γελέκο από μαύρη ή σκουρόχρωμη τσόχα, κουμπωμένο σταυρωτά με ασημένια λοξά κουμπιά και αλυσίδες που θηλύκωναν και χρυσοκέντια για τις γιορτές. Το χειμώνα φορούσαν σακάκι από τσόχα μαύρη ή μπλε ή κάπα από υφαντό τράγιο μαλλί.  Τα σκαλτσούνια άσπρα, μάλλινα πλεχτά για το χειμώνα, βαμβακερά για το καλοκαίρι, μέχρι το γόνατο όπου δένανε με δυο κόκκινες κορδέλες με φουντίτσα. Τσαρούχια με μύτες.         (1) Τρίτσα (2) Γελέκο (3) Ζωνάρι  (4) Βράκα

ΝΥΦΙΑΤΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Είναι η εντυπωσιακότερη της περιοχής, η πιο φανταχτερή και ισάξια με αυτήν της Λευκίμμης. Οι χτυπητές και καθοριστικές διαφορές τονίσθηκαν στην περιγραφή της Λευκιμμιώτικης φορεσιάς, θα τις επαναλάβω όμως εκ του αντιθέτου. Θα λέγαμε ότι τα «μέσα» (εσώρουχα) ήσαν όλα ίδια. Το βελέσι ή abito, συνήθως από μετάξι ή ταφτά ή μεταξοταφτά, ήτο μονόχρωμο, μοβ (διοφυλλί), θαλασσί ανοιχτό και πράσινο μήλο ανοιχτό, κίτρινο γκρενά όπως αναφέρει ο Σαρλ Ραμπώ, Γάλλος περιηγητής του 19ου αιώνα στο βιβλίου του «Ένας χειμώνας στην Κέρκυρα», σε περιγραφή χορού και ενδυμασίας στο χωριό Αγ. Δέκα. Στην έρευνά μου συνάντησα δύο από αυτά τα χρώματα. Το μοβ και το θαλασσί ανοιχτό. Δε συνοδεύει τον ποδόγυρο ιδιαίτερη διακόσμηση και είναι σχεδόν σκέτος. Συναντάται και ψιλή - λεπτή δαντέλα άσπρη στο τελείωμα. Το γιλέκο αποτελεί, όπως είπα τη πρώτη βασική διαφορά, που εδώ κλείνει στη μέση του κορμιού με δύο πλατιές «γλώσσες» κεντημένες με χρυσοκλωστή που αντικαθιστούν την πλατιά χρυσοκέντητη ζώνη της Λευκιμμιώτικης φορεσιάς. Το ζηπούνι κλείνει με μονό ή διπλό ασημένιο κουμπί στις κουμπότρυπες που υπάρχουν και από τις δύο μεριές ως υποδοχές. Τα κεντήματα διαφόρων σχημάτων άλλοτε αναπαριστούν λουλούδια, άλλοτε διάφορες συνθέσεις, πουλιά ή γεωμετρικά σχήματα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΝΥΦΙΑΤΙΚΗΣ ΦΟΡΕΣΙΑΣ Η ποδιά της μέσης της νύφης: Δεν υπήρξε ποτέ κεντητή, αλλά πάντα από μετάξι με διάφορα σχήματα και χρωματισμούς. Κεφαλόδεσμος: Η διαφορά δημιουργείται από το δέσιμο της μπόλιας και τα φιόρια. Τη μπόλια με σφίγκλες την στερέωναν στον τορκό, έτσι που να μην κρύβεται το πρόσωπο και η χωρίστρα. Κατέβαινε από τον ώμο και άπλωνε στο μπούστο ανοιχτή και γύρναγε από τον άλλο ώμο στην πλάτη. Πάνω στην ανοιχτή μπόλια, στο μπούστο, στερεώνονταν τα χρυσά στολίδια. Το φιόρι, παλαιότερα για τις πλουσιότερες, ήτο έλασμα από λευκόχρυσο με κορμό 10 εκ. περίπου και 5 - 7 βέργες ελασμάτινες και ελικοειδείς που κατέληγαν σε λουλουδάκι. Τσουτσουμίδα: Τσουτσουμίδα ονομάζεται το χαρακτηριστικό κόκκινο μαντήλι του κεφαλιού της περιοχής της Μέσης. Αντικατέστησε το μαντήλι της κεφαλής διαφόρων χρωμάτων και τα σχήματά του ήταν λουλούδια, παγωνόφτερα, διάφορες συνθέσεις. Πρωτοεμφανίστηκε στο χωριό Γαστούρι όπου υπήρξε και υπάρχει το ανάκτορο Αχίλλειον στο οποίο η Αυτοκράτειρα της Αυστρίας Ελισσάβετ (Σίσσυ) πέρασε αρκετό καιρό από τη ζωή της φέρνοντας το σαν δώρο σ φιλικά της πρόσωπα. Στολίδια: Να τονίσουμε πως τα χρυσαφικά, στολίδια, σταυροί, ήλιοι, σπίλες, σκουλαρίκια κ.λπ. είναι ίδια σε όλες τις περιοχές του νησιού καθώς και στα διαπόντια νησιά και στους Παξούς.

ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΠΑΝΤΑΖΕΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΖΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΣΕΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΜΑΡΟΥΛΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΣΑΜΗ ΕΛΕΝΗ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΤΗ