ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤHΜΙΟ ΜΠ ΤΜ. ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ «ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ» «ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» SOCIAL INFORMATICS ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ – ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑ 2004

Εισαγωγή Εξέλιξη νέων τεχνολογιών Ανάπτυξη ‘Κοινωνιολογίας της Πληροφορικής’ Ονοματολογία - ορισμός Πορεία του κλάδου, ‘ευνοϊκές’ συνθήκες

Εισαγωγή Κατευθύνσεις έρευνας - Στόχοι - Τρόπος Παραδείγματα σχετικά με Επιστήμη Πληροφορίας Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ηλεκτρονικά Δημοσιεύματα - Περιοδικά Συμπεράσματα

Ονοματολογία - ορισμός Αφορά στη συστηματική, διεπιστημονική μελέτη του σχεδιασμού, των χρήσεων και των συνεπειών των τεχνολογιών της πληροφορίας, και λαμβάνει υπόψη την αλληλεπίδραση τους με θεσμικά και πολιτιστικά πλαίσια. Εξετάζει κυρίως: Επιδράσεις της τεχνολογίας στην ‘κοινωνία’ Επιδράσεις της ‘κοινωνίας’ στην τεχνολογία  Σχέση αμφίδρομη

Ονοματολογία - ορισμός Διεπιστημονικός χαρακτήρας Ανθρωπολογία, Κοινωνιολογία, Επιστήμη της Πληροφορικής, Βιβλιοθηκονομία - Επιστήμη της Πληροφορίας Η ορολογία προέκυψε κατά τη διάρκεια συζήτησης σχετικά με τις επιδράσεις των νέων τεχνολογιών στα κοινωνικά σύνολα και αντίστροφα σε θέματα Ψηφιακών Βιβλιοθηκών

Ονοματολογία - ορισμός, εναλλακτικές ‘social analysis of computing’ ‘social impacts of computing’ ‘information systems research’ ‘behavioral information systems research’ ‘interpretive informatics’ ‘socio-technical systems’ Social Informatics

Ονοματολογία - ορισμός, απόδοση Η απόδοση του όρου Social Informatics στα ελληνικά, δεν είναι εύκολη Σε έρευνα για ελληνικές σελίδες, βρέθηκε σχετικό μάθημα στο Πανεπιστήμιο Πάτρας με τον τίτλο: Κοινωνικές και Νομικές πτυχές της Τεχνολογίας, ο οποίο όμως μελετά και νομικά θέματα.  Ο όρος που τελικά χρησιμοποιήθηκε, ίσως καταχρηστικά, είναι: ‘Κοινωνιολογία της Πληροφορικής’

Συνθήκες ανάπτυξης - θέμα προς έρευνα Καθαρά τεχνολογική θεώρηση  Το παράδοξο της παραγωγικότητας (Productivity paradox) Διάψευση προσδοκιών - παραδείγματα Πιστωτικές κάρτες Ψυχαγωγία μέσω Διαδικτύου Ψηφιοποίηση ενταλμάτων συλλήψεων (ΗΠΑ) Βάση δεδομένων Υπ. Συγκοινωνιών

Ερώτημα - Συμπεράσματα Ζητούμενο: Η τεχνολογία βοηθά την παραγωγικότητα ή θέτει όρια και εμπόδια σε εργαζομένους; Συμπεράσματα: Δεν υπάρχουν ολοκληρωμένα συμπεράσματα Διαφωνία μεταξύ ερευνητών Εξαρτάται από περιπτώσεις Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κοινωνικές πτυχές

Κατευθύνσεις έρευνας - Στόχοι - Τρόπος Συλλογή - επεξεργασία - ανάλυση εμπειρικών δεδομένων Μελέτη - παρατήρηση συστημάτων Σύζευξη κοινωνιολογίας - τεχνολογίας Ανάπτυξη Κοινωνικό-τεχνολογικών συστημάτων Συστήματα σχετικά με τους χρήστες τους  Συστήματα ολοκληρωμένα και χρηστικά

Σχετικότητα συστημάτων - Συνεισφορά S.I. Διαδικασία Προεργασία για σχεδιασμό και υλοποίηση Ουσία Σχεδιασμός - υλοποίηση συστήματος (στην πράξη) Συνεισφορά Επιφανειακές ‘σημειώσεις’ Προτεραιότητες - λειτουργικότητα Ουσιώδεις ‘σημειώσεις’ Σαφής αποτύπωση ‘κοινωνικής πραγματικότητας’

Τρόπος - ερωτήματα προς εξέταση Προηγούμενη διατύπωση ερωτημάτων Εάν Ζ, τότε Χ ή Υ  Αναλόγως την περίπτωση  Συμπέρασμα: Δεξιότητες - κοινωνικό υπόβαθρο, συνήθειες, πρακτικές

Τρόπος - ερωτήματα προς εξέταση Κρατούσα αντίληψη - τύπος ερωτημάτων Επί παραδείγματι διαδίκτυο Καλύτερη ανάκτηση πληροφοριών; Υπό ποίες συνθήκες; Για ποιόν λόγο; (παράδειγμα ιατρικής)

Τρόπος - ερωτήματα προς εξέταση Εξυπηρετεί την συγκεκριμένη κοινότητα; (παράδειγμα πανεπιστημίων – ) Βελτιώνει ποιότητα ζωής; Βοηθά σε διαδικασία λήψης αποφάσεων; Υπολογίζονται κοινωνικές ανάγκες; Ενσωματώνονται κοινωνικές συνήθειες;

Παραδείγματα σχετικά με Επιστήμη Πληροφορίας Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ηλεκτρονικά Περιοδικά

Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ενδιαφέρον Αμφίδρομο Βιβλιοθήκες & Πληροφοριακοί οργανισμοί  κοινωνικοί οργανισμοί Ικανοποίηση πληροφοριακών αναγκών Συνεισφορά σε κοινωνικό σύνολο Σύνδεσμος τεχνολογίας – κοινωνικών δραστηριοτήτων

Ψηφιακές Βιβλιοθήκες - Ερωτήματα S.I. Άυλη - έντυπη πληροφορία Λόγοι διατήρησης εντύπου  Συναισθηματικοί;  Αισθητικοί; Κοινωνικές πρακτικές και συνήθειες Ευκολία μεταφοράς Συμπληρώσεις - σημειώσεις - υπογραμμίσεις Συγκρίσεις Άλλοι λόγοι (ηλικία - εξοικείωση).

Ψηφιακές Βιβλιοθήκες - Ερωτήματα S.I. Ψηφιακές Βιβλιοθήκες  Γιατί προσελκύουν το κοινό;  Τι προσφέρουν;  Περιεχόμενο ή εμπειρία;  Γιατί χρησιμοποιείται;  Γιατί η μία και όχι η άλλη;

Ψηφιακές Βιβλιοθήκες - Ερωτήματα S.I. Ψηφιακές vs. Συμβατικές Βιβλιοθήκες  Τι μέλει γενέσθαι;  Αντικατάσταση ή συνύπαρξη;  Για ποίους λόγους;  Εφόσον υπάρχουν ψηφιακές, γιατί χρήστες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τις συμβατικές;

Ψηφιακές Βιβλιοθήκες - Ερωτήματα S.I. Διαφορές Ψηφιακών Βιβλιοθηκών - Web Από ‘κοινωνιολογικής’ πλευράς έμφαση σε: Ρόλους εμπλεκομένων και μεταξύ τους σχέσεις Παροχή υποστήριξης (εκπαίδευση, βοήθεια) Δομές και περιεχόμενο Πληροφορίας Συνθήκες πρόσβασης Αρμόδιος για αλλαγές

Ηλεκτρονικά Δημοσιεύματα - Περιοδικά Υποστηρίζουν επιστημονική επικοινωνία Δυνατότητα ταχύτερης και απευθείας επικοινωνίας Μείωση κόστους (δεν χρειάζεται μεσολάβηση βιβλιοθηκών - εκδοτών) Δυνατότητα πρόσβασης σε όλους

Ηλεκτρονικά Περιοδικά - Ερωτήματα S.I. Μειώνεται η χρήση έντυπων περιοδικών; Γιατί το ένα και όχι το άλλο; Πως προστίθεται αξία; Υπάρχει διασύνδεση άρθρων; Περιεχόμενο; Αλλάζει η ‘επικοινωνία’ χρηστών - περιοδικού; Τι δυνατότητες παρέχει; (αναφορές, ανάδραση)

Ηλεκτρονικά Περιοδικά - Παράδειγμα Electronic Transactions of Artificial Intelligence (ETAI) The electronic Journal of Cognitive and Brain Sciences (EJCBS) Ομοιότητες: είναι ηλεκτρονικά, βασίζονται σε αξιολόγηση (peer review) για αποδοχή υλικού, ξεκίνησαν το 1997 και είναι ενδιαφέροντα λόγω του τρόπου με τον οποίο οι εκδότες τους προσπαθούν να προσελκύουν ποιοτικά άρθρα.

Διαφορές Electronic Transactions on Artificial Intelligence Διαδικασία Αξιολόγησης: Ανοικτό σε δημόσια συζήτηση μετά την υποβολή Τρεις μήνες μετά και αφού συγγραφέας έχει δυνατότητα αλλαγών, αξιολογείται από ETAI. Κατά τη διάρκεια αυτή, εκδίδεται σε Αρχείο Πρώτων Δημοσιεύσεων. Χωρίζεται σε θεματικούς τομείς, με ξεχωριστό επιμελητή και κάθε άρθρο έχει σύνδεση με δική του ομάδα συζήτησης.

Διαφορές The Electronic Journal of Cognitive and Brain Sciences Σχεδιάστηκε για να λειτουργεί χωρίς επιμελητές Διαδικασία Αξιολόγησης: Δυνατότητα στο κοινό να ψηφίζει Δυνατότητα αποστολής άρθρων και απαντήσεων από όλους Αυτόματη κοινή μορφοποίηση και μετατροπή των άρθρων σε HTML

Σύγκριση Οι διαδικασία αξιολόγησης διαφέρει εντελώς. EJCBS: Η αποδοχή εξαρτάται από ψήφους όπου δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι, ανώνυμα και ανεξαρτήτως ιδιότητας (π.χ. αναγνώστες) ETAI: Η αποδοχή προκύπτει αφού το άρθρο έχει υποστεί διαδικασία ανάδρασης, διορθώσεων και εγκριθεί από επιστήμονες του περιοδικού.

Αποτέλεσμα Το ETAI έχει μεγαλύτερη επιτυχία γιατί:  ‘Υποχρεώνει’ τους συγγραφείς να επικοινωνήσουν με μέλη της κοινότητας τους  Οι συγγραφείς γίνονται γνωστοί διεθνώς στον κλάδο και έτσι τα άρθρα που υποβάλλονται είναι περισσότερο προσεγμένα  Το EJCBS δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστο σε επιστημονική κοινότητα, οπότε δεν είναι σίγουρο ότι προωθεί τους συγγραφείς

Συμπεράσματα - Επίλογος Η ‘Κοινωνιολογία της Πληροφορικής’ μελετά την αμφίδρομη σχέση τεχνολογίας και κοινωνικών πτυχών Προσπαθεί μέσω σύζευξης να καταλήξει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων και περισσότερο χρηστικών συστημάτων Έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Επιστήμη της Πληροφορίας.