Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

Αλπ-Αρσλάν Σελτζούκι Τούρκοι Στα μέσα του 11ου αιώνα τις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας απειλούσαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι Κατάγονταν από την Ασία και υπηρετούσαν σαν μισθοφόροι στο στρατό των Αράβων. Από αυτούς γαλουχήθηκαν στην Ισλαμική θρησκεία

Πέρασαν τα αφύλακτα βυζαντινά σύνορα ,κατάκτησαν τις ανατολικές επαρχίες, έφτασαν ως την Καισάρεια. Στόχος τους ήταν η Κωνσταντινούπολη.

Ρωμανός Δ΄ο Διογένης Ο Ρωμανός γίνεται αυτοκράτορας το 1068 , κατάγεται από την Καππαδοκία και διακρίνεται για το ήθος και τη γενναιότητά του. Οργάνωσε αξιόμαχο στρατό και πήγε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους Τούρκους.

Στη μάχη του Ματζικέρτ το 1071 ο στρατός του Ρωμανού έποαθε μεγάλη πανωλεθρία. Ο ίδιος πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους. Οι Τούρκοι κατέλαβαν όλη τη Μικρά Ασία και απέκοψαν τους δρόμους των Βυζαντινών προς την Ανατολή

Ο Αρπ-Ασλάν και ο Ρωμανός πληγωμένος μπροστά του.

Η μάχη στην αρχή πήγαινε καλά για τους Βυζαντινούς όμως την πιο κρίσιμη στιγμή οι βυζαντινοί θα μπορούσαν να νικήσουν, ο Ανδρόνικος Δούκας πήρε ένα μέρος του στρατού κι έφυγε αφήνοντας το Ρωμανό να μάχεται αβοήθητος. Ο Αλπ Αρσλάν διασκορπά την φρουρά των Βαράγγων Καθώς η μάχη εξελίσσονταν, το κέντρο του Ρωμανού απέμεινε να μάχεται ολομόναχο, κυκλωμένο από παντού, εναντίον υπεράριθμων αντιπάλων. Οι Καππαδόκες και οι Γερμανοί Βαράγγοι της αυτοκρατορικής φρουράς πούλησαν ακριβά τη ζωή τους, θερίζοντας τους Σελτζούκους ιππείς. Ο ήλιος είχε πλέον δύσει όταν τα τουρκικά βέλη έριξαν νεκρό το άλογο του Ρωμανού. Εκείνος σηκώθηκε όρθιος, συνεχίζοντας τον λυσσώδη, απελπισμένο αγώνα. Οι Βαράγγοι δημιούργησαν γρήγορα έναν προστατευτικό κλοιό. Κανείς δεν εγκατέλειψε τη θέση του. Έμειναν όλοι πιστοί μέχρι το αναπόφευκτο τέλος, το οποίο ήλθε μαζί με το σκοτάδι. Ο ίδιος ο Ρωμανός ήταν από τους τελευταίους που έπεσαν. Όχι νεκρός, αλλά αναίσθητος από αιμορραγία, όταν κάποιο ξίφος τον τραυμάτισε βαριά στο χέρι. Ακόμη και τότε, οι πιστοί Βαράγγοι του τον κάλυψαν με τα πτώματά τους, χωρίς να μπορούν να φαντασθούν πόσο πιο ευεργετικό θα ήταν αν τον είχαν αφήσει να πεθάνει στο πεδίο της μάχης.

Το ξημέρωμα της επομένης οι Τούρκοι ανέσυραν το σώμα ενός αναίσθητου πολεμιστή, θαμμένου κάτω από σωρούς πτωμάτων στο επίκεντρο της σφαγής. Υπέθεσαν ότι έπρεπε να είναι ο Αυτοκράτορας και τον οδήγησαν ενώπιον του Σουλτάνου. Ο σουλτάνος των Σελτζούκων, ο Αλπ Αρσλάν (το όνομα του σημαίνει "γενναίο λιοντάρι")αμφέβαλλε ότι αντίκριζε μπροστά του τον Αυτοκράτορα της Ρωμιοσύνης και ζήτησε αποδείξεις για την ταυτότητά του. Οι Έλληνες αιχμάλωτοι εκλήθησαν να αναγνωρίσουν τον ηγέτη τους και τον προσκύνησαν σύσσωμοι. . Ο Αλπ Αρσλάν αγκάλιασε τον Αυτοκράτορα και του είπε: «Μη φοβάσαι, βασιλιά. Θα τιμηθείς όπως ταιριάζει στο υψηλό αξίωμά σου». Συνειδητοποιώντας αμέσως ότι είχε κερδίσει μία μάχη την οποία δεν άξιζε, ο Σουλτάνος συμπλήρωσε: «…διότι είναι απερίσκεπτος όποιος δεν ανησυχεί μήπως μεταβληθεί η καλή του τύχη»… Λόγια θα αποδεικνύονταν προφητικά, όταν μερικούς μήνες αργότερα, θα υφίστατο κι εκείνος τις συνέπειες μίας απερισκεψίας του.

Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του, ο Ρωμανός ρωτήθηκε από τον Σουλτάνο πως θα του φερόταν εάν η έκβαση της μάχης ήταν η αντίθετη. Ο Ρωμανός δεν δίστασε να του απαντήσει με ωμή ειλικρίνεια. «Θα σε υπέβαλλα σε βασανιστήρια». «Εγώ όμως δεν θα μιμηθώ την σκληρότητά σου», του ανταπάντησε ο Αλπ Αρσλάν. «Ακούω πως ο Χριστός σας, διδάσκει την συγχώρεση προς τους κακούς, αντιτάσσεται στους υπερήφανους και δίνει χάρη στους ταπεινούς».«Την ειρήνη πρεσβεύει ο Θεός μου, και όχι τον σπαραγμό», παραδέχθηκε ο Ρωμανός. «Αν όμως ήσουν εσύ Χριστιανός θα άφηνες τον λαό σου να υποφέρει ανυπεράσπιστος; Ποιός βοσκός αφήνει τους λύκους να κατασπαράξουν το κοπάδι του;».

10 χρόνια μετά τη μάχη του Ματζικέρτ το Βυζαντινό κράτος συρρικνώνεται στην Βαλκανική και ένα μικρό μέρος της Ασίας Το 1081 αυτοκράτορας αναλαμβάνει ο Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός ο οποίος προσπάθησε να οργανώσει το κράτος και να αντιμετωπίσει τους Τούρκους

Την περίοδο αυτή εμφανίζεται ένας νέος εχθρός οι Νορμανδοί. Ήταν ικανοί ναυτικοί και από τη Σκανδιναβία κατέβηκαν προς τη Μεσόγειο.

Κατέλαβαν τη νότια Ιταλία, πέρασαν στη Βαλκανική , κατέλαβαν το Δυρράχιο και βάδισαν προς τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούηπολη ακολουθώντας την Εγνατία οδό. Μια δεύτερη ομάδα λεηλάτησε τα παράλια της Πελοποννήσου

Βενετοί έμποροι στο λιμάνι του Γαλατά. Ο Αλέξιος ζήτησε τη βοήθεια από τους Βενετούς. Τους επέτρεψε να κάνουν εμπόριο στα βυζαντινά λιμάνια χωρίς να πληρώνουν φόρους και να εγκατασταθούν στην περιοχή του Γαλατά . Έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης.

Οι Βενετοί ανταποκρίθηκαν πρόθυμα, βοήθησαν τον αυτοκράτορα και κατάφεραν να διώξουν τους Νορμανδούς από τα Βαλκάνια.