Κατερίνα Νικολακοπούλου Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Π.Ε. Αχαΐας Σχεδιασμός– Οργάνωση και Υλοποίηση Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας με έμφαση στην ανάπτυξη των Διαπροσωπικών Σχέσεων - Ψυχικής Υγείας Κατερίνα Νικολακοπούλου Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Π.Ε. Αχαΐας

Είναι μια διαδικασία που στηρίζεται σε επιστημονικές αρχές και χρησιμοποιεί προγραμματισμένες ευκαιρίες μάθησης, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους, όταν λειτουργούν ως άτομα ή ως σύνολο να αποφασίζουν και να ενεργούν συνειδητά για θέματα που αφορούν στην υγεία τους. (Ευρωπαϊκή Ένωση, Συμπόσιο Λουξεμβούργου, 1996) Τι είναι Αγωγή Υγείας;

Τι επιδιώκουμε υλοποιώντας προγράμματα Αγωγής Υγείας στο σχολείο;

Να αναπτύξουμε στους μαθητές δεξιότητες, κριτική στάση και αναγνώριση των συνεπειών των καθημερινών τους αποφάσεων. Να φτάσουμε στα παιδιά πριν αυτά αποκτήσουν αρνητικές για την υγεία τους συνήθειες σε μια περίοδο που το πνεύμα τους είναι δεκτικό σε μηνύματα. Να αναβαθμίσουμε τη σχολική ζωή συνδέοντάς τη με την κοινωνική πραγματικότητα. Να αναπτύξουμε την προσωπικότητα των μαθητών, αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους. Να βοηθήσουμε στη μείωση της σχολικής αποτυχίας και της εγκατάλειψης του σχολείου άρα να προλάβει τον αποκλεισμό νεαρών ατόμων από την κοινωνία και την αγορά εργασίας.

Ωστόσο… Καμία συζήτηση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την κοινωνική ανάπτυξη δεν θα είναι ολοκληρωμένη εάν δεν εξετάσουμε πώς τα παιδιά καταλήγουν να καταλαβαίνουν, να ρυθμίζουν και να εκδηλώνουν τα συναισθήματα που συνοδεύουν και διαμορφώνουν τις σχέσεις με τους άλλους. (Cole M., Cole S.)

Γιατί να εμπλακώ σε ένα πρόγραμμα Διαπροσωπικών Σχέσεων –Ψυχικής Υγείας; Γιατί μου παρέχει τη δυνατότητα ανάπτυξης αντισταθμιστικής δράσης και κάλυψης του υπάρχοντος «ελλείμματος» στα ΑΠΣ σε επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης. Γιατί το ίδιο το περιβάλλον της τάξης μου και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον το καθιστά αναγκαίο και σημαντικό. Γιατί επιδιώκω την ανάπτυξη της εξωστρέφειας των μαθητών μου. Γιατί θα επιτύχω ένα καλύτερο και αποτελεσματικότερο παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη μου και στο σχολείο μου. Γιατί θα συμβάλλω στην ανάπτυξη υγιών, ισόρροπων και ισχυρών προσωπικοτήτων. Τα ΑΠΣ δίνουν έμφαση στη γνωστική ανάπτυξη των μαθητών , με αποτέλεσμα να παραμελείται η συναισθηματική τους ανάπτυξη./ Η ύπαρξη προστριβών, διαφωνιών που αποκτούν σωρευτική δύναμη και καταλήγουν να οδηγούν σε επιθετικότητα και σε συγκρούσεις./ θα βοηθήσω την αποδοχή του ενός για τον άλλο δημιουργώντας υγιείς και ισόρροπες προσωπικότητες.

Ποιες ενότητες του θέματος θέλουμε να εξετάσουμε; Πώς θα σχεδιάσω και θα υλοποιήσω ένα ένα πρόγραμμα Διαπροσωπικών Σχέσεων –Ψυχικής Υγείας; Βήμα 1ο : Ποιες ενότητες του θέματος θέλουμε να εξετάσουμε; Μια τάξη που ενδιαφέρεται Εγώ, ένας ξεχωριστός άνθρωπος Εγώ, ένας από τους πολλούς Συναισθήματα και αισθήματα Τα ΑΠΣ δίνουν έμφαση στη γνωστική ανάπτυξη των μαθητών , με αποτέλεσμα να παραμελείται η συναισθηματική τους ανάπτυξη./ Η ύπαρξη προστριβών, διαφωνιών που αποκτούν σωρευτική δύναμη και καταλήγουν να οδηγούν σε επιθετικότητα και σε συγκρούσεις.

Βήμα 2ο: Ποιες Υποενότητες θα μπορούσα να εξετάσω: 1. Δημιουργώ μια τάξη που ενδιαφέρεται. Μαθαίνω να συνεργάζομαι. Κάνω το σχολείο μου ένα χώρο πιο ασφαλή. 2. Η μοναδικότητά μου. Ενισχύω την αυτοεκτίμησή μου Ανάπτυξη και εξέλιξη του εαυτού μου Η οικογένειά μου και οι άλλοι Οι άνθρωποι που αγαπώ Η μοναδικότητά μου 3. Ομοιότητα και διαφορά Ποιος είναι ο φίλος Δημιουργώ, διαλύω, διατηρώ σχέσεις Άνθρωποι που χρειάζονται, ιδιαίτερη βοήθεια 4. Αναγνωρίζω και εκφράζω συναισθήματα Αντιμετώπιση έντονων συναισθημάτων Επίλυση διαφωνιών με ηρεμία Απώλεια και θλίψη

Βήμα 3ο: ποιοι είναι οι στόχοι μου; Βήμα 3ο: ποιοι είναι οι στόχοι μου; Γνωστικοί: Να αναγνωρίζουμε συναισθήματα. Να διακρίνουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας , τις ικανότητές μας Δεξιοτήτων Να σκεφτούμε πώς η τάξη μας θα γίνει μια κοινότητα που ενδιαφέρεται. Να βρούμε ποιοι κανόνες βοηθούν να λειτουργούμε καλύτερα στην τάξη. Να βρούμε με ποιους τρόπους θα δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης. Να σκεφτούμε τον εαυτό μας και για ποιο λόγο κανένας άλλος δεν είναι σαν και εμάς. Να ανακαλύψουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας , τις ικανότητές μας Να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους (φύλου, πολιτισμικών ομάδων, εθνών) Να ανακαλύψουμε πώς οι διαφορές εμπλουτίζουν τη ζωή των ανθρώπων Να σκεφτούμε έναν κόσμο που όλοι θα σέβονται όλους Να εκφράζουν συναισθήματα. Να αντιμετωπίζουν έντονα συναισθήματα Να επιλύουν με ήρεμο τρόπο τις διαφωνίες τους Να αντιμετωπίζουν την απώλεια και τη θλίψη Στάσεων και συμπεριφορών Να υιοθετήσουν έναν υγιή τρόπο ζωής.

Βήμα: 4ο Πώς (Μεθοδολογία); Δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος «Αν αυτό που διδάσκουμε στην τάξη δεν το βιώσει έμπρακτα ο/η μαθητής/τρια τουλάχιστον στο σχολικό περιβάλλον τότε έχουμε αποτύχει»

Βιωματική / Ενεργητική μάθηση Στάδια του κύκλου της ενεργητικής μάθησης Πηγή: «Στηρίζομαι στα πόδια μου», ΕΠΙΨΥ-ΟΚΑΝΑ

δ) αναφέρουν τεχνικές διαχείρισης των συναισθημάτων Βήμα 5ο: Με ποιες δραστηριότητες υλοποιώ αυτούς τους στόχους; π.χ. Της υποενότητας «Εγώ ένας από τους πολλούς» 1. Στο Ρ/Ρ αναγνωρίζουν συναισθήματα (συλλογή από διαδίκτυο) 2. Κόβουν εικόνες από περιοδικά με πρόσωπα που δείχνουν συναισθήματα Εστιάζουν στον εαυτό τους: α) πότε τα αισθάνονται, και β) πώς τα εκφράζουν (με το σώμα τους); Αναπαριστούν (μιμητικά παιχνίδια). γ) Καθρεπτίζονται και παρατηρούν τις εκφράσεις τους δ) αναφέρουν τεχνικές διαχείρισης των συναισθημάτων

3.Ανακαλύπτουμε τρόπους διαχείρισης του θυμού: Δεν καταπνίγουμε το θυμό μας, αλλά ούτε τον αφήνουμε να μας κυριεύει. Διατηρούμε  την ψυχραιμία με τεχνικές ηρεμίας Τον αντιμετωπίζουμε όπως όλα τα προβλήματα που μας δημιουργούν οι άλλοι. * Λέμε στους άλλους τι ακριβώς μας κάνουν  * Τι δεν θέλουμε να μας κάνουν και * Τι συναίσθημα μας δημιουργούν.

4. Τους εμπλέκουμε σε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες: π. χ 4. Τους εμπλέκουμε σε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες: π.χ.«Ο δράκος και ο φόβος» Τους εξηγούμε ότι στην Κίνα ο δράκος συμβολίζει τη δύναμη και την καλή τύχη και διώχνει μακριά κάθε κακό. Ζωγραφίζουν ένα δράκο και γράφουν στο σώμα του τι τους φοβίζει και πότε. Το αναρτούν στην τάξη.

5. Φτιάχνουμε ένα θερμόμετρο συναισθημάτων για το σχολικό περιβάλλον 5. Φτιάχνουμε ένα θερμόμετρο συναισθημάτων για το σχολικό περιβάλλον. Βρίσκουν φράσεις με συναισθήματα π.χ. κιτρίνισε από το φόβο του ! Τοιχοκολλούμε τις φράσεις των συναισθημάτων 6. Αναρτούμε στην τάξη τις τεχνικές διαχείρισης του θυμού. 7. Ενδεικτικό βιβλίο: «Η παλέτα των συναισθημάτων» της Έρα Μουλάκη εκδ. ΚΕΔΡΟΣ .

Άλλα βιβλία που μπορώ να αξιοποιήσω κατά την υλοποίηση του προγράμματος: 1. «Τα χέρια δεν είναι για να δέρνουμε.» Μάρτιν Αγκάσι, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. 2 . « Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουμε…» Μάρτιν Αγκάσι, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 3. «Σταμάτα να με πειράζεις» Pat Thomaw εκδ. ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Ενδιαφέρον υλικό για τη σχολική βία Ενδιαφέρον υλικό για τη σχολική βία Τα μπαλόνια της φιλίας . Η Μόνα σε καινούριο σχολείο (2 ιστορίες για τη βία στο σχολείο από παιδιά για παιδιά) www.epsype.gr/images/paramuthia_gia_ekfovismo.pdf Πρόγραμμα Δραστηριοτήτων στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ των μαθητών (Εγχειρίδιο εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης) http://www.epsype.gr/images/egxeiridio/activities.pdf Tassies, Μου έκλεψαν το όνομά μου. ΕΠΣΥΠΕ, Πρωταγωνιστής: ένα παιδί που στο σχολείο νιώθει εκμηδενισμένο, νιώθει χωρίς όνομα χωρίς πρόσωπο http://epsype.blogspot.gr/2012/02/6.html «Μίλα μη φοβάσαι- τρεις ιστορίες για τη βία στο σχολείο», ΕΠΣΥΠΕ, βιβλίο για την πρόληψη κατά της βίας DVD “Τα μπλε Γυαλιά» Ταινία που βασίζεται στην ιστορία «Στη φωλιά του Νίκου» του Β. Ηλιόπουλου.

Άλλα βιβλία για την ενδοσχολική βία Ε. Δικαίου, Β. Ηλιόπουλος, Τζ. Τασάκου, «Μίλα, μη φοβάσαι!» Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Μερκούριος Αυτζής, «Ο Ορφέας και οι νταήδες με τα κίτρινα ποδήλατα», Ψυχογιός Μαρία Ρουσάκη, «Ο νταής του σχολικού», Ψυχογιός Βιρζινί Λου, «Κόκκινη κάρτα, στη βία!» Άγκυρα Michele Elliott, «Τι κάνεις όταν σ' έχουν βάλει στο μάτι!» Αφοι Βλάσση Ελένη Κατσαμά, «Κοσμοδρόμιο», Πατάκης

Βιβλία για τη διαφορετικότητα  Ο κήπος των συναισθημάτων, εκδόσεις Δίπτυχο. Δειλία. Φιλία. Χαρά. Ελευθερία, εκδόσεις Φλούδας. Το δώρο της Παπλωματούς, εκδόσεις Άγκυρα. Το παραμύθι με τα χρώματα, εκδόσεις Κέδρος. Η παλέτα των συναισθημάτων, εκδόσεις Κέδρος. Αν τα’ αγαπάς ξανάρχονται, εκδόσεις Λιβάνη. Ένας για όλους και όλοι για έναν, εκδόσεις Πατάκη. Το κατσούφικο Αρκουδάκι, εκδόσεις Μίνωας. Ένα κουτάβι νιώθει μοναξιά, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.  

Βήμα 6ο :Παρουσίαση της εργασίας 1. Σε εκδήλωση στην ευρύτερη σχολική κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία με τη μορφή: Παρουσίασης Power Point Αφήγησης κειμένου που συνέταξαν οι μαθητές Παρουσίασης θεατρικού δρώμενου (π.χ «Ο μικρός πρίγκιπας», Α. Εξυπερί) ή άλλου που οι ίδιοι οι μαθητές δημιούργησαν Κατασκευή αφίσας, πανό κλπ 2. Κατά περίπτωση θα μπορούσε η εκδήλωση να περιλαμβάνει και προβολή: π.χ. «Η δύναμη μέσα μας» The butterfly circus: video για εξαρτημένα άτομα (άτομα με ειδικές ανάγκες)- Διαφορετικότητα Πηγή: http://prwgreece.blogspot.gr/2010/07/blog-post_2334.html

Βήμα 7ο : Αξιολόγηση Ποιος; - Ο εκπαιδευτικός Ποιος; - Ο εκπαιδευτικός Τι; - Το αντικείμενο- Τη διαδικασία - Αυτοαξιολόγηση (οργάνωση, σχεδιασμός, σχέση- επικοινωνία Δ-Μ) Πώς; -ερωτηματολόγιο -Συνέντευξη - παιχνίδι ρόλων -παρατήρηση,…. Πότε; Αρχικά Ενδιάμεσα Τελικά

Από ημερολόγιο καταγραφής παρατηρήσεων του εκπαιδευτικού… «Ο Δ… μαθητής με μαθησιακές δυσκολίες ήταν αρνητικός στην αρχή του προγράμματος. Στην ενότητα «εγώ, ως ξεχωριστός άνθρωπος» ζητήθηκε από τα παιδιά να γράψουν τα θετικά στοιχεία του εαυτού τους. Αρνήθηκε λέγοντας τι καλό να πω για τον εαυτό μου, αφού ξέρω ότι είμαι ο χειρότερος από όλους». Τον πλησίασα και του είπα ότι όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο είναι μοναδικοί, έχουν προτερήματα και ελαττώματα. Μόλις τώρα διαπίστωσα πόσο ειλικρινής αλλά και πόσο γενναίος είσαι με το να μιλάς στην τάξη γι’ αυτό που νιώθεις. Ύστερα συμπλήρωσα τις πρώτες λέξεις πάνω στο φύλλο εργασίας Είμαι ειλικρινής, έχω το θάρρος να πω τη γνώμη μου... του έδωσα το μολύβι , τον χάιδεψα στην πλάτη, έγραψε την πρώτη φράση, ... έχω χιούμορ ...

Τελικά…. «Όλα τα πράγματα μικρά και μεγάλα είναι μυστικά συνδεδεμένα μεταξύ τους, δε μπορείς να κόψεις ένα λουλούδι δίχως να ταράξεις ένα άστρο» Απόσπασμα από τον Μικρό Πρίγκηπα του Εξυπερύ

Βήμα 8ο : Τι θα υποβάλλω ως τελικό παραδοτέο; Είτε την υλοποιημένη εργασία μου αποτυπωμένη σε Word παραθέτοντας εμβόλιμα φωτογραφίες , φύλλα εργασίας, δράσεις κλπ. Είτε ένα P/P με την υλοποιημένη εργασία. Το παράδειγμα Δημοτικού Σχολείου της Κύπρου

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας