Η Ζωή και το Έργο του Κ.Π. Καβάφη 1863-1933 Βασισμένο στη βιογραφία του Καβάφη από τον Edmund Keeley.

Βιογραφικές Σημειώσεις

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863. Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί γονέων από την Κωνσταντινούπολη (Πέτρος και Χαρίκλεια Καβάφη). Αλεξάνδρεια Το σπίτι του, στην οδό Λέψιους, σήμερα μουσείο. H Xαρίκλεια Kαβάφη, μητέρα του ποιητή, στα πρώτα χρόνια του γάμου της, στην Aγγλία. H φωτογραφία αυτή βρισκόταν κορνιζαρισμένη στο σαλόνι του Kαβάφη.

Η οικογένειά του είχε στην ιδιοκτησία της μια εταιρεία εισαγωγών - εξαγωγών (βαμβακιού και υφασμάτων κυρίως) που ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρα για κάποια χρόνια. O μικρός Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε ηλικία 2 ετών, με τους αδελφούς του Tζων και Παύλο. H χρονολογία στη φωτογραφία γραμμένη με το χέρι του ποιητή. Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Όταν ο πατέρας του Πέτρος πέθανε το 1870, η οικογένεια μετακόμισε στην Αγγλία και ο μεγαλύτερος αδερφός του ποιητή, Γεώργιος, ανέλαβε τη διαχείριση της εταιρείας. Η απειρία του οδήγησε στην πτώχευση και την οικονομική καταστροφή της οικογένειας. Το 1879 η οικογένεια επιστρέφει πάμφτωχη στην Αλεξάνδρεια. Τρεις από τους αδερφούς του ποιητή: Ο Ιωάννης-Κωνσταντίνος (Τζον), ο Παύλος και ο Αριστείδης. Φωτογραφίες από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Τα 7 χρόνια (1872-1879) που ο Καβάφης έζησε στην Αγγλία ήταν πολύ σημαντικά για την εκπαίδευσή του και τη διαμόρφωση της ποιητικής του ευαισθησίας. Οι πρώτοι του στίχοι γράφονται στην αγγλική. Φοιτά στο εμποροπρακτικό λύκειο «Ερμής» και συγχρόνως ξεκινάει τη συγγραφή ενός ιστορικού λεξικού που θα σταματήσει στο λήμμα «Αλέξανδρος»! Πίσω στην Αλεξάνδρεια το 1885. Εργάζεται για λίγο ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» και στο Αιγυπτιακό Χρηματιστήριο Βάμβακος ως βοηθός του αδερφού του. Κάρτα εισόδου για το Χρηματιστήριο της Αλεξάνδρειας στο όνομα του Kωνσταντίνου Kαβάφη. Φωτογραφία από το δικτυακό τόπο Ιθάκη - Ithaka

…και σημειώνει για το γεγονός Το 1892 ο Καβάφης προσλαμβάνεται ως έκτακτος γραφέας στην υπό αγγλική διοίκηση Υπηρεσία Αρδεύσεων της Αιγύπτου όπου και θα παραμείνει τα επόμενα 30 χρόνια. Παραιτείται το 1922 με το βαθμό του υποτμηματάρχη… …και σημειώνει για το γεγονός «Επιτέλους ελευθερώθηκα απ’ αυτό το μισητό πράγμα». O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε φωτογραφία βγαλμένη στην Aλεξάνδρεια, πιθανώς το 1890. Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Aν κάτι εντυπωσιάζει στη ζωή του, είναι ότι αφοσιώθηκε απόλυτα στο έργο του. Tούτη η προσήλωση εκφράζεται ποικιλότροπα –όπως λόγου χάρη, δραματικά καταγράφεται στο ακόλουθο σημείωμα του ποιητή: Ένας νέος ποιητής μ’ επεσκέφθηκε. Ήταν πολύ πτωχός, εζούσε από την φιλολογική του εργασία, και με φαίνονταν σαν κάπως να λυπούνταν βλέποντας το καλό σπίτι που κατοικούσα, τον δούλο μου που τον έφερε ένα καλά σερβιτό τσάι, τα ρούχα μου τα καμωμένα σε καλό ράπτη. Eίπε· «Tι φρικτό πράγμα να έχει κανείς να παλεύει να βγάζει τα προς το ζην, να κυνηγάς συνδρομητάς για περιοδικό σου, αγοραστάς για βιβλίο σου».

Δεν θέλησα να τον αφήσω στην πλάνη του και τον είπα μερικά λόγια, περίπου σαν τα εξής. Δυσάρεστη και βαριά η θέσις του –αλλά τι ακριβά που με κόστιζαν εμένα οι μικρές μου πολυτέλειες. Για να τες αποκτήσω βγήκα απ’ την φυσική μου γραμμή κι έγινα ένας κυβερνητικός υπάλληλος (τι γελοίο), και ξοδιάζω και χάνω τόσες πολύτιμες ώρες την ημέρα, στες οποίες πρέπει να προστεθούν και οι ώρες καμάτου και χαυνώσεως που τες διαδέχονται. Tι ζημιά, τι ζημιά, τι προδοσία. Eνώ εκείνος ο πτωχός δεν χάνει καμιά ώρα· είναι πάντα εκεί, πιστό και του καθήκοντος παιδί της Tέχνης.

Πόσες φορές μες στην δουλειά μου μ’ έρχεται μια ωραία ιδέα, μια σπάνια εικόνα, σαν ετοιμοκαμωμένοι αιφνίδιοι στίχοι, και αναγκάζομαι να τα παραμελώ, διότι η υπηρεσία δεν αναβάλλεται. Έπειτα σαν γυρίσω σπίτι μου, σαν συνέλθω κομμάτι, γυρεύω να τ’ ανακαλέσω αλλά πάνε πια. Kαι δικαίως. Mοιάζει σαν η Tέχνη να με λέγει «Δεν είμαι μια δούλα εγώ· για να με διώχνεις σαν έρχομαι, και να ‘ρχομαι σαν θες. Eίμαι η μεγαλύτερη Kερά του κόσμου. Kαι αν με αρνήθηκες, προδότη και ταπεινέ, για το ελεεινό σου καλό σπίτι, για τα ελεεινά σου καλά ρούχα, για την ελεεινή καλή κοινωνική σου θέση, αρκέσου μ’ αυτά λοιπόν, (αλλά πού μπορείς ν’ αρκεσθείς) και με τες λίγες στιγμές που όταν έρχομαι συμπίπτει να είσαι έτοιμος να με δεχθείς, βγαλμένος στην πόρτα να με περιμένεις, όπως έπρεπε να είσαι κάθε μέρα». (Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ, ANEKΔOTA ΣHMEIΩMATA ΠOIHTIKHΣ KAI HΘIKHΣ, I΄)

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το διαβατήριό του. Επάγγελμα: «Ποιητής» Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Ο Καβάφης όταν επέστρεψε από την Αγγλία στην Αλεξάνδρεια (1885) εγκατέλειψε την αγγλική υπηκοότητα, που είχε αποκτήσει ο πατέρας του στα 1850, πράγμα που δεν έκανε η υπόλοιπη οικογένεια.

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Εκεί γνωρίζει τον Ξενόπουλο, Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Εκεί γνωρίζει τον Ξενόπουλο, τον Έλληνα συγγραφέα που θα κάνει γνωστό το έργο του Καβάφη στην Ελλάδα με το περίφημο άρθρο του «Ένας Ποιητής»... Γρηγόριος Ξενόπουλος

Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Εκεί γνωρίζει τον Ξενόπουλο, Το 1899 η μητέρα του, Χαρίκλεια, πεθαίνει. Ο θάνατός της επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του ευαίσθητου Καβάφη. Το 1901 ταξιδεύει στην Αθήνα. Εκεί γνωρίζει τον Ξενόπουλο, τον Έλληνα συγγραφέα που θα κάνει γνωστό το έργο του Καβάφη στην Ελλάδα με το περίφημο άρθρο του «Ένας Ποιητής»... Κωστής Παλαμάς Ο Κωστής Παλαμάς, ηγετική φυσιογνωμία της Β΄ Αθηναϊκής Σχολής, χαρακτήρισε ποιήματα του Καβάφη ως «άτεχνα στιχουργήματα» και τον απαλλαγμένο από παραδοσιακά λυρικά σχήματα και χωρίς εκφραστικό φόρτο στίχο του Καβάφη «ξεχαρβαλωμένο».

Το 1922 παραιτείται από την Υπηρεσία Αρδεύσεων. Το 1914 γνωρίζει τον E.M. Forster, το διάσημο συγγραφέα και υπεύθυνο για την πρώτη γνωριμία του διεθνούς αναγνωστικού κοινού με το έργο του Καβάφη. E.M. Forster· έργα του: Πέρασμα στην Ινδία, Δωμάτιο με θέα, Μορίς, Howards End… Το 1922 παραιτείται από την Υπηρεσία Αρδεύσεων. Το 1923 ο Καβάφης γράφει τη διαθήκη του και διορίζει εκτελεστή και κύριο κληρονόμο του τον Αλέκο Σεγκόπουλο.

Ο Καβάφης σε σχέδιο της Θάλειας Φλωρά Καραβία (1926) Το 1926 του απονέμεται το παράσημο του Φοίνικος από το δικτάτορα Πάγκαλο. Γίνεται αποδέκτης πολλών αρνητικών κριτικών για την αποδοχή του μεταλλίου. Το 1932 και μετά από αρκετά μακροχρόνια ασθένεια, οι γιατροί διέγνωσαν καρκίνο στο λάρυγγα. Χειρουργείται στην Αθήνα και επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια, όμως η υγεία του σταδιακά επιδεινώνεται. Ο Καβάφης σε σχέδιο της Θάλειας Φλωρά Καραβία (1926)

Πεθαίνει στην ηλικία των 70 ετών το Σάββατο, 29 Απριλίου 1933, ημέρα των γενεθλίων του, μετά από συμφόρηση. Το διαμέρισμά του, στην οδό Λέψιους στην Αλεξάνδρεια, είναι τώρα μουσείο...

Το Έργο του

Ο Καβάφης, όσο ζούσε, δεν εξέδωσε ποτέ ολόκληρο το ποιητικό του έργο, το οποίο, άλλωστε, συμπλήρωνε ως την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ούτε, φυσικά, πραγματοποίησε ποτέ μια κανονικά εμπορική έκδοση. Ακολούθησε ένα δικό του, ιδιόρρυθμο σύστημα έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου. Υπήρξαν τρία διαφορετικά στάδια εκδοτικής τακτικής, σε «μονόφυλλα», «τεύχη» και «συλλογές». Φωτογραφία και βιογραφικό σημείωμα του Καβάφη από το «Ημερολόγιον 1899». Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Τα ποιήματά του είναι χωρισμένα σε 4 (εκδοτικές) κατηγορίες: τα «αναγνωρισμένα», τα «ανέκδοτα», τα «αποκηρυγμένα» και τα «ατελή». Όλα τα ποιήματά του ο Καβάφης τα έγραψε στην ελληνική, με την εξαίρεση ελαχίστων από τα μέχρι το 1968 ανεκδότων ποιημάτων του. Ο Καβάφης σε φωτογραφία βγαλμένη στην Αλεξάνδρεια, χρονολογημένη διστακτικά από τον ίδιο «1901 ή 1903». Φωτογραφία από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Η Ρίκα Σεγκοπούλου εξέδωσε για πρώτη φορά ολόκληρο το σώμα της αναγνωρισμένης καβαφικής ποίησης το 1935, αλλά ήταν ο Γ.Π. Σαββίδης που το 1968 εξέδωσε συλλογές των αναγνωρισμένων, των ανέκδοτων και των αποκηρυγμένων ποιημάτων του. Συνολικά τα ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης είναι 154. Άλλα 75 παρέμειναν ανέκδοτα έως το 1968 και τα οποία βρέθηκαν στο αρχείο του ή σε χέρια φίλων του και άλλα 27 ποιήματα δημοσίευσε ο ίδιος μεταξύ 1886 και 1898 αλλά τα αποκήρυξε αργότερα. Ο Καβάφης σε αχρονολόγητο σχέδιο από τον Γιάννη Κεφαληνό Εικόνα από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Σύμφωνα με υποδείξεις του ποιητή, τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα «ιστορικά», τα «φιλοσοφικά» και τα «ηδονικά» ή «αισθησιακά». Σκίτσο του Levin Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Η σημασία του έργου του άρχισε να αναγνωρίζεται μόνον μετά θάνατον, όμως σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης Ελλάδας με παγκόσμια επιρροή και, παρόλο που χρονολογικά είναι ένας παλαιός ποιητής, διαβάζεται σήμερα με την αμεσότητα ενός σύγχρονου ποιητή! Η γοητεία που ασκεί η καβαφική ποίηση αιχμαλωτίζει διαρκώς και περισσότερους αναγνώστες παγκοσμίως. Σκίτσο του Γ. Δήμου Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983 Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδικά, αραβικά, ιαπωνικά, αρμενικά, ινδικά, σλαβικές γλώσσες και σε πολλές άλλες γλώσσες. Κάθε χρόνο και σ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζονται και εκδίδονται νέες μελέτες, δοκίμια, άρθρα, μονογραφίες, συλλογές και άλλες εκδόσεις πάνω στο έργο του και τη ζωή του. Σκίτσο του Τ. Καλμούχου Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

Κανένας άλλος ποιητής δεν ήταν καλύτερος κριτικός αναγνώστης του έργου του από τον ίδιο τον Καβάφη. Η φράση του «Ο Καβάφης είναι ποιητής του μέλλοντος» υπαγορευόταν λιγότερο από ματαιοδοξία και περισσότερο από την επίγνωση ότι θα ερχόταν μια εποχή που η ασύμβατη με τα ποιητικά δεδομένα του καιρού του ποίησή του θα επιβαλλόταν ως μεγάλη ποίηση. Λιθογραφία του Δ. Μυταρά Εικόνα από το περ. Χάρτης, Απρ. 1983

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ Ζει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια μακριά από την Αθήνα όπου κυριαρχεί ο Παλαμάς. Μελετά μόνος του ιστορία και φιλολογία. Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ: ιδιότυπη, προδρομική, με νέους εκφραστικούς τρόπους, με βάθος νοημάτων και πολλαπλές διαστάσεις

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ: χωρίς παραδοσιακά λυρικά σχήματα χωρίς εκφραστικό φόρτο φτάνει ως την πεζολογία έχει παραστατικότητα γλωσσική ευστοχία λεπτή ειρωνεία υποβολή Η οξύτατη σκέψη του Καβάφη, βάθος νοημάτων η αίσθηση του τραγικού, και πολλαπλές διαστάσεις η εκλεπτυσμένη ευαισθησία

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ: (καθ’ υπόδειξιν του ίδιου του Καβάφη) 154 εκδοθέντα ποιήματα + 75 ανέκδοτα + 27 αποκηρυγμένα ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ: (καθ’ υπόδειξιν του ίδιου του Καβάφη) Ιστορικά σχετικά με περιστατικά των ελληνιστικών (και ρωμαϊκών ή βυζαντινών) χρόνων ή με πλαστά περιστατικά (ψευδοϊστορικά), που εκφράζουν συνήθως σύγχρονες καταστάσεις. Φιλοσοφικά ποιήματα βιοθεωρίας με διδακτικό τόνο ο οποίος εκφράζει μια συνειδητά βιωμένη ζωή. Ερωτικά ηδονισμός και αισθητισμός.