Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚ. ΠΟΛΕΜΟ

Πολεμική Έκθεση της Στρατιάς της Μ. Ασίας Η Διοίκηση του Υπουργείου Στρατιωτικών αποφάσισε στη διάρκεια του 1921 τη συμμετοχή στη Μικρασιατική Eκστρατεία πολεμικών ζωγράφων εν είδει πολεμικών ρεπόρτερ. Οι ζωγράφοι που έλαβαν μέρος ήταν οι νεαροί τότε Σπύρος Παπαλουκάς, Περικλής Βυζάντιος και Παύλος Ροδοκανάκης. Σκοπός ήταν η ζωντανή αποτύπωση αυτού που αναμενόταν να εξελιχθεί σε μεγάλη ελληνική εποποιία. Για το σκοπό αυτό άλλωστε, ήδη από το 1920, ο ζωγράφος Γιώργος Προκοπίου είχε οριστεί πολεμικός κινηματογραφιστής με εντολή του αρχιστράτηγου Λ.Ι. Παρασκευόπουλου

Οι ζωγράφοι Ο Σπύρος Παπαλουκάς, για να συμμετάσχει στην εκστρατεία, διέκοψε τις σπουδές του στο Παρίσι και σε λιγότερο από ένα χρόνο παρουσίασε στο κοινό ένα έργο εντυπωσιακό σε όγκο και τολμηρό σε σύλληψη. Το έργο του δεν εμπνεόταν αποκλειστικά από τη στρατιωτική δραστηριότητα των Ελλήνων, αλλά έδινε παράλληλα μια ολοζώντανη εικόνα της ιωνικής γης και των κατοίκων της. Από τις κριτικές της εποχής μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι πίνακες και τα σχέδια κινούνταν σε ιμπρεσιονιστικό ύφος.

Η εκτέλεση, υπό το κράτος της πολεμικής έντασης, ήταν συνοπτική, απαλλαγμένη από λεπτομέρειες, νευρώδης και σφοδρή. Το φως επενεργούσε καταλυτικά στους όγκους, οι μορφές έμοιαζαν εξαϋλωμένες και οι θερμοί χρωματικοί τόνοι υπερτερούσαν.4

Περικλής Βυζάντιος Το 1920 ο Περικλής Βυζάντιος οργάνωσε στην Προύσα, όπου υπηρετούσε, έκθεση έργων του και την επόμενη χρονιά ανέλαβε επισήμως ζωγράφος του Στρατού.5 Σε μεταγενέστερες αυτοβιογραφικές σημειώσεις του δήλωνε άγνοια για την τύχη των έργων του, ενώ το 1922 ήταν ο επίσημος σκιτσογράφος της «Δίκης των Εξ».

Τέλος, αν και δε γνωρίζουμε με ακρίβεια το έργο του Παύλου Ροδοκανάκη κατά την εκστρατεία, υπάρχουν αρκετές αναφορές σε περιοδικό της εποχής για το ύφος, την τεχνοτροπία και τις στιλιστικές του συγγένειες.

Η έκθεση Το έργο των τριών ζωγράφων και φωτογραφίες από το μέτωπο, σε εκτυπώσεις μεγάλου μεγέθους, αποτέλεσαν την Πολεμική Έκθεση, η οποία εγκαινιάστηκε στο Ζάππειο, μάλλον την άνοιξη του 1922, και είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό. Ωστόσο μια διένεξη περί των πρωτείων μεταξύ του Υπουργείου Στρατιωτικών και της Διοίκησης της Στρατιάς της Μικράς Ασίας διέκοψε την έκθεση στη μέση, για να τη μεταφέρει στη Σμύρνη με τη συνοδεία των ζωγράφων της

Η μετακίνηση αυτή συνέπεσε με την κατάρρευση του μετώπου Η μετακίνηση αυτή συνέπεσε με την κατάρρευση του μετώπου. Έτσι, οι πίνακες εγκαταλείφθηκαν στις αποβάθρες της Σμύρνης και είχαν την ίδια τύχη με την πυρπολημένη και λεηλατημένη πόλη. Σύμφωνα με το Στρατή Δούκα, υπολογίζεται ότι μόνο από τις δημιουργίες του Παπαλουκά καταστράφηκαν περισσότεροι από 500 πίνακες και σχέδια.8 Διασώθηκαν ελάχιστες ακουαρέλες, που βρίσκονται σήμερα στην ιδιωτική συλλογή της Μίνας Παπαλουκά, και μερικά σχέδια με μελάνι.

Δύο από αυτά τα σχέδια, που αποτυπώνουν την «Αποβίβαση του Στρατού στον Τσεσμέ» και το «Διωγμό των Αρμενίων στο Σεβρή-Σεχίρ», δημοσιεύθηκαν σε ένα εγκυκλοπαιδικό ημερολόγιο της εποχής.9 Τίποτα δεν είναι γνωστό από το έργο των υπόλοιπων ζωγράφων.

Η καταστροφή των ζωγραφικών έργων της Πολεμικής Έκθεσης της Στρατιάς της Μικράς Ασίας είναι βέβαιο ότι μας στερεί ταυτόχρονα τόσο από πολύτιμες «ζωντανές» μαρτυρίες, όσο και από ένα μοναδικού όγκου και θεματικής υλικό για την ιστορία της νεότερης ελληνικής τέχνης.

ΟΡΕΣΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΗΣ

Κορίτσια στην αμμουδιά Ορέστης Κανέλλης

Ο. Κανέλλης «Προσωπογραφία» και «Χωρική»

Ο. Κανέλλης «Σύνθεση» και «Το κορίτσι που ράβει»

Το Έπος του ’40 στη Λαϊκή Εικονογραφία Η εξόντωσις της «Μεραρχίας του Θανάτου» προ της Κλεισούρας υπό του ηρωικού Ελληνικού ιππικού

Ο βομβαρδισμός των Ιταλικών πολεμικών εγκαταστάσεων εις τον λιμένα του Αυλώνος από την Ελληνικήν αεροπορίαν

Εποποιΐα της Πίνδου Έκτωρ Δούκας Ελαιογραφία

Γ. Γουναρόπουλος Λιθογραφία Κ. Γραμματόπουλος Λιθογραφία

Εμπρός της Ελλάδος Παιδιά Κ. Γραμματόπουλος Για τους στρατιώτες Βάσω Κατράκη

Ιστοσελίδες που χρησιμοποιήσαμε: http://asiaminor.ehw.gr http://www.tf.auth.gr/teloglion