Πιτσούκια 

Μέλη ομάδας : Έφη Λόλα Χρύσα Ζυγκουρίδου Κώστας Τσέτης Κώστας Πασατάς

Η επιλογή του ονόματος της ομάδας μας έγινε τυχαία, το όνομα είναι βασισμένο στην φαντασία μας στην προσπάθεια μας να επιτύχουμε κάτι ξεχωριστό.

Ερευνητική εργασία δευτέρου τετραμήνου με θέμα τη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη Μέλη ομάδας : Έφη Λόλα Χρύσα Ζυγκουρίδου Κώστας Τσέτης Βασίλης Στεφανής

Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία Βυζαντινή Αυτοκρατορία ή Βυζάντιο ή Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αναφέρεται στην αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη η οποία ήταν κληρονόμο κράτος του γεωγραφικού χώρου της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με χρονικά όρια που ξεκινούν από τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης στις 11 Μαΐου του 330 και φτάνουν ως την τελική της πτώση, την άλωση από τους Οθωμανούς Τούρκους στις 29 Μαΐου του 1453. Από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, γεννήθηκε το "Εκχριστιανισμένο Ρωμαϊκό κράτος της Ανατολής" με κύριο μέλημα την ανασύσταση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επί της δυναστείας του Ηρακλείου μεταμορφώθηκε στην "Εξελληνισμένη αυτοκρατορία της χριστιανικής Ανατολής" και τέλος, κυρίως από το 1204 και μετά, με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους, γεννήθηκε η Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Χάρτης της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης

Τα τείχη της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης

Βυζαντινό αρχιτεκτονικό οικοδόμημα (Παναγία των Χαλκίων)

Η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη Μεγάλη άνθηση στα μέσα του 2ου αιώνα. Ο Μ. Κωνσταντίνος ενισχύει την πόλη με το τεχνητό λιμάνι. Μεταρρυθμίσεις στην πολιτική και στρατιωτική αναδιοργάνωση. Μεταφορά της πρωτεύουσας από την Ρώμη στην Ανατολή. Μετάβαση από τον ειδωλολατρικό κόσμο στον Χριστιανικό. Ο πολιούχος της πόλης είναι ο Άγιος Δημήτριος, ο οποίος μαρτύρησε το 305 Η Θεσσαλονίκη ορίζεται ορμητήριο των επιχειρήσεων, από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο ,εναντίον των επιδρομών. Στα τέλη του 4ου-6ου αιώνα βαρβαρικά φύλα (Γότθοι, Βησιγότθοι, Ούννοι) περνούν τον Δούναβη και διατρέχουν τη Βαλκανική καταστρέφοντας πόλεις. Εδραιώνεται η κυριαρχία των Αβάρων. Η πρώτη μεγάλη επίθεση με εκατό χιλιάδες Αβαροσλάβους έγινε Κυριακή 22/09/597.

Το 604 5.000 Σλάβοι πολιόρκησαν την Θεσσαλονίκη χωρίς επιτυχία. Το 618 νέα αβαροσλαβική επιδρομή είχε την ίδια τύχη. Το λιμάνι δεν έπαψε να λειτουργεί σε όλη την περίοδο των σλαβικών επιδρομών. Η βυζαντινή αυτοκρατορία φτάνει στη μεγαλύτερη έκταση και ακμή όταν βασίλευαν οι αυτοκράτορες της Μακεδονικής δυναστείας. Το κράτος τον 11ο αιώνα εμπιστεύεται την άμυνα του σε ξένους μισθοφόρους (μειώνονται τα φορολογικά έσοδα, φθίνει η οικονομία, νοθεύεται το νόμισμα).

Τον Απρίλιο του 1204 οι Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας κυριεύουν την Κωνσταντινούπολη και λίγο αργότερα τη δεύτερη πόλη της Αυτοκρατορίας, τη Θεσσαλονίκη Η βυζαντινή αυτοκρατορία διαλύεται, τη θέση της παίρνει η Λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης. Η Θεσσαλονίκη αναδεικνύεται «βασιλεύουσα» . Ο Θεόδωρος Δούκας κόβει νομίσματα στα οποία εικονίζεται με τα αυτοκρατορικά σύμβολα , συνήθως μαζί με τον Άγιο Δημήτριο. Η αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης συρρικνώνεται και το 1264 περιέχεται στην αντίπαλη ελληνική αυτοκρατορία της Νίκαιας. Η προέλαση των Οθωμανικών Τούρκων στη Μ. Ασία στις αρχές του 14ου αιώνα αναγκάζει τον αυτοκράτορα να προσφύγει στις υπηρεσίες Καταλανών μισθοφόρων. Μη μπορώντας όμως να πληρώσει τους μισθούς που τους είχε υποσχεθεί, αυτοί συμπράττουν με τους Τούρκους και λεηλατούν την Θράκη και την Μακεδονία.

Βυζαντινή τέχνη α) Με τον όρο Βυζαντινή τέχνη αναφερόμαστε γενικά στην καλλιτεχνική παραγωγή και έκφραση που αναπτύχθηκε την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ του 4ου αιώνα και της άλωσης της Κωνσταντινούπολης το 1453. β) Η Βυζαντινή τέχνη χωρίζεται σε τρεις κύριες περιόδους : παλαιοχριστιανική τέχνη και πρωτοβυζαντινή περίοδος(4ος-7ος αιώνας) εικονομαχία και μεσοβυζαντινή τέχνη (8ος-12ος αιώνας) περίοδος των Παλαιολόγων και ύστερη βυζαντινή τέχνη (13ος-15ος αιώνας)

γ) Κάθε περίοδος έχει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η παλιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή τέχνη αποτελεί ένα μεταβατικό διάστημα και χαρακτηρίζεται κατά συνέπεια από μία συνύπαρξη της ρωμαϊκής παράδοσης με τα πρότυπα της ύστερης αρχαιότητας και των χριστιανικών επιδράσεων. Χαρακτηριστική μορφή έκφρασης της παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής τέχνης, αποτελεί ένας νέος ρυθμός εκκλησιαστικού ναού, η βασιλική. Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο δείγμα, πρότυπο για όλους τους μεταγενέστερους βυζαντινούς ναούς αλλά και σύμβολο εξουσίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Άλλα σημαντικά κτίσματα επί βασιλείας Ιουστινιανού είναι η βασιλική της Αγίας Ειρήνης και οι ναοί των Αγίων Αποστόλων και Αγίου Ιωάννη στην Έφεσο.

Χαρακτηριστικό δείγμα παλαιοχριστιανικής ζωγραφικής αποτελούν οι εικόνες, οι τοιχογραφίες και τα διακοσμητικά ψηφιδωτά διαφόρων ναών. Η θεματολογία της διακόσμησης περιλαμβάνει κυρίως θρησκευτικά σύμβολα και θέματα από την Αγία Γραφή, ενώ σπανιότερα απεικονίζονται μυθολογικά αλληγορικά θέματα. Παράλληλα με την αρχιτεκτονική και την ζωγραφική, αναπτύσσεται και η μικροτεχνία με βάση υλικά όπως το ελεφαντόδοντο, το χρυσάφι ή το ασήμι, αν και δεν διασώζεται σήμερα μεγάλο μέρος δημιουργιών αυτού του είδους.

Την μεσοβυζαντινή περίοδο (730-843) η βυζαντινή αυτοκρατορία κλονίζεται από τις έριδες σχετικά με τη λατρεία των θείων μορφών και την απεικόνισή τους στην τέχνη. Μετά την εικονομαχία, κάθε μέρος του ναού αποκτά μία συγκεκριμένη συμβολική σημασία και μία ξεχωριστή θεματολογία στην εικονογράφηση. Έπειτα σημαντική άνθηση γνωρίζουν και τα εικονογραφημένα χειρόγραφα, με μικρογραφίες που διακοσμούν τα θρησκευτικά κυρίως κείμενα. Αναπτύσσεται ιδιαίτερα η αρχιτεκτονική. Η γλυπτική τέχνη είναι συνδεδεμένη με την αρχιτεκτονική και τα περισσότερα έργα που έχουν διασωθεί αποτελούν τμήμα αρχιτεκτονικών κτισμάτων. Τα θέματα των γλυπτών είναι κυρίως γεωμετρικά με έντονα διακοσμητικό χαρακτήρα, σπανιότερα απεικονίζονται και ανθρώπινες μορφές. Την Μακεδονική δυναστεία διαδέχτηκε η δυναστεία των Κομνηνών (1057-1185) και συγχρόνως μια δεύτερη περίοδο αναγέννησης της βυζαντινής τέχνης. Το σημαντικότερο ίσως έργο αυτής της περιόδου είναι η βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

Η ύστερη βυζαντινή τέχνη οριοθετείται από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους και εκτείνεται χρονικά ως την άλωση της. Την περίοδο αυτή, το Βυζάντιο παύει να αποτελεί το ισχυρό πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της μεσοβυζαντινή εποχή. Οι αρχιτεκτονικοί τύποι δεν διαφοροποιούνται αισθητά από τα παραδείγματα των προγενέστερων εποχών. Εδώ παρατηρείται μεγάλη ποικιλομορφία. Τα είδη ναών που απαντούν κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο είναι η βασιλική, ο σταυροειδής εγγεγραμμένος τύπος με τρούλο, ο οκταγωνικός, ο μικτός τύπος και ο σταυρεπίστεγος. Συνηθίζεται η χρήση παραστάσεων της Παλαιάς Διαθήκης που θεωρούνται ότι προεικονίζουν την Καινή Διαθήκη. Κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο η τέχνη της φορητής εικόνας φτάνει στη μεγαλύτερή της ακμή, με πολλές εικόνες να σώζονται μέχρι σήμερα.

Ναός των Αγίων Αποστόλων Θεσσαλονίκης Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων είναι σημαντικό μνημείο της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα αρχιτεκτονικής της Παλαιολόγιας περιόδου. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της πόλης, στην αρχή της σημερινής οδού Ολύμπου, κοντά στα δυτικά τείχη.

Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των σύνθετων πεντάτρουλλων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών με νάρθηκα, περίστωο, δύο παρεκκλήσια και λιτή. Κτίστηκε την περίοδο 1310-1314 από τον οικουμενικό πατριάρχη Νήφωνα τον Α' όπως φαίνεται από επιγραφές της εκκλησίας που φέρουν το όνομά του: Νίφων πατριάρχης και κτήτωρ. Ο εσωτερικός διάκοσμος σώζεται αποσπασματικά καθώς η εκκλησία υπέστη καταστροφές από τους Τούρκους όταν μετατράπηκε σε τζαμί την περίοδο 1520-1530, με την επωνυμία Σοούκ Σου Τζαμί (= τζαμί του κρύου νερού). Την ίδια ακριβώς περίοδο κτίστηκε το γειτονικό Πασά Χαμάμ.

Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

Ενδυμασία Πολυτελή μεταξωτά, λινά ακριβά υφάσματα και κοσμήματα Αστοί: χιτώνες με πολλές πτυχώσεις και δερμάτινες μπότες Γυναίκες: χιτώνα και μανδύα με μακριά φαρδιά μανίκια που κάλυπταν και το κεφάλι και φρόντιζαν την εξωτερική τους εμφάνιση Γεωργοί: χιτώνα χωρίς μανίκια, βράκα μέχρι τον αστράγαλο με ζώνη στη μέση και φορούσαν πέδιλα ή ήταν ξυπόλυτοι

Διατροφή Αγαπούσαν το φαγητό και το ποτό Ποικιλία εδεσμάτων, ορεκτικά, κρέατα, ψάρια, γλυκά και ποτά Νήστευαν

Πολιτική Ο άνθρωπος στο Βυζάντιο ζούσε υπό καθεστώς απόλυτης μοναρχίας αλλά μπορούσε να επηρεάσει την πολιτική ζωή μέσω των δήμων και των εκδηλώσεων στον Ιππόδρομο, όπως για παράδειγμα η στάση του Νίκα.

Οικογενειακή ζωή Απαγορευόταν ο γάμος κοριτσιών κάτω των 12 ετών και των αγοριών κάτω των 14 ετών Πριν από τον γάμο γινόταν ο αρραβώνας Υπογράφονταν συμβόλαια για την προίκα Μετά τον γάμο ακολουθούσε γλέντι στο σπίτι του γαμπρού Επιτρεπόταν το διαζύγιο κοινή συναινέσει

Η θέση των γυναικών Λιγότερα δικαιώματα από τους άνδρες Δεν συμμετείχαν στην κοινή ζωή και σε δημόσιες εκδηλώσεις Κάλυπταν το πρόσωπο τους όταν έβγαιναν έξω Οι εύπορες στις εξόδους τους συνοδεύονταν από έναν δούλο Περιορισμένη συμμετοχή στο σπίτι και στο παλάτι Από τον 11ο αιώνα συμμετείχαν και επισήμως στα κοινά όπως και στην παιδεία

Τα παιδιά Εκτός από το όνομα τους παίρνουν και το όνομα του πατέρα τους Αργότερα χρησιμοποιούν επιπλέον και το επώνυμο Τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μεγάλωναν κοντά στην οικογένεια τους Άκουγαν παραμύθια και αφηγήσεις από την Αγία Γραφή Έπαιζαν παιχνίδια Πήγαιναν σχολείο

Ψυχαγωγία Θρησκευτικές, κοινωνικές και λαϊκές γιορτές Σύχναζαν σε ταβέρνες για φαγητό και πολύ κρασί Στις απόκριες μεταμφιέζονταν και έκαναν παρελάσεις στους δρόμους Λόγω της νέας σελήνης οι νέοι άναβαν φωτιές και πηδούσαν από πάνω τους Τα πανηγύρια στην επαρχία κατέληγαν σε λαϊκές γιορτές με συμμετοχή μάγων, αστρολόγων και ταχυδακτυλουργών Στην Κωνσταντινούπολη και στις μεγάλες πόλεις διασκέδαζαν κυρίως στον ιππόδρομο με αρματοδρομίες, δημόσιες τελετές, θεατρικές παραστάσεις και διάφορα λαϊκά προγράμματα

Η αστική τάξη καταρρέει κατά τον 7ο-8ο αιώνα και εμφανίζονται οι μεγάλες πόλεις Με την εμφάνιση της νέας αστικής τάξης ανέκαμψαν τα αστικά κέντρα, τα θέατρα, οι δημόσιες μεγάλες αίθουσες, οι στοές και οι ιππόδρομοι Ο μόνος ιππόδρομος που παρέμεινε ήταν αυτός της Κωνσταντινούπολης για αυτοκρατορικές τελετές