Μάρκος Τούλιος Κικέρων «Η ιστορία είναι ο μάρτυρας των εποχών, η λαμπάδα της αλήθειας, η ζωή της μνήμης, ο δάσκαλος της ζωής, ο αγγελιοφόρος της αρχαιότητας.» Μάρκος Τούλιος Κικέρων  

Πως επεξεργαζόμαστε ιστορικά μία εικόνα Πως επεξεργαζόμαστε ιστορικά μία εικόνα   Βλέπουμε προσεχτικά την εικόνα και προσπαθούμε να κατανοήσουμε σε ποια εποχή ανήκει προσέχοντας τα στοιχεία που τη συνοδεύουν (δημιουργός, χρόνος δημιουργίας , τόπος εύρεσης, περιεχόμενο.). Προσέχουμε αν εικονίζει κάτι πραγματικό ή αλληγορικό. Την εντάσσουμε στη εποχή της , δηλαδή κάτω από ποιες συνθήκες δημιουργήθηκε , πότε και γιατί; Σε ποια συμπεράσματα μας οδηγεί; Αναζητάμε το λειτουργικό της ρόλο, δηλαδή τι εκφράζει , απλά συναισθήματα ή μία γενικότερη αντίληψη , μία ιδεολογία, τι μηνύματα περνάει, τι υπηρετεί, αν έχει κάποια πολιτική ή κοινωνική σκοπιμότητα κτλ.) Προσπαθούμε να κατανοήσουμε την εποχή στην οποία ανήκει συσχετίζοντάς την με τις γνώσεις μας και από το μάθημα στο οποίο αναφέρεται.

6)Γελοιογραφίες: Το πλαίσιο –ανάλυση των γελοιογραφιών είναι το ίδιο που ακολουθούμε στις ιστορικές φωτογραφίες. Περιγράφουμε αυτά που βλέπουμε: ποιοι είναι οι χαρακτήρες που απεικονίζονται στη γελοιογραφία; Πως είναι ντυμένοι , ποια είναι η έκφρασή τους ; τι κάνουν; Οι χαρακτήρες είναι σχεδιασμένοι ρεαλιστικά; Υπάρχει στοιχείο υπερβολής ή μεροληψίας; Ποια άλλα αντικείμενα ή σύμβολα διακρίνονται στη γελοιογραφία; Τι συμβολίζουν; Στην ανάλυση χρήσιμη θα αποβεί και η λεζάντα της γελοιογραφίας. Παρατηρούμε επίσης που δημοσιεύτηκε , σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρεται; Ποια είναι η στάση του γελοιογράφου απέναντι στο θέμα της γελοιογραφίας ; Έχει επικριτική ή επιδοκιμαστική στάση; Πιστεύετε ότι η στάση του γελοιογράφου αποτυπώνει την κοινή γνώμη της εποχής απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα;

7)Οι στατιστικοί πίνακες: παρατηρούμε που αναφέρονται; Τι επιπτώσεις δείχνουν για την κοινωνία της εποχής στην οποία αναφέρονται. Σε ποια συμπεράσματα μας οδηγούν; Επίσης σε περίπτωση σχολιασμού στατιστικού πίνακα είναι απαραίτητο μέσα από τις ιστορικές μας γνώσεις (σχολικό βιβλίο ) να επιχειρηματολογήσουμε και να επιβεβαιώσουμε τα στατιστικά δεδομένα του πίνακα. Ακόμη ένας άλλος τρόπος σχολιασμού κυρίως μεγάλων πινάκων είναι η εύρεση μίας τομής στα αριθμητικά δεδομένα , δηλαδή ενός κριτηρίου ομαδοποίησης των δεδομένων. Αυτό μπορεί να είναι μία χρονολογία ή ένας αριθμός ή ένα ποσοστό κλιμάκωσης ή ύφεσης αντίστοιχα. (θα δούμε παραδείγματα).

Πως μελετούμε μια ιστορική πηγή. Πως μελετούμε μια ιστορική πηγή.   Πληροφοριακά και όχι για να τη χρησιμοποιήσουμε αν δεν είμαστε σίγουροι . Πρωτογενείς πηγές ονομάζουμε τις πηγές οι οποίες συνετέθησαν ή δημιουργήθηκαν από πρωταγωνιστές ή αυτόπτες μάρτυρες την ίδια εποχή κατά την οποία λάμβανε χώρα το υπό εξέταση ζήτημα π.χ. άρθρα εφημερίδων, διπλωματικά έγγραφα, νόμοι επίσημα στατιστικά στοιχεία κτλ. Δευτερογενείς πηγές νοούνται όλες οι αναφορές ( άρθρα, βιβλία, κινηματογραφικές ταινίες κτλ) που αναφέρονται στα υπό μελέτη θέματα και δημιουργήθηκαν σε ύστερο χρόνο κυρίως από ιστορικούς.

2)Διαβάζουμε συνολικά την πηγή δύο και τρεις φορές μέχρι να την κατανοήσουμε. Στη συνέχεια διαβάζουμε προσεχτικά τα ερωτήματα που μας θέτουν , γιατί αυτά θα μας κατευθύνουν στην ανάπτυξη και στο σχολιασμό της πηγής .Προσοχή: η ερώτηση της πηγής δίνεται ως εξής: <<Αντλώντας στοιχεία από το παραπάνω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις να αναφέρεται…….>> Αυτό μας οδηγεί στο να χωρίσουμε την απάντηση σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος θα ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τα σημεία του σχολικού βιβλίου ,στα οποία αναφέρεται η πηγή και θα τα παρουσιάσουμε αυτούσια. Στο δεύτερο μέρος σε μία όσο το δυνατό πιο πετυχημένη νοηματική σύνδεση, θα προχωρήσουμε στο σχολιασμό της πηγής με σκοπό να βρούμε τα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν, να συμπληρώνουν ή και να αντιστρατεύονται τα στοιχεία του σχολικού βιβλίου. Η σύνδεση των ιστορικών γνώσεων και του σχολιασμού παραθέματος μπορεί να γίνει με χρήση συνδετικών διαρθρωτικών φράσεων όπως: ‘όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από τις πληροφορίες του παραθέματος ή σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος ή όπως προκύπτει από το παράθεμα, χρησιμοποιούμε το όνομα του συγγραφέα αν υπάρχει, δηλαδή μπορούμε να πούμε ,σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος ο τάδε υποστηρίζει, η πηγή αναφέρεται κτλ.

3) Ένταξη της πηγής στο ιστορικό της πλαίσιο- συγκεκριμένη χρονολογική τοποθέτησή της.   4)Σχολιασμός πληροφοριών, γεγονότων, προσώπων, στοιχείων, που μας δίνει η πηγή ή ο αφηγητής του κειμένου, όταν πρόκειται για πρόσωπο που είναι σύγχρονο με την εποχή. Πρέπει να εξαντλούμε το περιεχόμενο της πηγής σε σχέση με το ζητούμενο. Η δομή των απαντήσεων να συμφωνεί με τη δομή των ερωτήσεων . Για παράδειγμα αν η ερώτηση είναι διαιρεμένη σε υποερωτήματα π.χ α) και β) και η απάντησή μας πρέπει να ακολουθεί την ίδια υποδιαίρεση.

5)Αίτια,συνέπειες ,αν υπάρχουν μέσα στο γεγονός, συμπεράσματα, προεκτάσεις των όσων αναφέρονται, σύγκριση με τα προηγούμενα.   6)Αν η πηγή είναι σε καθαρεύουσα πρώτα την εξομαλύνουμε γλωσσικά την κατανοούμε και μετά την σχολιάζουμε. 7)Αντικειμενικότητα της πηγής (ανάλογα από τον ποιον είναι γραμμένη και πότε). Δεν αναφερόμαστε σε αυτό αν δεν είμαστε σίγουροι. 8)Διαχρονικότητα πηγής : αν αυτά που αναφέρει συνέβησαν και τα επόμενα χρόνια ή στη πιο σύγχρονη εποχή ή και στη σημερινή. Δεν αναφερόμαστε σε αυτό αν δεν είμαστε σίγουροι.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Μετατρέπουμε το περιεχόμενο της πηγής σε δικό μας κείμενο γραμμένο στο γ΄ πρόσωπο .Δεν αντιγράφουμε αυτούσια κομμάτια της πηγής, μόνο αν υπάρχει λόγος το κάνουμε αυτό χρησιμοποιώντας εισαγωγικά. Επίσης εκείνο που έχει μεγάλη σημασία είναι να εντάξουμε την πηγή στο σωστό κεφάλαιο και να χρησιμοποιήσουμε τα όσα ξέρουμε από το εκάστοτε μάθημα. ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ. Κάνουμε μόνο ιστορικές αξιολογήσεις όχι προσωπικές .Δεν κάνουμε «λογικά άλματα» οδηγούμενοι με αυθαίρετο και ασύνδετο τρόπο στο συμπέρασμα που θέλουμε να καταλήξουμε. Ο συλλογισμός μας για την κατανόηση της πηγής θα είναι ο εξής: ιστορικό πλαίσιο της εποχής, κατανόηση της πηγής, ιστορική αξιολόγηση της πηγής.

Σχηματική ανάλυση πηγής   1.Εισαγωγή που να κινείται στον άξονα : γεγονότα, πρόσωπα, τόπος χρόνος. 2.Ξεχωριστή παράγραφος με τα στοιχεία του βιβλίου. 3.Σύνδεση ιστορικών γνώσεων και σχολιασμού παραθέματος (βλέπε συνδετικές φράσεις) έχοντας πάντα υπόψη μας τα ερωτήματα που μας θέτει η πηγή. Στο σημείο αυτό θα μας βοηθήσει το να κρατάμε κάποιες σημειώσεις από την πηγή στο πρόχειρο είτε να βάζουμε πλαγιότιτλους είτε να υπογραμμίζουμε τα στοιχεία που αφορούν στην απάντηση. 4. Ανάλυση δεδομένων πηγής. (εμβάθυνση, αξιολόγηση και σωστή σύνδεση με το ιστορικό πλαίσιο.

Προσοχή: όσον αφορά την ανάλυση πινάκων, σκιτσογραφιών, φωτογραφιών και εικόνων ξεκινάμε από την ανάλυση των στοιχείων της εικόνας (δεδομένα πηγής) και μετά παραθέτουμε τις ιστορικές μας γνώσεις.   Προσοχή: όταν η πηγή δεν προσφέρει νέα στοιχεία σε σχέση με αυτά που υπάρχουν στο βιβλίο ή η διατύπωση είναι παρόμοια με το σχολικό βιβλίο τότε οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται για να βεβαιώσουν τις ιστορικές γνώσεις. Δηλαδή ο μαθητής γράφει όλες τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και σε κατάλληλα σημεία τις ενισχύει και τις ολοκληρώνει με τα στοιχεία της πηγής που τις επιβεβαιώνουν. Όταν όμως η πηγή προσφέρει νέα στοιχεία τότε τα νέα στοιχεία προστίθενται στις γνώσεις του σχολικού βιβλίου .Δηλαδή ο μαθητής θα οργανώσει το κείμενό του βασισμένος στο υλικό και τη δομή της πηγής και θα προσθέσει στο σημείο ή στα σημεία που ταιριάζουν, τις ιστορικές γνώσεις από το σχολικό βιβλίο.

«Οι γνώσεις είναι για το πνεύμα ό,τι τα μάτια για το σώμα, δηλαδή, το φως της διάνοιας. Αντίθετα, η άγνοια και η αμάθεια είναι το σκοτάδι.» Πλούταρχος   ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ !